Opleidingsmodule – Meerwaarde van Eigen Kracht Eerst met het

Meerwaarde van ‘Eigen
Kracht Eerst’ met het
Business Model Canvas
Inleidende module Wmo Welzijn Nieuwe Stijl voor
studenten en professionals sociale studies.
Versie 2, september 2014 - geüpdatet april 2017
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  UITVOEREN / FACILITEREN
1
Colofon
Auteurs:
Dr. Martha van Biene Mld
Lector Lokale dienstverlening vanuit Klantperspectief
Programmamanager Wmo werkplaats Nijmegen, i.o.v. VWS
www.wmowerkplaatsnijmegen.nl
Jan Joore Mmi
Procesmanager Schakelplein
Lestijd 60 minuten
Bestemd voor: studenten Sociale en Paramedische Studies (en andere studies) en
professionals wonen,welzijn en zorg.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas 
2
Inhoudsopgave
1. INLEIDING
4
2. UITVOEREN WAAR MOET, FACILITEREN WAAR KAN
7
2.1 Schakelteam
7
2.2 Open leerontwerp
7
2.3 Kennisbronnen
8
2.4 Instrumenten
8
3. ACTIEF AAN DE SLAG MET ‘MEERWAARDE VAN EIGEN KRACHT EERST’ 9
KENNISBRONNEN
13
ONDERSTEUNEND LESMATERIAAL
26
LITERATUURLIJST EN DOWNLOADS/INFORMATIE
27
INLEIDING
In deze les wordt het Business Model Canvas toegepast op de uitvoering van
de Wmo aan de hand van de casus gemeente Peel en Maas. Vanzelfsprekend
kan er ook een andere casus worden gebruikt. Het Business Model Canvas
daagt de gemeente, voorzieningen en instanties uit om niet alleen te denken
in waardecreatie voor de burger, maar ook in financiële termen het plaatje
van zelfredzaamheid en eigen regie rond te krijgen. Het canvas is een
eenvoudige en krachtige tool – met negen bouwstenen – om te zien welke
onderdelen in een businessmodel een rol spelen. Met het canvas brengt de
groep in beeld hoe de negen bouwstenen zich tot elkaar verhouden. Door de
elementen van een organisatie, netwerk, individu en klantengroep op een
visuele manier in kaart te brengen zien we snel waar eventuele bijsturing
nodig is, wat we moeten laten en wat we moeten gaan doen. Het canvas
biedt de gelegenheid het businessmodel van een afstandje te bekijken en
bijvoorbeeld de klant centraal te stellen in de keuzes die gemaakt worden.
Het kan confronterend zijn om jezelf kritische vragen te stellen, maar aan de
andere kant zorgt het er misschien wel voor dat je de passie om echt van
betekenis te zijn voor je klanten(groep) gerichter gaat gebruiken. Hierna
brengen we het canvas in beeld.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  UITVOEREN / FACILITEREN
4
Het Business Model Canvas
kern
activiteiten
waarde
propositie
relatie
netwerk
partners
kosten
structuur
burger
segmenten
kern
bronnen
distributie
kanalen
inkomsten
stromen
images by JAM
Deze module biedt leerstof en handvatten voor studenten en professionals
uit het sociale domein die vanuit de Wmo (gaan) werken aan participatie van
burgers in kwestbare situaties (Penninx en Sprinkhuizen, 2011). Kenmerkend
voor de module is ´eigen kracht eerst´. Ofwel een persoon ervaart zijn eigen
kracht, zijn talenten en mogelijkheden als hij ervaring opdoet in situaties
waarin hij in de gelegenheid is zelf initiatieven te ontplooien (Freire, 1972).
Het actief opdoen van ervaring in het dagelijkse sociale verkeer zien we als
belangrijk leerproces om daadwerkelijk tot participatie en inclusie te komen
(Van Biene, 2005).
De gemeente nodigt kwetsbare burgers steeds meer uit initiatieven te
ontwikkelen waarmee zij zowel de eigen positie versterken als die van
andere burgers in de gemeente. De gemeente heeft de regie en geeft
frontlijnsturing aan deze aanpak. Dit betekent dat de burgers EN de
professionals die meedoen samen verantwoordelijk zijn voor het
eindresultaat (Verwey-Jonker, 2009).
