verslag algemene vergadering van 25 mei 2007

VERSLAG ALGEMENE VERGADERING VAN 25 MEI 2007:
‘DE AARDE IN BEWEGING’ DOOR PROF. MANUEL SINTUBIN
Is de aarde een unieke planeet?
Om hierop een antwoord te kunnen geven moeten we stilstaan bij de
geschiedenis van de platentektoniek.
Al eeuwenlang heeft men zich afgevraagd hoe de gebergten zijn ontstaan.
In de 19e eeuw kwam men tot het model van de KRIMPENDE AARDE (1883).
Er kwam een belangrijke discussie op gang. Zijn continenten en oceanen
permanente structuren? Vinden er horizontale bewegingen plaats in de
aardkorst?
In het begin van de 20e eeuw kwam A. Wegener tot een nieuwe theorie. Hij
combineerde de geofysische gedachte, continenten als permanente structuren die
drijven op een vloeibaar substraat, met geologische bevindingen, fossiele
vondsten die erop wezen dat de continenten ooit met elkaar verbonden moeten
zijn geweest. Zo kwam hij tot een globale theorie van CONTINENTENDRIFT
(1915), de continenten moeten horizontale bewegingen ondergaan hebben. Door
de vormen van de continenten in elkaar te puzzelen, kwam hij tot een
SUPERCONTINENT, Pangaea.
Het in kaart brengen van de oceaanbodem leidde echter tot nieuwe onverwachte
ontdekkingen: bergketens (waar nieuwe oceaanbodem wordt gevormd) en diepe
kloven (waar de oceaanbodem gerecycleerd wordt). Dit leidt samen met de
bevinding van zwervende magnetische polen tot het concept van de
PLATENTEKTONIEK (1969), er bestaan verschillende 'stijve' platen die ten
opzichte van elkaar bewegen. De oorspronkelijke gedachte van 'stijve' platen
werd nadien verfijnd. Continentaal korstmateriaal is immers zwak en licht.
Hierdoor concentreert de tektonische activiteit zich aan de randen van de platen,
met een grote beweeglijkheid als gevolg.
De platentektoniek vormt slechts een klein radertje in een complex
zelfregulerend geheel, SYSTEEM AARDE. Dit systeem wordt aangedreven
door de warmte in de aarde zelf en door de zonne-energie. In dit systeem vindt
een permanente interactie plaats tussen de verschillende SFEREN: de geosfeer
(de vaste aarde, met o.a. de platentektoniek), de atmosfeer (de lucht, met o.a. het
broeikaseffect, de ozonlaag), de hydrosfeer (het water) en de biosfeer (het
leven). Veranderingen in de ene sfeer leiden tot veranderingen in de andere
sferen. Hierdoor bevindt Systeem Aarde zich in een toestand van permanente
verandering, GLOBAL CHANGE. Veel van deze veranderingen kennen een
cyclisch verloop omdat de sferen elkaar continu positief en negatief
beïnvloeden.
De aarde, een unieke planeet
De aarde is een succesvol zelfregulerend systeem gebleken, waarin
platentektoniek, water en leven de hoofdrol spelen. Door het mechanisme van
global change zijn de omstandigheden relatief stabiel gebleven. Juist deze
stabiliteit, samen met de juiste omstandigheden, heeft ertoe geleid dat hogere
levensvormen zich hebben kunnen ontwikkelen op aarde. Zonder dit complexe
systeem zouden wij, mensen, vandaag niet rondlopen op deze prachtige planeet.
Malou Schelfthout
Bron: Universiteit Derde Leeftijd Leuven