Richtsnoer behandeling hepatitis C infectie
advertisement
RichtsnoerbehandelinghepatitisCinfectie INITIATIEF NIV,NVHB,NVMDL,NVH,NVZA FINANCIERING Ditrichtsnoerisopeigeninitiatiefzonderexternefinancieringgeschreven 1 HCVrichtsnoerversiejuni2017 Inhoudsopgave Tabelmetbelangrijkstewijzigingen..........................................................................................4 1.Inleiding...............................................................................................................................4 1.1Aanleiding....................................................................................................................................4 1.2Doelstelling..................................................................................................................................5 1.3Totstandkomingvanhetrichtsnoer..............................................................................................5 1.4Methoden....................................................................................................................................6 1.5Bewijslast.....................................................................................................................................7 1.6Updateenbeschikbaarheid..........................................................................................................7 1.7Contact.........................................................................................................................................7 2.Indicatievoorbehandeling...................................................................................................8 2.1Wietebehandelen.......................................................................................................................8 2.2HepatitisBreactivatie..................................................................................................................8 3.DirectActingAntivirals(DAAs)..............................................................................................9 3.1OverzichtDAAsgoedgekeurddoorFDAenEMA...........................................................................9 4.Resistentiebepaling...........................................................................................................10 5.Monitoringtijdensennaantiviralebehandeling.................................................................11 6.Behandelvoorstelonbehandelde(naïeve)patiënten...........................................................12 7.Behandelvoorsteleerderbehandeldepatiënten.................................................................14 7.1Patiëntendiehebbengefaaldoppeginterferon-alfaenribavirine..............................................14 7.2PatiëntendiehebbengefaaldopDAAbehandeling....................................................................15 8.AcuteHepatitisCinfectie....................................................................................................18 9.Nierinsufficiëntie................................................................................................................19 9.1Aanbevelingenbijnierinsufficiëntieofhemodialyse...................................................................19 9.2Expertopinionnierinsufficiëntie.................................................................................................21 9.2.1Sofosbuvir...................................................................................................................................21 9.2.2Ledipasvir....................................................................................................................................21 10.Gedecompenseerdelevercirrose.......................................................................................22 10.1DoseringDAAsbijleverfunctiestoornissen................................................................................24 11.Postlevertransplantatie....................................................................................................25 12.Interactiestussengeneesmiddelen...................................................................................26 12.1interacties................................................................................................................................26 12.1.1.PPIsenDAAs............................................................................................................................27 12.1.2.DAAsmetamiodaron...............................................................................................................28 2 HCVrichtsnoerversiejuni2017 12.1.3.DAAsenanti-epileptica............................................................................................................28 13.Behandelinginstudieverband...........................................................................................29 14.Referenties.......................................................................................................................30 15.Verantwoording................................................................................................................33 15.1Juridischebetekenis.................................................................................................................33 15.2Belangenverstrengeling............................................................................................................33 16.Lijstmetafkortingen.........................................................................................................34 3 HCVrichtsnoerversiejuni2017 Tabelmetbelangrijkstewijzigingen Wijzigingeninupdatejuni2017t.o.v.oktober2016 HS 1.1 1.3 1.4 1.6 2.1 3.1 3.2 4 5 8 9 12 15 Actie Grazoprevir/Elbasvirtoegevoegdinzwart) Velpatasvir/Sofosbuvirtoegevoegdinzwart Samenstellingcommissieaangepast Volgorderegimeso.b.v.evidenceniveau i.p.v.alfabetisch NieuwelinknaarwebsiteNVHBHIVrichtlijn http://richtlijnhiv.nvhb.nl/ Teksttoegevoegdaanindicatievoor