GELOOF - Art.1

GELOOF: educatieve materialen
Selectie van educatief materiaal voor het basisonderwijs dat bijdraagt aan het kweken van kennis
en begrip voor verschillende godsdiensten, samengesteld door Art.1. Een groot gedeelte van de
materialen is te leen in de bibliotheek van Art.1. Zie voor uitleenvoorwaarden:
www.art1.nl/bibliotheek.
Kinderboeken fictie
De koning en de moskee
Ann Jungman
Uitgeverij Ter Have (2004)
Vorm: prentenboek
Doelgroep: onderbouw
Er is een nieuwe koning in het land. Een christelijke koning. Hij vindt dat de grote
moskee in de stad moet worden afgebroken. Hij wil op die plaats liever een kerk
zien. Maar drie oude vrienden, een jood, een christen en een moslim, vinden dat dat niet nodig is. Zij
halen de koning over om de moskee te laten staan en een deel van de moskee om te bouwen tot kerk. En
zo is het in de 12e eeuw in Cordoba (Spanje) ook gebeurd. Dit ware verhaal is een voorbeeld van
vreedzaam en vriendschappelijk samen-leven van de godsdiensten.
Te bestellen via www.kwintessens.nl
Honingkoekjes en beschuit met muisjes: Geboorteverhalen in islam en christendom
G. van Midden, L. van 't Hof en L. van de Oudeweetering
SGO Hoevelaken (2001)
Vorm: prentenboek
Doelgroep: onderbouw, middenbouw
Multicultureel prentenboek voor levensbeschouwelijk onderwijs, geschreven voor kinderen van 4-8 jaar.
Er worden drie verhalen verteld over geboorte in islam en christendom. Het eerste verhaal speelt in het
hier en nu en gaat over de geboorte van Noera. In dit verhaal beleven Luuk en en Latifa de rituelen en
gebruiken rondom de geboorte van Noera, een zusje voor Latifa. Luuk is een jongetje uit een christelijk
gezin en Latifa is een islamitisch meisje met Nederlands-Marokkaanse ouders. Daarna worden in twee
miniboekjes de eeuwenoude geboorteverhalen verteld uit christendom en islam: van Jezus en de profeet
Mohammed.
Te leen bij Art.1 onder code 752.01.02
Kinderboeken non-fictie
Geloof jij wat ik geloof?
E. Damon
Sjaloom (2000)
Vorm: prentenboek
Doelgroep: onderbouw
Prentenboek met uitklapbare illustraties waarin aan kinderen vanaf vijf jaar informatie
wordt gegeven over verschillende godsdiensten: hindoeïsme, jodendom, boeddhisme,
christendom, islam en sikhisme.
Te leen bij Art.1 onder code 752.00.06
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
1
Over engelen, goden en helden: Verhalen uit de grote wereldreligies.
Janny van der Molen
Ploegsma (2007)
Vorm: (voor)leesboek
Doelgroep: middenbouw, bovenbouw
Adam, Mohammed, Siddharta, Jezus, Vishnu, Maria, Ganesha... Het zijn allemaal
belangrijke figuren uit de vijf grote wereldreligies: christendom, islam, jodendom,
boeddhisme en hindoeïsme. De verhalen uit de ene religie zijn woest en avontuurlijk,
die uit een andere poëtisch en filosofisch. Toch zijn de overeenkomsten tussen de
godsdiensten verrassend groot. En zo is dit boek niet alleen een (voor)leesboek, maar brengt het kinderen
ook begrip bij voor mensen uit een andere cultuur. Bekroond met een Vlag en Wimpel van de Griffeljury.
Te bestellen via de (online) boekhandel
Agastya drink de zee leeg en andere verhalen uit de grote wereldgodsdiensten
E. Idema, H. Algra, J. Staring, J. van der Vaart en G. Veerman
Kwintessens (2008)
Vorm: leesboek
Doelgroep: bovenbouw
In dit boek zijn 45 verhalen uit de vijf grote wereldgodsdiensten (hindoeïsme,
boeddhisme, jodendom, christendom en islam) naverteld voor kinderen vanaf 9 jaar. De
verhalen bieden een eerste kennismaking met de verteltradities van deze godsdiensten. De
meeste verhalen zijn afkomstig uit de belangrijkste heilige boeken van de verschillende godsdiensten, maar
ook enkele verhalen uit latere verteltradities zijn opgenomen. Voor alle verhalen geldt dat ze een centrale
rol spelen in de godsdienst waaruit ze zijn voortgekomen.
