Economische conjunctuur 2014-2015 en uitdagingen voor de Belgische

Economische conjunctuur 2014-2015
en uitdagingen voor de Belgische economie
April 2014
Edwin De Boeck
Chief Economist KBC Groep
Internationale conjunctuur
Wat zeggen de ondernemers ?
Ondernemersvertrouwen in de verwerkende nijverheid
(standaardafwijking v/h LT-gemiddelde)
2
2
1
1
0
0
-1
-1
-2
-2
-3
-3
-4
-4
EMU (BCI)
•
•
•
2
VS (ISM)
Duitsland (IFO)
Zwak jaarbegin in VS, maar vooral als gevolg van zeer slecht weer
Europese conjunctuur klimt uit het dal, vooral (maar niet alleen) dankzij Duits herstel
Chinese groei verzwakt - hoe hard, hoe lang nog ?
China (PMI)
Wat zeggen de financiële markten?
Rendement aandelenmarkten in EUR
Rente 10-jaar overheidsobligaties
(MSCI, september 2008 = 100)
(in %)
6
VS
EMU
Groeilanden
180
160
5
4
140
3
120
2
100
80
1
60
0
3
VS
Duitsland
België
Wat zeggen de financiële markten?
Intra-EMU renteverschillen
Wisselkoers USD per EUR
1600
1,6
1,55
1,5
1,45
1,4
OMT
1400
1,25
1000
800
Ierland
Portugal
Spanje
Italië
600
400
1,2
200
1,15
0
4
OMT
1200
1,35
1,3
(10 j. overheid t.o.v. Duitsland, in bps.)
België
Wat zeggen de financiële markten?
Balansvolume centrale banken
Wisselkoers USD per EUR
1,6
500
1,55
450
1,5
400
1,45
QE3
250
1,3
QE2
200
1,25
5
ECB
300
1,35
1,15
Fed
350
1,4
1,2
(Januari 2007 = 100)
LTRO’s
150
QE1
QE2
QE3
100
50
QE1
Verenigde Staten
Na zware winter, zet conjunctuurherstel allicht door in 2014
VS - Jobcreatie en werkloosheid
10
300
200
100
9
•
Opklarend consumptie- en investeringsklimaat
zorgt voor steviger binnenlandse vraag in VS
8
•
Arbeidsmarktherstel voldoende sterk om
« tapering » van FED-beleid voort te zetten (QE3
eindigt in najaar 2014)…
•
… maar eerste renteverhoging van FED komt er
wellicht pas ten vroegste medio 2015 (tot dan
blijven geldmarktrentes - ook in Europa - extreem
laag)
0
-100
-200
7
-300
-400
-500
Jobcreatie private sector
(in '000, links)
-600
-700
Werkloosheidsgraad (in
%, rechts)
-800
-900
6
5
4
6
China, potentiële spelbederver ?
