Duurzaam ondernemen werkt ! Milieu en werkgelegenheid Peter Van Humbeeck SERV 1 “leiden milieu-investeringen tot jobverlies of delokalisatie?” 2 Inhoud hebben strenge milieuregels negatieven gevolgen voor de economie? zorgt milieubeleid voor jobverlies? over de nood aan een offensieve strategie conclusies 3 1. milieubeleid: gevolgen voor de economie? conventionele theorie milieu-investeringen milieubeleid hogere productiekosten hogere inputprijzen Lagere productiviteit Verminderd concurrentievermogen Lagere export Delokalisaties praktijk? conventionele theorie sterk nuanceren “op macro-niveau geen belangrijke negatieve impact” 4 2. milieubeleid: jobverlies? 5 Mechanisme Omschrijving Bijkomende inzet van productiefactoren voor extra output (m.n. Bestedingseffect Referentiekader extra milieukwaliteit) Crowding-out van productie-investeringen door milieuSubstitutie-effect investeringen (relatieve arbeidsintensiteit ?) Stijging van de productiekosten met als gevolg stijging van de Prijs- en vraageffect prijzen, daling van de vraag en van de productie (prijselasticiteit ?) Verschuiving productie binnen een sector (relatieve Allocatie-effect arbeidsintensiteit ?) Verschuiving productie tussen sectoren (relatieve arbeidsintensiteit Structuureffect ?) Competitiviteitseffect Wijziging van de internationale concurrentiepositie Bruto-impact + +/+/+/- Delokalisatie effect Verplaatsing van productie-activiteiten naar andere regio’s/landen Innovatie-effect Stimulering van de innovatie (m.i.v. eco-industrie) Compensatie effect Vermindering van de uitgaven voor remediëring - Milieukwaliteitseffect Versterking “groene” economische sectoren + Indirect effect Stijging of daling van de vraag voor toelevering +/- Inkomenseffect Consumptie- en investeringsgroei of afname tgv. wijzigingen in het beschikbaar inkomen +/- Netto-impact Som van alle voorgaande effecten +/- +/- 6 Bestedingseffect Substitutie-effect Prijs- en vraageffect Allocatie-effect Structuureffect Competitiviteitseffect omvang van de negatieve bruto-impact op de werkgelegenheid omvang van de positieve bruto-impact op de werkgelegenheid Delokalisatie effect Innovatie-effect Compensatie effect ? Milieukwaliteitseffect ? Indirect effect Inkomenseffect Totale bruto impact Netto-impact 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 7 Mechanisme Omschrijving Bijkomende inzet van productiefactoren voor extra output (m.n. Bestedingseffect Referentiekader extra milieukwaliteit) Crowding-out van productie-investeringen door milieuSubstitutie-effect investeringen (relatieve arbeidsintensiteit ?) Stijging van de productiekosten met als gevolg stijging van de Prijs- en vraageffect prijzen, daling van de vraag en van de productie (prijselasticiteit ?) Verschuiving productie binnen een sector (relatieve Allocatie-effect arbeidsintensiteit ?) Verschuiving productie tussen sectoren (relatieve arbeidsintensiteit Structuureffect ?) Competitiviteitseffect Wijziging van de internationale concurrentiepositie Bruto-impact + +/+/+/- Delokalisatie effect Verplaatsing van productie-activiteiten naar andere regio’s/landen Innovatie-effect Stimulering van de innovatie (m.i.v. eco-industrie) Compensatie effect Vermindering van de uitgaven voor remediëring - Milieukwaliteitseffect Versterking “groene” economische sectoren + Indirect effect Stijging of daling van de vraag voor toelevering +/- Inkomenseffect Consumptie- en investeringsgroei of afname tgv. wijzigingen in het beschikbaar inkomen +/- Netto-impact Som van alle voorgaande effecten +/- +/- 8 Bestedingseffect Substitutie-effect Prijs- en vraageffect Allocatie-effect Structuureffect Competitiviteitseffect omvang van de negatieve bruto-impact op de werkgelegenheid omvang van de positieve bruto-impact op de werkgelegenheid Delokalisatie effect Innovatie-effect Compensatie effect ? Milieukwaliteitseffect ? Indirect effect Inkomenseffect Totale bruto impact Netto-impact 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 9 Mechanisme Omschrijving Bijkomende inzet van productiefactoren voor extra