Bankieren met de menselijke maat

Bankieren
met de
menselijke
maat
Jaarverslag 2015
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
4.1 ONTWIKKELINGEN
ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN
Groei Nederlandse economie van rond de twee procent
De Nederlandse economie bevindt zich op een bescheiden maar gestaag groeipad: in
2015 stijgt het bruto binnenlands product naar verwachting met 1,9 procent. Voor
2016 en 2017 verwacht het Centraal Planbureau in haar meeste recente raming (van
maart 2016) groeipercentages in dezelfde orde van grootte: 1,8 procent en 2,0
procent respectievelijk. Hiermee ligt de groei van de Nederlandse economie iets boven
het gemiddelde van de eurozone.
Alle bestedingscategorieën dragen bij aan de groei maar in 2015 en 2016 zijn de
binnenlandse bestedingen in toenemende mate de dragers. De particuliere
consumptie neemt toe dankzij stijgende reële lonen, de toenemende werkgelegenheid
en, met name in 2016, een lastenverlagingspakket van de overheid.
Bedrijfsinvesteringen, in 2015 met name de investeringen in woningen, dragen
eveneens positief bij aan de groei. De uitvoer blijft een bron van economische groei
maar het relatieve belang neemt af. Hier liggen ook de grootste onzekerheden voor de
ramingen. Volatiliteit op grondstoffen- en financiële markten, onzekerheden rond de
groei in landen als China en Rusland, rond het internationale monetaire beleid, en de
effecten van een mogelijke Brexit zijn voorbeelden van neerwaartse risico’s voor de
economische groei.
Bruto Binnenlands product
Particuliere consumptie
(Mutatie t.o.v. zelfde periode vorig jaar in %)
(Mutatie t.o.v. zelfde periode vorig jaar in %)
4,0
4,0
2,0
2,0
0,0
0,0
-2,0
3
20
15
15
Q
20
1
Q
3
20
14
14
Q
20
1
13
20
3
Q
Bron: CBS
Q
13
20
1
Q
15
20
3
Q
14
20
1
Q
20
3
Q
1
20
14
13
Q
Q
3
20
20
1
Q
Bron: CBS
15
-4,0
13
-2,0
33
Q
3
Q
1
20
15
Q
3
Q
1
Q
3
Q
1
Q
3
20
13
Bron: CBS
20
15
0
Q
3
0,0
Q
1
1
Q
3
2,5
Q
1
2
20
13
5,0
20
15
3
20
14
7,5
20
14
4
20
13
10,0
20
14
(Consumentenprijzen)
20
14
Inflatie
(Inter. definitie seizoensgecorrigeerd in %)
20
13
Werkloosheid
20
15
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
Q
1
34
Bron: CBS
Vooralsnog is echter de verwachting dat de Nederlands economie het groeipad van
rond de 2 procent kan vasthouden. Dit is voldoende om een verdere daling van de
werkloosheid te bewerkstelligen. In 2015 daalde deze tot 6,9 procent van de
beroepsbevolking, voor 2016 verwacht het Centraal Planbureau een daling tot 6,5
procent. De inflatie, 0,2 procent in 2015, blijft in 2016 laag (0,3 procent) dankzij
gedaalde olie- en invoerprijzen en kan daarna weer iets oplopen.
De macro-economische ontwikkelingen in 2015 en de verwachtingen voor de
komende jaren zijn voor SNS Bank positief te duiden. De verhoogde economische
activiteit kan immers leiden tot een verdere toename van het aantal transacties op het
gebied van hypotheken, een verdere stijging van woningprijzen en een daling van
betalingsachterstanden.
Lange renteniveaus dalen verder
Het ruime monetaire beleid van de ECB, in combinatie met een blijvend lage inflatie,
vertaalde zich in 2015 in een verdere daling van Europese renteniveaus. In april 2015
bereikte de Duitse lange rente nieuwe laagterecords en werd zelfs even negatief; de
10-jaars rente op Nederlandse staatobligaties daalde tot 0,1 procent. Vervolgens
stegen de lange rentes weer als gevolg van een tegenvallend inflatie-maandcijfer in
een illiquide markt. Eind 2015 bedroeg de 10-jaars rente op Nederlandse
Staatsobligaties 0,4 procent, per saldo een lichte daling ten opzichte van eind 2014. In
het eerste kwartaal van 2016 zijn de lange rentes verder gedaald en eind februari was
zowel in Duitsland als in Nederland de 10-jaars rente negatief.
Hypotheek- en spaarrentes zijn in 2015 en de eerste maanden van 2016 eveneens
gedaald. Het voortdurende lage renteklimaat zet naar verwachting de rentemarge van
SNS Bank in 2016 onder druk. Gezien de ruimgeldpolitiek van de ECB en de gematigde
economische groei verwachten we dat de lange rente voorlopig laag zal blijven.