Het idee is dat de deelnemende burgers zich ontwikkelen van
kwetsbare naar hulpverlenende burgers. Door hen actief te betrekken
en in te zetten bij sociaal-culturele initiatieven ontstaan er voor henzelf
nieuwe waardeproposities. We denken dan aan economisch nuttig
bijdragen, zelfwaardering voor inzet van eigen kracht en talenten,
eigen inbreng hebben en actief meedoen. De initiatieven die zij
ondernemen en ondersteunen hebben waarde voor individuele en
groepen burgers. Een burger met psychische kwetsbaarheid kan
bijvoorbeeld steun ervaren als hij samen met een groep andere burgers
werkt aan oplossingen voor zichzelf en het algemeen belang van de
burgers van een gemeente, wijk of buurt. Er ontstaan nieuwe
maatschappelijke steunsystemen die uitgaan van ´zo gewoon
mogelijk´. Blijft onverlet dat dit type aanpakken – samen werken aan
maatschappelijke steunsystemen (Movisie, 2010) - van gemeenten en
aanbieders een gezamenlijke visie op ondersteuning aan kwetsbare
mensen vraagt. Het is hierbij vooral zaak initiatieven met burgers niet
meer te stapelen in projectencarrousels maar uit te gaan van
recombineren ofwel het versterken, vernieuwen en verbreden van wat
er al is.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  ACTIEF AAN DE SLAG
6
UITVOEREN WAAR MOET,
FACILITEREN WAAR KAN
2.1 Schakelteam
We vormen een Schakelteam met verschillende professionals dat individuele
burgers of groepen burgers faciliteert. De professional is een facilitator en
schept de voorwaarden waaronder burgers actief aan de slag gaan en blijven
en checkt of de burgers voortgang ervaren. Het Schakelteam denkt mee hoe
de eigen netwerken benut kunnen worden en hoe de inbedding van een
initiatief vorm kan krijgen (consolideren). De professional helpt daar waar
nodig en doet dit vanuit het beginsel: niet invullen, maar aanvullen waar
moet. De Bakens Welzijn Nieuwe Stijl zijn uitgangspunt van denken en doen
(zie Kennisbron 3).
2.2 Open leerontwerp
Naar wens kan deze module omgebouwd worden naar een andere
gemeente en een ander professioneel domein. In deze module betreft het
maatschappelijk werkers met expertise op het gebied van maatschappelijke
dienstverlening en/of cultureel-maatschappelijke vorming. Wij hebben de
casus Peel en Maas beschreven als lesmateriaal, maar er kan ook een eigen
casus ingebracht worden vanuit een stage of onderzoek of vanuit
werkervaring.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
7
2.3 Kennisbronnen
Er zijn kennisbronnen toegevoegd ter raadpleging voor nadere verdieping.
De module kan verrijkt worden met aanvullende en vernieuwde
kennisbronnen. Kennisbronnen kunnen theoretische informatie en
gestandaardiseerde ervaringskennis bevatten.
2.4 Instrumenten
Het Business Model Canvas wordt gebruikt als hefboom voor ideevorming en
ten behoeve van de waardebepaling van een idee of voornemen. We
verkrijgen inzicht in: de netwerkpartners en hun mogelijke bijdragen, de
kosten en baten, de relaties en de kernactiviteiten, etc. Vanzelfsprekend
ontstaat er een totaal inzicht over een idee of initiatief als alle bouwstenen
(9) worden besproken. Het model kan gebruikt worden bij nog te
ontwikkelen initiatieven en als toets van een al lopend initiatief (doen we de
dingen goed, werken we conform onze uitgangspunten, eigen kracht burgers
eerst, gaat het om een niche of meer van hetzelfde?) Zie Kennisbron 3,
Business Model Canvas.
In deze module staat de dialoog centraal. De dialoog is hefboom voor anders
denken en doen. Aan een ieder wordt gevraagd ideeën op post-its te
schrijven (zelfreflectie). De facilitator nodigt uit in dialoog te gaan over de
opbrengst Het gaat er vooral om de verschillen boven tafel te krijgen, elkaars
ideeën te horen en het beste naar boven te halen. Neem de eerste de beste
oplossing niet als vertrekpunt. We hebben met name oog en oor voor de
afwijkende verhalen, wellicht gaat het om een uniek idee. Zie Kennisbron 1,
Dialoog.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
8
ACTIEF AAN DE SLAG MET
‘MEERWAARDE VAN EIGEN KRACHT
EERST’
Uitleg opdracht:
De docent/trainer geeft een korte toelichting op het doel en het nut van het
werkmodel ´Business Model Canvas´ (zie Kennisbron 2).
Rolverdeling:
 Er zijn 2 studenten die de bijeenkomst (leren) faciliteren
 De overige deelnemers zijn burgers (met ieder hun eigen verhaal)
Materiaal:
 Business Model Canvas
 Post-its
Doel van de opdracht:
Als we alle bouwstenen bespreken duurt de sessie 90 minuten. Ook kunnen
er andere combinaties gelegd worden zoals hieronder (60 minuten). Vanuit
de bouwstenen ´burgersegment´, ´waarde propositie´, ´netwerkpartners´
gaat de groep op zoek naar ideeën in het kader van: ´Leven in het Dorp´.
Casus: Het Schakelteam werkt met burgers aan waardebepaling van
nieuwe ideeën of voornemens.
