Muziek?! - Edurep Delen

Muziek?!
Inleiding
Muziek is geen leervak zoals vele andere vakken op school. De lessen zullen er dan misschien ook
wel anders uitzien. Zo heb je geen boek aan hoeven te schaffen. Wel vragen we je een kaft mee te
brengen om alle papieren bijeen te houden.
De inhoud van dit vak bestaat uit twee delen: enerzijds de lessen muziek die je volgt op school en
de documentatie die je daarbij krijgt. Anderzijds leg je zelf een portfolio aan, waarin je eigen
ervaringen op muzikaal gebied bijhoudt. Regelmatig zijn er portfolio-opdrachten, die je maakt en
aftekent.
Om het programma zoveel mogelijk af te stemmen op jullie wensen en ervaringen, zou ik graag het
één en ander te weten komen. Deze creatieve opdracht is dan ook het de eerste portfolio-opdracht
en het beginpunt van de lessen Muzikale Opvoeding.
Opdracht 1
Schrijf een muzikale biografie waarin je vertelt over je muzikale ervaringen. De volgende zaken
kunnen daarin voorkomen (afhankelijk van of ze voor jou van toepassing zijn of niet):

Speel je een muziekinstrument? Welke en hoe lang? Speel je in een band of orkest?

Heb je muziekles gevolgd of volg je het nog steeds? Op een jeugdmuziekatelier, het
conservatorium of privé?

Van welke muziek hou je?

Heb je een idool? Heb je hem of haar wel eens in het echt gezien?

Bezoek je vaak een concert? Zo ja hoe en wat?

Zit je op dansles of hou je van dansen?

Wat is je leukste ervaring met muziek? Denk aan concerten, optredens, alles kan!

Wat is je vervelendste ervaring met muziek?

Belangrijk: wat zou je nog graag willen
De hierboven genoemde punten zijn slechts ideeën. Je kunt het ook heel anders aanpakken, wees
creatief! Je mag het zo persoonlijk maken als je wilt, plaatjes mogen ook ter ondersteuning, je kiest
zelf of dit nodig is. Er staat geen minimum of maximum aan lengte op, maar probeer een zo
kleurrijk mogelijk beeld te schetsen. Dan kunnen de komende lessen MO beter afgestemd worden
op jullie wensen en ervaringen!
Inleveren:
Vergeet je naam en klas niet!
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
1
Hoofdstuk 1 Muziek in …
1.1
Waar sta jij?
Wat?
Dit heb ik al eens gehoord:
Dit heb ik nog nooit gehoord:
Waar?
Hier ben ik al eens geweest voor een concert:
2
Hier ben ik nog nooit geweest voor een concert:
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Opdracht 2

Ga alleen of in een groepje (maximaal drie leerlingen) op zoek naar een concert in Leuven of
omstreken dat je normaal nooit zou bezoeken. Dit kan van alles zijn: als van rockmuziek houdt,
ga dan naar een klassiek concert en als je een fervent discoganger bent, bezoek eens een
jazzoptreden. Het concert mag gespeeld worden door professionele muzikanten, maar ook door
amateurs. Het kerstconcert van het zangkoor van je oma is ook prima! Op de volgende pagina’s
staan gegevens van concertzalen en muziekgezelschappen die je op weg kunnen helpen. Eigen
initiatieven mogen (mits in overleg) ook.

Zodra je een geschikt optreden hebt gevonden, geef je aan mij door: met wie je waarheen gaat
en wanneer.

Over het concert schrijf je een klein verslagje voor in je portfolio. In het verslag staan de
volgende zaken:
- namen van de leerlingen
- plaats van uitvoering
- datum uitvoering
- informatie over de uitvoerders (vertel iets over het orkest, koor/ groepje/ artiest…)
- programma van het concert (voor zover bekend)
- vertel kort iets over de muziek (wat voor soort muziek was het?)
- vertel kort je eigen mening over het concert
- voeg het entreekaartje toe als bewijs (zo mogelijk)

In de tweede week na de kerstvakantie hou je een korte presentatie over wat je gehoord en
gezien hebt. In de presentatie vertel je kort bovenstaande punten. Het zou leuk zijn als je ook
een stukje muziek kon laten horen. Dit kun je doen door de muziek later terug te zoeken op
internet of in de bibliotheek. Bovendien (en dat is nog belangrijker): geef je je medeleerlingen
advies: zou je een dergelijk concert aanraden? Waarom wel of niet? Voor wie is het concert
interessant? Wees professioneel!
Enkele tips:

Kan je door de bomen het bos niet zien? Vraag eerst eens rond bij vrienden, familie en
kennissen of ze iemand kennen of misschien zelf bij een muziekvereniging zitten.

Sta open voor nieuwe ervaringen, doe eens iets anders en verbreed je horizon!

Gedraag je te allen tijde! Je bent ergens te gast en ook al vind je het maar niets, blijf beleefd.
Aan alles komt een einde, ook aan een concert dat je saai vindt.

