Ten Oorlog

De Eerste Wereldoorlog:
Oorzaken en aanleiding
De Eerste Wereldoorlog is een oorlog die
vele oorzaken kent: het is moeilijk aan te
geven welke het belangrijkste is.
Om alle oorzaken te begrijpen zullen we
de verschillende oorzaken en de
betrokken landen doorlopen.
De directe aanleiding zorgde voor een
sneeuwbaleffect in Europa. De
precieze gebeurtenissen zullen we kort
doorlopen.
Oorzaak 1: Het imperialisme
Onder Bismarck had Duitsland zich afzijdig gehouden in de ‘Scramble for
Colonies’: hij concentreerde zich meer op Europa. Maar Wilhelm II wilde
net als de andere machtige Europese landen een stuk van de koloniale
taarten in Afrika en Azië. Hierdoor kreeg hij het aan de stok met Frankrijk,
maar vooral met Engeland. (Fasjoda incident)
Oorzaak 2: Toenemend nationalisme
• Nationalisme is trots zijn op je eigen volk en
land. Sinds de Franse Revolutie kwam dit in
steeds meer landen op.
• Nationalisme kan ook zeer extreme kanten
ontwikkelen: superioriteitsgevoelens, óns land is
het beste land, andere landen zijn inferieur. Dit
had ook te maken met ideeën van het SociaalDarwinisme: survival of the fittest. Tevens
verlangden veel volken naar zelfbestuur.
• In ieder land had men andere manieren en/of
redenen om dat nationalisme tot uiting te
brengen:
Oorzaak 2: Toenemend nationalisme in Frankrijk
Frankrijk wil revanche op Duitsland voor het verlies van Elzas-Lotharingen
in de Frans-Duitse oorlog (1870-1871).
Oorzaak 2: Toenemend nationalisme in O-H
OOSTENRIJK-HONGARIJE / DE BALKAN
O-H had grote problemen met de vele volkeren binnen en buiten haar
multi-nationale rijk. Bovendien had het Bosnië veroverd en daarmee de woede
van buurland Servië op de nek gehaald: veel Serven woonden immers in Bosnië.
Oorzaak 2: Toenemend nationalisme in Duitsland
Wilhelm II had zijn grootvader Wilhelm I in 1889 opgevolgd en wilde
Duitsland internationaal meer mee laten spelen dan onder Wilhelm I en
Bismarck het geval was: hij ontsloeg Bismarck dan ook en begon aan een
zogenaamde “Weltpolitik”.
Oorzaak 3: De Engels-Duitse wapenwedloop
• Engeland was traditioneel
heer en meester op zee.
• Rond 1900 ontwikkelden
ze een nieuw soort
slagschip: de
‘Dreadnought’.
• In het kader van de
Weltpolitik probeerde
keizer Wilhelm II constant
te concurreren met de
Engelsen op het gebied
van de marine: dit leidde
tot een ware
wapenwedloop.
Oorzaak 4: Bondgenootschappen
De Centralen/Triple Alliantie (1882):
1 Duitsland
2 Oostenrijk-Hongarije
3 Italië
Triple Entente (1907):
1 Frankrijk
2 Rusland
3 Groot-Brittanië
Oorzaak 5: Militarisme
• In de Keizerrijken
Oostenrijk-Hongarije,
Rusland en Duitsland
speelden het leger en de
Generale Staven een
hele grote rol op politiek
gebied. Ook de drie
keizers van deze landen
waren dol op militair
vertoon.
• Nicolaas II van Rusland:
‘Ontwapening is een idee
van Joden, Socialisten en
hysterische vrouwen’
Nicolaas II van Rusland
Wilhelm II van
Duitsland
Frans Jozef van
Oostenrijk
Oorzaak 5: Militarisme
In veel landen lagen er al militaire plannen klaar voor eventuele oorlogen. Het
bekendste plan is het Duitse Von Schlieffenplan, dat al werd ontworpen tussen
1894 en 1905, maar ook in Frankrijk, Engeland, O-H en Rusland lagen plannen klaar.
Alfred von Schlieffen
Zijn plan
De aanleiding en het uitbreken van de oorlog:
28 juni 1914
De moord op de Oostenrijke troonopvolger Franz Ferdinand door Gavrilo Princip.
Het ‘sneeuwbaleffect’
• 6 juli: Berlijn geeft Wenen een Blanco Cheque: Duitsland zal Wenen
steunen in het geval dat Rusland O-H de oorlog verklaart.
• 23 juli: Juli-Ultimatum: Servië moet Oostenrijkse politie-agenten
toelaten om de moord op Franz Ferdinand en de Servische rol hierin
te onderzoeken. Servië weigert dit en begint een gedeeltelijke
mobilisatie, ook Oostenrijk mobiliseert.
• 25 juli: Rusland besluit Servië militair te steunen. Diplomatieke
stappen mislukken.
• 28 juli: Oostenrijk verklaart de oorlog aan Servië.
• 30 juli: Algehele mobilisatie Oostenrijk-Hongarije. Hierna besloot
Rusland tot de algehele mobilisatie.
• 1 augustus: Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland.
• 3 augustus: Frankrijk mobliliseert. Duitsland verklaart Frankrijk de
oorlog. Het Von Schlieffenplan treedt in werking.
• 4 augustus: Duitsland trekt België binnen, na een Belgische
weigering op het verzoek van Duitsland om de Duitse troepen vrije
doortocht te verlenen.
• Engeland verklaart hierop Duitsland de oorlog, omdat België al
sinds 1830 neutraal was en Engeland zou ingrijpen als die
neutraliteit werd gebroken.
Samengevat waren er dus 5 belangrijke oorzaken voor het
ontstaan van WO I:
1.Imperialisme, het verkrijgen van zoveel mogelijk kolonies
2.Nationalisme/drang naar zelfbestuur
3.Engels- Duitse wapenwedloop
4.Bondgenootschappen
Triple Alliantie (1882):
1 Duitsland
2 Oostenrijk-Hongarije
3 Italië
versus
Triple Entente (1907):
1 Frankrijk
2 Groot-Brittanië
3 Rusland
5.Militarisme; landen waren klaar om oorlog te voeren,
aanvalsplannen lagen al in de kast (bv Von Schlieffenplan)
>>>Sneeuwbaleffect: door de bondgenootschappen komt er na
de moord op Franz Ferdinand een reeks reacties op gang die
steeds heftiger worden waardoor uiteindelijk de Eerste
Wereldoorlog ontstaat.