Te leen bij Art.1 onder code 752.08.01
Wat geloof jij? Een overzicht van de wereldreligies door de ogen van kinderen
L. Buller
Lannoo (2006)
Vorm: lees- en prentenboek
Doelgroep: middenbouw
Wat geloof jij? is een boeiend kijk- en leesboek waarin kinderen van over de hele
wereld vertellen over hun geloof. Wat geloven andere mensen? Hoe bidden ze? Wat is
het verschil tussen een kerk, een moskee en een tempel? Hoe vieren mensen feest? In
elk hoofdstuk staat een geloof centraal: hindoeïsme, boeddhisme, sikhisme, jodendom,
christendom en islam. In een slothoofdstuk wordt kort aandacht besteed aan kleinere
religies: zoroastrisme, shintoïsme, taoïsme, jainisme en bahái. Bij het boek is een
praktische lesmap verschenen met 35 uitgewerkte lessen.
Te leen bij Art.1 onder code 752.06.02
God - Adonai - Allah: Vragen over de drie grote religies
K. Mrowiec, M. Kubler en A. Sfeir
Katholieke Bijbelstichting (2006)
Vorm: boek
Doelgroep: bovenbouw
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
2
Dit boek, geschreven met hulp van joodse, christelijke en islamitische auteurs en bestemd voor de laatste
groepen het basisonderwijs, beantwoordt geloofsvragen van kinderen over het geloof van joden,
christenen en moslims. Het kind leest in de antwoorden over verschillen én overeenkomsten. De vragen
onderverdeeld in: grote vragen van gelovigen - het geloof van de gelovigen - het leven van de gelovigen gebed en geloofspraktijk - religieuze feesten en symbolen van gelovigen - de heilige plaatsen van de
gelovigen - vragen over gelovigen in de 21ste eeuw. Bevat ook een woordenlijst, beschrijvingen van de
grote feesten, een historische tijdbalk, kalender van de drie godsdiensten en een uitgebreid register.
Te leen bij Art.1 onder code 752.06.01. Meer informatie op: http://gaa.bijbel.net
Lesmateriaal
Feesten: Van marsepein tot ramadan
SchoolTV (2008)
Vorm: digitale handleiding en beeldfragmenten
Doelgroep: onderbouw, middenbouw, bovenbouw
Feesten en gedenkdagen, hoogtepunten in het jaar waarbij mensen stil staan bij gebeurtenissen uit de
traditie waarin ze leven, spreken tot de verbeelding. Religieuze feesten zijn heel concrete uitingen van de
verschillende levensbeschouwingen op school en in Nederland. De meeste kinderen weten wel wat we
vieren met Sinterklaas en Kerst. Maar onze multiculturele samenleving kent zo veel meer (religieuze)
feesten. Wat vieren we bijvoorbeeld op Chanoeka, tijdens Ramadan en bij Carnaval? Door bepaalde
feestdagen uit te kiezen en deze met een klas te behandelen, kunnen verschillende (nog onbekende)
levensbeschouwingen en culturen tot leven gebracht worden. De handleiding bevat lessuggesties voor in
de groepen en voor groepsoverstijgende activiteiten.
Online beschikbaar via www.schooltv.nl/?project=1561808
Lichtjes, slingers en verhalen: Praktijkboek voor vieringen in de basisschool
M. Nijenhuis en N. Sikkel
NZV Uitgeverij (2001)
Vorm: werkboek
Doelgroep: onderbouw, middenbouw, bovenbouw
Dit boek biedt concreet uitgewerkte, originele vieringen van feestdagen voor de
basisschool: voor in de klas, voor de hele school of voor andere groepen kinderen. Het betreft de
volgende groepen van vieringen: christelijke vieringen, vieringen uit het jodendom, islam en hindoeïsme,
algemene vieringen en individuele vieringen. Voor de meeste vieringen wordt een draaiboek gegeven of
worden bouwstenen aangereikt. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen onderbouw, middenbouw
en bovenbouw.
Te leen bij Art.1 onder code 755.01.03.
Leerkracht.nl
Zwijsen / KRO
Vorm: website met lesactiviteiten
Doelgroep: onderbouw, middenbouw, bovenbouw
Uitgewerkte lesideeën rond de vier grote religies. De activiteiten zijn onderverdeeld in groep 1-2, groep 34, groep 5-6 en groep 7-8.