output (m.n. Bestedingseffect Referentiekader extra milieukwaliteit) Crowding-out van productie-investeringen door milieuSubstitutie-effect investeringen (relatieve arbeidsintensiteit ?) Stijging van de productiekosten met als gevolg stijging van de Prijs- en vraageffect prijzen, daling van de vraag en van de productie (prijselasticiteit ?) Verschuiving productie binnen een sector (relatieve Allocatie-effect arbeidsintensiteit ?) Verschuiving productie tussen sectoren (relatieve arbeidsintensiteit Structuureffect ?) Competitiviteitseffect Wijziging van de internationale concurrentiepositie Bruto-impact + +/+/+/- Delokalisatie effect Verplaatsing van productie-activiteiten naar andere regio’s/landen Innovatie-effect Stimulering van de innovatie (m.i.v. eco-industrie) Compensatie effect Vermindering van de uitgaven voor remediëring - Milieukwaliteitseffect Versterking “groene” economische sectoren + Indirect effect Stijging of daling van de vraag voor toelevering +/- Inkomenseffect Consumptie- en investeringsgroei of afname tgv. wijzigingen in het beschikbaar inkomen +/- Netto-impact Som van alle voorgaande effecten +/- +/- 10 Bestedingseffect Substitutie-effect Prijs- en vraageffect Allocatie-effect Structuureffect Competitiviteitseffect omvang van de negatieve bruto-impact op de werkgelegenheid omvang van de positieve bruto-impact op de werkgelegenheid Delokalisatie effect Innovatie-effect Compensatie effect ? Milieukwaliteitseffect ? Indirect effect Inkomenseffect Totale bruto impact Netto-impact 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 11 Mechanisme Omschrijving Bijkomende inzet van productiefactoren voor extra output (m.n. Bestedingseffect Referentiekader extra milieukwaliteit) Crowding-out van productie-investeringen door milieuSubstitutie-effect investeringen (relatieve arbeidsintensiteit ?) Stijging van de productiekosten met als gevolg stijging van de Prijs- en vraageffect prijzen, daling van de vraag en van de productie (prijselasticiteit ?) Verschuiving productie binnen een sector (relatieve Allocatie-effect arbeidsintensiteit ?) Verschuiving productie tussen sectoren (relatieve arbeidsintensiteit Structuureffect ?) Competitiviteitseffect Wijziging van de internationale concurrentiepositie Bruto-impact + +/+/+/- Delokalisatie effect Verplaatsing van productie-activiteiten naar andere regio’s/landen Innovatie-effect Stimulering van de innovatie (m.i.v. eco-industrie) Compensatie effect Vermindering van de uitgaven voor remediëring - Milieukwaliteitseffect Versterking “groene” economische sectoren + Indirect effect Stijging of daling van de vraag voor toelevering +/- Inkomenseffect Consumptie- en investeringsgroei of afname tgv. wijzigingen in het beschikbaar inkomen +/- Netto-impact Som van alle voorgaande effecten +/- +/- 12 Bestedingseffect Substitutie-effect Prijs- en vraageffect Allocatie-effect Structuureffect Competitiviteitseffect omvang van de negatieve bruto-impact op de werkgelegenheid omvang van de positieve bruto-impact op de werkgelegenheid Delokalisatie effect Innovatie-effect Compensatie effect ? Milieukwaliteitseffect ? Indirect effect Inkomenseffect Totale bruto impact Netto-impact 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 13 Mechanisme Omschrijving Bijkomende inzet van productiefactoren voor extra output (m.n. Bestedingseffect Referentiekader extra milieukwaliteit) Crowding-out van productie-investeringen door milieuSubstitutie-effect investeringen (relatieve arbeidsintensiteit ?) Stijging van de productiekosten met als gevolg stijging van de Prijs- en vraageffect prijzen, daling van de vraag en van de productie (prijselasticiteit ?) Verschuiving productie binnen een sector (relatieve Allocatie-effect arbeidsintensiteit ?) Verschuiving productie tussen sectoren (relatieve arbeidsintensiteit Structuureffect ?) Competitiviteitseffect Wijziging van de internationale concurrentiepositie Bruto-impact + +/+/+/- Delokalisatie effect Verplaatsing van productie-activiteiten naar andere regio’s/landen Innovatie-effect Stimulering van de