hersenen krimpen hersenen krimpen

Hersenkrimp door fastfood lijkt op
­Alzheimer
Uit onderzoek van Gene Bowman dat hij
publiceerde in het tijdschrift Neurology
blijkt dat het eten van ongezonde vetten
uit fastfood onze hersenen laat krimpen.
En deze krimp lijkt heel veel op de ziekte
Alzheimer.
Ziekte van Alzheimer
Hersenen
krimpen
door fastfood
Wat is dat nu precies? Het is de meest
voorkomende vorm van dementie. De
ziekte is vernoemd naar een Duitse neu­
roloog: Alois Alzheimer. Hij ontdekte be­
gin 1900 dat hersenen van mensen met
dementie anders waren dan van gezonde
mensen. Alzheimer is het fysiek verval­
len van de hersenen; dat wil zeggen dat
cellen in sommige delen van de hersenen
afsterven en dus ook niet meer functi­
oneren. De ziekte is ongeneeslijk en is
ook niet om te keren; eenmaal ontstane
schade blijft dus bestaan en kan ook niet
meer genezen. De meest voorkomende
symptomen van Alzheimer zijn vergeet­
achtigheid, veranderingen in persoonlijk­
heid, desoriëntatie en verlies van spraak.
Je kunt dus met recht zeggen dat de
ziekte een enorme impact heeft zowel op
de patiënt als op de mensen in de om­
geving van de patiënt. Zie figuur 1 voor
een vergelijking van gezonde hersenen
en hersenen die zijn aangetast door Alz­
heimer. Je ziet dat de hersenen letterlijk
gekrompen zijn.
healthy
brain
advanced
alzheimer’s
Figuur 1: gezonde hersenen en Alzheimer hersenen
OBAS
door Janine Moeken foto’s Shutterstock
Kroketten, frikandellen, patat, bamischijven, nasischijven, pizza’s, broodje döner of een hamburger; loopt het water je al in de mond? Misschien moet je toch eens het onderstaande artikel
lezen. Wellicht dat je dan toch wat minder vaak kiest voor fastfood. Want zoals de meesten van
jullie wel weten, is fastfood niet goed voor hart en bloedvaten. Ook heb je door het eten van veel
fastfood een hogere kans op ontstekingen en aderverkalking. Uit recent onderzoek blijkt ook dat
je hersenen krimpen door het eten van fastfood. Hoe dat in zijn werk gaat, lees je hier.
26
SPORT & FITNESS MAGAZINE
|
NR. 164/2012
In het onderzoek met de naam Oregon
Brain Aging Study (afgekort OBAS) wer­
den in 1989 293 gezonde ouderen van 55
jaar en ouder gerekruteerd om te kijken
hoe het verval is van de hersenen naar­
mate men ouder wordt. Het was heel
belangrijk dat de ouderen gezond wa­
ren. Dat wil zeggen weinig rokers, geen
diabetes, geen te hoge bloeddruk of te
hoog cholesterol, om zo het meest na­
tuurlijke verval van de hersenen in kaart
te kunnen brengen. De proefpersonen
hadden elke zes maanden contact met
het onderzoeksteam en elk jaar tot hun
overlijden kregen ze een medische check
up waarbij een heleboel testen werden
afgenomen. Er werd onder andere ge­
keken naar dertig verschillende vitami­
nes en andere stoffen in het bloed van
de proefpersonen. Daarnaast werden er
een heleboel cognitieve (neurologische
en psychologische) testjes afgenomen
zoals concentratietestjes, geheugen­
testjes, testjes voor het probleem oplos­
send vermogen en balans testjes. Van
sommige proefpersonen werd ook een
MRI scan (magnetic resonance imaging)
gemaakt. Ook werden na het overlijden
van een deel van de proefpersonen de
hersenen bekeken. Daarbij werd geke­
ken of de hersenstructuren gerelateerd
konden worden aan hun cognitieve
functies en vergeleken met de hersenen
van gezonde ouderen. Dit zijn dure en
langdurige onderzoeken, maar ze leve­
ren een schat aan informatie op die ons
veel inzichten geeft. Dat blijkt maar weer
eens want tot nu toe zijn er reeds zeven­
tig wetenschappelijke onderzoeken ge­
NR. 164/2012
|
SPORT & FITNESS MAGAZINE
27
Transvetten
Transvetten worden ook wel transvet­
zuren genoemd. Ze komen van nature
niet veel voor. Er zitten heel lage con­
centraties transvetten in zuivel, rund en
schaap. Verreweg de meeste transvetten
worden gemaakt door een fabrieksma­
tige bewerking van onverzadigde (gezon­
de) vetten. Wat gebeurt er in dat proces?