De gemeente geeft aan het Schakelteam van Peel en Maas de opdracht
met burgers - die een lange afstand tot de arbeidsmarkt hebben - actief
aan de slag te gaan met: ´Leven in het Dorp´ verrijken met sociaal culturele
activiteiten waaraan alle burgers (inclusief kwetsbare burgers) kunnen
meedoen. Met ´een lange afstand tot de arbeidsmarkt´ wordt bedoeld, dat
er door omstandigheden in de persoon gelegen inschakeling op de
arbeidsmarkt niet direct haalbaar is. Dat houdt in dat voor deze burgers
bijzondere aandacht nodig is, gericht op sociale activering waarmee de
afstand tot de arbeidsmarkt mogelijk wordt verkleind. Hierbij is het
uitgangspunt niet altijd betaalde arbeid. Ook vrijwilligerswerk en werken
met behoud van uitkering behoren tot de mogelijkheden. Een doelstelling
van sociale activering is onder andere het opheffen van een sociaal
isolement waarin iemand kan verkeren en ervoor zorgen dat iemand gaat
participeren in de maatschappij.
Bij het Schakelplein komen tal van vragen binnen voor ondersteuning bij
wonen, welzijn en zorg en andere sociale zaken. Professionals uit het
Schakelplein krijgen nieuwe rollen en taken vanuit de vragen van
kwetsbare burgers. Ze werken als team rondom de vrager, in plaats dat ze
werken vanuit bijvoorbeeld de afdeling maatschappelijk werk. Het
Schakelteam is dan ook geen team met vaste professionals. De vragen die
het Schakelteam krijgt bepalen welke professionals worden gevraagd bij te
dragen. Er zijn nu twee cultureel-maatschappelijke professionals van de
welzijnsorganisatie gevraagd die voor de gemeente de opdracht met de
burgers gaan uitvoeren.
Als er voor een kwetsbare burger een ondersteuningsarrangement nodig
is, omdat de persoon anders niet mee kan doen, faciliteert het
Schakelplein. Bij matching van vraag en aanbod wordt uit gegaan van:
eerst inzetten op eigen kracht, het eigen sociale netwerk en waar nodig
het professionele netwerk.
De gemeente nodigt kwetsbare burgers uit ´Leven in het Dorp´ te verrijken
met culturele activiteiten. De gemeente wil meer tegemoet komen aan
wat zij nodig hebben, wat zij willen, wat zij eisen en bovenal wat zij willen
bijdragen (behoeftenlogica). De gemeente is sterk voorstander van
frontlijnsturing, ofwel het delen van verantwoordelijkheid voor het
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
10
resultaat en uiteindelijke effect door burgers en professionals. Het
Schakelteam faciliteert (schept voorwaarden). Het is de bedoeling dat
initiatieven waar mogelijk na een jaar zelforganiserend voortbestaan
(zonder ondersteuning van het Schakelteam).
De vragen waarop de groep antwoorden zoekt zijn:
- Welke ideeën heeft de groep burgers voor ´Leven in het Dorp´
(burgersegment)?
- wat is de meerwaarde van de ideeën voor henzelf en andere burgers
(waarde propositie)?
- en hoe kunnen deze burgers, de netwerkpartners en andere burgers
actief bijdragen aan de realisatie en het borgen van de initiatieven
(netwerkpartners)?
We gaan in gesprek over:
Stap 1: het burgersegment (Ieder voor zich eerst opschrijven op post-its)
 Wat heb ik nodig als burger?
 Wat vind ik als burger belangrijk voor de toekomst van Peel en
Maas?
 Welke ideeën heb ik zoal?
 Wat kan ik/kunnen wij zelf bijdragen? Deze vraag in ieder geval
beantwoorden.
 Kies een van de ideeën uit en door met het idee naar stap 2 en 3
Stap 2: de waardepropositie (Ieder voor zich eerst opschrijven op post-its)
 Welke toegevoegde waarde bied ik met mijn idee aan de burgers
(en recreanten, etc.)
 Welke vormen van maatschappelijke ondersteuning herken ik
vanuit het burgersegment (stap 1)? Deze vraag in ieder geval
beantwoorden.
 In welke behoefte voorziet mijn/ons idee?
 Andere vragen…..
Stap 3: de netwerkpartners (Ieder voor zich eerst opschrijven op post-its)
 Welke netwerkpartners zijn essentieel?
 Wie kunnen er bijdragen aan maatschappelijke ondersteuning?
Deze vraag in ieder geval beantwoorden.
 Welke partner voert welke activiteit uit?
 Waarover organiseren we een samenspraak over mogelijke cocreaties?
Stap 4: maak een samenvatting (reflexieve integratie) van jullie opbrengst
en kijk of jullie antwoorden hebben gevonden op:
 Welke ideeën heeft deze groep burgers voor de gemeente
(burgersegment);
 Wat is de meerwaarde van de ideeën voor henzelf en andere
burgers (waarde propositie);
 En hoe gaan de deelnemers uit de groep zelf bijdragen aan de
realisatie en het borgen van de initiatieven (zij zijn ook
netwerkpartners).