Hindoeïsme: www.leerkracht.nl/show?id=138613
Islam: www.leerkracht.nl/show?id=73589
Jodendom: www.leerkracht.nl/show?id=104007
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
3
Christendom: www.leerkracht.nl/show?id=94502
Ook rond specifieke religieuze feesten als Chanoeka en Ramadan zijn op de site lesbrieven te vinden.
KLEUR
Uitgeverij Kwintessens
Vorm: tijdschrift
Doelgroep: onderbouw, middenbouw, bovenbouw
Methode voor interreligieuze creatieve levensbeschouwelijke vorming, bedoeld voor
basisscholen "die bewust kiezen voor multireligieuze en multiculturele ontwikkeling." KLEUR verschijnt
in tijdschriftvorm, vier keer per jaar. Het eerste 0-nummer verscheen in januari 2009. Elk nummer bevat
per bouw vijf lessen rond het thema, en lessen en een viering bij een cultureel of religieus feest.
Meer informatie: www.kwintessens.nl/wereldgodsdiensten/methoden/kleur
Wereldgodsdiensten
SamSam
Vorm: website
Doelgroep: bovenbouw
Site van SamSam over de wereldgodsdiensten. Op een speelse manier vergroten leerlingen hun kennis ten
aanzien van de hoofdpunten van deze godsdiensten, leren kinderen vanuit respect en begrip naar elkaar en
anderen kijken en leren ze over de overeenkomsten en de verschillen tussen de godsdiensten. Per
godsdienst zijn er vijf speurvragen ontwikkeld die de leerlingen zelfstandig kunnen maken. Zij krijgen
online feedback en als ze àlle speurvragen van de godsdiensten hebben gemaakt, kunnen ze het algemene
werkblad maken. Het algemene werkblad behandelt en vergelijkt zeven godsdiensten.
Online beschikbaar via www.samsam.net/wereldgodsdiensten.
Wereldwijd geloven
Ton Heyboer e.a.
Kwintessens (2007)
Vorm: boek en lesmap
Doelgroep: bovenbouw
Het boek Wereldwijd geloven zet het boeddhisme, christendom, hindoeïsme, islam,
jodendom en sikh-religie op een gelijkwaardige manier naast elkaar. In twintig thema’s worden de
belangrijkste kenmerken van de religies van besproken. Het boek is geschikt als methodisch materiaal,
studieboek, leesboek en naslagwerk voor leerling en leerkracht. Bij het boek is een lesmap te downloaden.
In 25 lessen krijgen de leerlingen meer inzicht in de belangrijkste thema’s die in de godsdiensten aan de
orde komen en verwerven ze meer kennis over de verschillende godsdiensten. De belevenissen van de
kinderen Lisa en Layla vormen de rode draad in de lesmap.
Te leen bij Art.1 onder code 752.07.06
Op zoek naar normen en waarden. Kringgesprekken met kinderen en tieners: Een
creatief werkboek voor het onderwijs
L. van der Mee en D. Bersma
Panta Rhei (2004)
Vorm: werkboek
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
4
Doelgroep: middenbouw, bovenbouw
Een praktische handleiding om op een speelse en integere wijze met kinderen en jongeren het gebied van
de normen en waarden te verkennen. Aan de hand van uitgewerkte thema's, via bezinningsoefeningen en
kringgesprekken, wordt men zich bewust van eigen normen en waarden door na te denken over
verliefdheid, pesten, jaloezie, schuld, de tien geboden, de zeven werken van barmhartigheid, de vijf zuilen
van de islam, de yoga-leefregels in het hindoeïsme en de rechten van het kind.
Te leen bij Art.1 onder code 763.04.08
Heilige huisjes
SchoolTV (s.a.)
Vorm: lespakket
Doelgroep: bovenbouw (groep 6-7)
Heilige huisjes is een serie van vijf programma’s voor groep 6/7 over gebedshuizen van hindoes, joden,
christenen en moslims. In dit project gaan leerlingen op speurtocht in die heilige huizen. Nieuwsgierig
geworden door de buitenkant, neemt de presentator de leerlingen mee op een ontdekkingstocht door het
gebouw. In deze ontdekkingstocht worden veel belangrijke aspecten van het gebouw onder de loep
genomen. Samen met de kijkers vraagt de presentator zich af wat dit allemaal te betekenen heeft, wat dit
zegt over de mensen die er komen en wat ze belangrijk vinden in hun leven. Op de site kunnen de
kinderen zelf op onderzoek uitgaan in de gebedshuizen. Bij het project wordt ook een
docentenhandleiding uitgegeven met achtergrondinformatie, lessuggesties en kopieerbare werkbladen.
