Migranten en dementie

Migranten en dementie
Jos van Campen, Geriater Slotervaartziekenhuis
19 Mei 2014
Afdeling Geriatrie Slotervaart
ziekenhuis
Amsterdam West 2004
Verdeling migranten Nederland
Verdeling in Amsterdam
Niet-westerse migranten
Meneer Dasdemir
Boek Hollanda, Ayse Ustun,
verhalen van de eerste generatie
Turkse migranten
Meneer Dasdemir
Geboren in 1938 platteland Kars
Gezin leefde van landbouw
Trouwde na militaire dienst 1961
In 1962 vertrokken naar België mijnen
verbleef in pension, vrouw en kind bij zijn
ouders. Keerde aantal keren voor een aantal
jaar terug naar Turkije. In 68 werk in
Nederland, Best, sokkenfabriek. Twee keer
per jaar naar Turkije, drie kinderen. In 1975
komt echtgenote over. 10 jaar werkeloos.
Van 85 tot 92 groenvoorziening gemeente.
Vrouw werd ziek, woont nu met zijn vrouw
bij zoon en schoondochter
Demografie niet-westerse
migranten
Eerste generatie Turkse en
Marokkaanse migranten kwam in
60/70- er jaren, waren toen 25, nu
75 jaar
bron : nationaal compas 2012
Prevalentie dementie
internationaal
Incidentie hoger
Gebaseerd op onderzoek UK, USA, Afrikaanse/Caribische populatie
Hypothese: t.g.v. adipositas, diabetes mellitus, hypertensie is
prevalentie hoger
Deens onderzoek in Turkse populatie mogelijk incidentie twee maal
hoger
Rosenbaum et al 2008
Gezondheid niet-westerse
migranten in Nederland
Obesitas, Nederlandse vr 11%, Surinaamse 20% , Turkse 30% ,
Marokkaanse 25%
Diabetes Mellitus, prevalentie 3 maal hoger dan Nederlanders, 30% bij
Turkse en Marokkaanse ouderen . Ziekte ontstaat jonger , moeilijker te
behandelen (opvolgen adviezen)
Hart- en vaatziekten, risico verhoogd Surinaamse mannen en vrouwen,
Turkse mannen, ws t.g.v. Diabetes Mellitus, hypertensie, lipidenprofiel.
Hypertensie Surinamers 2 a 3 maal vaker , behandeling moeilijker door
geringer effect cardiovasculaire medicatie ( bèta blokkers en ACE
remmers)
NTVG mei 2013
Prevalentie dementie bij
migranten in Nederland
Prevalentie in Nederlandse situatie?
Symbol-studie AMC/SLV/UVA
Door epidemiologie verwachte stijging tenminste 2x sneller
Waarschijnlijk meer
Door hogere prevalentie tot 4 x snellere stijging dan onder
Nederlanders
Aantal niet westerse migranten met
dementie in de komende 15 jaar
In NL
Allochtonen
Alzheimer Nederland
2014
2020
2040
260.000
307.000
423.000
Toename van 61% t.o.v. nu
28.000
38.000
60.000
Toename van 109% t.o.v. nu
Herkenning dementie bij
migranten
Onderdiagnostiek
Door:
1: Culturele factoren, opvattingen rond dementie en health illiteracy
2: Zorg aanbod gebonden factoren
Culturele factoren
onderdiagnostiek dementie
Pas later aanmelden bij huisarts of geheugen polikliniek
Schaamte over symptomen, bijv Marokkaanse ouderen zien psychische
problemen als taboe
Beschouwen het als onderdeel ouder worden
Relatieve onbekendheid met de ziekte
Ten tijde van vertrek 1970 levensverwachting Turkije en Marokko 55
jaar nu 72 in Marokko en Turkije
Mukadam N, Why do ethnic elders present later to UK
dementia services 2011, Int Psychogeriatrics
Zorgaanbod gebonden
factoren onderdiagnostiek
De zorg is onvoldoende voorbereid op
te verwachten groep eerste generatie
migranten met dementie
en andere neuropsychiatrische ziekten
zoals afasie
Het niveau van dementie diagnostiek
voor etnische minderheden
suboptimaal.
NIelsen T, assessment of dementia in ethnic minority
patients in Europe. 2010 Int Psychoger
Drie barrières bij stellen
diagnose dementie
1. Taalbarrière
2. Culturele factoren bij onderzoek geheugen en andere cognitieve
stoornissen
3. Opleidingsniveau en analfabetisme
1. Taalbarrière
Matige taal beheersing eerste generatie migranten: 60% geen of
nauwelijks Nederlandse taalbeheersing
Verval taalvaardigheden bij dementie
Tolken, kinderen, gêne bij kinderen, interpretatie van antwoorden?
Vergoeding afgeschaft in 2012
Schellingerhout R Gezondheid en welzijn allochtone ouderen,
SCP 2004
2. Culturele factoren
“test wiseness”, in sommige culturen is het ongepast een vraag te
stellen waar je het antwoord al op weet bijv. “welke dag is het”.
Niet in alle culturen vanzelfsprekend zo goed mogelijk te presteren
3. Laag opleidingsniveau en
Analfabetisme
Marokkaanse man boven 65: 80% geen opleiding voltooid, vrouw: 95%.
Turkse man: 50%, vrouw: 90%.