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
12
Kennisbronnen
KENNISBRON 1
Dialoog
KENNISBRON 2
Bakens Welzijn Nieuwe Stijl
KENNISBRON 3
Volledige Business Canvas Model met 9 bouwstenen
Kennisbron 1
Dialoog
Een dialoog is volgens Nixon (2000) een gesprek dat uitgaat van
wederkerigheid en gezamenlijkheid. Dialoog heeft de potentie verandering
te brengen in de betekenis van wat wordt gezegd en gedacht en kan
daardoor in de groep, de organisatie en de samenleving een transformatie
teweeg brengen. De relatie tussen het individu en het collectief is
wederkerig en komt via praten tot stand.
Waartoe dient de dialoog, visies
Het is de moeite waard na te denken over de vraag waar dialoog voor kan
dienen. Argyris (1992) definieerde het doel van de dialoog als het ontdekken
van de onopzettelijke persoonlijke organisatiefouten die het leren beperken.
Mezirow (1990) geeft als doel aan: mensen verlossen van hun eigen
ongetoetste veronderstellingen die hun ontwikkeling beperken. Bohm (1985)
stond een gemeenschappelijke betekenis voor ogen, iets wat mensen zijns
inziens konden bereiken door af te rekenen met oude ´programma’s´ en
denkwijzen. Freire (1984) ten slotte zag als doel, de wereld te transformeren
door haar te doorgronden en te herscheppen. Al deze visies behelzen de
intentie het onbewuste naar boven te halen. Deelnemers aan de dialoog
worden zich bewust van het paradigma dat zij inbrengen ofwel waarin zij zijn
ingebed.
De deelnemers aan de dialoog worden in de gelegenheid gesteld
veronderstellingen tegen het licht te houden en er een nieuwe
gemeenschappelijke betekenis mee te construeren die getoetst is aan hun
redeneringen.
Waardering voor de inhoud van de dialoog
De dialoog is niet nieuw. We kennen allemaal situaties waarin we een fijn
gesprek hadden met een bepaalde persoon. Tijdens dit soort gesprekken
spant elk van beide personen zich in om het gezichtspunt van de ander te
vatten, omdat hij of zij voelt dat de ander er niet zozeer op uit is een oordeel
te vellen, maar meer probeert de wereld te zien door de ogen van de ander.
Elk van beide ervaart dat zijn denken serieus wordt gesteund. Mensen
waarderen doorgaans de inhoud van de dialoog, omdat zij inzien dat zij
erdoor groeien en veranderen.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
14
Verschil tussen dialoog en discussie
Dat maakt dat dialoog een waardevolle gespreksmethode is. In tegenstelling
tot discussie dat heel andere vaardigheden vraagt en andere emoties te
weeg brengt.
Het verschil brengen tussen dialoog en discussie brengen we hierna in beeld.
Aan de hand van de verschillen kun je bij jezelf nagaan of je en dialoog of
discussie type bent. Ben je het type van ´ja, het kan wel als…´ , dan is de
dialoog jouw favoriet. Zeg jij vaak ´ja, maar…´ of ´het kan niet want…´ of ´ik
vind dat…´ dan ben je een discussie type.
In de relatie cliënt – professional komen beide personen het meest tot hun
recht in de dialoog.
Dialoog
Discussie
Het kan wel als….
Het kan niet want….
• Tweegesprek
• Onderzoeken van de vraag
achter de vraag
• Vragen en doorvragen
• Van de ander iets willen weten
• Aanvullen i.p.v. invullen
• Nieuwe kennis opdoen
• De kwaliteit/kennis van je
collega wordt zichtbaar
Bron: Van Biene (2005).
•
•
•
•
•
•
Ja maar ……..
Ik vind dat…..
Eigen mening opdringen
Deponeren van je mening
Gelijk willen hebben
Vasthouden aan eigen visies
(patronen)
• Bestaande kennis handhaven
• In de verdediging schieten, er
komt geen kennis vrij
Kennisbron 2
Bakens Welzijn Nieuwe Stijl
Baken 1: Gericht op de vraag achter de vraag
Welzijnswerk in Nederland probeert al enige tijd een omslag te maken van
aanbod- naar vraaggerichtheid. Hoewel het vanzelfsprekend lijkt, blijkt de
praktijk nogal weerbarstig. Het vraagt een wezenlijke omslag, zowel bij de
vragende als de aanbiedende partij.
Vraaggericht werken is niet zonder meer de vraag van de burger als
uitgangspunt nemen bij de organisatie van het aanbod. Het is geen kwestie
van ‘u vraagt en wij draaien’. Dat zou juist leiden tot claimgedrag, waarbij de
eigen kracht van de burger en zijn netwerk onvoldoende worden
aangesproken en de achterliggende problemen niet worden aangepakt. Bijna
altijd is de vraag van burgers in eerste instantie een vraag naar het bekende
aanbod. Maar met een hulp bij het huishouden zijn de
eenzaamheidsproblemen niet op te lossen. Het is nodig om breder te kijken
naar de mensen die om ondersteuning vragen: breder kijken om problemen
bij mensen écht op te lossen.