Verzamel voor, tijdens en na het concert dingen voor je presentatie: posters, flyers, brochures…
Je kunt ook mensen interviewen om later in de klas te kunnen laten zien of horen. Als je
permissie hebt (maar alleen dan!) kun je ook foto’s maken of een stukje muziek opnemen.
Extra’s leveren ook extra punten op! Maak er iets van dus!
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
3
Hoofdstuk 2
2.1
Muziek en woord
Inleiding
Enkele inleidende vragen:

Luister je eerder naar de muziek of naar de tekst van een lied?

Maakt het je wat uit of je de tekst van een liedje niet begrijpt doordat het bijvoorbeeld in een
andere taal is?

Onthoud je gemakkelijk liedteksten?

Wanneer is een tekst goed voor jou? Moet het rijmen? Of let je meer op het onderwerp? Kun je
een voorbeeld geven van een slechte en een goede liedtekst?

Waar gaan de meeste liedjes over?
2.2
Hoe tekst en muziek elkaar beïnvloeden: Erlkönig
Erlkönig (Elzenkoning of Elfenkoning) is een ballade, in 1782 geschreven door de Duitse dichter
Johann Wolfgang von Goethe. Het gaat als volgt:
Erzähler:
Wie rijdt er zo laat door nacht en wind?
Het is de vader met zijn kind
Hij heeft zijn knaapje goed in zijn arm
Hij houdt hem vast, hij houdt hem warm
Wer reitet so spät durch Nacht und Wind?
Es ist der Vater mit seinem Kind;
Er hat den Knaben wohl in dem Arm,
Er faßt ihn sicher, er hält ihn warm.
Vater:
Mein Sohn, was birgst du so bang dein Gesicht?
Mijn zoon, waarom verberg je zo bang je gezicht?
Kind:
Zie, Vader, jij de Elfenkoning niet?
De Elfenkoning met kroon en prachtigheden?
Siehst Vater, du den Erlkönig nicht?
Den Erlenkönig mit Kron' und Schweif?
Vater:
Mijn zoon, het is een nevelsliert
Mein Sohn, es ist ein Nebelstreif.
Erlkönig:
Jij lief kind, kom mee met mij
Heel leuke spelletjes speel ik met jou
Veel mooie bloemen zijn bij het strand
Mijn moeder heeft veel gouden gewaden
Du liebes Kind, komm, geh mit mir!
Gar schöne Spiele spiel' ich mit dir;
Manch' bunte Blumen sind an dem Strand,
Meine Mutter hat manch' gülden Gewand.
Kind:
Mein Vater, mein Vater, und hörest du nicht,
Was Erlenkönig mir leise verspricht?
4
Mijn vader, mijn vader, hoor je niet
Wat de Elfenkoning me zachtjes belooft?
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Vater:
Sei ruhig, bleibe ruhig, mein Kind;
In dürren Blättern säuselt der Wind.
Wees rustig, blijf rustig mijn kind
In dorre blaadjes fluistert de wind
Erlkönig:
Willst, feiner Knabe, du mit mir gehn?
Meine Töchter sollen dich warten schon;
Meine Töchter führen den nächtlichen Reihn,
Und wiegen und tanzen und singen dich ein.
Wi je, fijn knaapje, met me gaan?
Mijn dochters zullen al op je wachten
Mijn dochters leiden de nachtelijke dans
En wiegen en dansen en zingen je in
Kind:
Mein Vater, mein Vater, und siehst du nicht dort
Erlkönigs Töchter am düstern Ort?
Mijn vader, mijn vader, en zie je niet daar
Elfenkonings dochters in de duistere plaats?
Vater:
Mein Sohn, mein Sohn, ich seh's genau:
Es scheinen die alten Weiden so grau.
Mijn zoon, mijn zoon, ik zie het goed:
Het schijnen de oude wilgen zo grijs.
Erlkönig:
Ich liebe dich, mich reizt deine schöne Gestalt:
Und bist du nicht willig, so brauch' ich Gewalt.
Ik hou van je, mij bekoort je mooie gestalte
En ga je niet uit jezelf dan heb ik geweld nodig
Kind:
Mein Vater, mein Vater, jetzt faßt er mich an!
Erlkönig hat mir ein Leids getan!
Mijn vader, mijn vader, nu valt hij me aan!
Elfenkoning heeft me pijn gedaan!
Erzähler:
Dem Vater grauset's, er reitet geschwind,
Er hält in den Armen das ächzende Kind,
Erreicht den Hof mit Müh' und Not;
In seinen Armen das Kind war tot.
De vader lopen de rillingen over de rug, hij rijdt in
hoog tempo
Hij houdt in zijn armen het kreunende kind,
Bereikt de boerderij met moeheid en nood
In zijn armen het kind was dood.
Wat is de situatie?
Kind: ______________________________________________
___________________________________________________
Vader:_____________________________________________
___________________________________________________
Elfenkoning: _______________________________________
___________________________________________________
Einde: _____________________________________________
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
5
Verschillende componisten hebben deze tekst op muziek gezet. We beluisteren twee versies: die van
Reichardt uit 1794 en die van Schubert uit 1815.
Over welke periode hebben we het hier? __________________________________________________________
Wat kun je zeggen over de bezetting bij beide versies?_____________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Wat is je indruk bij Reichardt?_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
