Libellen - UurNatuur

Libellen
Moerassen, poelen, beken en vijvers: waterrijke natuur in al haar
verscheidenheid is een belangrijk visitekaartje van Nederland. Niet alleen het
Nederlandse landschap wordt er in grote mate door bepaald, maar ook een deel
van onze flora en fauna. Zo is Nederland, ondanks haar kleine oppervlak,
bijzonde rijk aan libellensoorten. Libellen zijn gebonden aan water van goede
kwaliteit, maar stellen ook eisen aan de kwaliteit van oevers en aangrenzende
terreinen. De libellenfauna van een natuurgebied is dus indicatief (aanwijzing)
voor de kwaliteit van een nat natuurgebied in zijn geheel.
foto: R.M.A. van Sonsbeek
Inleiding:
In Achtkarspelen is veel variatie in natte natuur. Elk zoet watertype heeft zijn
eigen gemeenschap aan libellensoorten. Meer verschillende watertypen
herbergen daarom ook meer verschillende libellensoorten. Sommige watertypen
zijn zeldzaam geworden of sterk veranderd door verdroging, verzuring,
vermesting of andere gevolgen door menselijk handelen. Daarom is het van
belang dat er een grote variatie aan waterpartijen, sloten en plassen is en blijft.
Leefomgeving van libellen:
Libellen behoren tot de grootste insecten van Nederland en volwassen
exemplaren vallen op door hun formaat, lichaamkleur en vliegkunsten. Meestal
zie je libellen boven het water of langs de waterkant, maar ook in droge biotopen
kun je libellen tegenkomen, bijvoorbeeld langs bosranden of boven ruige
graslanden. Hier jagen ze op allerlei kleine insecten en wachten tot ze zich voort
gaan planten en het tijd is om terug te keren naar de waterkant.
Hoewel libellen dus overal voorkomen zijn ze voor hun levenscyclus toch
afhankelijk van water. Libellen brengen het grootste gedeelte van hun leven als
larve onder water door. Afhankelijk van de soort overwinteren ze één tot vijf jaar
voordat ze voor de laatste keer vervellen en een volwassen libel worden. De
plaats waar libellenlarven zich onder water ophouden, varieert per soort. De
larven van sommige soorten leven tussen de stengels en bladeren van
ondergedoken waterplanten, andere leven op de bodem, tussen de stengels van
planten die in het water staan, tussen dood organisch materiaal, tussen kiezels,
of zelfs ingegraven in de bodem. Hier zoeken ze allerlei kleine waterdiertjes als
prooi en vinden ze dekking tegen predatoren (jagers), die hoger in de
voedselketen staan, zoals vissen en grotere libellen.
Sommige libellensoorten stellen weinig eisen aan hun omgeving en kunnen bij
veel verschillende watertypen worden aangetroffen. De meeste soorten zijn
echter karakteristiek voor bepaalde watertypen. Zo zijn er soorten die alleen in
stromend water leven, of juist in laagveenmoerassen, vennen, petgaten of
hoogvenen. Deze specialisatie is meestal het resultaat van de eisen die de larven
aan hun leefomgeving stellen.
Rode lijst:
Maar liefst 71 van de 95 libellensoorten van Noordwest-Europa zijn in Nederland
waargenomen. Hiervan staan 27 soorten op de nationale Rode Lijst. Dit betreft
allemaal soorten die karakteristiek zijn voor specifieke watertypen of in steeds
kleinere aantallen aanwezig zijn. Een daarvan is de ‘Groene Glazenmaker’. De
Groene Glazenmaker is een vrij forse libel die op de 'Rode Lijst' van beschermde
en weinig voorkomende dieren staat.
De belangrijkste eis die deze kleurrijke soort namelijk stelt is de aanwezigheid
van een dicht veld krabbenscheer. Het vrouwtje van de "Groene Glazenmaker" is
voor het afzetten van de eieren van deze planten afhankelijk.
Krabbenscheer is een waterplant die alleen in water met een behoorlijke kwaliteit
voorkomt. En laat deze unieke plant nu in grote getale voorkomen in de vijver bij
het Pijlkruid in Buitenpost. De volwassen libellen gebruiken de wijde omgeving
van het krabbenscheerveld om te jagen. Dat betekent dat behalve een dicht
krabbenscheerveld ook beschutte plekken met opgaande bomen, struiken en
ruigte aanwezig moeten zijn. De ecologische beheerde groengordel van
Buitenpost voldoet aan al deze eisen. Door deze afhankelijkheid van
krabbenscheer is de "Groene Glazenmaker" in Nederland een zeldzame libel, die
vrijwel uitsluitend voorkomt in de laagveengebieden.
Aangepast beheer:
Het is uniek dat een beschermde diersoort haar leefomgeving heeft midden
tussen de woningen van Buitenpost. De op de 'Rode Lijst' voorkomende soort
wordt met een aangepast beheer zoveel mogelijk beschermd. Om aan de
belangrijkste ecologische eisen van de "Groene Glazenmaker" tegemoet te
komen, wordt er gefaseerd geschoond. Steeds wisselende delen (minimaal 75%)
van de vegetatie wordt ongemoeid gelaten. Het jaarlijks slootschonen is
aangepast tot maximaal eens per vier jaar.