Baken 2: Gebaseerd op de eigen kracht van de burger
Als de vraag van de burger eenmaal helder is, moet de vraag beantwoord
worden wie wat doet. Wat kunnen de burgers zelf, of met hulp uit de directe
sociale omgeving doen? Wat kan de rol zijn van de sociale verbanden in de
wijk of buurt? Hoe kunnen vrijwilligers worden ingezet? Wat kunnen buren,
en familieleden betekenen? Met andere woorden: wat doen de
professionals en wat doen de burgers? Maar ook, wat kan de professional
doen om de zelfredzaamheid van de burger (in en met zijn eigen omgeving)
te versterken.
Te snel wordt nu nog voorbij gegaan aan de eigen kracht van de burger, zijn
netwerk, de straat of wijk. Het uit handen nemen van problemen werkt
meestal averechts op het zelfoplossend vermogen.
De ‘eigenkracht benadering’ of een andere, vergelijkbare methode, vraagt
om een cultuuromslag bij de burger en de professional. Die omslag is niet
eenvoudig. Burgers hebben geleerd toch vooral tijdig een beroep op de
overheid of de hulpverlenende instanties te doen. Maar nog ingewikkelder
ligt de cultuuromslag wellicht bij de hulpverlener. Het is toch immers zijn of
haar vak de problemen van anderen op te lossen en om die ‘kwetsbare
mensen' te ondersteunen.
Baken 3: Direct er op af
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
16
Er zijn mensen die ondersteuning claimen en er zijn mensen die zorg mijden.
Het gaat bij de zogenoemde zorgmijders om mensen die niet om
ondersteuning durven of willen vragen, terwijl ze al langer vereenzamen,
zich verwaarlozen, met onoplosbare schulden kampen, of verslavingsgedrag
vertonen.
Deze burgers weten de weg niet te vinden naar ondersteuning. Ze zijn op
basis van eerdere ervaringen teleurgesteld in de hulpverlening, of
vastgelopen in de bureaucratie. Deze mensen worden niet bereikt door ze
op te roepen om op kantoor te verschijnen ten einde daar een goed gesprek
te voeren. Daar moet de professional op af, en het liefst zo snel mogelijk, om
erger te voorkomen. Dat gebeurt te vaak nog niet, omdat andere – legitieme
- uitgangspunten een direct ingrijpen in de weg staan, of lijken te staan. Het
gaat dan om privacy, zelfbeschikking en eigen verantwoordelijkheid.
Baken 4: Formeel en informeel in optimale verhouding
Het kenmerk van de Wmo is dat de participatie wordt bevorderd niet alleen
door een beroep te doen op de eigen mogelijkheden van de burger of de
inzet van professionals, maar ook op de inzet van sociale netwerken,
vrijwilligersinitiatieven en wijkverbanden. In Welzijn Nieuwe Stijl wordt
gezocht naar de optimale verhouding tussen wat burger (onderling) zelf
kunnen en wat professionals moeten. Ook dit baken betekent voor burgers,
professionals en gemeenten een forse verandering van houding en aanpak,
die breekt met de traditie van recht, of vanzelfsprekend een beroep kunnen
doen op professionele ondersteuning.
Het past bij Welzijn Nieuwe Stijl dat de professional zich terughoudend
opstelt. Zijn of haar kracht ligt er juist in om samen met burgers te bezien op
welke wijze de burgers zelf de problemen of klachten kunnen oplossen. Het
probleemoplossend vermogen, zowel van individuen als groepen moet
geactiveerd worden. Het voorkomt daarnaast structurele afhankelijkheid van
de professional. Eenzaamheid kan mogelijk beter bestreden worden door
het herstellen van sociale netwerken.
Baken 5: Doordachte balans van collectief en individueel
De verzorgingsstaat is doorgeschoten met individuele oplossingen voor
problemen van burgers. Mensen zijn daaraan gewend geraakt. De
financiering ervan komt echter steeds meer onder druk te staan en de
negatieve gevolgen van de individualisering van de samenleving worden
steeds meer zichtbaar. Ook daarom is het ontwikkelen van meer collectieve
aanpakken onvermijdelijk. De sector die hier vanouds de meeste ervaring
mee heeft is de welzijnssector. Collectieve aanpakken zijn niet alleen
goedkoper, maar bieden ook vaak een betere oplossing. De buurtmaaltijd is
niet zelden effectiever (want biedt bijvoorbeeld mogelijkheden tot contact)
dan de individuele bezorging aan huis. Ook voor dit baken geldt dat het er
niet om gaat dat professionals te allen tijde automatisch voor collectieve
oplossingen kiezen. Het gaat om het vinden van de juiste balans tegen de
achtergrond van het probleem dat moet worden aangepakt.