behandeling Grazoprevir/Elbasvir+Velpatasvir/Sofosbuvir toegevoegd Resistentiebepalingalsaparthoofdstuk(4) Voetnoottoegevoegdvoorgenotype1en ≤F3,voorzichtigmet8wknbehandelingmet HarvoniofViekirax/ExvierabijF3 Nieuwhoofdstukmonitoringtijdensenna antiviralebehandeling TeksttoegevoegdomacuteHCVte behandelen Tekstaangepast • LinksnaarEASLtabellentoegevoegd • NieuwadviesinteractiemetPPI, amiodaroneenanti-epileptica Belangenverstrengelingge-update Argumentatie Vergoeding Wijzigingcommissieleden Steedsmeerevidencebeschikbaar,we volgenhierinAASLD Voorbepaaldepatiëntengroepenwordt behandelingnietvergoed Zieook1.1. Makkelijkervindbaar WevolgenhierinAASLDenEASL.Reële kansdatF3bijfibroScaninwerkelijkheid tochF4is HiervoorwordtnaarEASLguideline verwezen Publichealthoogpunt Nieuweevidence 1.Inleiding 1.1Aanleiding DelaatsteNederlandserichtlijnvoordebehandelingvanhepatitisCinfectiestamtuit2014.[1] Sinds de introductie van de eerste generatie protease remmers (boceprevir (Victrelis®) en telaprevir (Incivo®) in 2012 is het therapeutische landschap drastisch veranderd. Vanaf eind 2014 zijn nieuwe direct werkende antivirale middelen (DAAs) beschikbaar in Nederland waardoor een volledig orale en interferon vrije behandeling mogelijk is geworden. Inmiddels worden de volgende middelen vergoed voor alle patiënten met een chronische hepatitis C infectie: sofosbuvir (Sovaldi®), simeprevir (Olysio®), daclatasvir (Daklinza®) paritaprevir/ritonavir/ombitasvir (Viekirax®) met of zonder dasabuvir (Exviera®), sofosbuvir/ledipasvir (Harvoni®), grazoprevir/elbasvir (Zepatier®) en sofosbuvir/velpatasvir 4 HCVrichtsnoerversiejuni2017 (Epclusa®). Fase-3 en real world studies hebben aangetoond dat behandeling met een combinatie van deze nieuwe DAAs zeer effectief is en over het algemeen nauwelijks bijwerkingenmetzichmeebrengt.Teneindedezemiddelenindepraktijkdoelmatigenjuistinte zettenhebbendeverschillendeberoepsverenigingenhetinitiatiefgenomenomeenupdatevan dein2014gepubliceerderichtlijnHepatitisCoptestellen.Ditrichtsnoerisbedoeldvoorzowel patiëntenmeteenHCVmono-infectiealsookmeteenHIV/HCVcoinfectie. 1.2Doelstelling Dit richtsnoer is opgesteld om een praktische leidraad te bieden bij de indicatiestelling en behandelingvanpatiëntenmeteen(chronische)hepatitisCvirusinfectie.Dedoelstellingisom deuniformiteitendaarmeeookdekwaliteitvandebehandelingvanhepatitisCinNederlandte bevorderen. Dit richtsnoer geeft aanbevelingen over de behandeling van acute en chronische hepatitisCinfectiebijvolwassenpatiënten,metaandachtvoorpatiëntenmetnierinsufficiëntie, falen van eerdere antivirale therapie, gedecompenseerde levercirrose en in de transplantatie setting.Ditrichtsnoervormteenleidraadvoordedagelijksepraktijk,inindividuelegevallenkan hiervanwordenafgeweken. 1.3Totstandkomingvanhetrichtsnoer DitrichtsnoeristotstandgekomenopinitiatiefvanenuitnaamvandeNederlandseInternisten Vereniging (NIV), Nederlandse Vereniging voor HIV behandelaren (NVHB), Nederlandse Vereniging voor Maag-Darm-Leverziekten (NVMDL), Nederlandse Vereniging voor Hepatologie (NVH) en Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuis Apothekers (NVZA). Afgevaardigden (zie figuur)hebbentijdensverschillendebijeenkomstenditrichtsnoeropgesteld. 5 HCVrichtsnoerversiejuni2017 1.4Methoden De werkgroep heeft in de eerste bijeenkomst bepaald dat de adviezen in dit richtsnoer gebaseerdzijnopdemeestrecentaanbevelingeninbeschikbarebuitenlandserichtlijnen.Erisin dit richtsnoer dus geen beoordeling gedaan van de individuele studies, maar de adviezen uit bovenstaanderichtlijnenzijntoegepastopdeNederlandsesituatie.Inspecifiekesituatieswaarin deaanbevelingennieteenduidigzijnofonvoldoendedatabeschikbaaris,isgezochtnaarbewijs in‘realworld’studies. Voor de huidige versie van het richtsnoer is gekozen om de aanbevelingen van de EASL (EASL Recommendations on Treatment of Hepatitis C 2016 [2]) primair te volgen. Daar waar deze afwijken van de Nederlandse situatie wordt indien mogelijk de Amerikaanse richtlijn (AASLD/IDSA: Recommendations for Testing, Managing, and Treating Hepatitis C, version September2016,2016,www.hcvguidelines.org[3])gevolgd.Sindsdeupdatevanjuni2017iser voorgekozenomdebehandeloptiesteprioritereno.b.v.bewijslastenstaathetregimemetde hoogste bewijslast bovenaan. In geval van gelijke bewijslast wordt de alfabetische volgorde aangehouden. De richtsnoercommissieisvan meningdatomdat dedaadwerkelijkekosten van behandelingnietbekendzijn,dezeooknietmeekunnenwegenindebesluitvorming. 6 HCVrichtsnoerversiejuni2017 1.5Bewijslast In de richtlijnen worden verschillende manieren gebruikt om het bewijsniveau van de aanbeveling uit te drukken. De werkgroep heeft ervoor gekozen het bewijsniveau van de EASL richtlijnweertegeveninditrichtsnoer.[2] EASLbewijslast: 1.6Updateenbeschikbaarheid Nabelangrijkeupdatesvandeinternationalerichtlijnenofnadaternieuwedatabeschikbaaris gekomenzalhetrichtsnoerbijgewerktworden.Hetrichtsnoermetdemeestrecenteupdatezal beschikbaarzijnopdewebsitewww.hcvrichtsnoer.nl.Dewebsitesvandeberoepsverenigingen (www.internisten.nlhttp://richtlijnhiv.nvhb.nl/ www.mdl.nlwww.nvza.nl)zullennaardeze websitedoorlinken.Daarnaastiseenlinknaarhetrichtsnoertevindenopwww.zorginzicht.nl. 1.7Contact Mochtenerspecifiekevragenzijnoverhetrichtsnoer,dankuntudezestellenviahetalgemene e-mailadres:[email protected] 7 HCVrichtsnoerversiejuni2017 2.Indicatievoorbehandeling 2.1Wietebehandelen Het doel van een hepatitis C behandeling is het verlagen van mortaliteit, lever gerelateerde morbiditeit (zoals eindstadium leverziekte en hepatocellulair carcinoom) en voorkomen van verdereverspreidingvanhepatitisC.Sinds1oktober2015wordenalleDAA’svoorallepatiënten met een chronische hepatitis C infectie in Nederland vergoed. Derhalve is de richtsnoer commissie van mening dat er een indicatie is voor behandeling voor iedere HCV patiënt in Nederland.Voorbepaaldepatiëntengroepen(o.a.gedetineerden,patiëntenwoonachtigineen verpleeghuis en patiënten zonder verblijfsvergunning) wordt antivirale behandeling niet standaardvergoed,derichtsnoercommissieisvanmeningdatditeenonwenselijkesituatieis. Succesvollebehandelingwordtgedefinieerdals“sustainedvirologicalresponse(SVR)”.