innovatie (m.i.v. eco-industrie) Compensatie effect Vermindering van de uitgaven voor remediëring - Milieukwaliteitseffect Versterking “groene” economische sectoren + Indirect effect Stijging of daling van de vraag voor toelevering +/- Inkomenseffect Consumptie- en investeringsgroei of afname tgv. wijzigingen in het beschikbaar inkomen +/- Netto-impact Som van alle voorgaande effecten +/- +/- 14 Bestedingseffect Substitutie-effect Prijs- en vraageffect Allocatie-effect Structuureffect Competitiviteitseffect omvang van de negatieve bruto-impact op de werkgelegenheid omvang van de positieve bruto-impact op de werkgelegenheid Delokalisatie effect Innovatie-effect Compensatie effect ? Milieukwaliteitseffect ? Indirect effect Inkomenseffect Totale bruto impact Netto-impact 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 15 Mechanisme Omschrijving Bijkomende inzet van productiefactoren voor extra output (m.n. Bestedingseffect Referentiekader extra milieukwaliteit) Crowding-out van productie-investeringen door milieuSubstitutie-effect investeringen (relatieve arbeidsintensiteit ?) Stijging van de productiekosten met als gevolg stijging van de Prijs- en vraageffect prijzen, daling van de vraag en van de productie (prijselasticiteit ?) Verschuiving productie binnen een sector (relatieve Allocatie-effect arbeidsintensiteit ?) Verschuiving productie tussen sectoren (relatieve arbeidsintensiteit Structuureffect ?) Competitiviteitseffect Wijziging van de internationale concurrentiepositie Bruto-impact + +/+/+/- Delokalisatie effect Verplaatsing van productie-activiteiten naar andere regio’s/landen Innovatie-effect Stimulering van de innovatie (m.i.v. eco-industrie) Compensatie effect Vermindering van de uitgaven voor remediëring - Milieukwaliteitseffect Versterking “groene” economische sectoren + Indirect effect Stijging of daling van de vraag voor toelevering +/- Inkomenseffect Consumptie- en investeringsgroei of afname tgv. wijzigingen in het beschikbaar inkomen +/- Netto-impact Som van alle voorgaande effecten +/- +/- 16 Bestedingseffect Substitutie-effect Prijs- en vraageffect Allocatie-effect Structuureffect Competitiviteitseffect omvang van de negatieve bruto-impact op de werkgelegenheid omvang van de positieve bruto-impact op de werkgelegenheid Delokalisatie effect Innovatie-effect Compensatie effect ? Milieukwaliteitseffect ? Indirect effect Inkomenseffect Totale bruto impact Netto-impact 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 17 2. milieubeleid: jobverlies? invloed klein maar wellicht positief (complexe interacties) geen automatisme ! Nog veel ruimte voor verbetering (RIA?) 18 3. Over de nood aan een offensieve strategie nood aan een “industrieel beleid voor het milieu” waarom? Economisch belang van innovatie Milieubelang van innovatie 19 M = milieubelasting M=B x W x M B W B = omvang bevolking W/B = welvaart per hoofd M/W = milieubelasting per eenheid welvaart (technologie) 20 M = milieubelasting M=B x W x M B W B = omvang bevolking W/B = welvaart per hoofd M/W = milieubelasting per eenheid welvaart (technologie) 21 CO2 emissies (1990-2001) 22% 13% 4% M = B x W/B x M/W -11% 22 Drinkwatergebruik Energiegebruik 34% 22% 7% 22% 4% M = B x W/B x M/W 6% 4% M = B x W/B x M/W -15% Materiaalgebruik 73% Afvalproductie 22% 18% 36% 4% 22% M = B x W/B x M/W 4% -7% M = B x W/B x M/W 23 CO2-emissies 22% 13% 3% M = B x W/B x M/W -11% -70% 24 factor 5 factor 2 M = milieubelasting factor 20 factor 2 M=B x W x M B W B = omvang bevolking W/B = welvaart per hoofd M/W = milieubelasting per eenheid welvaart (technologie) 25 milieubeleid? Kosten Stand van de techniek D C B A diffusie e* hoog z y x Energie-efficiëntie nu laag 26 3. Over de nood aan een offensieve strategie Milieubeleid is niet met milieugerichte innovaties bezig Innovatiebeleid is niet met milieugerichte innovaties bezig Aanbevelingen 27 4. Conclusies 1. Op macro-niveau weinig impact 2. Economische gevolgen reden tot versoepeling? verstrenging? 3. Milieuwetgeving beter voorbereiden 4. Milieu-innovatie stimuleren 28