En bij Schubert? __________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Goethe vond dat de muziek het gedicht moest dienen en niet becommentariëren, laat staan zou
moeten proberen het gedicht op een hoger plan te verheffen. Voor Goethe was het gedicht in
zichzelf al muziek.
Aan welke versie zou Goethe de voorkeur geven? __________________________________________________
Welke versie vind je zelf het beste en waarom?_____________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
De bekendste versie van dit lied is ongetwijfeld die van Schubert. Schubert was zelf ook een goede
zanger en zong van zijn elfde tot zijn zestiende bij de Weense hofkapel. Daarnaast speelde hij viool,
piano en orgel en kreeg hij les in compositie. In 1815 schreef hij Erlkönig, plus vier opera's, twee
symfonieën en nog zeker 140 andere liederen. Niet slecht toch, voor een achttienjarige!
De liederen van Schubert zijn erg bekend. Hij schreef er vele op teksten van verscheidene grote
dichters uit zijn tijd: Schiller, Goethe, Heine, noem maar op. Zijn liederen hebben erg veel invloed
gehad op de verdere ontwikkeling van de Duitse liedkunst.
Meer recent maakte de Duitse metalband Rammstein ook een versie van dit gedicht. In deze versie
zijn vader en kind in een vliegtuig in plaats van te paard. Noem enkele overeenkomsten en
verschillen tussen de interpretatie van Rammstein en Schubert.
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
6
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
2.3
Spelen met tekst
Bij sommige muziek is de tekst erg belangrijk, zoals we gezien hebben. Andere muzikanten
daarentegen hechten veel minder belang aan woorden. De Nederlandse kleinkunstenaar Toon
Hermans schrijft het volgende over zijn liedbundel:
[weggelaten ivm copyright]
Toon Hermans (1916-2000) was een bekend Nederlands cabaretier, zanger, kunstschilder en
dichter. Met Wim Kan en Wim Sonneveld wordt hij gerekend tot 'de Grote Drie', de drie grootste
Nederlandse cabaretiers van de generatie vlak na de Tweede Wereldoorlog. Toon Hermans
introduceerde in Nederlands taalgebied de onemanshow, een voorstelling door één man uitgevoerd
(weliswaar ondersteund door een paar muzikanten). Hoewel zijn werk vaak als cabaret beschouwd
wordt, is het dat eigenlijk niet. Hij beschouwde zichzelf als een clown, en dat is waarschijnlijk de
meest juiste typering. Hij had de grootste lol op het podium en niet zelden kwam hij zelf niet meer
bij van het lachen. Op youtube kun je veel van zijn conferences terugvinden.
Opdracht: oefen een eigen interpretatie van deze tekst in en voer het uit voor de klas.
[weggelaten ivm copyright]
2.4
Muziek met een boodschap
Niet bij alle muziek is de tekst van ondergeschikt belang. Sterker nog: bij sommige liedjes staat de
tekst voorop en wil de vertolker ervan een boodschap overdragen. Dit is onder andere het geval bij
het protestlied, een lied dat de maatschappij bekritiseert. Voordat we zelf aan de slag gaan met het
maken van een protestlied, bekijken we protestliederen door de eeuwen heen.
De Vlaamse componist Josquin Deprez was nogal ontevreden over zijn salaris. Als hint naar zijn
werkgever, kardinaal Asconia Sforza, schreef hij het korte vierstemmige liedje El Grillo. Een krekel is
een goede trouwe zanger, want ook al is het erg heet, de krekel zingt door uit pure liefde. Een
componist echter…?
El grillo è buon cantore,
Che tienne longo verso,
Dalle beve grillo canta.
Ma non fa come gli altri uccelli,
Come li han cantato un poco,
Van' de fatto in altro loco
Sempre el grillo sta pur saldo,
De krekel is een goede zanger,
die zijn noot lang aanhoudt.
Ga je gang, drink krekel en zing.
Maar hij is niet zoals de andere vogels,
die een poosje zingen
en dan weer verhuizen
immer blijft de krekel op zijn zelfde plek
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
7
en bij grootse hitte
Dan zingt hij alleen uit liefde.
Quando la maggior è'l caldo
Al' hor canta sol per amore.
Uit welk tijdperk komt deze muziek? ______________________________________________________________
Josquin speelt met tekst en melodie. Welk stukje tekst verklankt hij vrij letterlijk?
__________________________________________________________________________________________________
We maken een sprong in de tijd.
Oh freedom
Oh freedom
Oh freedom over me!
And before I’d be a slave
I’ll be buried in my grave
And go home to my Lord and be free.
No more moaning…
There’ll be singing…
There’ll be shouting…
There’ll be praying…
Stijl? _____________________________________________________________________________________________
Wie zongen dit soort liederen? ____________________________________________________________________
Joe Hill wordt gezien als een pionier op gebied van het protestlied in begin 20e eeuw. Eén van zijn
bekendste liedjes is The Preacher and the Slave uit 1911:
Long-haired preachers come out every night,
Try to tell you what's wrong and what's right;
But when asked how 'bout something to eat
They will answer in voices so sweet
You will eat, bye and bye,
In that glorious land above the sky;
Work and pray, live on hay,
You'll get pie in the sky when you die
Wat is Hill’s belangrijkste boodschap? ____________________________________________________________
8
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Sommige bronnen beweren dat één van de bekendste protestzangers, Bob Dylan, zijn inspiratie bij
die liedjes van Joe Hill vond. Dylans protestlied Blowin’ in the wind is uitgegroeid tot het lijflied van
de beweging voor de burgerrechten en de vredesbeweging in de roerige jaren zestig van de
twintigste eeuw.
How many roads must a man walk down
Before you call him a man?
Yes, 'n' how many seas must a white dove sail
Before she sleeps in the sand?
Yes, 'n' how many times must the cannon balls fly
Before they're forever banned?
The answer, my friend, is blowin' in the wind,
The answer is blowin' in the wind.
Op welke manieren zorgt Dylan ervoor dat de tekst op de voorgrond staat?
1. Melodie:_______________________________________________________________________________________
2. Begeleiding: ___________________________________________________________________________________
De Nederlandse zanger Boudewijn de Groot vertaalde veel liedjes van Dylan in het Nederlands. Als
protestzanger brak hij door met het liedje Welterusten, Meneer de President, over de oorlog in
Vietnam en over de verantwoordelijkheden van de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson.
Welke overeenkomsten hoor je tussen de muziek van Dylan en De Groot?
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Waarover gaan protestliedjes zoal? Brigitte Kaandorp maakte een parodie op het genre met de
toepasselijke titel Protestlied, waarin ze veel onderwerpen opnoemt. Vul het juiste woord op de
juiste plaats in.
Het is allemaal zoveel minder
Het is allemaal zo voorbij
Het is niet meer hier en niet ginder
We zijn praktisch dood volgens mij
Ik zit in het schemer te staren
Lantarenlicht valt op de vloer
Mijn hand glijdt vertraagd door mijn haren
De ondergang ligt op de loer
Refrein:
Ik ben ziek en jij gaat dood
Aan kwikvergiftiging of lood
Ja wij zijn in grote nood
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
9
En het bloed kleurt alles rood
Ik ben ziek en jij gaat dood
Beneden op straat ligt een dame
Een vrachtwagen reed haar net aan (______________________________________________________________)
Wie ziet haar vanachter zijn ramen ?
Wie durft er naar buiten te gaan (eenzaamheid ouden van dagen)
Ach medemens wij zijn verloren
Het gif dampt omhoog uit de grond (Lekkerkerk en dergelijke)
Wij kunnen elkaar niet meer horen (______________________________________________________________)
De decibel snoert ons de mond
Refrein
De speeltuin, de bloemen, de bijen
Het fluiten, we zijn het verleerd (het wordt allemaal minder)
De kinderen worden na het vrijen
Meteen even geaborteerd
(______________________________________________________________)
Het lekt in de kerncentrale
Het dringt in mijn achtertuin door (Tjernobyl)
Zo zoet aan begin ik te kalen (kanker)
Ook mis ik aan een kant een oor (Van Gogh)
Refrein
Mijn broer moest nu eindelijk op kamers
Uit armoede heeft hij gekraakt
(______________________________________________________________)
Door stormrammen, traangas en hamers
Is hij invalide geraakt (verharding van een politie optreden)
Bananen en appels en peren ze groeien niet meer aan een boom (milieuvervuiling)
Het vlees is niet meer te verteren (______________________________________________________________)
Met al dat sulfiet en hormoon
Refrein
Amerika, Rusland ze dringen
Die bom wil er nu wel eens uit (nucleair evenwicht)
Waarom toch sta ik nog te zingen
Waarom toch sloof ik me nog uit (______________________________________________________________)
Vaarwel vast, het zal niet lang duren
Kom leg je er nu maar bij neer (doemdenken)
Wees lief nog die enkele uren
Misschien doet het dan niet zo zeer
Refrein
10
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Opdracht 3
Maak met je groepje een eigen protestlied. Als voorbeeld kun je het lied Zinloos van Lange Frans en
Baas B gebruiken. Je schrijft je eigen tekst en als begeleiding maak je een beat met behulp van het
programma Jackbeat. Je mag ook andere instrumenten gebruiken, maar de beat blijft de basis.
Meer horen? Wat we nu klassikaal hebben beluisterd is slechts een greep uit de enorme hoeveelheid
protestliedjes die er zijn. Hieronder nog een aantal aanraders. Misschien ken je ze wel en heb je er
nooit bij stilgestaan dat het in feite om een protest gaat.