Voor de cognitieve screeningstesten die wij nu ter beschikking hebben
is lezen en schrijven vereist. Bijv.: figuur tekenen, zin schrijven, klok
tekenen
Analfabetisme: niet kunnen lezen, Turkse ouderen: 17%; Marokkaanse
ouderen: 36%
Maar ook: kunnen lezen en schrijven beïnvloedt de manier waarop wij
denken, bijvoorbeeld letterfluency (test mentale snelheid)
Schellingerhout R, gezondheid en welzijn van allochtone
ouderen. SCP 2004
Goudsmit et al, Dementie diagnostiek bij oudere migranten,
2011 TGG
2004 start Geheugenpoli
migranten Slotervaart
Ontwikkeling tweetal diagnostische instrumenten taal- en cultuurvrij/arm
Ontwikkeling CCD : Cross Culturele Dementie screening in Slotervaart
ziekenhuis i.s.m. UvA (Prof. Ben Schmand, hoogleraar neuropsychologie)
en AMC (Juliette Parlevliet, geriater)
Ergotherapeutische observatie van cultuurspecifieke handelingen
CCD: cross culturele dementie
screenings test
Taalarm, instructies via voice samples, geen tolk
Respons: non-verbaal
Cultuurvrij, foto’s, geen lijntekeningen
Drie subtesten: cognitieve domeinen, geheugen en
executieve functies
Ontwikkeld voor Turks, Berbers, Arabisch, Surinaamse
talen, Hindi en Sranantongo
Gevalideerd 2009 en genormeerd 2013
Uitgave zomer 2014 (BSL)
Instructie met voice samples
Vormgeving JIPS Company, 2008
Ergotherapeutische
observatie
Beoordelen zelfstandig handelen
Cultuur specifieke opdrachten, bijvoorbeeld theezetten,
schoenenpoetsen, waterpijp schoonmaken
Naast ziekte diagnostiek ook
zorgdiagnostiek
Inventariseren van zorgbehoefte patiënt en mantelzorger
Zorggebruik eerste generatie
niet-Westerse migranten
Gebruik huisartsenzorg Turkse en Marokkaanse bevolking hoger
ook wanneer rekening gehouden wordt met gezondheid
Geen eenduidigheid over gebruik specialistische zorg
Bezoek aan geheugenpoli’s lager
UIters E, use of health services by etnic minorities, 2006 Eur
Journal Pub,ic health
Gebruik thuiszorg
Slechts 1% van de Marokkanen en 7% van de Turkse ouderen maakt
gebruik van thuiszorg tov 16 % autochtone bevolking
Pharos expertise centrum gezondheidsverschillen
Woonsituatie ouderen met
dementie
99% van de migranten met dementie woont thuis en wordt verzorgd
door mantelzorgers
versus 70% van de Nederlandse ouderen
Alzheimer Nederland
Mantelzorg
Vaker inzet mantelzorgers
30-50% Turkse en Marokkaanse ouderen krijgt mantelzorg
vs 10-15% autochtone ouderen
Mezzo, RIVM, Nat kompas volksgezondheid, Alzheimer
Nederland
Risico overbelasting mantelzorger ondanks satisfactie
Vanzelfsprekendheid mantelzorgverlening, respect voor ouder
Sociale druk
Mantelzorgers zijn jonger dan autochtone mantelzorgers, moeten
aandacht verdelen eigen gezin, opleiding, baan (sandwich)
Onbekendheid met symptomen dementie: achterdocht, apathie,
omkering dag-nachtritme
Diagnose dementie vaak niet gesteld
Minder gebruik zorg- en welzijnsvoorzieningen
Willemsen M, van Wezel N, mantelzorg ondersteuning in
niet westerse culturen, Denkbeeld 2012
Welke cultuur specifieke zaken
ontwikkeld in Amsterdam?
Cultuurspecifieke dagverzorgingsprojecten ( Darkom, marokkaanse
vrouwen, Dagcentrum Flevohuis, Dagcentrum Hudsonhof, huis van de
wijk de Aker, Amsterdamse ontmoetings centra etc) . zie WWW GGD
sociale kaart
Woonzorgvoorziening: Al Noor ( Nieuw West)
Diverse thuiszorg organisaties
Samenvatting
Snellere stijging dementie onder migranten
Achterblijven herkenning
Aangepaste diagnostiek noodzakelijk
CCD
Aangepaste zorgdiagnostiek
Lager zorggebruik
Gevaar overbelasting mantelzorger
Congres Crossculturele aspecten van
dementie: 10 oktober 2014
Literatuur
Wilemsen M, Mantelzorg ondersteuning in niet westerse Culturen. Denkbeeld
2012
Pharos, expertise centrum gezondheids verschillen, factsheet
Mezzo feiten en cijfers
Rosenbaum, dementia in elderly Turkish immigrants 2008
Alzheimer Nederland, feiten en over dementie en allochtonen 2014
Adelman S prevalence of dementia in african caribian, 2011 Br J Psych
Van Wezel N, family care for immigrants with dementia, 2014 Dementia
NTVG 4 mei 2013 over de grens
F Kortman, transculturele psychiatrie 2010
Literatuur
Broersen S , artsen in de knoop zonder tolkenvergoeding 2014, medisch contact
Kwaliteitsnorm tolkgebruik bij andertaligen in de zorg, 2014 Nivel
M Goudsmit et al Dementie diagnostiek bij oudere migranten, 2011 Tijdsch
Gerontol Geriatr
UIters E, Use of health care services by ethnic minorities2006 European Journa
public health
NIelsen T Assessment of dementia in ethnic minority patients 2010 Int
Psychogeriatr
Schellingerhout R Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen 2004 SCP
www huisarts en migrant farmacotherapie