Online beschikbaar via www.schooltv.nl/heiligehuisjes
Verhalencarroussel
Uitgeverij Damon
Doelgroep: middenbouw, bovenbouw
Dit is een methode die voor groep 3 tot en met 8 steeds één wereldgodsdienst of stroming centraal stelt.
Aan de hand van verhalen uit verschillende religies en levensbeschouwingen worden voor kinderen
relevante thema's als lijden en sterven, identiteit, zorg voor de natuur, goed en kwaad en leefregels
behandeld. Bij de boeken horen een handleiding met werkbladen. De nadruk ligt op het kennismaken met
interessante levensbeschouwelijke ideeën en gebruiken die kinderen in het dagelijks leven tegenkomen,
waardoor ze zaken leren herkennen, benoemen en begrijpen.
Zie www.sociaalemotioneel.nl/bronnen/00096 voor meer informatie
Vieren kun je leren: (Inter)religieuze feesten op de basisschool
M. Nijenhuis
Kwintessens (2007)
Vorm: werkmap
Doelgroep: onderbouw, middenbouw, bovenbouw
De belangrijkste feesten uit de wereldgodsdiensten en de christelijke feesten bij elkaar in
één map. Met een toelichtende les die uitlegt wat er op het feest binnen de godsdienst wordt gevierd en
een viering, waarin de feestelijke kant aan de orde komt. De vieringen zijn neutraal van opzet, dus geschikt
voor heel het basisonderwijs.
Te bestellen via www.kwintessens.nl
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
5
Documentaires
Opa Mokum, opa Mekka
Alexandra Jansse (2002)
Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK)
Vorm: documentaire
Doelgroep: bovenbouw
Orit heeft twee heel verschillende opa’s. De ene noemt ze opa Mokum, omdat hij joods is en al zijn hele
leven in Amsterdam woont. Orit en haar broertje en zusje zijn zelf ook joods opgevoed, maar haar andere
opa komt uit Indonesië en is moslim. Orit noemt hem opa Mekka. Samen met opa Mekka bezoekt Orit
voor het eerst een moskee, waar ze praat met een paar Turkse meisjes die hoofddoekjes dragen en in de
koran lezen. Gelukkig kunnen de twee opa’s goed met elkaar opschieten. ‘Zoals wij met elkaar omgaan, zo
zou de hele wereld met elkaar om moeten gaan’, vindt opa Mokum. Duur: 20 min.
Dvd te leen bij Art.1 onder code 752 of online te bekijken via http://player.omroep.nl/?aflID=6058783
Spellen
Anderland
Kerk op Kop (s.a.)
Vorm: bordspel
Doelgroep: bovenbouw
Spel over vijf wereldgodsdiensten. In het begin is Anderland leeg, het unieke spelbord heeft een gat in het
midden. Gaandeweg vullen de spelers dit gat met puzzelstukken op waardoor Anderland vorm krijgt. Het
spel bevat een educatief element en een winelement. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere:
gebouwen, feesten, rituelen, geboorte, kleding, voedsel en symbolen.
Te bestellen via www.kerkopkop.nl
Kaartspel Ontmoeten
Kerk op Kop
Doelgroep: middenbouw, bovenbouw
Het kaartspel Ontmoeten is een hulpmiddel om op een ontspannen manier binnen een
tijdsbestek van 10 minuten een open gesprek over geloven tot stand te brengen. Het
bestaat uit een 70-tal kaarten waarop heldere begrippen staan. In het bijzonder
geloofsbegrippen zijn kriskras door het spel verwerkt. Ook allerlei gevoelskaarten maken
onderdeel uit van het spel.