[4] 2.2HepatitisBreactivatie EriseenrisicoopreactivatievaneenhepatitisBinfectietijdensbehandelingmetDAAsofnahet klaren van de hepatitis C infectie. (FDA black box warning April 2016; http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm522932.htm).Hetisdaarombelangrijkomvoorafde hepatitis B-status van de patiënt in kaart te brengen door middel van het bepalen van HBs antigen(HBsAg),anti-HBcantilichamen(anti-HBc)enanti-HBsantilichamen(anti-HBs).Indiener sprake is van een HBV reactivatie dan is behandeling met nucleoside/ nucleotide analogen geïndiceerd. 8 HCVrichtsnoerversiejuni2017 3.DirectActingAntivirals(DAAs) 3.1OverzichtDAAsgoedgekeurddoorFDAenEMA DAAklasse Merk naam Gere Dosering gistreerd EMA Inname Prijs/12 Vergoed weken* ingNL Sofosbuvir(SOF) NS5Bremmer Sovaldi 1-6 - €43.461 Ja Simeprevir(SIM) NS3-4aremmer Olysio 1en4 Met voedsel €25.572 Ja Daclatasvir(DAC) NS5Aremmer Daklinza Ledipasvir/Sofosbuvir (LDP/SOF) NS5A/NS5B remmers Harvoni 1,2,3en 60mg1dd1 - 4 1,3en4 90/400mg - 1dd1 400mg 1dd1 150mg 1dd1 € Ja 23.378 €48.759 Ja Paritaprevir/ritonavir/ NS3-4A/NS5A Ombitasvir remmers+/- (PTV/rit/OBV)+/- NS5Bremmer Dasabuvir(DSV) Viekirax 1en4 +/-Exviera 75/50/12.5 mg1dd2 +250mg 2dd1 Met voedsel Grazoprevir/Elbasvir (GZR/EBR) Zepatier 1en4 50/100mg 1dd1 - Velpatasvir/Sofosbuvir NS5Aremmer/ (VEL/SOF) NS5Bremmer Epclusa 1-6 100/400mg - 1dd1 €48.759 Ja Ribavirine(RBV) Ribavirine 1-6 <75kg: Met 1000mgin voedsel 2giften.≥ 75kg:1200 mgin2 giften €516-€ Ja 620 NS3-4Aremmer /NS5Aremmer Viekirax Ja (€38.42 3)& Exviera (€3.341) €31.800 Ja *gebaseerdopindexprijzenwww.medicijnkosten.nl 9 HCVrichtsnoerversiejuni2017 4.Resistentiebepaling De precieze rol van resistentie bepaling in de klinische setting is (nog) niet geheel duidelijk en onderhevig aan discussie. Resistance Associated Substitutions (RAS) (voorheen aangeduid als RAV: Resistance Associated Variants) lijken de slagingskansen van behandeling vooral te beïnvloeden bij behandelregimes die een NS5A remmer bevatten en in het bijzonder bij patiëntenmetgenotype1aof3. De richtsnoer commissie heeft ervoor gekozen om het advies van de EASL richtlijn te volgen. Indien de mogelijkheid voor RAS bepaling aanwezig is en de resultaten op een juiste manier geïnterpreteerd kunnen worden kan dit ondersteunen in de keuze voor een bepaald behandelregimemetNS5Aremmerenhetwelofniettoevoegenvanribavirine.Voorpatiënten meteengenotype1aofgenotype3infectiediebehandeldgaanwordenmeteenNS5A-inhibitor, kanRAS-bepalingverrichtworden.IndiendeRASbepalingnietuitgevoerdismoetdezepatiënt beschouwdwordenalshebbendeeenRAS.Bijpatiëntendiegefaaldhebbenopbehandelingmet eenDAA-regimeadviserenwecontactoptenemenmeteenexpertisecentrum(AmsterdamMC, Erasmus MC, UMC Utrecht), voor overleg over RAS bepaling en nieuw te starten DAAbehandeling. 10 HCVrichtsnoerversiejuni2017 5.Monitoringtijdensennaantiviralebehandeling Aangezienernogteweinigliteratuurisomeenconcreetadviestegevenm.b.t.monitoring tijdensenfollow-upnabehandelingverwijzenwehiervoornaardeEASLrichtlijn. 11 HCVrichtsnoerversiejuni2017 6.Behandelvoorstelonbehandelde(naïeve)patiënten Geno type Regime(Debehandeloptiesstaanopvolgordevanbewijslastweergegeven) 1a DAC+SOF12 EBR/GZR+RBV16 Non-cirrose(≤F3) (alsHCVRNA>800.000IU/mlof alsbaselineRASaanwezig) † A1 LDP/SOF12 A1 PTV/rit/OBV+DSV+RBV12 VEL/SOF12 EBR/GZR12 A1 A1 B1 (alsHCVRNA≥6mlnIU/ml) (alsHCVRNA≤800.000IU/mlof alsgeenbaselineRASaanwezig) A1 A1 A1 LDP+SOF12 A1 VEL/SOF12 † PTV/rit/OBV+DSV8 A1 B1 A1 B1 A1 A1 (alsHCVRNA≥6mlnIU/ml) VEL/SOF12 DAC+SOF12 3 DAC+SOF12 EBR/GZR12 † LDP/SOF8 (alsHCVRNA<6mlnIU/ml) 2 LDP/SOF8 (alsHCVRNA<6mlnIU/ml) 1b Bewijs last A1 A1 DAC+SOF12 VEL/SOF12 Cirrose(CP-A) Bewijs last LDP/SOF12 A1 PTV/rit/OBV+DSV+RBV24 A1 VEL/SOF12 A1 EBR/GZR12 B1 (alsHCVRNA≤800.000IU/mlof alsgeenbaselineRAS aanwezig) EBR/GZR+RBV16 B1 DAC+SOF+RBV12* - (alsHCVRNA>800.000IU/mlof alsbaselineRASaanwezig) EBR/GZR12 LDP/SOF12* PTV/rit/OBV+DSV12 VEL/SOF12 DAC+SOF+RBV12* A1 A1 A1 A1 - VEL/SOF12 DAC+SOF16 VEL/SOF12 A1 - A1 VEL/SOF+RBV12 A1 DAC+SOF+RBV24 C1 A1 A1 A1 A1 A1 - (alsbaselineRASafwezig) (alsbaselineRASaanwezigof nietgetest) 4 EBR/GZR12 LDP/SOF12 VEL/SOF12 DAC+SOF12 SIM+SOF12 PTV/rit/OBV+RBV12 HCVrichtsnoerversiejuni2017 A1 A1 A1 B2 B2 - EBR/GZR12 LDP/SOF12* PTV/rit/OBV+RBV12 SIM+SOF+RBV12* VEL/SOF12 DAC+SOF+RBV12* 12 5 VEL/SOF12 LDP/SOF12 6 VEL/SOF12 LDP/SOF12 A1 B1 A1 B1 VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* A1 B1 A1 B1 *Inprincipegaatdevoorkeuruitnaareenbehandelduurvan12wekenmettoevoegingvanribavirine.Indienersprakeisvan ribavirineintolerantiekanwordenoverwogenomdebehandelduurnaar24wekenteverlengen. † Voorzichtigheidisgebodenmeteenbehandelduurvan8wekenbijpatiëntenmeteenF3aangezienereenreëlekansbestaat dateenF3resultaatbijfibroScaninwerkelijkheidtochF4is. IndienerindekolomEASLeen‘-‘staatbetekentditdatdezeoptienietdoorEASLwordtaanbevolen. Afkortingen: DAC = Daclatasvir, SOF = Sofosbuvir, LDP = Ledipasvir, PTV/r= Paritaprevir/ritonavir, OBV = Ombitasvir, DSV = Dasabuvir,RBV=Ribavirine,SIM=Simeprevir,VEL=Velpatasvir,GZR=Grazoprevir,EBR=Elbasvir 13 HCVrichtsnoerversiejuni2017 7.Behandelvoorsteleerderbehandeldepatiënten 7.1Patiëntendiehebbengefaaldoppeginterferon-alfaenribavirine Geno type Regime(Debehandeloptiesstaanopvolgordevanbewijslastweergegeven) 1a Non-cirrose(≤F3) Cirrose(CP-A) LDP/SOF+RBV12* Bewijs last A1 LDP/SOF+RBV12* Bewijs last A1 PTV/rit/OBV+DSV+RBV12 VEL/SOF12 EBR/GZR12 A1 A1 B1 PTV/rit/OBV+DSV+RBV24 VEL/SOF12 EBR/GZR12 A1 A1 B1 EBR/GZR+RBV16 B1 EBR/GZR+RBV16 B1 LDP/SOF12 B1 LDP/SOF12 B1 DAC+SOF12 C2 DAC+SOF12 C2 DAC+SOF+RBV12* C2 DAC+SOF+RBV12* C2 (alsbaselineRASaanwezigofniet getest) (alsHCVRNA≤800.000IU/mlof alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsHCVRNA>800.000IU/mlof