Baken 6: Integraal werken
De vraag centraal stellen vraagt om een integrale en samenhangende aanpak
van professionals. De burgers die bij bijvoorbeeld het Wmo-loket, of het
maatschappelijk werk aankloppen, hebben meestal problemen die niet door
één instelling of één voorziening kunnen worden opgelost. Het gaat vaak om
meerdere problemen tegelijk. Problemen die met elkaar samenhangen en
dus ook in samenhang moeten worden aangepakt. Als een burger geen werk
en daardoor te weinig geld heeft, in een slecht huis woont en spanningen in
zijn gezin heeft, ziet hij dat als een ongedeeld vraagstuk. Dienst- en
hulpverleners komen niet ver als ze opereren alsof ze op een eiland zitten.
Goed met elkaar samenwerken is belangrijk. Nadrukkelijk is hier de invulling
van de regierol van de gemeente aan de orde. Het is de gemeente als
opdrachtgever én regisseur die bij uitstek geschikt is om partijen bij elkaar te
brengen. Op cliëntniveau moeten de aanbieders van ondersteuning zelf de
verantwoordelijkheid voor ketenregie oppakken.
Baken 7: Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht
Welzijn Nieuwe Stijl is niet vrijblijvend. Waar organisaties ondersteuning
bieden aan burgers, worden concrete afspraken gemaakt over de vraag op
welke ondersteuning van professionals en vrijwilligers men kan rekenen, wat
daarbij de eigen inzet is (met en in de eigen omgeving) en naar welke
resultaten wordt toegewerkt.
De doelen in een ondersteuningstraject moeten voor de burger duidelijk,
concreet en haalbaar zijn en zij moeten niet alleen perspectief bieden op de
langere termijn, maar zich ook richten op praktische, snelle resultaten. Dat
wil zeggen dat doelen voor de cliënten in concrete, meetbare termen
moeten worden geformuleerd. Er moet sprake zijn van een gezonde mix van
korte en lange termijn.
Baken 8: Gebaseerd op ruimte voor de professional
Centraal thema in Welzijn Nieuwe Stijl is de relatie tussen de burger en zijn
netwerk enerzijds en de welzijnsprofessional anderzijds. Niet alleen de regels
van de organisatie of de wensen van de gemeente zijn bepalend, maar ook
de professionele bagage van de beroepskracht. Deze moet voldoende aan
bod kunnen komen. Daarvoor heeft de professional de ruimte nodig om
zelfstandig te handelen op basis van een ruime vrije beslissingsruimte.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
18
Professionals Welzijn Nieuwe Stijl moeten midden in de samenleving staan.
Tegelijkertijd moeten zij ook adequaat kunnen communiceren met collega's
van de eigen organisatie, met cliënten en hun naaste omgeving, vrijwilligers
en met de partners in de keten. Ook wordt van hen verwacht dat ze
ondernemend zijn, outreachend werken, in ketens kunnen samenwerken en
hier soms de regie in nemen. Samenwerking tussen informele zorg en
professionele dienstverlening vraagt om fine-tuning wie wat precies doet.
Kortom, je weet wanneer je op je handen moet zitten en wanneer de
handen uit de mouwen moeten. Deze professionals moeten dan wel ruimte
krijgen om zelf te beslissen hoe zij die kennis en ervaring inzetten. Ruimte
voor de professional kan alleen bestaan wanneer er vooraf goede afspraken
zijn gemaakt over de te behalen resultaten en daarover achteraf
verantwoording wordt afgelegd.
Bron. VWS (2014)
Kennisbron 3
Volledige Business Model Canvas met 9
bouwstenen
In deze module wordt het Business Model Canvas toegepast op
uitvoeringsvragen van de Wmo. Het Business Model Canvas daagt de
gemeente, voorzieningen en instanties uit om niet alleen te denken in
waardecreatie voor de burger, maar ook in financiële termen het plaatje van
zelfredzaamheid en eigen regie rond te krijgen. Het canvas is een eenvoudige
en krachtige tool – met negen bouwstenen – om te zien welke onderdelen in
een businessmodel een rol spelen. Met het canvas brengt de groep in beeld
hoe de negen bouwstenen zich tot elkaar verhouden. Door de elementen
van een organisatie, netwerk, individu en klantengroep op een visuele
manier in kaart te brengen zien we snel waar eventuele bijsturing nodig is,
wat we moeten laten en wat we moeten gaan doen. Het canvas biedt de
gelegenheid het businessmodel van een afstandje te bekijken en
bijvoorbeeld de klant eens centraal te stellen in de keuzes die gemaakt
worden. Het kan confronterend zijn om jezelf kritische vragen te stellen,
maar aan de andere kant zorgt het er misschien wel voor dat je de passie
gerichter kunt gaan gebruiken. Hierna brengen we het canvas in beeld.