Onzekerheden op internationaal gebied, politiek en economisch, kunnen echter voor
volatiliteit zorgen.
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
10-jaars rente Nederlandse Staatsobligaties
(in %)
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0
1ste kwartaal
2e kwartaal
3e kwartaal
4e kwartaal
Bron: Bloomberg
Groei woningmarkt en verschuivingen binnen nieuwe
hypotheekproductie
Na een voorzichtig herstel in 2014, liet de Nederlandse woningmarkt in 2015 een
verdere verbetering zien. De huizenprijzen stegen met 2,8 procent (2014: +0,9
procent) en het aantal verkochte woningen was 16 procent hoger vergeleken met het
jaar ervoor (2014: +39 procent). Deze groei werd ondersteund door een dalende
werkloosheid en een lagere (hypotheek)rente. Het aantal verkochte huizen komt weer
in de buurt van het niveau van de jaren voor 2008.
Aantal verkochte woningen
Gemiddelde verkoopprijs
.
(in euro's)
250.000
260.000
200.000
240.000
150.000
220.000
100.000
200.000
50.000
180.000
0
2006
Bron: CBS
2008
2010
2012
2014
160.000
2006
2008
2010
2012
Voorzichtig
herstel
hypotheek- en
woningmarkt
2014
Bron: CBS
Het herstel van de huizenmarkt en de lagere (hypotheek)rentes hadden een positief
effect op de markt voor nieuwe hypotheekproductie. Deze steeg van € 49 miljard in
2014 naar € 62 miljard (+28 procent), ondanks een aantal dempende factoren. Zo
pasten Nederlandse banken in 2015 een lagere kostenbatenverhouding toe voor
nieuwe hypotheken (hoeveel procent van het inkomen maximaal aan hypotheeklasten
mag worden besteed). De maximale Loan-to-Value (LtV) voor hypotheken daalde met
een procentpunt tot 103 procent (inclusief 2 procent overdrachtsbelasting). De LtV zal
verder dalen, met een procentpunt per jaar tot 100 procent in 2018. Verder is per 1 juli
2015 het maximale NHG-bedrag verlaagd van € 265.000 naar € 245.000 en zal deze in
35
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
2016 verder dalen tot € 225.000. Als gevolg daarvan daalde het aandeel NHGhypotheken in de nieuwe hypotheekproductie van ongeveer 60 procent in 2013 tot
ongeveer 40 procent in 2015.
Binnen de nieuwe hypotheekproductie groeide het aandeel hypotheken met een lange
rentevaste periode (meer dan 10 jaar) van circa 10 procent in de jaren voor 2014 tot
circa 50 procent, wat te danken was aan het lage renteklimaat. Verzekeraars en
pensioenfondsen spelen een steeds grotere rol in het verstrekken van hypotheken en
de toegenomen concurrentie van deze partijen is met name in het lange rentevaste
segment zichtbaar. Beide ontwikkelingen zullen zich naar verwachting voortzetten.
Ondanks de sterke toename van de nieuwe hypotheekproductie steeg de totale
Nederlandse hypotheekmarkt in 2015 slechts fractioneel, van € 634 miljard naar
€ 637 miljard. Het lage renteklimaat en een toename van het aantal verhuizingen
leidden namelijk tot een hoger aflossingsniveau op de hypotheekmarkt.
Fractionele stijging Nederlandse spaartegoeden
Net als in 2015 groeide de Nederlandse particuliere spaarmarkt met minder dan 2
procent. Eind 2015 stond er € 336 miljard op binnenlandse spaarrekeningen, een
toename van 1,3 procent. De toename van spaartegoeden stond in contrast tot de
gestage daling van spaarrentes. De gemiddelde rente op vrij opneembare deposito’s
daalde van 1,2 procent begin 2015 tot 0,85 procent aan het eind van het jaar.
15
20
3
Q
20
1
Q
20
3
20
Q
3
20
1
Q
20
15
15
3
Q
20
1
Q
20
3
Q
1
20
14
13
Q
20
3
Q
20
1
Bron: CBS
14
0,5%
Q
320.000
20
1%
1
330.000
Q
1,5%
13
340.000
14
2%
13
350.000
15
(opzegtermijn < 3 maanden)
14
Gemiddelde spaarrente
13
Totaal spaartegoeden
(In miljoenen euro's)
Q
36
Bron: CBS
ONTWIKKELINGEN IN DE SECTOR
Fintech
De opmars van fintech heeft het afgelopen jaar doorgezet. Fintech staat voor
technologische gedreven innovaties in financiële diensten. Investeringen in bedrijven
uit de fintech-sector verdrievoudigden in 2014 tot een totaal bedrag van ruim € 11
miljard, waarbij het meeste geld in start-ups werd gestoken ('The Future of Fintech and
Banking: Digitally disrupted or reimagined' van adviesbureau Accenture). Een bekend
Nederlands fintech-bedrijf is Adyen. Afgelopen jaar zijn er veel nieuwe fintech startups in Nederland bijgekomen: voorbeelden zijn Bunq (groepsbetalen), Lendex
(crowdlending) en Holland Fintech (netwerkclub voor banken, investeerders en start-
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
ups). Een groot deel van deze start-ups wil graag samenwerken met banken en andere
financiële spelers. Ook SNS Bank is actief met partijen in gesprek.