Klein Orkest
Over de muur

John Lennon
Imagine

Elvis Presley
In the Ghetto

Michael Jackson

Marco Borsato & Ali B

Rage Against the Machine

Nena

U2
Sunday, bloody Sunday

Willem Vermandere
Bange blanke man
Earth Song
Wat zou je doen
Killing in the Name
99 Luftballons
Overigens protesteren muzikanten zelf ook regelmatig voor iets. Zeer recent was er in Den Haag
(Nederland) een betoging van kunstenaars tegen de bezuinigingen die de huidige regering door wil
voeren. Met muziek proberen ze aandacht te trekken voor de problemen die dit voor hun
meebrengt.
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
11
Hoofdstuk 3 Muziek en beeld
3.1
Filmmuziek
Ter inleiding op de portfolio-opdracht beluisteren we verschillende soundtracks.
Soundtrack: ____________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Je ziet verschillende filmposters [weggelaten ivm copyright]. Schrijf achter elke poster welk
muziekfragment er bij die film hoort en wat je op basis van de muziek voorspelt dat het voor film is.
Spirited away
Soort film:
____________________________________________________________
Muziek:
____________________________________________________________
Componist:
____________________________________________________________
Ook bekend van:____________________________________________________________
Once upon a time in the west
Soort film:
_____________________________________________________
Muziek:
_____________________________________________________
Componist:
_____________________________________________________
Ook bekend van:_____________________________________________________
Goodbye Lenin
Soort film:
____________________________________________________________
Muziek:
____________________________________________________________
Componist:
____________________________________________________________
Ook bekend van: ___________________________________________________________
12
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Se7en
Soort film:
____________________________________________________________
Muziek:
____________________________________________________________
Componist:
____________________________________________________________
Ook bekend van: ___________________________________________________________
The Commitments
Soort film:
____________________________________________________________
Muziek:
____________________________________________________________
Componist:
____________________________________________________________
Ook bekend van: ___________________________________________________________
Ken je ook een Belgische filmcomponist? __________________________________________________________
Opdracht
Muziek kan een film op verschillende manieren versterken. Geef bij elke manier een voorbeeld (je
kunt voorbeelden vinden door op youtube te kijken):
1.
De tijd op te roepen waarin het verhaal zich afspeelt: __________________________________________
______________________________________________________________________________________________
2.
De plaats van het verhaal oproepen:___________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
3.
De sfeer van het verhaal te verklanken:________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
4.
De handeling te ondersteunen:________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
5.
Het karakter van de personages te verklanken: ________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
13
Portfolio-opdracht 4 Filmbespreking
Kies een film en maak er een verslag van. De volgende onderdelen moeten aan bod komen:
Algemene informatie
Titel:
Regisseur:
Jaar van uitgave:
Genre:
Met onder andere: (noem enkele acteurs)
Synopsis: (geef een korte samenvatting van de film, enkele regels is voldoende)
Beschrijving muziek
-
Bespreek de componist die de soundtrack maakte. Geef een korte biografie en noem enkele
andere films van deze componist. Indien de film uit meerdere liedjes van verschillende
componisten bestaat, kies er dan de voornaamste (in jouw ogen) uit.
-
Bespreek de muziek: wat voor soort muziek is het? Welke instrumenten komen uitdrukkelijk aan
bod? Is de muziek afwisselend of steeds hetzelfde? Is muziek nadrukkelijk aanwezig of erg op
de achtergrond?
Opinie
-
Vind je dat de muziek past bij de sfeer en het verhaal van de film? Geef een voorbeeld.
-
Wat vond je het mooiste stukje muziek?
-
Wat vond je minder?
-
Wat vind je van de manier waarop muziek ingezet wordt? Kijk hierbij ook naar de beschrijving
van de muziek die je hebt gegeven.
Inleveren:
14
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
3.2
Van stomme film tot soundtrack
De eerste films komen uit rond 1900 en werden geprojecteerd met een cinematograaf. Dit toestel
werd uitgevonden door de gebroeders Lumière. Hiermee kon men alleen beelden zien, maar geen
geluid horen en deze film werd dus ook een ‘stille of stomme film’ genoemd.
We bekijken het eerste filmpje: Exiting the Factory (originele titel: La Sortie des usines Lumière à
Lyon). Pianisten improviseerden aanvankelijk op de zeer korte filmpjes. Dit had echter een meer
praktische dan esthetische reden:
________________________________________________________________
Een veelgespeelde stijl is ragtime. Scott Joplin schreef veel muziek in dit genre. We beluisteren de
Maple Leaf Rag, gespeeld door de componist zelf. Noem enkele stijlkenmerken:
-
bas:_____________________________________________________________
_________________________________________________________________
-
melodie:_________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ken je nog een ander bekend ragtime liedje?
_____________________________________________________________________
Stilaan stegen echter ook de muzikale eisen. Er werden speciale partituren geschreven voor films,
met aanwijzingen om beter aan te sluiten op het beeld. Noem enkele aanwijzingen uit dit fragment:
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