Dat is te zien aan de hand van figuur 2.
Hierin zie je een veelvoorkomend onver­
zadigd vet: oliezuur. Dit vet heeft een knik
in het midden. Deze knik noemen we een
zogenaamde cisverbinding. Van oliezuur
kun je in de fabriek elaïdinezuur maken.
Je kunt zien dat dit vet geen knik bevat.
Dit komt door de zogenaamde transver­
binding die in de fabriek tot stand komt.
Hoewel beide vetten evenveel C- en Hatomen bevatten (C staat voor koolstof en
H staat voor waterstof), verschillen deze
twee vetten wel in smelt- en kookpunt.
Om het simpel te zeggen: heel veel vet­
ten die op kamertemperatuur vloeibaar
zouden zijn (de onverzadigde gezonde
vetten) worden door het hardingsproces
in de fabriek vast op kamertemperatuur.
Hierdoor zijn deze vetten goed te ge­
bruiken in de voedselindustrie. Want het
zou niet handig zijn als de margarine in
je kuipje op tafel vloeibaar is. Of dat er
vloeibare vetten in je koekjes zitten. Ge­
harde vetten, de transvetten, worden op
grote schaal ingezet in de voedingsmid­
delenindustrie. Denk aan verwerking in
koekjes, halvarines, margarines, snacks,
snoep, koffiemelkpoeder, junkfood en
pizza’s; om maar eens wat te noemen.
publiceerd over alle data uit deze studie.
Waaronder ook het onderzoek over hoe
de consumptie van fastfood de hersenen
laat krimpen.
Terug naar fastfood en hersenenkrimp
Het doel van de studie was te kijken naar
de relatie tussen voedingsstoffenstatus
en cognitief functioneren. Hiervoor wer­
den de onderzoeksgegevens van 104
proefpersonen bekeken. Uit het onder­
zoek bleek dat de beste cognitieve func­
ties en de ‘gezondste’ hersenen (uit de
28
SPORT & FITNESS MAGAZINE
|
NR. 164/2012
MRI scan) gevonden werden bij mensen
die een hoge concentratie vitamine B1,
B2, B6, B11 (foliumzuur), B12, C, D en E
en omega-3-vetzuren (vetten uit vette vis)
in hun bloed hadden. Aan de andere kant
bleken de mensen met de hoogste con­
centratie transvetten in hun bloed de min­
ste cognitieve functies te hebben in com­
binatie met het kleinste hersenvolume. En
waar komen die transvetten veel in voor?
In fastfood.
Van transvetten is wetenschappelijk
bewezen dat ze slecht zijn voor hart en
bloedvaten (al sinds 1961 bekend). De
transvetten verhogen het LDL choleste­
rol (slechte cholesterol) en verlagen het
HDL cholesterol (het goede cholesterol).
En nu is het ook nog eens bekend dat
het je hersenen laat krimpen. Waarom
gebruiken ze dan transvetten dan in de
voedingsmiddelenindustrie als bekend
is dat ze zo slecht zijn voor de gezond­
heid? Voor heel veel producten zou je ook
roomboter kunnen gebruiken, maar dat is
duur. Plantaardige olie is goedkoop, maar
vloeibaar, en dus niet handig in produc­
ten zoals koekjes en dergelijke. Vandaar
dat gekozen wordt voor goedkope plant­
aardige olie en deze fabrieksmatig zo te
bewerken dat er transvetten ontstaan die
wel de gewenste eigenschappen hebben
(vast op kamertemperatuur). Mooi goed­
koop. Gelukkig staat de voedingsmidde­
lentechnologie niet stil en zitten er steeds
minder transvetten in margarines en an­
dere producten, maar feit is wel dat ze er
nog in zitten.