alsbaselineRASaanwezig) (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsbaselineRASaanwezigofniet getest) 1b 2 (alsHCVRNA≤800.000IU/mlof alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsHCVRNA>800.000IU/mlof alsbaselineRASaanwezig) (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsbaselineRASaanwezigofniet getest) DAC+SOF12 EBR/GZR12 LDP/SOF12 PTV/rit/OBV+DSV12 VEL/SOF12 A1 A1 A1 A1 A1 EBR/GZR12 PTV/rit/OBV+DSV12 VEL/SOF12 DAC+SOF+RBV12* LDP/SOF+RBV12* VEL/SOF12 DAC+SOF12 A1 B1 VEL/SOF12 DAC+SOF16 VEL/SOF12 A1 VEL/SOF12 A1 A1 A1 - - A1 - A1 VEL/SOF+RBV12* A1 VEL/SOF+RBV12* A1 3 (alsbaselineRASaanwezigofniet getest) (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsbaselineRASaanwezigofniet getest) (alsbaselineRASaanwezigofniet getest) DAC+SOF12 B1 DAC+SOF+RBV24 DAC+SOF+RBV12* B1 (alsgeenbaselineRASaanwezig) (alsbaselineRASaanwezigofniet C1 14 HCVrichtsnoerversiejuni2017 getest) 4 PTV/rit/OBV+RBV12 VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* SIM+SOF+RBV12* DAC+SOF+RBV12* EBR/GZR12 A1 A1 B1 B1 B2 B2 VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* PTV/rit/OBV+RBV12 SIM+SOF+RBV12* DAC+SOF+RBV12* EBR/GZR12 A1 B1 B1 B1 B2 B2 EBR/GZR+RBV16 B2 A1 B1 A1 B1 EBR/GZR+RBV16 B2 (alsHCVRNA≤800.000IU/ml) (alsHCVRNA>800.000IU/ml) 5 VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* 6 VEL/SOF12 LDP/SOF12 (alsHCVRNA≤800.000IU/ml) (alsHCVRNA>800.000IU/ml) VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* VEL/SOF12 LDP/SOF+RBV12* A1 B1 A1 B1 *Inprincipegaatdevoorkeuruitnaareenbehandelduurvan12wekenmettoevoegingvanribavirine.Indienersprakeisvan ribavirineintolerantiekanwordenoverwogenomdebehandelduurnaar24wekenteverlengen. IndienerindekolomEASLeen‘-‘staatbetekentditdatdezeoptienietdoorEASLwordtaanbevolen. Afkortingen: DAC = Daclatasvir, SOF = Sofosbuvir, LDP = Ledipasvir, PTV/r= Paritaprevir/ritonavir, OBV = Ombitasvir, DSV = Dasabuvir,RBV=Ribavirine,SIM=Simeprevir,VEL=Velpatasvir,GZR=Grazoprevir,EBR=Elbasvir 7.2PatiëntendiehebbengefaaldopDAAbehandeling Erisnogweinigervaringmetpatiëntendiegefaaldhebbenopeeneerderebehandelingmeteen DAA.DeEASLrichtlijnvan2016heefteenuitgebreidetabel,dezehebbenwijovergenomen.Wij adviseren echter om bij iedere patiënt die op DAA behandeling heeft gefaald, contact op te nemenmeteenexpertcentrumvooradviesenresistentiebepaling. RAS testing: BijkeuzevooreennieuwetherapienafalenopeenDAA,kunnenRAS(Resistance Associated Subsitutions) bepaald worden, deze kunnen de keuze voor nieuwe therapie ondersteunen (zie hoofdstuk 4 voor meer informatie). Overleg hiervoor met een expertisecentrum(AmsterdamMC,ErasmusMC,UMCUtrecht). Genotype2chimera:Recentisgeblekendatersprakekanzijnvaneengenotype2chimera: bij bepaling van genotype wordt er soms een genotype 2 weergegeven terwijl erin werkelijkheid sprakeisvaneenrecombinantmeteennon-structureelgenotype1bgenoomeneenstructureel 15 HCVrichtsnoerversiejuni2017 2kgenoom(genotype2k/1bchimera).Dezepatiëntenhebbeneenhogekansopeenrelapseop eengenotype2regime.Depatiëntenzijnm.n.afkomstiguitallevoormaligeSovjetrepublieken [5, 6]. Wij raden aan om bij genotype 2 relapse patiënten aanvullend virologisch onderzoek te latenverrichtenomnategaanofersprakeisvandezegenotype2k/1bchimeraineenvande centrawaarditmogelijkis(AmsterdamMC,ErasmusMC,UMCUtrecht). 16 HCVrichtsnoerversiejuni2017 17 HCVrichtsnoerversiejuni2017 8.AcuteHepatitisCinfectie In Nederland worden de meeste acute HCV infecties gevonden bij patiënten met een HIV coinfectieopbasisvanregelmatigeALAT-controle.ZoweldeNVHBalsdeNVMDL/NVHhebbenin 2011eenrichtlijngepubliceerdwaarindezebehandelingbesprokenwordt.[7,8] AcuteHCVmono-infectie Geneesmiddel Gepegyleerdinterferon-alfa2a/2b AcuteHCVbijHIV Gepegyleerd interferon-alfa 2a/2b metgewichtsgedoseerdribavirine 24-48weken Duur 24weken Virale respons 16 weken kan overwogen worden bij - 24 weken bij een rapid virological response (RVR) of bij een complete tijdens RVR earlyvirologicalresponse(cEVR) behandeling -48wekenbehandelingaanbevolenals ergeenRVRofcEVR RVR = Rapid Viral Response (HCV RNA undetectable at week 4), cEVR = complete early viral response (HCV RNA detectable at week4andundetectableatweek12) De nieuwe direct antivirale medicijnen zijn niet geregistreerd en worden niet vergoed voor de indicatie acute hepatitis C. Wel zijn er een 3-tal studies gepubliceerd (Basu et al. Hepatol Int 2016;10:S14–S15.; Rockstroh et al. CROI 2016; Deterding et al. J Hepatol 2016;64:S211.), met weliswaarkleinepatiëntenaantallen,waarindewerkzaamheidvanDAAsbijpatiëntenmeteen acute HCV werd onderzocht. SVR-percentages varieerden tussen de 77% en 100% met een behandelduurvan4of6weken. Op basis hiervan adviseren de Amerikaanse en Europese richtlijn om patiënten met een acute HCVtebehandelenalseenchronischeinfectiedusmetDAAs. Voor de Nederlandse situatie geldt dat DAAs nog niet geregistreerd zijn voor acute hepatitis c behandeling. Vanuit public health oogpunt (het voorkomen van verdere HCV verspreiding) dient sterk overwogentewordenomeenHCVtebehandelenindiennietdeverwachtingisdateenpatiënt deinfectiespontaanklaart.Indiennietindeacutefasevandeinfectievoorbehandelingwordt gekozen,kangewachtwordentotersprakeisvaneenchronischeinfectie.Deeffectiviteitvan HCV behandeling in de chronische fase is met de huidige interferon-vrije therapieën vergelijkbaarofbeterdandeSVRpercentagesindeacutefase. 18 HCVrichtsnoerversiejuni2017 9.Nierinsufficiëntie Bijnierfunctiestoornissenmeteencreatinineklaring>30ml/minhoeftdedoseringvangeenvan deDAAsaangepastteworden.EchtervoorzichtigheidisgebodenbijhetvoorschrijvenvanDAAs bijeencreatinine-klaringvan<30ml/min Er komt steeds meer data over de behandeling van patiënten met ernstige nierinsufficiëntie (eGFR <30 ml/min) of patiënten met hemodialyse (HD). Deze patiëntencategorie dient behandeld te worden in een centrum met voldoende nefrologische expertise. De voorkeur bij dezepatiëntengaatuitnaareeninterferon-vrijeenzomogelijkookribavirinevrijebehandeling. Indienribavirinetochvoorgeschrevenwordt,dienenerribavirinespiegelstewordenbepaald. 