Er begonnen zich scènes af te tekenen die actie of sfeerverwantschap hadden en steeds
terugkeerden. In 1919 ontstond in Berlijn de eerste Kinobibiothek (Kino is Duits voor _____________):
een catalogus met filmfragmenten, ingedeeld volgens de meest voorkomende dramatische situaties.
Hieronder zie je een voorbeeldstukje: [weggelaten ivm copyright]
Volgens de catalogus is het stuk geschikt voor:
____________________________________
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
15
____________________________________
Noem enkele andere scènes waarvoor je muziek vindt in het boek:
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
Herken je deze muziek?
Titel:_______________________________
Componist:_________________________
De man achter de piano wordt langzaamaan vervangen door een orgel of orkest. Wat biedt dat voor
voordelen?
__________________________________________________________________________________________________
De uitvinding van de geluidsfilm bleek uiteindelijk een kaskraker, vooral toen men ontdekte dat
zingende mensen het erg goed doen op het scherm. Rond 1930 was de helft van de films die
verscheen een musical.
We bekijken twee filmhelden ________________________________________ en __________________________
Welk genre film maakten zij vooral?
_________________________________
_________________________________
_________________________________
3.3
Muziek omzetten in beeld: Danse macabre
Danse macabre (dodendans) is een werk van de Franse componist Camille Saint-Saëns (1835-1921).
Hij baseerde het op een gedicht van Henri Cazalis, hieronder enkele regels ervan in vertaling:
Heen en weer, de Dood is in beweging
Raakt een graf met zijn hiel,
De Dood speelt te middernacht een dansdeuntje,
Heen en weer op zijn viool.
16
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
De winterwind fluister en somber is de nacht
het gejammer betovert de lindebomen;
De witte skeletten schijnen dwars door de schaduw heen
De luchtstroom danst onder hun grote lijkwaden,
Heen en weer, iedereen is in de weer,
Je hoort het kloppen van de botten van de dansers,
een wulps stel zit op het mos
alsof ze genieten van voorbije genoegens.
Maar ssst! Plotseling stopt de rondedans,
Ze haasten, ze vluchten, de haan heeft gekraaid
O, de prachtige nacht voor de arme zielen!
En leve de dood en de gelijkheid!
Dit gedicht wordt zeer sterk door de muziek uitgebeeld. In de bijlage vind je een andere grafische
weergave van het stuk. Luister en volg mee. Zijn er overeenkomsten met je eigen plaatjes?
We bekijken nog enkele andere visuele voorbeelden, geef steeds aan wat je er goed en wat je er
minder aan vindt.
1
2
3
Camille Saint-Saëns was niet alleen een veelzijdige componist; hij beoefende eveneens de
dichtkunst, archeologie, filosofie en astronomie! Bekend werd hij met ‘Carnaval des Animeaux’ (met
de olifant, de leeuw, het aquarium…), hoewel hij het stuk als grapje maakte. Tijdens zijn leven was
hij een geëerde man, maar buiten bovengenoemde en enkele concerti wordt zijn muziek nu veel
minder gespeeld.
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
17
3.4 Videoclips
Een videoclip is een videofilmpje bij (meestal pop-) muziek. Je zou kunnen zeggen dat een videoclip
het tegenovergestelde is van filmmuziek. Leg uit:
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Even een kort historisch overzicht (waarom help je Wikipedia niet een handje: vul de juiste woorden
in op de stippellijntjes)
Bohemian Rhapsody (artiest:_____________________) wordt vaak gezien als de eerste videoclip. Hoewel
het de eerste clip is die werd opgenomen met een videocamera, was het niet de eerste clip. Films
waarin muziek de belangrijkste rol speelt, zijn al zo oud als het medium film (rond het jaar
_____________ ). In de jaren '20 maakte Oskar Fischinger animatiefilms speciaal voor muziek ("visual
music"). In de jaren '40 ontstond het verschijnsel van de Soundies, korte filmpjes die speciaal voor
de zogenaamde Panoram-jukebox werden gemaakt.
Al gauw daarna kwamen de eerste muziekvideo’s die speciaal voor televisie werden gemaakt. Clips
krijgen langzamerhand ook een verhaal. De clip van het nummer Strawberry Fields Forever (artiest:
_____________________________________________________ ) is een belangrijke stap in die richting.
Ook de Amerikaanse popzanger Michael Jackson heeft een pioniersrol gespeeld op het gebied van
de videoclip. In de clip van het liedje Thriller, die veertien minuten duurt, wordt een compleet
verhaal uit de doeken gedaan. Ook wordt er veelvuldig gebruikgemaakt van maskers en make-up;
een soort van special effecten avant la lettre.
Een jukebox is een muziekautomaat dat je vooral in horecagelegenheden vindt. Gooi er een muntje
in, kies een liedje en de jukebox speelt het af. Klassieke jukeboxen gebruiken grammofoons,
tegenwoordig zijn er ook die cd’s afspelen of zelfs MP3’s of WMA-bestanden.
18
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Hoe gaat het nu met de videoclip? Job de Wit heeft een weblog waarin hij elke dag over een boeiende
nieuwe videoclip schrijft (www.jobdewit.nl). In zijn artikel ‘Embed met 365 clips’ (VPRO Gids
no.51/52 van 2010) geeft hij de tien belangrijkste trends in de videoclipkunst anno 2010. Hieronder
een selectie, ter inspiratie bij het maken van jullie eigen clip.
1.
Serieuze choreografie
Je kijkt en misschien raar van op, maar moderne dans is hot! Clips van verschillende bands,
zoals Editors en Oval, bevatten dansscènes. Kijk vooral ook naar ‘Fragile meadow’ van The Black
Atlantic. Een jonge Canadese danseres zet een zelfgemaakte choreografie op youtube. De band
merkt het op en als ze in Toronto optreden, filmt manager en regisseur Boudewijn Rosenmuller
een prachtige clip met haar.
2.
Minidocumentaires
Je kan veel laten zien in drie tot vier minuten en vaak is tekst helemaal niet nodig. In ‘Big Day’
van Torgny & Maria Due zie je een groep blonde Noorse meiden (Spirit of Ecstasy). Ze hebben