Het Business Model Canvas
kern
activiteiten
waarde
propositie
relatie
netwerk
partners
kosten
structuur
burger
segmenten
kern
bronnen
distributie
kanalen
inkomsten
stromen
images by JAM
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
20
De negen bouwstenen zijn onder te verdelen in drie dimensies:
 De waardepropositie (rechterkant van het business model) –
Vertegenwoordigt de waarde die het product of dienst biedt aan de
burger. Het beschrijft de burgersegmenten waarop de propositie is
gericht. Het geeft ook de verbinding aan tussen de burger en de
propositie: het distributiekanaal en de relatie die met de burger wordt
opgebouwd.
 Het realisatiemodel of bedrijfsarchitectuur (linkerkant van het business
model) – Omvat de benodigde bronnen en de keten van activiteiten die
moeten worden uitgevoerd om de waardepropositie aan de burger te
kunnen leveren. Om in de bronnen te kunnen voorzien en de activiteiten
uit te kunnen voeren worden partnerschappen aangegaan met partijen
die hierin een substantiële bijdrage kunnen leveren.
 Het financiële model (de basis van het business model) – Beschrijft de
inkomstenstroom en de kosten die gekoppeld zijn aan het leveren van de
dienst. De inkomsten en kosten moeten in evenwicht zijn, wil het
business model in balans zijn.
Instructie:
Facilitering vooraf: wat heeft de groep nodig om met het Business Model
Canvas te werken? Bijvoorbeeld: stel vast wie de facilitator is. Deze coacht de
groep.
Deel post-its uit aan de deelnemers. Verzoek ieder aspect op een aparte
post- it te plaatsen. Je kunt zo een post-its verplaatsen of wegdoen.
Stel samen het onderwerp van het te maken het business model vast. Het
kan gaan om: een thema, een individuele zorg- of ondersteuningsvraag, een
beleidsvoornemen, een innovatief idee, etc. Hieronder is een voorbeeld
ingebracht over ondersteuning wonen,welzijn en zorg in dorpen/kleine
kernen.
Ook kun je zoeken op internet naar andere afbeeldingen van het Business
Model Canvas met de negen bouwstenen. Download:
http://essentialbi.nl/wp-content/uploads/2011/07/Business-ModelCanvasleuk-.png.
Volg de negen bouwstenen:
De onderstreepte vragen zijn leidend. Ter voorbereiding kunnen ze worden
gewijzigd en kan context worden toegevoegd. Bijvoorbeeld: Welke specifieke
groepen burgers willen wij ondersteunen in de dorpen/kleine kernen? We
voegen context toe: ´dorpen/kleine kernen´. Van daaruit denken en
redeneren de deelnemers.
1 Het burgersegment
Welke specifieke groepen burgers willen wij ondersteunen?
Wat is het profiel en wat zijn de behoeften van deze groepen burgers?
2 Waardepropositie
Welke toegevoegde waarde bieden wij aan de hulpvragende burger?
Welke problemen helpt u oplossen en in welke behoefte voorziet u? Welke
(samenhangende) vormen van maatschappelijke ondersteuning biedt u aan?
Een waarde kan kwalitatief (eigen regie, onafhankelijkheid) of kwantitatief
(prijs, snelheid van levering, kwaliteit van de dienstverlening) zijn.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
22
3 Kanalen
Via welk communicatie, distributie of verkoopkanaal of mix van kanalen
wordt de ondersteuning aangeboden aan de burger?
Welke (combinatie) is het meest kostenefficiënt? Is het kanaal uw eigendom
of gebruikt u het kanaal van een netwerkpartner? Kanalen zijn raakpunten
met klanten die een belangrijke rol spelen in de ervaring van de burger.
Voorbeelden van kanalen zijn een fysiek loket, een winkel, een website, een
persoon. Kanalen vervullen meerdere functies, waaronder awareness of
bekendheid vergroten over vormen van maatschappelijke ondersteuning,
het voor burgers mogelijk maken om vormen van ondersteuning af te nemen
of aan te schaffen, het leveren van vormen van maatschappelijke
ondersteuning aan burgers en ondersteuning bieden nadat de ondersteuning
de burger heeft bereikt.
4 Relatie
Welke soort relaties wilt u aangaan met een specifieke groep burgers?
Hoe bouwt u de contacten op met de verschillende groepen burgers en hoe
onderhoudt u ze? Op welke manier wil de burger dat u contact onderhoudt?
Welke manier is de meest rendabele? Relaties kunnen variëren van
persoonlijk tot geautomatiseerd. De relatie tussen gemeente en burger waar
het business model om vraagt bepaalt in hoge mate de algemene
tevredenheid van de burger over de geleverde vorm van maatschappelijke
ondersteuning.