Transvetten maken agressief en geïrriteerd
Figuur 2: verschil onverzadigd vet en transvet
Uit recent onderzoek is naar voren gekomen dat transvetten
nog meer slechte invloed op ons uitoefenen; transvetten ma­
ken ons agressiever en geïrriteerder. Tot nu toe is er alleen
maar onderzoek gedaan naar het fysieke effect van transvet­
ten in het lichaam. Maar zoals blijkt, hebben ze dus ook in­
vloed op ons gedrag! Onderzoekers Golomb en collega’s lie­
ten 1018 mensen een heleboel vragenlijsten invullen: over hun
voeding, leefgewoonten, ziektes, en allerlei gedragsvragen
over agressie, geduld, omgaan met ergernissen, enzovoorts.
Van al deze mensen voldeden 945 mensen aan de criteria (ze
moesten namelijk tijdens het hele vijf jaar durende onderzoek
gezond zijn). Uit het onderzoek bleek dat er een sterke relatie
NR. 163/2011
|
SPORT & FITNESS MAGAZINE
29
bestond tussen de inname van transvet­
ten en de score op allerlei agressie ge­
relateerde vragen. Deze relatie bestond
ook voor de score op allerlei irritatie
gerelateerde vragen (voor mannen nog
iets sterker dan voor vrouwen). Dus hoe
hoger de inname van transvetten hoe
hoger de score op agressie en irritatie
gerelateerde onderwerpen was. Met an­
dere woorden: mensen die veel transvet­
ten consumeren zullen sneller agressief
en geïrriteerd worden. De onderzoekers
zeggen een vermoeden te hebben hoe
dit mechanisme werkt. Uit eerder onder­
zoek was al bekend het omega-3-vetzuur
docosahexaeenzuur agressie vermindert
en dat transvetten de productie van do­
cosahexaeenzuur remmen. Dus hoe meer
transvetten je in je lichaam hebt, hoe la­
ger de concentratie docosahexaeenzuur.
Dit is slechts het eerste onderzoek dat
een relatie aantoont tussen transvetten
en ongewenst gedrag. In de toekomst zal
deze relatie vast veel vaker onderzocht
gaan worden. En wellicht dat overheden
dan het gebruik van transvetten in voe­
ding aan banden gaan leggen.
Middenklasse eet meeste fastfood
Je ziet het grootste percentage mensen
met obesitas in de laagste economische
klasse. Er wordt dan ook vaak aangeno­
men dat dit de groep is die het meest naar
fastfood restaurants gaat. Uit onderzoek
van Paul J. Leigh blijkt dat juist de mid­
denklasse de meeste bezoekjes brengt
aan fastfood restaurants. Uit Amerikaans
onderzoek blijkt dat mensen die op jaar­
basis tussen de veertig- en zestigduizend
dollar verdienen het vaakst te spotten zijn
bij fastfood restaurants. Verdien je meer
dan zestigduizend dollar dan neemt het
aantal bezoeken aan fastfood ketens snel
af. Maar er waren nog meer opmerkelijke
30
SPORT & FITNESS MAGAZINE
|
ook een verstoring als slaaptekort een
grote impact heeft op onze hersenen. Een
krimpende hippocampus zou van invloed
kunnen zijn op leerprestaties en stem­
ming. We weten inmiddels dat depressie­
ve patiënten een kleinere hippocampus
hebben en een ontregeld serotoninesy­
steem. Serotonine heeft alles te maken
met geluksgevoelens. Hoe beter dat sy­
steem werkt hoe gelukkiger en blijer je
je voelt. Hierdoor kan het ook zo zijn dat
slaapproblemen niet een symptoom zijn
van depressies, maar juist een oorzaak
zijn voor het ontstaan van een depressie.
Of de gekrompen hippocampus weer
groter wordt bij voldoende slaap weten
de onderzoekers niet. Dat willen ze nog
gaan onderzoeken in een vervolgstudie.