Te leen bij Art.1
Online kleurplaten
Wereldreligies (kinderen van verschillende geloven die elkaars hand vasthouden):
www.kidsweb.de/basteln/mandala/kirchliche_themen/weltreligionen_mandala.html
Kleurplaten hindoeïsme: www.schoolplaten.com/nl-kleurplaten-kleurplaat-foto-hindoesme-c204-201.html
Kleurplaten boeddhisme: www.schoolplaten.com/nl-kleurplaten-kleurplaat-foto-boedhisme-c314201.html
Kleurplaten islam: www.schoolplaten.com/nl-kleurplaten-kleurplaat-foto-islam-c206-201.html
Kleurplaten jodendom: www.schoolplaten.com/nl-kleurplaten-kleurplaat-foto-jodendom-c313-201.html
Kleurplaten christendom: www.schoolplaten.com/nl-kleurplaten-kleurplaat-foto-christendom-c202201.html
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
6
Wereldreligies:
www.kidsweb.de/basteln/mandala/kirchliche_themen/symbole_weltreligionen_mandala.html
Wereldreligies: www.schoolplaten.com/nl-kleurplaat-kleurplaten-foto-wereldreligies-i11025.html
Hindoeistische tempel:
www.kidsweb.de/basteln/mandala/kirchliche_themen/tempel_indisch_mandala.html
Islamitische moskee:
www.kidsweb.de/basteln/mandala/kirchliche_themen/ramamadan_mandala.html
Joodse kandelaar:
www.kidsweb.de/basteln/mandala/kirchliche_themen/judentum_mandala.html
Bouwplaat kerk: www.kindengeloof.nl/kleurplaten/knutsel-kerk.gif
Kleurplaat kerk: www.kleurplaten.nl/kleurplaten/6545.gif
Kleurplaat moskee: www.kleurplaten.nl/kleurplaten/8908.gif
Knutselideeën hindoeïsme: www.alfavzw.be/jeugdwerk/downloads/India%20bundel_foto.pdf
Verdieping
Een wereld vol geloof: Basiskennis wereldgodsdiensten
E. Idema
Kwintessens (2007)
Vorm: boek
Doelgroep: leerkrachten
Inleiding in de wereldgodsdiensten bestemd voor (aankomende) leerkrachten in het basisonderwijs. Per
hoofdstuk wordt ingegaan op één van vijf wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme, jodendom,
christendom en islam. Ontstaansgeschiedenis, de belangrijke boeken en de belangrijkste begrippen worden
toegelicht op een manier die gemakkelijk te vertalen is naar gebruik in de klas.
Te leen bij Art.1 onder code 731.07.01.
Kalender Feesten & Vieringen
PlanPlan
Vorm: kalender
Doelgroep: alle doelgroepen
Rekening houden met belangrijke vieringen van meer culturen getuigt van respect en
natuurlijk is het het leukste om deze feesten niet alleen te vieren, maar samen. Uitgeverij
PlanPlan brengt elk jaar een kleurrijke wandkalender uit waar alle belangrijke feesten en
vieringen uit multicultureel Nederland op terug te vinden zijn.
Te bestellen via www.planplan.nl
Organisaties
Anne Frank Stichting
De Anne Frank Stichting ontwikkelt lesmateriaal over onder meer discriminatie, diversiteit en de
multiculturele samenleving.
www.annefrank.nl
Stichting Interreligieuze Dialoog
De Stichting Interreligieuze Dialoog zet zich in voor een dialoog tussen verschillende godsdiensten in
Nederland.
www.interreligieuzedialoog.nl
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
7
Over Art.1
Art.1 is de landelijke vereniging ter voorkoming en bestrijding van discriminatie (sekse, huidskleur, leeftijd,
handicap etc.). Het landelijk expertisecentrum van Art.1 onderzoekt discriminatie en adviseert overheden,
organisaties en individuen over het voorkomen en bestrijden van discriminatie door middel van
beleidsadvies, publieksvoorlichting, trainingen en een helpdesk. De bij Art.1 aangesloten regionale
antidiscriminatiebureaus (ADB’s) behandelen klachten en geven voorlichting en advies in de regio. Met
haar werk draagt Art.1 er aan bij dat iedereen in Nederland gelijk behandeld wordt. Een overzicht van de
adressen van door Art.1 gedreven antidiscriminatiebureaus is te vinden op www.art1.nl/adressen.
Het landelijk expertisebureau en de aangesloten antidiscriminatiebureaus bieden onder meer:
een bibliotheek en een shop met aansprekend les- en projectmateriaal, tentoonstellingen,
posters, T-shirts, spellen, etc.
een onderwijshelpdesk waar u terecht kunt voor informatie en advies
cursussen, workshops en gastlessen
advies bij het maken van beleid
lokale en landelijke scholieren- en jongerenprojecten
het schoolbrede project [ÉÉN] Gelijke behandeling voor iedereen
Schaatsbaan 51
3013 AR Rotterdam
Postbus 19192 BD Rotterdam
Tel 010-201 02 01
Fax 010-201 02 22
[email protected]
www.art1.nl
GELOOF: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
8