Een van de technologieën die afgelopen jaar veel interesse heeft gekregen is
blockchain. De blockchaintechnologie is de basis waarop diverse cryptocurrencies zijn
gebouwd, zoals bitcoin. Blockchain zorgt ervoor dat de essentiële functies van de
''vertrouwde derde partij'', nu nog de bank, volledig zijn geautomatiseerd via internet.
Met blockchaintechnologie worden transacties zonder de tussenkomst van een bank
mogelijk. Door "slimme contracten" te maken, is de vertrouwde derde partij ook niet
meer noodzakelijk. De grote Nederlandse banken, waaronder SNS Bank, zijn inmiddels
aan het experimenteren met blockchaintechnologie.
MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN
Toenemende aandacht voor klimaatverandering
Het jaar 2015 stond in het teken van de duurzaamheid, voornamelijk vanwege de
klimaattop in Parijs in november en december. Regeringsleiders hebben afgesproken
de temperatuurstijging in de 21ste eeuw te beperken tot maximaal 2 graden Celsius.
Ook in de markt wordt duurzaamheid steeds meer een thema dat financiële prikkels
biedt. Uit onderzoek van TIAS VastgoedLAB bleek ook in 2015 weer dat de
energiezuinigheid van belang is voor de woningprijs.
De verhoogde aandacht voor klimaatverandering en de daaruit voortvloeiende
maatregelen kunnen leiden tot toenemende vraag naar en aanbod van duurzame
financieringsproducten, zoals green bonds en duurzame energieprojecten.
Transparantie over de CO2-uitstoot van investeringen biedt banken aanzienlijke
kansen een koploperrol in te nemen. Er zijn echter ook risico’s, bijvoorbeeld als de
financiële instelling niet aan stakeholderverwachtingen kan voldoen of als er sprake is
van onvoorziene gebeurtenissen op de markt voor duurzame energie.
“In 2015 ben ik vanuit de
Rijksdienst Voor Ondernemend
Nederland (RVO) betrokken
geweest bij het Platform Carbon
Accounting Financial Institutions
(PCAF) en heb ik onder meer
samen met SNS Bank een
presentatie gehouden tijdens de
klimaattop in Parijs over dit
platform en de ambitie om te gaan
sturen op de CO2-uitstoot van de
investeringen van de bank. Met
haar 100% klimaatneutraal
ambitie en haar betrokkenheid bij
externe initiatieven zoals PCAF en
CoP FiNC is SNS Bank zeker al
goed op weg. Toch zie ik ook zaken
die nog beter kunnen, zoals het
sluiten van onverwachte coalities
en de implementatie van het
duurzaamheidsbeleid richting de
klant. Daar is nog een grote slag te
slaan.”
Caroline van Leenders, RVO
Lees op onze site het volledige
verslag.
Consument baas over eigen data
SNS Bank heeft als uitgangspunt dat data het bezit zijn van de klant en niet van de
bank. We merken dat er sprake is van een groeiend wantrouwen tegenover het almaar
toenemende verzamelen van data. De consument lijkt zich meer en meer bewust te
worden van de waarde van zijn of haar persoonlijke gegevens.
We zien in de maatschappij verschillende ontwikkelingen in de verzameling en het
gebruik van data. De voortgaande digitalisering resulteert in een enorme groei aan
gegevens. Met 'The Internet of Things' ontstaat een netwerk van online sensoren in
producten waardoor een versnelling voor big data ontstaat. Het verzamelen van data
en het gebruik ervan in slimme toepassingen worden steeds gemakkelijker.
De verwachting is dat consumenten in de toekomst zullen gaan 'shoppen' met hun
profielen en de gegevens over hun levensstijl en voorkeuren zelf te gelde maken. We
lijken daarmee op weg naar een 'bidconomy' waarin consumenten hun behoefte en
wensen vermarkten en bedrijven hierop bieden. Banken kunnen hierin mogelijk een
faciliterende rol spelen. Ook wij kijken naar de mogelijkheden, onder meer via ons op
te richten Technologie Centrum dat gaat investeren in concepten als 'Identity as an
asset', 'Blockchain' en 'Open Banking'.