9.1Aanbevelingenbijnierinsufficiëntieofhemodialyse BijeGFR>30mL/minisgeendosisaanpassingnodig. AanbevolenregimespergenotypebijeGRF<30mL/min: Genotype 1a 1b 4 2,3,5en6 Regime* EBR/GZR+RBV12 PTV/rit/OBV+DSV+RBV12 EBR/GZR12 PTV/rit/OBV+DSV12 EBR/GZR12 PTV/rit/OBV+DSV+RBV12 DAC+SOF+RBV12 VEL+SOF12 bewijslast B1 B1 A1 A1 B1 B1 B1 B1 *WaarRBVgegevenwordt,wordtspiegelbepalinggeadviseerd IndienersprakeisvanRBVintolerantieoflevercirrosedanwordtgeadviseerddebehandelduurteverlengennaar24 weken(EASLB2) Opbasisvandebeschikbareinformatieisonderstaandetabelsamengesteld. Genees middel Normale dosering Peginter 180mcg/ feronalfa-2a week[9] Nierfunctie 30-50 ml/min 10-30 ml/min 180mcg/ week[9] 135mcg/ week[9] Peginter 1,5mcg/kg/ 1,125mcg/ 0,75mcg/kg/ feronalfa-2b week[11] kg/week[12] week[12] Wordthetgeneesmiddel verwijderddoordialyse <10ml/min of hemodialyse 135mcg/ Ja.Gedeeltelijk. week[9] Verwijderingbijdialyse afhankelijkvanhet dialysemembraan[10] Onbekend Nee.Voornamelijk hepatischeklaring. 19 HCVrichtsnoerversiejuni2017 Ribavirine Simeprevir Sofosbuvir [19] Daclatasvir Viekirax® (12,5mg ombitasvir 75mg paritaprevir 50mg ritonavir) Dasabuvir Verderafhankelijkvan dialysemembraan[10] <75kg= Oplaaddosis: Oplaaddosis: Oplaaddosis: Nee[15] 1000mg/ 1200mg 1200mg 1200mg dag gevolgd gevolgddoor gevolgddoor dooromde 200mg/ 200mg/ >75kg= dag200mg dag[14] dag[14] 1200mg/ en Evt Evt dag[13] 400mg[14] monitoring monitoring Evt vanRBV vanRBV monitoring spiegel*. spiegel*. vanRBV spiegel*. 150mg/dag 150mg/ 150mg/dag[1 150mg/ Nee[16] dag[16] 6] dag[16-18] 400mg/ 400mg/ 400mg/dag[2 400mg/dag GS-331007=Ja dag[20] dag[20] 1-23] [17,21-26] Sofosbuvir=Nee[20] 60mg/ 60mg/ 60mg/ 60mg/ Nee[27] dag[27] dag[27] dag[27] dag[18,27] 2tabletten/ 2tabletten/ 2tabletten/ 2tabletten/ Onbekend dag[28] dag[28] dag[28] dag[29] 500mg/ dag[30] 1tablet/ dag[31] Harvoni® (90mg ledipasvir 400mg sofosbuvir) Eplucsa® 1tablet/ (100mg dag[36] velpatasvir/ 400mg sofosbuvir) 500mg/ dag[30] 1tablet/ dag[31] 500mg/ dag[30] Onbekend 500mg/ dag[29] Onbekend Onbekend 1tablet/ dag[36] Onbekend Onbekend Velpatasvir=onbekend (maaronwaarschijnlijk vanwegehogebinding aanplasmaeiwitten)[36] GS-331007=Ja Sofosbuvir=Nee[20] Ledipasvir=Nee[31] GS-331007=Ja Sofosbuvir=Nee[20] 20 HCVrichtsnoerversiejuni2017 Zepatier® 1tablet/ (50mg dag[35] elbasvir/ 100mg grazoprevir) 1tablet/ dag[35] 1tablet/ dag[35] 1tablet/ dag[35] Elbasvir=Nee Grazoprevir=Nee[35] GS-331007:primaireinactievemetabolietvansofosbuvir 9.2Expertopinionnierinsufficiëntie 9.2.1Sofosbuvir Sofosbuvir is niet geregistreerd voor patiënten met een creatinine klaring < 30 ml/min. Op dit moment zijn er 2 onderzoeken verschenen in peer-reviewed tijdschriften. Nazario et al. beschrijven17patiëntenopsofosbuvir/simeprevirmetCrCL<30ml/minen/ofhemodialyse.De sofosbuvir dosering is 1 dd 400mg. Er was 100% SVR, er traden geen SAEs op en geen patiënt moest stoppen met therapie vanwege bijwerkingen. [32] Hundemer et al. presenteren 6 patienten met CrCL <30 ml/min waarvan 2 met hemodialyse. Ook zij gebruikten 1 dd 400mg sofosbuvir.SVR%was67%en1patiëntmoeststoppenvanwegebijwerkingen.Ditwasechter4 dagenvoorheteindevandegeplandebehandelduurvan12wekenenwasvanwegeanemieen leucopenie;patiëntwerdbehandeldmetsofosbuvir,peg-interferonenribavirine.[33] Wij adviseren, gezien de beperkte hoeveelheid data, om bij een eGFR <30 ml/min voor een anderregimetekiezenoftewachtenopeenvolgendegeneratieDAA’swaarbijuitfase3studies isgeblekendatdezeveiligzijnbijeenernstigenierinsufficiëntie.Indienergeenandereoptieis enbehandelingopkortetermijnnoodzakelijkismoetervolgensdecommissiewordengekozen voor de volledige dosering Sofosbuvir van 400 mg. Hierbij is de afweging gemaakt dat bij een dosisverlaging van Sofosbuvir de kans op virologisch falen groter is dan het optreden van toxiciteitbijeenniet-aangepastedoseringSofosbuvir. 9.2.2Ledipasvir Voor ledipasvir zijn geen gegevens bekend tijdens dialyse en hierover wordt derhalve geen uitspraakgedaan. 21 HCVrichtsnoerversiejuni2017 10.Gedecompenseerdelevercirrose Er gelden een aantal (relatieve) contra-indicaties bij patiënten met een gedecompenseerde levercirrose(Child-PughBofC): - Peginterferon:eriseenabsolutecontra-indicatievoorpeginterferon - Protease remmers (simeprevir, en paritaprevir, grazoprevir): er is een contra-indicatie voorproteaseremmersbijChild-Pugh-Ben-Cgedecompenseerdelevercirrose. - BijpatiëntenmetChild-PughBlevercirroseisereenvoorkeurvoorbehandelingmeteen NS5Aremmer.EriseenFDA-warninggepubliceerdmetbetrekkingtotViekirax/Exvierain dezepatientencategorie(http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm468634.htm). - Ribavirine kan in een verlaagde dosering (600 mg) worden gegeven bij een combinatie van 2 DAAs met ribavirine indien noodzakelijk. Er kan dan op geleide van tolerantie en spiegelsopgetitreerdwordennaardejuistedosering. Behandeling van patiënten met een gedecompenseerde levercirrose (Child-Pugh C) moet in verband met de timing en dosering van behandeling in overleg met een levertransplantatiecentrum uitgevoerd worden, met name als de patiënt op de wachtlijst voor een levertransplantatie staat. In principe moet er worden gestreefd naar viruseradicatie voor levertransplantatie. DeEASLrichtlijnmaakthierbijonderscheidopbasisvanMELDscore.BijeenMELDscore<18-20 wordtspoedigeantiviralebehandelinggeadviseerd,liefstvoorlevertransplantatie.BijeenMELD score≥18-20moetbehandelingtotnalevertransplantatiewordenuitgesteld,echterindiende wachttijd langer dan 6 maanden is kan behandeling voor transplantatie worden gestart. Een MELDscore≥14,eenalbumine<35g/Leneengenotype3infectiezijnbelangrijkerisicofactoren voor het ontstaan van (verergering van) decompensatie tijdens DAA behandeling. Bij deze patiëntengroep is frequente monitoring vereist en mogelijk moet behandeling zelfs worden uitgesteldtotnalevertransplantatie[34]. Genotype RegimevoorCP-BenC bewijslast 1a VEL/SOF+RBV12* DAC+SOF+RBV12* LDP/SOF+RBV12* VEL/SOF+RBV12* DAC+SOF+RBV12* LDP/SOF+RBV12* A1 