De delirante patiënt

De delirante patiënt
van vergeetachtig tot verwardheid
Marja Jellesma-Eggenkamp
Klinische geriatrie Alysis
25 mei 2010
symposium Zevenaar
1
Kwetsbare ouderen
inleiding
• >25% opgenomen patiënten 70+
• 10-40% delier bij chirurgie
• 30-40% interne delier bij opname
• 50-80% delier op IC
• >30% 70+ functieverlies na ontslag
• Vaak te laat herkend
• 5 dagen langer opname
Delirium
definitie
• Organisch psychiatrische stoornis
• Gevolg van cerebrale ontregeling door
lichamelijke ziekte of geneesmiddel
Symptoom van ziekte !
Delirium
kenmerken
• Acuut begin en wisselend beloop
• Bewustzijnsstoornis met wisselende aandacht
en concentratie
• Cognitieve stoornissen
geheugen, oriëntatie, waarneming
• Andere aandoening als oorzaak
Delirium
Inouye, 1996
kwetsbaarheid
Hoge mate van kwetsbaarheid
Ernstige dementie
Ernstige ziekte
Sensore deprivatie
uitlokkende factor
Zwaar uitlokkende factor
Grote operatie
Verblijf op IC
Meerdere
psychofarmaca
slapeloosheid
Gezond, fit
Ouder persoon
Minimale kwetsbaarheid
Eenmalige inname
slaapmedicatie
Geen uitlokkende factoren
Delirium
uitlokkende factoren
• Infectie , Koorts , Uitdroging
• Electrolytstoornissen
• Polyfarmacie
• Psychofarmaca en anticholinerge medicatie
• Anti-Parkinson medicatie
• Blaasfunctiestoornis, defekatiestoornis
• Pijn, slaapstoornis
• Operatie, ziekenhuisopname, verhuizing
Delirium
Voorkomen of beperken ?
Vroegtijdig herkennen ?
HOE ?
Delirium
vroegtijdige herkenning
Screening op risicofactoren:
• Bent u vergeetachtig?
• Bent u eerder in de war geweest bij ziekte of
ziekenhuis opname?
• Heeft u nu hulp nodig bij zelfzorg?
Vergeet de medicijnen niet !
Delirium
diagnose
1. Acuut optreden en wisselend beloop
2. Concentratiestoornis
(snel afgeleid, moeite aandacht bij gesprek)
3. Ongeorganiseerd denken
4. Veranderd bewustzijn
(hyperalert, schrikachtig,slaperig, suf)
Criteria: 1+2 + (3 of 4)
Delirium
meetinstrumenten
• DOSS
delirium observatie screening schaal
13 items : 3 momenten (dag-avond-nacht)
>3 waarschijnlijk delier
ook te hanteren in verzorgingshuis
• CAM
Confusion Assessment Method
4 vragen
Delirium
preventie
• Vroegtijdige herkenning en benoemen van
risicofactoren
• Benoemen welke mate van risico
• Individuele interventies
• Multidisciplinair m.n. verpleegkundige en arts
Delirium
preventieve interventies verpleegkundige
• Voorlichting aan patiënt en hun naasten
• Prikkelarme omgeving, voorkom onnodige
•
•
•
•
•
verandering van ruimte
Ondersteun naasten en betrek ze in opvang
Herhaling uitleg situatie en oriëntatie
Hulpmiddelen visus en gehoor optimaliseren
Aanbieden en extra hulp bij vocht en voeding
Beperk extra medische interventies (infuus,
katheter, vrijheidsbeperkende maatregelen)
• Slaapbevorderende maatregelen
Delirium
preventieve interventies arts
• Goed lichamelijk onderzoek
• Wijzig en voorkom risico medicatie
• Preventie en behandeling infectie
• Preventie en behandelen dehydratie en
electrolyten stoornis
• Adequate pijnbestrijding
• Uitleg aan patiënt, naasten, verzorgenden
• Juiste afweging gebruik invasieve maatregelen
Delirium
extra aandachtspunten bij 70+
• Symptoomarmoede van onderliggende
lichamelijke ziekte
ontstekingen of infecties, neurologische incidenten,anemie,
pijn, fracturen
• Dehydratie
• Urineretentie
• Maskering van symptomen
(geen ziektebesef of inzicht, denk aan heteroanamnese)
Delirium
behandeling
• Medicamenteuze behandeling
- haloperidol 0.5-1.0mg 2 dd (psychotische symp)
- oxazepam of lorazepam (sedatie onrust en angst)
- atypisch neurolepticum bij parkinsonisme
• Overleg of consult team geriatrie
- 24-uurs beschikbaarheid (ook telefonisch)
- geriater en nurse-practitioner
- vervolg behandeling
Delirium
behandeling
Verpleegkundige interventies:
•
•
•
•
•
Biedt veiligheid en vertrouwen
Herhaal oriëntatie
Bejegeningsadviezen : kalm, duidelijk, geruststelling
Herstel dag/nachtritme
Ondersteuning naasten en verzorgenden m.n. uitleg en
luisterend oor, case management.
Delirium
nazorg
• Evaluatie herstel na delier
• Terug komen op verwarde periode bij vragen
• Beoordeel of nader onderzoek cognitie
wenselijk is
• Benadruk risico op recidief delier
• Benadruk verwardheid te zien als symptoom
van ziekte, dus consult huisarts
Delirium
ketenzorg
Samenwerking 1e – 2e- 3e lijn noodzaak:
• Doel: voorkomen of beperken (on)
omkeerbaar functieverlies
• Multidisciplinair:
- verpleegkundigen en verzorgenden
(thuiszorg, verzorgingshuis, verpleeghuis)
-
praktijkondersteuners
nurse practitioners en SPV-er
artsen: huisarts, specialist ouderen, geriater,o-psychiater
apotheker consultatief
Ketenzorg
kwetsbare ouderen
Randvoorwaarden:
• Kennis en acceptatie ieders deskundigheid
• Goede communicatie
• Laagdrempelige overleg mogelijkheden
• Tijdige informatieoverdracht
• Geen domein discussie
Samen aan de slag