Inleiding geschiedenis Griekenland

1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr.
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
Inleiding geschiedenis Griekenland
Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra:
Op Kreta, Minoische cultuur
Op Griekse vasteland, Myceense cultuur Verdwijnen rond 1200 v. Chr.
Er was wel een culturele eenheid ontstaan:
* Eigen godenwereld
* Gezamenlijke religieuze spelen (Olympische spelen)
Vanaf 850 v. Chr.
Ontstaat nieuwe stedelijke cultuur
POLIS = Griekse stadstaat
Ontwikkelingen:
Door sterke bevolkingsgroei ontstond tekort aan voedsel.
Bevolking trok weg en stichtte koloniën.
Ontstaan netwerk van Griekse stadstaten aan de kusten van de Middellandse zee.
1
1‐7‐2014
Minoische cultuur
Myceense cultuur
2
1‐7‐2014
Godenwereld
Olympische spelen
3
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Netwerk van Griekse stadstaten aan de kusten van de Middellandse zee.
4
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Griekse stadstaten komen in opstand tegen Perzische onderdrukking..
Tijd van Grieken en Romeinen
Perzische oorlogen…. Strijd tussen de vrije Griekse polis‐burgers tegen de ‘slaven’ van de Perzische koning
Youtube
5
1‐7‐2014
Thermopylae
Fragment
Marathon
6
1‐7‐2014
Salamis
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
In de stadstaten (poleis) van Griekenland kende men
diverse soorten van bestuur:
Oligarchie
: bestuur door een kleine groep (rijken)
Aristocratie
: variant van oligarchie, bestuur van de ‘besten’(adel)
Tirannie
: bestuur door een heerser / tiran.
Monarchie
: bestuur door een heerser (erfelijk)
Democratie
: bestuur van het volk
Timocratie
: bestuur door militairen
7
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
In de stadstaat (polis) Athene was er eerst sprake van een aristocratie maar
uiteindelijk had er zich een ander uniek bestuurssysteem ontwikkeld, de
democratie. Komt van δῆμος (dèmos), "volk" en κρατέω (krateo) regeren.
o
o
Elke burger van Athene was voor de wet gelijk en kon
politiek actief zijn en vrij spreken tijdens de volksvergadering.
Deze vond plaats op de agora (marktplaats/stadscentrum). Deze had
verschillende functies: een politieke, een sociale en een commerciële.
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
Directe democratie, men koos geen vertegenwoordigers maar stemde
zelf over wetgeving en uitvoering. Youtube (19 min)
Opmerkingen:
1. Maar alleen vrije volwassen (vanaf 20) mannelijke burgers hadden stemrecht!
2. Iedere burger kan deelnemen aan volksvergadering en via een loting (elke burger gelijke
kans op een functie) bijvoorbeeld politiek actief zijn in de Raad van 500 (adviesgroep,
voorbereidding voorstellen volksvergadering) of in het dagelijks bestuur.
3. Mensen die te machtig dreigden te worden konden via een schervengerecht (ostracisme) voor
10 jaar worden verbannen.
8
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
5. De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur. Na Perzische oorlogen startte men met de wederopbouw van Athene.
In de periode van Perikles (5e eeuw v. Chr.) beleefde de stad haar
culturele hoogtepunt. De 1.wetenschap, 2. filosofie, Griekse bouwkunst
en beeldende kunst werden een voorbeeld voor latere periodes.
Daarom noemen we deze klassiek = van blijvende waarde.
Tijd van Grieken en Romeinen
9
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
1. Wetenschap: Men begon naar natuurlijke oorzaken te zoeken voor
onverklaarbare verschijnselen (daarvoor zocht men die in de in de goden
wereld).
o Thales van Milete: Aan de basis van alle dingen
op aarde ligt een oerstof = water. Eerste poging
om de natuur rationeel te verklaren. Demokritos
komt later met het idee dat de oerstof niet met
het oog waar te nemen is en niet verder te
dele = atoom (‘ondeelbaar’)
o Pythagoras: De gehele wereld is uit te drukken in
verhoudingen tussen getallen.
Hij is bekend vanwege o.a. de stelling van
Pythagoras. Was een triomf voor het gebruiken
van het menselijk denken.
o Hippokrates: Grondlegger van de Westerse
geneeskunde. Niet de goden, maar natuurlijke
oorzaken waren de verantwoordelijk voor een
ziekte
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
2. Filosofen: Streven naar kennis en wijsheid (φιλοσοφία=‘liefde voor wijsheid’)
1. Socrates: Zocht naar wijsheid door constant vragen te stellen, en
antwoorden te zoeken. Wat is rechtvaardig handelen, dapperheid,
wijsheid? Was kritisch naar de democratie, later veroordeeld tot
drinken gifbeker.
“Omdat ik weet dat ik niks weet, weet ik meer dan anderen”
2. Plato: Leerling van Socrates. Er is een verschil tussen de
zichtbare wereld en de wereld van de ideeën (zaken die alleen
met het verstand te begrijpen zijn). Deze zijn te achterhalen
door de goede vragen te stellen.
• Was ook de stichter van de Atheense Academie, het eerste
instituut voor hoger onderwijs in het westen.
• De staat zou het best geregeerd kunnen worden door
filosofen omdat zij begrepen wat rechtvaardigheid is.
10
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
Naast Athene was er nog een 2e belangrijke stadstaat in
Griekenland, Sparta.
• In Sparta werd de macht gedeeld door twee koningen die
samen met een raad van wijze mannen en 5 ministers
(eforen) de staat bestuurden. In de praktijk hadden de
burgers hier weinig macht.
• Alles in Sparta draaide om het leger van hoplieten
(soldaat, Spartaanse opvoeding).
• Het werk werd gedaan door de bewoners in het gebied
rond Sparta de heloten (soort van slaven).
11
1‐7‐2014
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
Rond 431 brak er een oorlog uit tussen de twee machtigste Griekse stadstaten en hun
bondgenoten.
Verschillen
Athene
Sparta
God
Athene
Ares
Economie
Kunstenaars, filosofen, handelaren, ambachtslieden
Ambachtslieden, soldaten
Regering
Democratie
Militaire Oligarchie
Combinatie van ολιγος (oligos) = ʹweinigʹ en αρχειν (archein) = ʹheersen‘. Bijvoorbeeld een groep militairen, aristocraten, of rijken die een land besturen.
Scholing
Jongens werd op school geleerd na te denken over het leven, de natuur en de politiek.
Jongens en meisjes kregen een militaire training
Militair
Grote vloot, zeemacht
Groot leger, landmacht
Deze staat bekend als de Peloponnesische oorlog (431-404 v. Chr.)
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
Peloponnesische oorlog
(431-404 v. Chr.)
Athene verloor deze oorlog en de
democratie moest tijdelijk plaatsmaken voor
een Spartaans gezinde oligarchie.
Hoewel de democratie in 403 weer werd
hersteld was het hierna gedaan met de
macht van de stadstaten Athene en Sparta.
Hierdoor werd het voor de koning van
Macedonië, Philippos mogelijk heel
Griekenland te onderwerpen (346 v. Chr.)
(monarchie) en de periode van zelfstandige
Griekse stadstaten te beëindigen.
12
1‐7‐2014
Peloponnesische oorlog
13