Ook willen ze meer onderzoek doen naar
hoe de hersencellen in de hippocampus
krimpen. Want misschien sterven er wel
cellen af of komen er geen nieuwe cellen
bij. Een andere mogelijkheid is ook nog
dat de bestaande cellen in volume afne­
men. Dit moet dus allemaal nog onder­
zocht worden, aldus Meerlo.
Gezonde hersenen houden
‘Een
krimpende hippocampus
zou van
invloed
kunnen
zijn op
leerprestaties en
stemming.’
NR. 164/2012
vindingen. De mensen die honderddui­
zend dollar verdienden, bezochten nog
steeds vaker een fastfood restaurant dan
de mensen die minder dan twintigduizend
dollar verdienden. Hoe komt het dan dat
de mensen in de laagste sociale klassen
het meeste obesitas hebben? De onder­
zoekers vermoeden dat zij vaker naar de
supermarkt gaan en daar de goedkoop­
ste producten uit de schappen kopen.
En die zijn vaak het ongezondste. Ga je
vanuit dit standpunt verder redeneren
dan zou je kunnen concluderen dat een
supermarkt gevaarlijker is als het op
obesitas aankomt dan bijvoorbeeld Mac­
Donalds of Kentucky Fried Chicken.
Dierstudie: slaaptekort laat hersenen
ook krimpen
Uit een Nederlandse dierstudie met rat­
ten blijkt dat een deel van de rattenher­
senen krimpt door slaapgebrek. De Gro­
ningse onderzoekers Peter Meerlo en
Arianna Novati lieten een groep ratten
die normaal tien uur sliepen een maand
lang slechts vier uur slapen. Uit het on­
derzoek bleek dat een hersenengebied
met de naam hippocampus krimpt bij een
chronisch slaaptekort. De hippocampus
is een hersengebied dat te maken heeft
met leren, je geheugen en emoties. Een
maand lang slaaptekort heeft als gevolg
dat de hippocampus ongeveer tien pro­
cent kleiner wordt. Het blijkt dus maar dat
Hoe houdt je je hersenen in topconditie?
Uit het onderzoek van Bowman blijkt dat
bij een hoge inname van de B vitamines
in combinatie met vitamine C, D en E en
omega-3-vetzuren je brein piekfijn in orde
blijft en je hersenfuncties prima blijven
functioneren. Dus een gezond voedings­
patroon. En houd je inname van transvet­
ten laag! Hoe doe je dat? Als eerste geen
fastfood eten en kijk ten tweede eens op
de verpakkingen van voedingsmidde­
len in de supermarkt. Als er transvetten,
transvetzuren of geharde plantaardige
olie (ook mooie omschrijving van trans­
vetten) in zitten, moet het op de verpak­
king vermeld staan. Daarnaast moet je
zorgen voor voldoende slaap, en dat is
nog wel eens lastig in onze toch al bijna
24 uursamenleving. Dus ‘s avonds niet
meer blijven plakken achter de tv of de
computer, maar gewoon op tijd naar bed!
Conclusie: het standaard rijtje van gezon­
de voeding, veel bewegen, niet roken en

voldoende slaap. Literatuurlijst
- Bowman, G.L., Silbert, L.C., Howieson, D., Dodge,
H.H., Traber, M.G., Frei, B., Kaye, J.A., Shannon, J.,
Quinn, J.F. Nutrient biomarker patterns, cognitive
function, and MRI measures of brain aging.
Neurology, 78, 1-9, 2012.
- Golomb BA, Evans MA, White HL, Dimsdale
JE (2012) Trans Fat Consumption and Aggression. PLoS ONE 7(3): e32175. doi:10.1371/journal.
pone.0032175
-http://health.universityofcalifornia.edu/2011/10/27/
fast-food-dining-income.
-http://www.econ.berkeley.edu/~sdellavi/wp/
fastfoodJan09.pdf.
-http://www.rug.nl/corporate/nieuws/archief/
archief2012/nieuwsberichten/011_12_slaaptekort