Tragere groei, hoge (private) schuld…
China - Reëel bbp
China - Investeringsgeleide groei bereikt limiet
(jaarstijging, in %)
(in % van bbp)
16
50
14
48
12
46
44
10
40
6
38
2
0
7
Investeringen
170
Schuld van de privé-sector
(rechts)
160
150
42
8
4
Private consumptie
36
140
130
120
34
32
30
110
100
Eurozone
Conjunctuurherstel bereikt ook de periferie, zij het bescheiden
Reëel bbp
(Q1 2008 = 100)
104
Economisch sentiment in Euro-periferie verbetert
2,00
1,50
102
1,00
0,50
100
0,00
98
-0,50
96
-1,00
94
-1,50
92
EMU
Duitsland
GIIPS (*)
90
8
-2,00
-2,50
-3,00
(*) Griekenland, Ierland, Italië, Portugal & Spanje
(ESI, standaardafwijking v/h LT-gemiddelde)
Italië
Spanje
Portugal
Griekenland
Ierland
Euro-periferie
Werkloosheid stabiliseert (of daalt licht), austeriteit mildert
Werkloosheidsgraad
(in %)
20
18
16
EMU
VS
GIIPS
Zwaarste sanering ligt achter de rug
18
16
14
12
14
10
12
8
10
6
4
8
6
4
9
2
0
-2
(in % van bbp)
Verandering structureel
begrotingssaldo 2010-13
Verandering structureel
saldo in 2014
Conjunctuur België
België profiteert mee van Europees/Duits herstel
Producentenvertrouwen in de
verwerkende nijverheid
Reëel bbp
(Q4 2007 = 100)
104
103
102
101
100
99
98
97
96
95
94
93
92
91
90
10
(afwijking v/h LT-gemiddelde)
2
+1,0%
1
0
-1
België
Duitsland
Nederland
Frankrijk
GIIPS (*)
-2
Duitsland
-3
(*) Griekenland, Ierland, Italië, Portugal & Spanje
België
GIIPS (*)
Conjunctuur België
Betere uitvoerperspectieven op korte termijn…
Reële uitvoer
(Q4 2007 = 100)
2,5
België - Uitvoerbestellingen
in de verwerkende nijverheid
(standaardafwijking v/h LT-gemiddelde)
112
1,5
108
0,5
104
100
-0,5
96
92
88
84
België
Duitsland
Nederland
Frankrijk
GIIPS (*)
80
11
-1,5
Enquête NBB
-2,5
-3,5
(*) Griekenland, Ierland, Italië, Portugal & Spanje
Enquête EC
Conjunctuur België
…maar tanend exportmarktaandeel op lange termijn
Aandeel van België in de
wereldhandel
Reële uitvoer
(Q4 2007 = 100)
4,5
112
4
108
3,5
104
3
100
96
92
88
84
België
Duitsland
Nederland
Frankrijk
GIIPS (*)
2,5
Excl. intra-EU-handel
2
Incl. Intra-EU-handel
1,5
1
0,5
80
12
(in %)
0
(*) Griekenland, Ierland, Italië, Portugal & Spanje
België – Uitdaging nr. 1
Herstel van tanende concurrentiekracht…
Saldo lopende rekening betalingsbalans
Relatieve arbeidskosten per eenheid
product t.o.v. Duitsland
(in % van bbp)
8
140
6
135
4
130
2
125
0
120
-2
Duitsland
GIIPS (*)
België
-4
-6
115
110
105
-8
100
-10
95
13
(*) GIIPS = Griekenland, Ierland, Italië, Portugal & Spanje
(Q1 1999=100)
België
GIIPS (*)
België – Uitdaging nr. 1
Niet alleen een kwestie van loonkosten…
Energieverbruik per eenheid
toegevoegde waarde
Industriële elektriciteitsprijs
(in EUR per KWh)
(in %)
12
0,1
Verwerkende nijverheid
10
Totale economie
Juni 2013
0,09
8
0,08
6
0,07
4
0,06
2
0,05
0
0,04
14
Juni 2011
België - Uitdaging nr. 2
Potentiële groei - Bevolking actieve leeftijd begint te dalen vanaf 2019
Effectieve en potentiële groei van de
Belgische economie (jaargroei, in %)
7
Bevolking op beroepsactieve leeftijd