Internet of Things
Niet alleen mensen zijn online, ook
dingen. Denk aan apparaten die
hun omgeving monitoren,
statussen doorgeven, instructies
ontvangen en zelf actie kunnen
ondernemen op basis van de
informatie die ze ontvangen. Ze
vormen samen een groot netwerk,
oftewel het 'internet der dingen'.
37
38
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
Vertrouwen consument in financiële sector blijft laag
Nederlandse consumenten hebben weinig vertrouwen in de sector maar relatief veel
vertrouwen in hun eigen bank. Dat bleek uit de eerste Vertrouwensmonitor Banken
die de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) in 2015 publiceerde. Ze geven de
sector als geheel gemiddeld een 2,8 op een schaal van 1 tot 5. Het vertrouwen in de
eigen bank krijgt een 3,2. ASN Bank en RegioBank scoorden met respectievelijk een
3,9 en 3,7 duidelijk beter dan de grote banken. SNS scoorde met een 3,2 gemiddeld.
Meer informatie hierover vindt u in paragraaf 5.2.
SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Verslag van de Directie
4.2 ONTWIKKELINGEN WETEN REGELGEVING
De wet- en regelgeving voor zowel prudentiële regels als voor onze producten en
diensten blijft zich voortdurend ontwikkelen. Ook in 2015 hadden we hiermee te
maken.
Wet- en regelgeving
Het complex van wet- en regelgeving dat van toepassing is op SNS Bank heeft drie
aandachtsgebieden: klantbelang centraal, solide bank en solide sector.
KLANTBELANG CENTRAAL
Op het gebied van Klantbelang Centraal is een grote hoeveelheid wet- en regelgeving
in ontwikkeling. Deze wet- en regelgeving wordt veelal vanuit Europa geïnitieerd en
zal de komende jaren in werking treden. De Europese richtlijnen beogen de interne
markten goed te laten functioneren en zijn gericht op een hoog niveau van
consumentenbescherming. Te denken valt aan regels voor:
1. Een meer algemene en uniforme wijze van informatieverstrekking (inclusief
kosten) om zo de vergelijkbaarheid van diensten en producten te verbeteren;
2. gedragsregels en vakbekwaamheidseisen;
3. een meer proactief handelen in de dienstverlening naar klanten;
4. het vereenvoudigen van het wisselen van diensten en producten door klanten.
Klantbelang
centraal
• Payment Services Directive 2
• Mortgage Credit Directive
• Depositogarantiestelsel
• Payment Account Directive
• MiFID 2
• Regulation on Packaged Retail
and Insurance-based Investment
Products (PRIIPs)
• Privacy
Het doel is dat het consumentenvertrouwen in de bankendienstverlening wordt
hersteld. Op het terrein van gedragsregels en dienstverlening aan de klanten heeft
SNS Bank daarbij al voortgang gemaakt. SNS Bank volgt de ontwikkelingen en voert
voorbereidende werkzaamheden uit om de wet- en regelgeving de komende jaren in te
kunnen voeren.
DGS
Het nationale Depositiegarantiestelsel (DGS) is aangepast als gevolg van de gewijzigde
Europese DGS-richtlijn. Daardoor is onder meer de wijze waarop banken bijdragen aan
het DGS-fonds gewijzigd. Tot op heden moesten de banken achteraf bijdragen in de
betalingen aan de daarvoor in aanmerking komende rekeninghouders. Onder de
gewijzigde richtlijn is er sprake van een vooraf gefinancierd depositogarantiestelsel
(DGS). Banken gaan in het nieuwe DGS op kwartaalbasis premies afdragen aan een
nieuw depositogarantiefonds (DGF). De doelomvang van het fonds is gelijk aan 0,8
procent van het totaal aan gegarandeerde deposito's van de banken gezamenlijk, een
omvang die in 2024 moet zijn bereikt.
SOLIDE BANK
CRD IV
Capital Requirements Directive IV (CRD IV) is een Europese richtlijn voor de
implementatie van in 2011 gepubliceerde Basel III-regelgeving. De richtlijn is in 2014
geïmplementeerd in de Wet op het financieel toezicht. CRD IV is aangevuld met de
Capital Requirements Regulation (CRR). De richtlijn en verordening zien specifiek op
het toezicht op het kapitaal en de liquiditeit van banken en beleggingsondernemingen.
De CRD IV en CRR regelgeving hebben een significante impact op SNS Bank en samen
vormen zij het prudentieel raamwerk voor SNS Bank.
Sinds 2014 is de aandacht voor niet-risicogewogen kapitaalratio’s toegenomen.
Binnen CRD IV is hiervoor de leverage ratio ontwikkeld. Daarnaast heeft het Basel
Comité consultaties geïnitieerd op het gebied van krediet-, markt- en operationeel
risico.
Solide bank
• CRR/CRD IV
• IFRS
• PERDARR
• FATCA
Solide sector
• BRRD
• MREL
• TLAC
• Bail-in
• SRM
• Resolutieheffing
39