matching joggingbroeken en een tourbus zelfs, dus… ze zijn iets. Maar wat?
3.
Occultisme
Priesteressen in grotten, mysterieuze mannen in enge pijen, vage rituelen van heidense aard,
het stikte ervan vorig jaar! In ‘Open eyes’ (Sleepy Sun) beleggen vier mensen een seance. De
regisseur leeft zich uit in raadselachtige boodschappen!
4.
Het bos
Het bos is dé locatie voor een hippe clip, zoals ‘Shaved’ van Babe rainbow. Twee meisjes in het
bos, je weet al dat dat niet goed afloopt, zeker niet met deze techno muziek erbij!
5.
K-pop
Je verstaat er hooguit een paar Engelse woordjes in het refrein van, maar de meest waanzinnig
gestileerde popclips komen dus uit Zuid-Korea. Bekijk de clip ‘Nal Ddarahaebwayo’ van 2NE1
en je gelooft je ogen (en oren) niet!
De MTV Video Music Awards is een prijs voor videoclips. De grote winnaar in 2010 was Lady Gaga
met het liedje ___________________________.
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
19
Eindopdracht hoofdstuk 3
Maak je eigen videoclip
In een groepje van maximaal 4 personen (minder mag ook, werkt vaak veel gemakkelijker) ga je je
eigen videoclip maken. Volg hierbij het stappenplan:
1.
Kies een liedje dat je aanspreekt, waarbij je ideeën krijgt. Elk genre is toegelaten! Je krijgt een
bonuspunt als je een eigengemaakt liedje kiest (bijvoorbeeld de protestrap die je eerder
bedacht). Zodra je een definitieve keuze hebt gemaakt, kom je dat melden (je kunt het ook
mailen als ik er niet ben) en als je groen licht hebt, kun je verder aan de slag.
2.
Analyseer het liedje en stel jezelf daarbij de volgende vragen:
- hoe is het liedje opgebouwd (strofe, refrein, bridge, instrumentaal tussenspel enz.)
- waar gaat de tekst over? Dit moet je heel goed weten!
- zijn er opvallende zaken in de tekst of muziek die je zeker kan gebruiken bij het maken van
een videoclip?
3.
Ontwerp een videoclip op papier. Waar speelt het zich af? Voor welke soort clip kies je? Een
choreografie, een mini-documentaire, of andere mooie beelden? Let op de haalbaarheid!
Het is niet noodzakelijk dat je zelf in beeld bent, je kunt er ook voor kiezen om juist met
voorwerpen te werken! Bewegende beelden zijn ook niet verplicht, je kunt prima een serie foto’s
of andere beelden achter elkaar plakken.
4.
Ga aan de slag met het maken van beelden (hetzij filmen, fotograferen, zoeken of tekenen).
5.
Monteer de beelden in Windows Moviemaker of een ander programma als je dat thuis hebt.
Aandachtspunten:
-
De clip hoeft niet over het hele liedje te gaan. Beter kort maar krachtig dan lang en onafgewerkt.
Zoek wel een passend einde.
-
Natuurlijk wil iedereen een hippe clip. Het belangrijkste bij een videoclip is echter dat het de
muziek ondersteunt. Zorg dus vooral voor passende beelden.
Beoordelingscriteria
1.
______________________________________________________________________________
2.
______________________________________________________________________________
3.
______________________________________________________________________________
4.
______________________________________________________________________________
Inleveren: _______________________________________________________________________
20
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Dossier Gehoorschade
1.
Wat is geluid? Een beetje fysica
Geluid is niets anders dan trillingen. Hoe maak je een toon hoger? _______________________________
Hoe komt het dat een hond het geluid van een hondenfluitje hoort terwijl wij mensen niets horen,
hoe hard we ook blazen? _________________________________________________________________________
Frequentie druk je uit in _______________________________, geluidssterkte in _________________________
Vanaf hoeveel is geluid schadelijk? ___________. Toch is niet elk geluid altijd even belastend. Dat
hangt van vier zaken af:
1.
______________________________________________________________________________________________
2.
______________________________________________________________________________________________
3.
______________________________________________________________________________________________
2.
Hoe werkt je gehoor? Een beetje biologie
Het _________________________________ vangt geluidstrillingen op. In _______________________________
brengt ________________________________ drie gehoorbeentjes in beweging (________________________,
________________________ en ________________________) die op hun beurt de geluidstrillingen versterkt
doorgeven aan het binnenoor. In ________________________________ worden trillingen door
______________________________ omgezet in elektrische signalen die door ___________________________
worden herkend.
3.
Hoe de problemen beginnen…
Wat is het probleem bij slechthorende mensen? ___________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
21
Kapotte gehoorcellen herstellen:
0 pas na een tijdje
0 soms
0 nooit meer helemaal
Op welke twee manieren kun je slechthorend worden?
1.
______________________________________________________________________________________________
2.
______________________________________________________________________________________________
4.
En jij?
Kom je zelf veel op plaatsen waar veel geluid is? Zo ja, waar? ______________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Wat kan je doen om jezelf tegen geluidsoverlast te beschermen?
1.
______________________________________________________________________________________________
2.
______________________________________________________________________________________________
3.
______________________________________________________________________________________________
Doe de test uit de Hoorkrant. Wat is de uitslag? ___________________________________________________
Had je dit verwacht? Waarom wel of niet? _________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Geef aan of je het met de volgende stellingen eens bent:

‘Ik maak me geen zorgen over mijn oren, ik ben nog jong!’
eens/oneens omdat __________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________

‘Ik vind het asociaal om je mp3-speler zo hard te zetten dat anderen je muziek kunnen horen’
eens/oneens omdat __________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________

‘Je kunt gehoorschade niet zelf voorkomen’
eens/oneens omdat __________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
5.
Meer weten?
Er zijn talloze online hoortests te vinden. Op de jongerensite www.oorcheck.nl kun je bijvoorbeeld
ook je kijken hoe gehoorsvriendelijk je mp3-speler is!
22
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
Hoofdstuk 4 Aan de slag!
4.1
Eindopdracht MO
Bij deze laatste opdracht mag je geheel zelf kiezen wat je wilt doen. Misschien is er een onderdeel
van de lessen geweest dat je heel interessant vond en verder wilt uitwerken. Misschien is er iets
anders dat je graag zou willen onderzoeken/uitvoeren. De komende weken krijg je hier alle kans
toe.
Wat je gaat doen staat volledig vrij, zolang je maar kan aantonen dat je je hebt verdiept in een
bepaald aspect van muziek. Denk bijvoorbeeld aan:

Muziek spelen/zingen

Muziek componeren

Muziek verbeelden (tekenen, videoclip, animatie…)

Muziek beluisteren

Muziek en beweging
Samenwerken mag! Op het einde van het jaar doe je verslag van je werk door middel van een
presentatie voor de klas.
Zodra je iets gekozen hebt, vul je het keuzeformulier (eventueel met je groepje in) en lever je het in
ter goedkeuring. Belangrijk: Je begint niet met de uitvoering voor je toestemming hebt.
4.2
Portfolio
Tijdens het jaar heb je verschillende portfolio-opdrachten gemaakt. Deze worden gebundeld en die
je in. Uit je portfolio moet blijken wat je dit jaar gedaan en geleerd hebt op muzikaal vlak. Het
portfolio bevat de volgende onderdelen:
1.
Kaft met vermelding van naam, klas, datum, vak
2.
Inhoudsopgave
3.
Autobiografie (portfolio-opdracht 1)
4.
Presentatie concertbezoek (portfolio-opdracht 2)
5.
Tekst van jullie eigen protestlied en beoordeling (portfolio-opdracht 3)
6.
Bespreking filmmuziek (portfolio-opdracht 4)
7.
Opiniestuk over gehoorbeschadiging (ca. 200 woorden)
8.
Reflectie
In je reflectie (no.7) kijk je terug op je eigen leerproces. Herlees de autobiografie die je aan het
begin van het jaar geschreven hebt en herpositioneer je ten opzichte van waar je toen stond. Wat is
er veranderd? Hoe sta je er nu voor? Wat heb je geleerd en wat wil je nog leren? Schrijf geen kort
stukje waarbij je in puntjes alle vragen beantwoord, maar denk hierover na en formuleer een goed
opgebouwd verhaal.
Mater Dei Muzikale opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011
23
Daarnaast licht je eindwerk toe. Je legt uit wat je gedaan hebt en waarom. Zeg ook iets over hoe het
proces verliep (hoe ging de samenwerking, hoe zaten de planning en taakverdeling ineen enz.). Als
je het nodig vind kun je ook iets vermelden over de muziek waarmee je werkt.
Het portfolio mag getypt zijn, maar het moet niet. Zorg wel dat het er verzorgd uitziet en dat het
goed leesbaar is.
4.3
Beoordeling
De beoordeling van je eindwerk is tweedelig: 50% staat op je eindopdracht en 50% op je portfolio. Bij
je eindopdracht staan creativiteit, presentatie en afwerking centraal. Bij je portfolio wordt gekeken
naar de kwaliteit van de inhoud, volledigheid en verzorging (zowel lay-out als taalgebruik).
4.4
24
Planning
Mater Dei Muzikale Opvoeding 4e jaar, schooljaar 2010-2011