B1 B1 A1 B1 B1 1b 22 HCVrichtsnoerversiejuni2017 2 3 4 5&6 DAC+SOF+RBV12* VEL/SOF+RBV12* DAC+SOF+RBV24 VEL/SOF+RBV24 VEL/SOF+RBV12* DAC+SOF+RBV12* LDP+SOF+RBV12* VEL/SOF+RBV12* LDP/SOF+RBV12* B1 B1 B1 B1 A1 B1 B1 A1 B1 *Inprincipegaatdevoorkeuruitnaareenbehandelduurvan12wekenmettoevoegingvanribavirine.Indienersprakeisvan ribavirineintolerantiekanwordenoverwogenomdebehandelduurnaar24wekenteverlengen.Doseringribavirineo.b.v. individuelepatiëntkarakteristiekenen/ofinoverlegmeteentransplantatiecentrum. Afkortingen: DAC = Daclatasvir, SOF = Sofosbuvir, LDP = Ledipasvir, PTV/r= Paritaprevir/ritonavir, OBV = Ombitasvir, DSV = Dasabuvir,RBV=Ribavirine,SIM=Simeprevir,VEL=Velpatasvir,GZR=Grazoprevir,EBR=Elbasvir Geneesmiddel Normaledosering Gestoordeleverfunctie Child-Pugh-A Child-Pugh-B Peginterferonalfa-2a 180mcg/week[9] 180mcg/week[9] Peginterferonalfa-2b 1,5mcg/kg/ week[11] Ribavirine <75kg=1000mg/ dag >75kg=1200mg/ dag[15] Simeprevir 150mg/dag[16] Sofosbuvir Child-Pugh-C 1,5mcg/kg/ week[11] <75kg=1000mg/ dag >75kg=1200mg/ dag[15] 150mg/dag[16] Contra-indicatie [9] Contra-indicatie [11] <75kg=1000mg/ dag >75kg=1200mg/ dag[15] Contra-indicatie* Contra-indicatie [9] Contra-indicatie [11] <75kg=1000mg/ dag >75kg=1200mg/ dag[15] Contra-indicatie 400mg/dag[20] 400mg/dag[20] 400mg/dag[20] 400mg/dag[20] Daclatasvir 60mg/dag[27] 60mg/dag[27] 60mg/dag[27] 60mg/dag[27] Viekirax® (12,5mgombitasvir 75mgparitaprevir 50mgritonavir) Dasabuvir 2tabletten/dag[28] 2tabletten/dag[28] Contra-indicatie* Contra-indicatie [28] 500mg/dag[30] 500mg/dag[30] Contra-indicatie* Contra-indicatie [30] 23 HCVrichtsnoerversiejuni2017 Harvoni® 1tablet/dag[31] (90mgledipasvir 400mgsofosbuvir) Zepatier® 1tablet/dag[35] (50mgelbasvir 100mggrazoprevir) Epclusa® 1tablet/dag[36] (100mgvelpatasvir 400mgsofosbuvir) 1tablet/dag[31] 1tablet/dag[31] 1tablet/dag[31] 1tablet/dag[35] 1tablet/dag[35] 1tablet/dag[35] 1tablet/dag[36] 1tablet/dag[36] 1tablet/dag[36] 10.1DoseringDAAsbijleverfunctiestoornissen Onderstaandetabelisnietovergenomenuitdeverschillenderichtlijnen,maargemaaktopbasis vandebeschikbarereallifedata. *Letop:FDAenEMAverschillent.a.v.aanbevelingenvanviekiraxensimeprevirbijChild-PughB patiënten.FDAheefteenwarninggepubliceerd (http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm468634.htm).Wijgevendevoorkeuraanbehandelingmet eenNS5AremmerbijCP-Bpatienten.Indienutochwiltbehandelenmeteenprotease-remmer,neemdan contactopmetidpharmacology@radboudumc.nlvooradviest.a.v.doseringenspiegelbepalingen. 24 HCVrichtsnoerversiejuni2017 11.Postlevertransplantatie Bij patiënten op de wachtlijst voor levertransplantatie is antivirale therapie geïndiceerd ter voorkoming van graft infectie. De timing van behandeling bij deze patiënten is aan discussie onderhevigenerdientdaaromaltijdplaatstevindeninoverlegmeteentransplantatiecentrum (ziehoofdstuk8). Bijterugkeervanhetvirusnalevertransplantatieontwikkelteenderdevandepatiëntencirrose binnen 5 jaar na transplantatie. Het ontstaan van fibrose en cirrose binnen 1 jaar na transplantatiegeefteenhoogrisicoopfalenvanhettransplantaat,waardoordezepatiëntenop kortetermijnbehandelddienenteworden.Tenslottedienenspiegelsvanimmunosuppressiva frequenttewordengecontroleerdtijdensantiviraletherapie. Na levertransplantatie dient behandeling plaats te vinden in overleg met een transplantatiecentrum. Aangezien er interacties zijn tussen sommige DAAs en immunosuppressiva, moeten spiegels van immuunsuppressiva frequent gecontroleerd worden en moet indien nodig dosisaanpassing plaatsvinden. De richtsnoercommissie heeft sofosbuvir/velpatasvir tot nu toe niet opgenomen als post-transplantatie optie i.v.m. het ontbrekenvandatabijpatiëntennalevertransplantatieenvolgthierindeAASLDrichtlijn. Geno Regime(Debehandeloptiesstaanopvolgordevanbewijslastweergegeven) type Non-cirrose(≤F3) Bewijs Cirrose(CP-A) Bewijs Gedecompenseerde last last cirrose(CP-B+C) 1a+b •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12* •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12* 2 •DAC+SOF+RBV12 B1 •DAC+SOF+RBV12 B1 •DAC+SOF+RBV12* 3 •DAC+SOF+RBV12 B1 •DAC+SOF+RBV24 B1 •DAC+SOF+RBV24* 4 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12* •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12* 5 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12* •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12* 6 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12 A1 •DAC+SOF+RBV12* •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12 A1 •LDP/SOF+RBV12* Bewijs last A1 A1 B1 B1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 *Startmetribavirine600mg,doseringverhogennaargelangtolerantie.Indienribavirineintolerantie,behandelduur verlengennaar24weken 25 HCVrichtsnoerversiejuni2017 12.Interactiestussengeneesmiddelen 12.1interacties ZoweldeDAAsalsookritonavir(incombinatiemetparitaprevir)wordengemetaboliseerdviade leverwaarbijdemedicijnenkunnendienenalssubstraat,inducerofremmervanhetcytochroom P450systeem(afhankelijkvanhetmedicijn).DaarommoetvoorafgaandaandeDAA-therapie eeninteractie-checkmetco-medicatieverrichtworden.HiervoorverwijstderichtsnoercommissienaardeEASLrichtlijn.DeEASLRichtlijnbevateenaantalhandigetabellenvan interactiesvanDAAsmetveelvoorkomendeco-medicatie: TabelinteractiesDAAsenHIVmedicatie: http://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30489-5/pdf:tabel4A;pagina159 TabelinteractiesDAAsen“drugs”: http://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30489-5/pdf:tabel4B;pagina160 TabelinteractiesDAAsenlipideverlagendemiddelen: http://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30489-5/pdf:tabel4C;pagina160 TabelinteractiesDAAsenpsychofarmaca: http://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30489-5/pdf:tabel4D;pagina161 TabelinteractiesDAAsencardiovasculairemedicatie: http://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30489-5/pdf:tabel4E;pagina161 TabelinteractiesDAAsenimmunosuppressiva: http://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30489-5/pdf:tabel4F;pagina162 26 HCVrichtsnoerversiejuni2017 Tevenskangebruikwordengemaaktvanonlinebeschikbareinteractieprogramma’s: -HEPDrugInteractionChecker(http://www.hep-druginteractions.org) -epocratesinteractioncheck(https://online.epocrates.com/interaction-check) Specifiekwillenwijnogingaanop3interacties: (1)Protonpompremmer(PPI)enDAAs (2)DAAsmetamiodaron (3)DAAsenanti-epileptica 12.1.1PPIsenDAAs PPIsgeveneeninteractiemetzowelledipasviralsmetvelpatasvir.DoordepHverhoginginde maagwordendezeDAAsmindergoedgeabsorbeerdenneemtdekansopsubtherapeutische spiegelsvandeDAAsendaarmeehetnietbereikenvanSVRtoe.DeinteractietussenPPIsen velpatasvirissterkerdandietussenPPIsenledipasvir. Indien een patiënt met een PPI in aanmerking komt voor een behandeling met sofosbuvir/ledipasvirstellenwijhetvolgendestappenplanvoor: 1. StopdePPIindienmogelijkenkelewekenvoorstartsofosbuvir/ledipasvir(omtezienof patiëntzonderPPIkan) 2. IndiendePPInietgestoptkanworden,beperkhetPPIgebruiktot1dd20mgomeprazol (ofvergelijkbaredosisvaneenanderePPI)tegelijkintenemenmetledipasvir/sofosbuvir. 3. IndiendedosisvandePPInietbeperktkanworden,selecteerandereHCVbehandeling IndieneenpatiëntmeteenPPIinaanmerkingkomtvooreenbehandelingmet sofosbuvir/velpatasvirstellenwijhetvolgendestappenplanvoor: 1. StopdePPIindienmogelijkenkelewekenvoorstartsofosbuvir/velpatasvir(omtezienof patiëntechtzonderPPIkan) 2. IndiendePPInietgestoptkanworden,selecteerandereHCVbehandeling 27 HCVrichtsnoerversiejuni2017 3. IndiengeenandereHCVbehandelingmogelijkis:beperkhetPPIgebruiktot1dd20mg omeprazol (of vergelijkbare dosis van een andere PPI) dat dan 4 uur na de sofosbuvir/velpatasvirwordtingenomenmetvoedsel 12.1.2DAAsmetamiodaron Erzijndiversecasesgemeldvansymptomatischebradycardiedooreenwaarschijnlijkeinteractie tussensofosbuvir-bevattendeDAAcombinatiesenamiodaron,metsterfteofplaatsingvaneen pacemakertotgevolg[37,38].Gebruikvanamiodaronishierdooreencontra-indicatievoor gebruikvansofobuvir.Indieneenpatientkanstoppenmetamiodarondientminimaal6 maandengewachttewordenvoorstartvansofosbuvir-bevattendetherapie(ditkomtovereen metca.4-5xhalfwaardetijdvanamiodaron).Indieneenpatientnietkanstoppenmet amiodaronvaltteoverwegenomgrazoprevir/elbasvirbehandelingtegevenonderECG bewakingenspiegelcontrole. 12.1.3.DAAsenanti-epileptica VrijwelalleinteractiestussenDAAsenco-medicatiezijnaftehandelendoorveranderingvancomedicatie,dejuistekeuzevandeDAA,dosisaanpassingen/ofintensievemonitoring.Eris1 groepvanco-medicatiewaarditdeelsnietvoorgeldtendatzijnanti-epilepticadieooksterke enzyminducerszijn:carbamazepine,oxcarbazepine,fenytoine,fenobarbital.Hiervoorloopteen HepNEDstudieviaprof.dr.D.M.Burger([email protected]). Ingevalvanonduidelijkheidofvragenneemdancontactopmetuweigenapothekerofprof.dr. [email protected]. 28 HCVrichtsnoerversiejuni2017 13.Behandelinginstudieverband Om de kennis en ervaring met behandeling van hepatitis C met DAAs te vergroten lopen er momenteeldiverse(Nederlandse)studies.Inhetbijzonderbijbepaaldepatiëntengroepen(o.a. acutehepatitisCinfectie)ishetvangrootbelangommeeronderzoekteverrichten.Daarnaast worden er ook farmaceutisch gedreven studies uitgevoerd in verschillende centra. Kijk voor meerinformatieop:www.hepatitisinfo.nl. 29 HCVrichtsnoerversiejuni2017 14.Referenties 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. Berden,F.A.,etal.,DutchguidanceforthetreatmentofchronichepatitisCvirusinfectionina newtherapeuticera.NethJMed,2014.72(8):p.388-400. EuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver.Electronicaddress,e.e.e.,EASL RecommendationsonTreatmentofHepatitisC2015.JHepatol,2015. RecommendationsforTesting,Managing,andTreatingHepatitisC.www.hcvguidelines.org,2016. vanderMeer,A.J.,etal.,Associationbetweensustainedvirologicalresponseandall-cause mortalityamongpatientswithchronichepatitisCandadvancedhepaticfibrosis.JAMA,2012. 308(24):p.2584-93. Tacke.,F.,etal.,TREATMENTOFHCVGENOTYPE2WITHSOFOSBUVIRANDRIBAVIRINRESULTSIN LOWSVRRATESINAREALWORLDCOHORT(GERMANHEPATITISC-REGISTRY,DHC-R).EASL abstract,2016. Susser.,S.,etal.,PREVALENCEANDCLINICALIMPORTANCEOFHEPATITISCVIRUSGENOTYPE2 K/1BCHIMERAS.EASLabstract,2016. Arends,J.E.,etal.,TreatmentofacutehepatitisCvirusinfectioninHIV+patients:Dutch recommendationsformanagement.NethJMed,2011.69(1):p.43-9. Lamers,M.H.,etal.,TreatmentofhepatitisCmonoinfectioninadults--Dutchnationalguidelines. NethJMed,2013.71(7):p.377-85. EMA.Summaryofprodcutcharacteristics:Pegasys.2007[cited2015June5];Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/000395/WC500039195.pdf. Barril,G.,etal.,Pegylatedinterferon-α2akineticsduringexperimentalhaemodialysis:impactof permeabilityandporesizeofdialysers.AlimentaryPharmacology&Therapeutics,2004.20(1):p. 37-44. EMA,SummaryofProductCharacteristics:PegIntron.2010. Gupta,S.K.,etal.,Multiple-dosepharmacokineticsofpeginterferonalfa-2binpatientswithrenal insufficiency.BritishJournalofClinicalPharmacology,2007.64(6):p.726-732. EMA,Copegus:prescibinginformation.2011. Bruchfeld,A.,etal.,PegylatedinterferonandribavirintreatmentforhepatitisCinhaemodialysis patients.JViralHepat,2006.13(5):p.316-21. Fda.Copegus:Prescribinginformation.2011;Availablefrom: http://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/drugsatfda/index.cfm. EMA.Olysio:ProductInformation.2014[cited2015February15];Availablefrom: http://ec.europa.eu/health/documents/communityregister/2014/20140514128513/anx_128513_en.pdf. Nazario.,H.E.,M.Ndungu.,andA.A.Modi,SofosbuvirandsimeprevirinhepatitisCgenotype1patientswithend-stagerenaldiseaseonhaemodialysisorGFR<30ml/min.EASLabstract,2016. Comellas,B.,TreatmetofHCVwithsimeprevirassociatedtodaclatasvirinpatientswithstage4 and5chornicrenalfailure.EASLabstract,2016. Nazario,H.E.,sofosbuvir-based,ribavirin-freeregimensinpatientswithchronichepatitisCand end-stagerenaldisease:alookatsafety,tolerabilityandefficacy.EASLabstract,2016. EMA,SummaryofProductCharacteristics:Solvaldi.2014. Saxena,V.,etal.,Safetyandefficacyofsofosbuvir-containingregimensinhepatitisCinfected patientswithreducedrenalfunction:real-worldexperiencefromHCV-TARGET,inAnnualMeeting oftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).2015:Vienna. 