5 Inkomstenstroom
Wat is het resultaat van uw waardepropositie, de vormen van
maatschappelijke ondersteuning? Waar verdient u geld mee in de toekomst?
Wat levert het maatschappelijk gezien op (social return on investment,
SROI)? Wat zijn de constante bronnen van inkomsten die het mogelijk maken
om de waardepropositie in de toekomst te kunnen blijven leveren? Wat zijn
de variabele inkomstenstromen?
6 De benodigde bronnen
Welke zaken hebben wij nodig om de voorgaande bouwstenen te kunnen
bieden en leveren: de vormen van maatschappelijke ondersteuning te
creëren, het kanaal in stand te houden en de relaties te onderhouden?
Wat hebben wij nodig om de inkomsten te kunnen genereren en beheersen?
Bronnen kunnen fysiek, financieel, intellectueel of menselijk zijn. De
organisatie kan er zelf over beschikken of het kan worden ingehuurd of
verkregen bij de netwerkpartners.
7 Kernactiviteiten
Welke kernactiviteiten moeten worden uitgevoerd om de vorm(en) van
maatschappelijke ondersteuning te creëren of te versterken?
Om het kanaal en de relaties te onderhouden? Om de stroom van inkomsten
te creëren en garanderen?
8 Netwerkpartners
Welke netwerkpartners zijn essentieel om de vormen van maatschappelijke
ondersteuning te maken of te co-creëren?
Welke bronnen halen wij bij welke partner? Welke partner voert welke
activiteit uit?
9 Kostenstructuur
Welke kosten, financiële investeringen zijn essentieel om ons business model
te laten functioneren?
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
24
Welke hulpbronnen en kernactiviteiten zijn het meest kostbaar? Welke
kosten zijn vast, welke zijn variabel? Indien wij gebonden zijn aan een
bepaald beperkt budget kunnen wij een kostengestuurd business model
ontwikkelen (minimaliseren van de kosten): wat is het financiële kader?
Ondersteunend lesmateriaal
Youtubefilmpjes:
Business Model Canvas Explained
http://www.youtube.com/watch?v=QoAOzMTLP5s
Alex Osterwalder - From Business Plan to Business Model
http://www.youtube.com/watch?v=jMxHApgcmoU&feature=related
Steve Blank explaining the Business Model Canvas
http://www.youtube.com/watch?v=teURBW6qnRY.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  ONDERSTEUNEND LESMATERIAAL
26
Literatuurlijst en downloads/informatie
Argyris, C. (1992). Leren in en door organisaties. Schiedam: Scriptum Books.
Biene van, M. A. W. (2005). Wederkerig Leren: Onderzoek naar
georganiseerde leerondersteuning voor mensen met een verstandelijke
beperking en professionals. Delft: Eburon.
Bohm, D. (2004). On Dialogue. New York, NY: Routledge.
Dixon, N. (2000). Dialoog op het werk: Een gids voor managers. Amsterdam:
Nieuwezijds.
Freire, P. (1978). Ervarend leren. Apeldoorn: De Horstink.
Freire, P. (1984). Pedagogy of the Oppressed. New York, NY: Continuum.
Jager-Vreugdenhil, M. (2011). Spraakverwarring over participatie. Journal of
Social Intervention: Theory and Practice- 2011 – Volume 20, Issue 1 pp. 7699. Utrecht: Utrecht University of Applied Sciences.
Mezirow, J. and associates (1990). Fostering critical reflection in adulthood. A
Guide to Transformative and Emancipatory Learning. San Fransisco/Oxford:
Jossey-Bass Inc.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2011). Welzijn Nieuwe
Stijl. Den Haag.
http://www.canonsociaalwerk.eu/2009_welzijnnieuwestijl/2010%20VWS%2
0brochure%20Welzijn%20Nieuwe%20Stijl.pdf
Nederland, T., Huygen, A. & Boutellier, H. (2009). Governance in de Wmo:
Theorie en praktijk van vernieuwende governance modellen. Utrecht:
Verwey-Jonker.
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  LITERATUURLIJST
27
Osterwalder, A. & Pigneur, Y (2010). Business Model Generation: A Handbook
for Visionaries, Game Changers and Challengers. New York, NY: John Wiley &
Sons.
Penninx, K., Sprinkhuizen, A. (2011). Krachtgerichte sociale zorg. Sociaal werk
in de participatiesamenleving. Een verkenning. Utrecht: Movisie.
Verschelling, M. (2010). Handreiking maatschappelijke steunsystemen.
Samenwerken aan participatie van mensen met een psychische
kwetsbaarheid. Utrecht: Movisie/Trimbosinstituut.
Essential. (z.d.) Business Model Canvas. Geraadpleegd op 8 mei 2016, van:
http://essentialbi.nl/business-model-canvas/
Meerwaarde van ‘Eigen Kracht Eerst’ met het Business Model Canvas  KENNISBRONNEN
28