(20-64-jarigen, in ‘000)
7400
Potentiële groei
6
Reële bbp-groei
7300
5
7200
4
3
7100
Effectief
2
7000
Vooruitzichten 2013
Vooruitzichten 2001
Vooruitzichten 2014
1
6900
0
6800
-1
-2
6700
-3
6600
15
Bron: AMECO
Bron: Federaal Planbureau
België - Uitdaging nr. 2
Potentiële groei - Klimaat productiviteitsgroei relatief ongunstig
België - Productiviteitsgroei
(bbp per werkende, jaargroei in %)
Determinanten productiviteitsontwikkeling
110
(score België relatief t.o.v. 3 buurlanden)
Gemiddelde 3 buurlanden = 100
6%
100
90
4%
Human capital index (1)
Innovation Union Scoreboard (2)
Entrepreneurial Activity Index (3)
80
2%
70
0%
60
-2%
50
-4%
16
40
Bron: AMECO
Bron: (1) Wereld Economisch Forum,
(2) Europese Commissie; (3) GEM-consortium
Conjunctuur België
Bedrijfsinvesteringen bodemen uit, maar blijven laag
Investeringen
Bedrijfsinvesteringen België (jaarwijz. in %, links)
Capaciteitsbezettingsgraad verw.nijv. België (rechts)
Capaciteitsbezettingsgraad verw.nijv. Duitsland (rechts)
(bruto kapitaalvorming, Q4 2007 = 100)
15
104
100
10
96
5
92
88
0
84
-5
76
68
64
60
17
Gemiddelde
sinds 1985
88
86
84
82
80
80
72
90
België
Duitsland
Nederland
Frankrijk
GIIPS (*)
(*) Griekenland, Ierland, Italië, Portugal & Spanje
-10
-15
-20
78
76
74
72
70
Bedrijfskredieten
Zwakke kredietvraag, ondanks conjunctuurherstel
20
Kredietgroei België (*)
Kredietgroei EMU (*)
Conjunctuurindicator NBB (rechtse as)
20
25
10
5
10
15
0
0
-5
0
10
-10
-10
-25
-15
5
-20
-20
-50
0
-5
18
-25
-30
Impact AQR?
(*) Jaarwijziging uitstaande volume, in % (linkse as)
Kredietvraag vanwege Belgische bedrijven (*)
-40
-75
Conjunctuurindicator NBB
(*) Bank Lending Survey, saldi: > 0 toename vraag,
< 0 = afname vraag
-30
-35
Conjunctuur België
Aantal faillissementen stijgt niet langer op jaarbasis
Bedrijfsfaillissementen
Bij faillissement getroffen werknemers
(jaarwijziging in %)
30
(aantal, FOD WASO)
6
25
20
4
15
4500
4000
3500
10
2
5
0
0
-5
-2
-10
-15
3000
2500
2000
1500
-4
-20
Aantal faillissementen (linkse as)
-25
Reële bbp-groei (rechtse as)
-30
19
-6
1000
500
Vlaanderen
Wallonië
Brussel
Conjunctuur België
Arbeidsmarkt - Cyclische verbetering in zicht…
Ontvangen vacatures
(jaarwijziging in ‘000, Vlaanderen, VDAB)
150
6000
140
4000
130
2000
120
110
0
100
-2000
90
-4000
80
-6000
70
-8000
Netto jobcreatie (in '000, links, NBB)
Werkloosheidsgraad (in %, rechts, Eurostat)
25
9,0
270
8,5
250
8,0
230
7,5
210
-5
7,0
190
-15
6,5
170
15
5
20
Tijdelijke werkloosheid
(Vlaanderen, in ‘000, trend, VDAB)
Uitzendarbeid
(België, Federgon-index)
België - Uitdaging nr. 3
Arbeidsmarkt - Maar nog veel structurele uitdagingen
Werkgelegenheidsgroei (*)
Werkzaamheidsgraad
(gemiddelde jaarwijziging, in %)
5
Openbare sector
Gesubsidieerde sector
Particuliere niet-gesubsidieerde sector
(werkenden in % 15-64 jarigen)
70
4
Wallonië
65
3
2
60
1
55
0
50
-1
(*) Openbare werkgelegenheid omvat openbaar bestuur, defensie en
onderwijs; gesubsidieerde arbeid omvat zorgsector, maatschappelijk
werk en dienstencheques. Bron: IMF.