30 HCVrichtsnoerversiejuni2017 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Gane,E.J.,etal.,Safety,AntiviralEfficacy,andPharmacokineticsofSofosbuvirinPatientsWith SevereRenalImpairmentinAnnualMeetingoftheAmericanAssociationfortheStudyofLiver Diseases(AASLD).2014:Boston. Nazario,H.E.,M.Ndungu,andA.Modi,Safetyandefficacyofsofosbuvir+simeprevirwithout ribavirininhepatitisCgenotype1-infectedpatientswithend-stagerenaldiseaseor GFR<30ml/min,inAnnualMeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL). 2015:Vienna. Beinhardt,S.,etal.,Reallifeexperiencewithinterferon/ribavirinfreeantiviraltreatmentinrenal transplantrecipientsandendstagerenaldiseasepatientsondialysisinfectedwithhepatitisC virus,inAnnualMeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).2015: Vienna. Desnoyer,A.,etal.,Sofosbuvirinhaemodialysis:400mgdailyonlythedayofhaemodialysis?,in 16thWorkshopofClinicalpharmacologyofHIVandHepatitisTherapy.2015:Washington,DC. Desnoyer,A.,etal.,Sofosbuvir-containingregimenforHCVinfectioninhemodialysispatients:400 mgdailyoronlyonthedayofhemodialysis.EASLabstract,2016. EMA.Daklinza:SummaryofProductCharacteristics.2014;Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003768/WC500172848.pdf. EMA.SummaryofProductCharacteristics:Viekirax.2015[cited2015June5];Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003839/WC500183997.pdf. Pockros,P.J.,etal.,Safetyofombitasvir/paritaprevir/ritonavirplusdasabuvirfortreatingHCV GT1infectioninpatientswithsevererenalimpairmentorend-stagerenaldisease:theRUBY-1 study,inAnnualMeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).2015: Vienna. EMA.SummaryofProductCharacteristics:Exviera.2015[cited2015June5];Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003837/WC500182233.pdf. EMA.Harvoni:ProductInformation.2014November17[cited2015February15];Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003850/WC500177995.pdf. Nazario,H.E.,M.Ndungu,andA.A.Modi,SofosbuvirandSimeprevirinHepatitisCgenotype1- patientswithEnd-StageRenalDiseaseonhemodialysisorGFR<30mL/min.LiverInt,2015. Hundemer,G.L.,etal.,Useofsofosbuvir-baseddirect-actingantiviraltherapyforhepatitisCviral infectioninpatientswithsevererenalinsufficiency.InfectDis(Lond),2015.47(12):p.924-9. Maan,R.,etal.,SafetyandEffectivenessofDirect-ActingAntiviralAgentsforTreatmentof PatientsWithChronicHepatitisCVirusInfectionandCirrhosis.ClinGastroenterolHepatol,2016. 14(12):p.1821-1830e6. EMA.SummaryofProductCharacteristics:Zepatier.2016[cited2017May17];Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Summary_for_the_public/human/004126/WC500211238.pdf EMA.SummaryofProductCharacteristics:Epclusa.2016[cited2017May17];Availablefrom: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/004210/WC500211151.pdf. Back,D.J.andD.M.Burger,InteractionBetweenAmiodaroneandSofosbuvir-basedTreatmentfor HepatitisCVirusInfection:PotentialMechanismsandLessonstobeLearned.Gastroenterology, 2015.149(6):p.1315-7. 31 HCVrichtsnoerversiejuni2017 38. Fontaine,H.,etal.,BradyarrhythmiasAssociatedwithSofosbuvirTreatment.NEnglJMed,2015. 373(19):p.1886-8. 32 HCVrichtsnoerversiejuni2017 15.Verantwoording 15.1Juridischebetekenis Dit richtsnoer bevat geen wettelijke voorschriften, maar aanbevelingen die zoveel mogelijk op wetenschappelijkestudiesgebaseerdzijn.Zorgverlenerswordengeachthetrichtsnoerbijzijnof haar zorgverlening toe te passen in het streven naar kwalitatief goede of ‘optimale’ zorg. Er kunnenzichfeitenofomstandighedenvoordoenwaardoorhetwenselijkis,inhetbelangvande patiënt, om van de richtlijn af te wijken. Indien van dit richtsnoer wordt afgeweken, is het verstandigomdittedocumenteren. Bijvragenkuntucontactopnemenmeteenvandeledenvanderichtsnoercommissie. 15.2Belangenverstrengeling Op alfabetische volgorde zijn hieronder de belangenverstrengelingen van de leden van de koplopergroepweergegeven. A: Advisory Board; L: Lectures; R: Research; C: Consultancy Laatste update tabel: 24-10-2016 Afgevaardigd namens Gilead Jansen BMS AbbVie Roche MSD Overig J.E.Arends NVHB A A A,R A,R - A - J.T.Brouwer NVH,NVMDL A A A A - A - D.M.Burger NVZA A,L A,L,R A,R A,L R A, L, R, - C J.P.H.Drenth NVH, comm. A,C Hepatologie NVMDL A A A,R,C - A A.I.M. Hoepelman NIV A A A A,C - A P.Honkoop A A - A - A Will Pharma (A) R.J.deKnegt Comm. Hepatologie NVMDL NVH/NVMDL A,L,R A,L,R A,L,R A,L,R,C L,R - Norgine (L), Philips(R) P.A.M.Kracht - - - - - - - C.Richter H.vanSoest NIV Comm. Hepatologie NVMDL A A,L A - A A A A A - A - - Norgine(L) dr. Falk (R), Ipsen (R), Novartis (R), Zambon(R) - 33 HCVrichtsnoerversiejuni2017 M.vanTilborg - - - - - - - M.vanderValk NVHB A,R,L A,R A A A A,R VilV(A,R) S.Willemse A, L, R, L,R C A,L,R A,R,C L,R R - NVH/NVMDL 16.Lijstmetafkortingen AASLD AmericanAssociationfortheStudyofLiverDiseases AFEF AssociationFrancaisepourl’EtudeduFoie BSG BritishSocietyofGastroenterology cEVR completeEarlyViralResponse CI Contra-Indicatie CP Child-Pughscore DAA DirectActingAntiviral DAC Daclatasvir DGVS DeutscheGesellschaftfurGastroenterologie,Verdauungs-undStoffwechselkrankheiten DM DiabetesMellitus DSV Dasabuvir EASL EuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver EBR Elbasvir EMA EuropeanMedicinesAgency GZR Grazoprevir HCC HepatoCellulairCarcinoom HCV HepatitisCVirus IDSA InfectiousDiseasesSocietyofAmerica LDP Ledipasvir 34 HCVrichtsnoerversiejuni2017 NASH Non-AlcoholicSteatoHepatitis NIV NederlandseInternistenVereniging NVHB NederlanseVerenigingvanHIVBehandelaren NVMDL NederlandseVerenigingvanMaag-Darm-Leverartsen NVZA NederlandseVerenigingvanZiekenhuisApothekers OBV Ombitasvir PegIFN-α Peginterferon-α PR PeginterferonenRibavirine PTV/r Paritaprevir/ritonavir RBV Ribavirine RVR RapidViralResponse SIM Simeprevir SOF Sofosbuvir SVR SustainedVirologicalResponse VEL Velpatasvir 35 HCVrichtsnoerversiejuni2017
