De kringloop der gesteenten - Aardrijkskunde VISO Roeselare

GESTEENTEN
Gesteenten en mineralen
Waaruit zijn gesteenten opgebouwd ?
Gesteenten zijn natuurlijke ophopingen die zijn
opgebouwd uit mineralen. Sommige gesteenten
bestaan uit 1 soort mineraal, anderen uit meerdere
soorten mineralen.
Vb : Graniet is opgebouwd uit 3 soorten mineralen
die duidelijk in het gesteente te zien zijn.
Wat zijn mineralen ?
Mineralen zijn natuurlijke verbindingen met een eigen
vaste scheikundige samenstelling en een
karakteristieke kristallijne structuur.
Vbn : zie internet « wikipedia, lijst van mineralen »
Kristallijne roosteropbouw van mineralen
Dat wil zeggen dat zij bestaan uit een regelmatige
opstapeling van hun bouwstenen (atomen).
Vb : Opbouw van zoutkristallen (NaCl)
Grafiet vs. Diamant
Chemische formule : C
Kleur : Grijs –zwart
Hardheid : 1,5 – 2
Kristalvorm : hexagonaal
Chemische formule : C
Kleur : kleurloos, wit, grijs
Hardheid : 10
Kristalvorm : octaëdrisch
De kringloop der gesteenten
Oorspronkelijk bestond de aardkorst
enkel uit gestolde magma of lava
= STOLLINGSGESTEENTE
Door verwering en transport werden de eerste
stollingsgesteenten afgebroken en op andere
plaatsen weer afgezet als losse sedimenten.
De losse afzettingen kunnen onder druk van
de bovenliggende lagen en door natuurlijke
cementatie omgezet worden in vaste
sedimenten (diagenese).
= SEDIMENTGESTEENTEN
Stollingsgesteenten en sedimentgesteenten kunnen
ook betrokken worden bij gebergtevorming.
Hierdoor kunnen ze door hoge druk worden
samengedrukt of door hoge temperatuur worden
herbakken. Hun uitzicht verandert hierdoor, ze
ondergaan een metamorfose.
= METAMORFE GESTEENTEN
Kringloop der gesteenten
Indeling van de gesteenten
Stollingsgesteenten
Indeling op basis van de plaats en de omstandigheden
van stolling.
1. Dieptegesteenten
Stolling diep in de aardkorst
Vb: Graniet
Korrelige structuur en samenstelling van
mineralen is duidelijk te herkennen
2. Ganggesteenten
Stolling in gangen en spleten dichter bij het aardoppervlak
=> Snellere stolling
Vb : Porfier
Kleinere korrels dan graniet omdat kristallen
kleiner zijn door de snellere stolling.
3. Uitvloeiingsgesteenten
Stolling aan het aardoppervlak => zeer snelle afkoeling
=> Kristallen zijn microscopisch klein
Vb : Puimsteen
Zeer licht met poriën door ontsnappende gassen
Vb : Basalt
Amorf of glazig gesteente (obsidiaan)
Sedimentgesteenten
1. Klastische sedimentgesteenten of gruisgesteenten
Losse korrels van afgebroken gesteenten bezinken
(sedimenteren).
Indeling volgens korrelgrootte :
grint > zand > silt (leem) > klei
De losse sedimenten worden samengeperst door de
druk van de bovenliggende lagen.
Grint
Conglomeraat
Zand
Zandsteen
Klei
Schiefer
2. Organische sedimentgesteenten
Gevormd uit afgestorven planten en dieren.
Vb: krijt / kalksteen
Kalk uit koralen, schelpen, skeletten,….
Vb : turf / bruinkool / steenkool
Plantenresten bedolven onder andere
sedimenten en die gaan inkolen
3. Chemische sedimentgesteenten
Ontstaan door uitdamping van water => de in het water
opgeloste mineralen slaan dan neer.
Vb : Zoutafzettingen, druipstenen in grotten, …
Metamorfe gesteenten
Door hoge druk en/of temperatuur kunnen gesteenten een
omvormingsproces ondergaan.
Zandsteen
Kwartsiet
Schiefer
Fyllade (leisteen)
Kalksteen
Marmer
Verband tussen platentektoniek en voorkomen gesteentes