21
Vlaanderen
Brussel
Eurozone
België - Uitdaging nr. 3
Arbeidsmarkt - Maar nog veel structurele uitdagingen
Feitelijke leeftijd uittrede uit arbeidsmarkt
(gemiddelde mannen en vrouwen)
70
Werkzaamheidsgraad 55-64-jarigen
(in %, 2012)
Zweden
België
EMU
Duitsland
Denemarken
Nederland
Finland
65
VK
Ierland
Portugal
Frankrijk
Spanje
60
Oostenrijk
Luxemburg
Italië
België
Griekenland
55
0
22
Bron: OESO
20
40
60
België - Uitdaging nr. 4
Begrotingssanering heeft nog lange weg voor de boeg
Doelstelling structureel overheidssaldo
(in % van bbp)
Voorspelde uitgavenstijging als gevolg
van vergrijzing
(in % van bbp, 2010-2030)
1 (?)
1
0,6
0,4
0
0
Portugal
Italië
Pensioenen
Spanje
-1
Andere
Griekenland
VK
Frankrijk
-1,8
-2
Zweden
Ierland
-3
Duitsland
Denemarken
-4
Oostenrijk
Nederland
23
Gerealiseerd saldo
SP april 2013 (2013-2016)
HRF maart 2014 (input SP 2014-2017)
IMF maart 2014 (Art. IV)
EC winter 2014 (bij ongewijzigd beleid)
FPB maart 2014 (bij ongewijzigd beleid)
Luxemburg
Finland
België
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
België - Uitdaging nr. 4
Begrotingssanering heeft nog lange weg voor de boeg
Doelstelling structureel overheidssaldo
Overheidsschuld in % bbp na 2016
(in % van bbp)
1 (?)
1
0,6
0,4
0
0
150
(Stabiliteitsprogramma tot 2016) (*)
140
130
120
110
-1
100
90
80
-1,8
-2
70
60
-3
50
40
-4
30
20
24
Gerealiseerd saldo
SP april 2013 (2013-2016)
HRF maart 2014 (input SP 2014-2017)
IMF maart 2014 (Art. IV)
EC winter 2014 (bij ongewijzigd beleid)
FPB maart 2014 (bij ongewijzigd beleid)
Na 2016: primair surplus neemt af
met vergrijzingskosten
10
0
(*) Stabiliteitsprogramma april 2013
België - Terloops…
Land met arme overheid en rijke gezinnen…
Netto-gezinsvermogen
Bruto-overheidsschuld
(in % van bbp)
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
25
Netto-financieel vermogen
Onroerend vermogen
Totaal
(in % van bbp)
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
In % van bbp
In % van netto-gezinsvermogen
België - Terloops…
…en zeer hoge belastingen
Loonwig - Belastingen en SZ-bijdragen
60
(in % van totale loonkost) (*)
Impliciete belastingvoet
(in %)
45
40
50
België
35
40
Eurozone
30
25
30
20
20
15
10
10
5
0
0
Arbeid
26
(*) Alleenstaande, mediaaninkomen. Bron: OESO
Consumptie
Bron: Taxation Trends in the EU, 2013
Kapitaal
Woningmarkt
Nog geen daling vastgoedprijzen, wel afkoeling vastgoedactiviteit
Vastgoedactiviteit
Huizenprijzen
(2011Q1 = 100)
35.000
109
108
107
106
105
104
België (ECB-index)
België (Eurostat-index)
België (FOD-index)
EMU (Eurostat-index)
30.000
25.000
Woningverkopen*
103
102
20.000
101
100
(aantallen op kwartaalbasis,
voortschrijdend gemiddelde 2kwartalen)
Bouwvergunningen**
Woningstarten
15.000
99
98
97
10.000
96
95
27
5.000
(*) Gewone woonhuizen, villa’s & appartementen
(**) Vergunningen voor woongebouwen
Woningmarkt
Betrouwbare maatstaven suggereren overwaardering van zo’n 6%
ECB-schatting van de over-/onderwaardering
