“Maakt een olifant die op een gamelan speelt muziek?”

Persbericht
“Maakt een olifant die op een gamelan speelt muziek?”
Distinguished Lorentz Fellowship voor onderzoek naar biologische oorsprong van muzikaliteit
Henkjan Honing, hoogleraar muziekcognitie aan de Universiteit van Amsterdam, wint de
Distinguished Lorentz Fellowship 2013/14. Een jaar lang gaat Honing onderzoek doen naar de
cognitieve en biologische bouwstenen van muzikaliteit. De prijs stimuleert onderzoek dat de
kloof tussen alfa-, gamma- en bètawetenschappen overbrugt. Het Netherlands Institute for
Advanced Study for Humanities and Social Sciences (NIAS) en het Lorentz Center Leiden
hebben de prijs ingesteld.
Olifantenorkest
Honing: “In Thailand bestaat een orkest van zo’n tien olifanten die met een stok in hun slurf op
gongs en marimba’s slaan. Het klinkt als een soort John Cage-achtige langzame gamelanmuziek.
Volgens sommige mensen bewijst dit dat olifanten muzikaal zijn. Maar wetenschappelijk gezien is
dat natuurlijk nog maar de vraag. Is het voor olifanten ook muziek?”
Zijn olifanten muzikaal? Hebben apen, zebravinken en kaketoes maatgevoel en kunnen ze muziek
waarderen? Met welke methodes kun je dat testen? En wat kan onderzoek naar andere diersoorten
over de evolutionaire oorsprong van muzikaliteit bij de mens vertellen? Dit zijn het soort vragen die
Honing als Distinguished Lorentz Fellow wil beantwoorden.
Het Distinguished Lorentz Fellowship bestaat uit een residentieel fellowship aan het NIAS, een
internationale workshop op het Lorentz Center, en een prijs van €10.000. Op 17 april 2013 zal de
prijs in Wassenaar worden uitgereikt door de voorzitter van de NIAS-Lorentz Adviesraad. Het
Distinguished Lorentz Fellowship wordt jaarlijks toegekend aan een wetenschapper die alfa-, bèta-,
en gammawetenschappen verbindt.
Bruggenbouwer tussen alfa, gamma en bèta
Honing heeft als hoogleraar muziekcognitie jarenlange ervaring met het doen van interdisciplinair
onderzoek: “Binnen de muziekcognitie hebben muziekwetenschappers, psychologen en informatici
elkaar vanaf de jaren negentig gevonden. Maar tot nu toe is er relatief weinig uitwisseling met
bijvoorbeeld antropologen en biologen. De stap naar biologie ben ik nu aan het maken. Dat is
ontzettend spannend en leuk. Ik loop als een soort amateur door de biologie heen. Dit fellowship
komt op een ideaal moment; het geeft me in de gelegenheid om nog meer met biologen samen te
werken.”
Bouwstenen van muzikaliteit
Henkjan Honing zal een een jaar lang onderdeel uit gaan maken van de internationale en
interdisciplinaire academische gemeenschap aan het NIAS, het KNAW-instituut in de Wassenaarse
duinen. “Er bestaan veel sprookjes over muziek en muzikaliteit bij andere diersoorten. Volgens mij
moet je het er niet over hebben of olifanten muziek maken of niet, maar moet je eerst heel precies
vaststellen uit welke componenten muzikaliteit bestaat. Wat zijn nou de biologische en cognitieve
gefundeerde vaardigheden - de bouwstenen - die je nodig hebt om muziek te kunnen horen en
waarderen? Veel onderzoekers zijn het eens dat maatgevoel en relatief gehoor belangrijke
componenten zijn. Maar hoe kun je die bij verschillende diersoorten testen?”
Daarnaast zal Honing een internationale workshop organiseren op het Lorentz Center, het instituut in
Leiden dat bètawetenschappelijke workshops coördineert en faciliteert. Tijdens deze workshop waar
biologen, muziekwetenschappers, neurologen én psychologen bijeen komen, verwacht Honing
spraakverwarring en discussie. “Maar mijn ervaring is dat muziekonderzoekers allemaal op de een of
andere manier van muziek houden. En ook al kunnen we dan ruziën over de juiste methode,
uiteindelijk werkt onze fascinatie voor muziek toch vooral bindend.”
Meer informatie over de Distinguished Lorentz Fellowship en het NIAS-Lorentz programma.
Henkjan Honing schrijft, blogt en twittert.