Tracheotomie en tracheostoma

onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Tracheacanule 1
Tracheotomie en tracheostoma
Een tracheotomie en een tracheostoma zijn beide manieren om buiten de normale weg van de
neus, keel en het strottehoofd te ademen 1 . Bij een tracheotomie is dat via een snede in de hals,
bij een tracheostoma via een opening in de hals waarin de luchtpijp is gehecht.
Tracheotomie
Een tracheotomie is het openen van de luchtweg door het insnijden van enkele
kraakbeenringen van de luchtpijp (trachea). Dit gebeurt via een snede in de huid in het midden
van de hals, vlak boven het borstbeen. Door deze opening wordt een buisje (tracheacanule)
geplaatst 2 . De tracheacanule zorgt ervoor dat de snede open blijft en vergemakkelijkt de
ademhaling. Voor een tracheotomie wordt ook de term tracheotomie met intacte trache
gebruikt.
Een tracheotomie is noodzakelijk wanneer de natuurlijke ademweg is verstoord. Dit is wanneer
de luchtpijp vernauwd of afgesloten is. De ingreep wordt vaak acuut gedaan en kan tijdelijk zijn.
Een vernauwing in de ademnhalingsweg kan ontstaan door:
„
zwelling bij een allergische reactie;
„
zwelling van ontstoken weefsel;
„
zwelling na operatief ingrijpen in hoofd/halsgebied;
„
zwelling of schade na trauma;
„
verlamming van één of beide stembanden;
„
obstructie door corpus alienum (vreemd voorwerp);
„
obstructie door littekenweefsel ten gevolge van decubitus in de luchtpijp, wanneer bij
beademing de ballon rond de tube op weefsel heeft gedrukt;
„
(voorlopig-) inoperatieve tumor ter plaatse;
„
langdurige beademing.
Bij een tracheotomie blijft er een verbinding bestaan tussen de luchtweg en de voedselweg
(slokdarm). Ademen via de neus en mond is mogelijk behalve wanneer de zwelling of obstructie
de ademweg volledig afsluit. De canule bestaat meestal uit een binnen- en een buitencanule.
De buitencanule wordt op zijn plaats gehouden door een canulebandje om de hals. De
binnencanule mag verwijderd worden om deze te reinigen. De buitencanule mag niet verwijderd
worden.
1
http://www.umcutrecht.nl/tracheotomie/ (ingezien juni 2011) (externe link).
Verzorging tracheotomie. Leids Universitair Medisch Centrum. www.lumc.nl, 2009 (ingezien
juni 2011) (externe link).
2
© Vilans 18-09-2012
Achtergrondinformatie
Tracheotomie en tracheostoma: 1 (van 3)
onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Tracheacanule 2
Tracheostoma
Het aanleggen van een tracheostoma gebeurt via een operatie (een laryngectomie). Bij een
laryngectomie worden het strottenhoofd en de stembanden verwijderd, meestal ten gevolge van
een tumor op of nabij de stembanden. Tijdens de operatie wordt de luchtpijp naar voren
gebogen en ingehecht in de halshuid boven het borstbeen. In de hals ontstaat een opening: de
tracheostoma 1 . De stoma is blijvend. Voor een tracheostoma wordt ook de term eindstandige
tracheotomie gebruikt.
Luchtweg en voedselweg zijn permanent van elkaar gescheiden. Dit kan niet meer worden
teruggedraaid. Ademen via de neus en mond is niet meer mogelijk.
Direct na de operatie wordt vaak een canule geplaatst om krimpen van de stoma te voorkomen.
Dit is meestal een eendelige canule. Als de wond is genezen, is een canule meestal niet meer
nodig. Sommige cliënten dragen alleen ’s nachts een canule om krimpen van de stoma tegen te
gaan. Als er een canule gedragen wordt, kan deze verwijderd worden voor reiniging. Dit geldt
voor de binnen- en de buitencanule. Ze kunnen eenvoudig worden teruggeplaatst.
Verschil in fysiologie tracheotomie en tracheostomie
Fysiologie Tracheotomie
De cliënt ademt voornamelijk in en uit via de
canule.
De cliënt heeft nog wel stembanden, maar
kan deze niet gebruiken als voorheen. De
lucht(druk) die nodig is om de stembanden te
laten werken verdwijnt via de canule.
Fysiologie Tracheostoma
De cliënt ademt alleen in en uit via het
tracheostoma
De cliënt heeft geen stembanden meer.
1
www.nsvg.nfk.nl/leven_zonder_stembanden/verschil_laryngectomie_en_tracheotomie
(ingezien juni 2011) (externe link).
© Vilans 18-09-2012
Achtergrondinformatie
Tracheotomie en tracheostoma: 2 (van 3)
onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Fysiologie Tracheotomie
De zwelling of obstructie boven de
stembanden blokkeert de verbinding tussen
onderste en bovenste luchtwegen. Er kunnen
verslikproblemen ontstaan, omdat de cliënt
gehinderd wordt bij het slikken vanwege de
aanwezigheid van de canule of door een
zwelling van het strottenklepje.
De tomie in de luchtpijp is in principe tijdelijk
en tijdens de verrichting streeft de arts naar
het zo min mogelijk veranderen van de
bestaande weefselstructuur. Dit heeft tot
gevolg dat de vorm en de werking van de
tracheotomie afhankelijk zijn van de
aanwezigheid van een canule.
© Vilans 18-09-2012
Tracheacanule 3
Fysiologie Tracheostoma
Er bestaat geen verbinding meer tussen de
onderste en bovenste luchtwegen.
Verslikken is onmogelijk.
Een tracheostoma is een definitieve
constructie en is voor z’n vorm en werking niet
afhankelijk van de aanwezigheid van een
canule. Een stoma kan de eerste periode na
aanleg of bij langdurige slijmvliesirritatie
(bijvoorbeeld bij bestraling of ontsteking) wel
krimpen.
Achtergrondinformatie
Tracheotomie en tracheostoma: 3 (van 3)