van de huizenmarkt (Q3 2013) (**)
60
KBC-berekening onderwaardering huizenmarkt
(Q3 2013)
Price-to-rent ratio
Gemiddelde
Maximum
40
Price-to-income ratio
60.8
Rentegecorrigeerde betaalbaarheid
Econometrische regressie
Minimum
20
42.3
0
Meest betrouwbare
en omvattende
benaderingen
-20
-40
5.9
% overwaardering
(*) Q2 2013 i.p.v. Q3 2013
28
(**) Schatting gebaseerd op vier waarderingsmethodes:
price-to-income ratio, price-to-rent ratio en twee modelmatige methoden
5.5
Monetaire omgeving
Inflatie oncomfortabel laag, vooral in de eurozone
Algemene (“headline”) inflatie daalt fors, deels
door tijdelijke factoren…
(jaarstijging consumptieprijzen, in %)
6
Inflatiedempend effect van lagere olieprijs
grotendeels achter de rug…
6
(jaarstijging prijs Brent, in %)
80
CPI EMU (links)
5
5
4
4
3
3
2
2
CPI België (links)
Olieprijs in EUR (rechts)
60
40
20
0
1
1
0
0
-1
-2
29
VS
EMU
-20
-1
Jaarwijziging, in %
-2
-40
-60
Bron: Thomson Financial Datastream
Monetaire omgeving
Inflatie oncomfortabel laag, vooral in de eurozone
Algemene (“headline”) inflatie daalt fors, deels
door tijdelijke factoren…
(jaarstijging consumptieprijzen, in %)
Inflatie in de EMU
5
(jaarwijziging HICP, in %)
Duitsland
6
4
5
3
4
3
2
2
1
1
0
0
-1
-2
30
VS
EMU
-1
Bron: Thomson Financial Datastream
Semi-kern (*)
GIIPS (**)
Monetaire omgeving
Inflatie oncomfortabel laag, vooral in de eurozone
Algemene (“headline”) inflatie daalt fors, deels
door tijdelijke factoren…
…maar ook kerninflatie ruim onder
beleidsdoelstelling ECB
(jaarstijging consumptieprijzen, in %)
(jaarstijging consumptieprijzen excl. energie, tabak &
voeding , in %)
6
3
5
4
3
2
2
1
1
0
-1
VS
EMU
VS
EMU
-2
31
0
Bron: Thomson Financial Datastream
Groei- en inflatievooruitzichten
Sterkere, maar nog altijd bescheiden groei, zeer lage inflatie
Reële bbp-groei 2014-2015 (in %)
32
2014
België
EMU
Duitsland
VS
EC (feb.)
1,4
1,2
1,8
2,9
OESO (dec.)
1,1
1,0
1,7
2,9
IMF (april)
1,2
1,2
1,7
2,8
Consensus (maart)
1,1
1,1
1,8
2,8
Planbureau (maart)
1,4
1,2
1,8
-
KBC (april)
1,2
1,2
1,9
2,7
2015
België
EMU
Duitsland
VS
EC (feb.)
1,7
1,8
2,0
3,2
OESO (dec.)
1,5
1,6
2,0
3,4
IMF (april)
1,2
1,5
1,6
3,0
Consensus (maart)
1,4
1,4
2,0
3,1
Planbureau (maart)
1,8
1,8
2,0
-
KBC (april)
1,6
1,7
2,2
3,0
Rentevooruitzichten
Rentevooruitzichten (in %)
Vooruitzichten
5
4
3
2
1
Beleidsrente ECB
10-jaars rente OLO
10-jaars rente Bund
0
33
In %
14/04
+3M
+6M
+12M
Eind
2015
Beleidsrente
Fed
0,25
0,25
0,25
0,25
1,00
10-jaarsrente
VS
2,63
3,00
3,20
3,60
4,00
Beleidsrente
ECB
0,25
0,10
0,10
0,10
0,10
10-jaarsrente
Duitsland
1.51
1,65
1,80
2,00
2,50
10-jaarsrente
België
2.14
2,25
2,40
2,60
3,00
Spread
(in basispunten)
63
60
60
60
50
Risico’s Belgische economie:
Ontgoochelende groei (cf. begrotingssanering onvoltooid,
concurrentiekracht niet hersteld)
Politieke impasse (en hogere rentespread) na de verkiezingen
van mei
Nieuwe eurocrisis ,bv. als gevolg van uitzaaiing Oekraïnecrisis?