Examenprogramma administratie, vmbo
advertisement
Bijlage 1 Examenprogramma vmbo Administratie Bijlage 1: Administratie 1. Toelichting De examenprogramma's vmbo beschrijven de kwaliteiten van leerlingen op het gebied van kennis, inzicht en vaardigheden, waarop elke leerling in een periode van examinering wordt beoordeeld. De exameneisen sluiten aan bij de drie hoofdkenmerken van het totale voortgezet onderwijs: het bieden van een brede persoonlijke en maatschappelijke vorming aan elke leerling; het centraal stellen van een actieve, zo zelfstandig mogelijk lerende leerling; het recht doen aan en benutten van verschillen tussen leerlingen. Voor de leerwegen mavo/vbo/vso is dit vertaald op schoolniveau en op het niveau van vakken, afdelingen en sectoren: in een aantal algemene onderwijsdoelen en in exameneisen per vak, afdeling of sector. Daarbij wordt voortgebouwd op de kerndoelen basisvorming, en tegelijk voorbereid op de kwalificatiestructuur van het BVE-veld. 1.1 Preambule Er zijn zes algemene onderwijsdoelen die gelden voor alle vakken, afdelingen en sectoren in mavo/vbo/vso die als volgt luiden. 1 Werken aan vakoverstijgende thema's De leerling leert, in het kader van een brede en evenwichtige oriëntatie op mens en samenleving, enig zicht te krijgen op relaties met de persoonlijke en maatschappelijke omgeving. Daarbij wordt expliciet aandacht besteed aan: 1.1 het kennen van en omgaan met eigen en andermans normen en waarden; 1.2 het onderkennen van en omgaan met de verschillen tussen de seksen; 1.3 de relatie tussen de mens en de natuur en het concept van duurzame ontwikkeling; 1.4 het functioneren als democratisch burger in een multiculturele samenleving, ook in internationaal verband; 1.5 het op een voor henzelf en anderen veilige manier functioneren in de beroepspraktijk en in eigen omgeving; 1.6 de maatschappelijke betekenis van technologische ontwikkeling, waaronder met name moderne informatie- en communicatietechnologie; 1.7 de maatschappelijke betekenis van betaalde en onbetaalde arbeid; 1.8 de verworvenheden en mogelijkheden van kunst en cultuur, waaronder ook de media. 2 Leren uitvoeren De leerling leert in zoveel mogelijk herkenbare situaties, mede met gebruikmaking van ICT, een aantal schoolse vaardigheden verder te ontwikkelen Het gaat daarbij om: 2.1 Nederlandse en Engelse teksten lezen en beluisteren; 2.2 schriftelijke en mondelinge teksten produceren in correct Nederlands; 2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 informatie in verschillende gegevensbestanden opzoeken, selecteren, verzamelen en ordenen; rekenvaardigheden toepassen (hoofdrekenen, rekenregels gebruiken, meten en schatten); voldoen aan eisen van milieu, hygiëne, gezondheid en ergonomie; doelmatig en veilig omgaan met materialen, gereedschappen en apparatuur; computervaardigheden. 3 Leren leren De leerling leert, mede met gebruikmaking van ICT, zoveel mogelijk eigen kennis en vaardigheden op te bouwen. Daartoe leert hij onder andere een aantal strategieën die het leer- en werkproces kunnen verbeteren. Het gaat daarbij om: 3.1 informatie beoordelen (op betrouwbaarheid, representativiteit en bruikbaarheid), verwerken en benutten; 3.2 strategieën gebruiken voor het aanleren van nieuwe kennis en vaardigheden (memoriseren, aantekeningen maken, schematiseren, verbanden leggen met aanwezige kennis); 3.3 strategieën gebruiken voor het begrijpen van mondelinge en schriftelijke informatie; 3.4 op een doordachte wijze keuzeproblemen oplossen; 3.5 een eenvoudig bedrijfsmatig, natuurwetenschappelijk of maatschappelijk vraagstuk planmatig onderzoeken; 3.6 persoonlijke ervaringen en opdrachten van anderen verwerken in woord, klank, beeld en beweging; 3.7 op basis van argumenten tot een eigen standpunt komen. 4. Leren communiceren De leerling leert, mede via een proces van interactief leren, een aantal sociale en communicatieve vaardigheden verder te ontwikkelen. Het gaat daarbij om: 4.1 elementaire sociale conventies in acht nemen; 4.2 overleggen en samenwerken in teamverband; 4.3 passende gesprekstechnieken hanteren; 4.4 verschillen in meningen en opvattingen benoemen en hanteren; 4.5 culturele en seksegebonden verschillen tussen mensen benoemen en hanteren; 4.6 omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; 4.7 zichzelf en eigen werk presenteren. 5 Leren reflecteren op het leer- en werkproces De leerling leert, door te reflecteren op het eigen cognitief en emotioneel functioneren, zicht te krijgen op en sturing te geven aan het eigen leer- en werkproces. Het gaat daarbij om: 5.1 een leer- en/of werkplanning maken; 5.2 het leer- en/of werkproces bewaken; 5.3 een eenvoudige product- en procesevaluatie maken en hieruit conclusies trekken. 6 Leren reflecteren op de toekomst De leerling leert, door te reflecteren op het eigen cognitief en emotioneel functioneren, zicht te krijgen op de eigen toekomstmogelijkheden en interesses. Daarbij wordt expliciet aandacht besteed aan: 6.1 het inventariseren van de eigen mogelijkheden en interesses; 6.2 het onderzoeken van de mogelijkheden voor verdere studie; 3 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 het zicht krijgen op beroepen, de beroepspraktijk en actuele ontwikkelingen daarbinnen; de rol en het belang van op school geleerde kennis, inzicht en vaardigheden voor het maatschappelijk leven (dagelijks leven, vrije tijd, vrijwilligerswerk); de kenmerken van de arbeidsmarkt op dit moment en in de nabije toekomst; de organisatie van branches en bedrijven; het beoordelen van de eigen mogelijkheden en interesses in het licht van vervolgstudie, beroepen en maatschappelijk functioneren; het kunnen maken van een verantwoorde keuze voor een vervolgopleiding. 1.2 Positie van het vak Deze algemene onderwijsdoelen zijn hierna uitgewerkt in de examenprogramma's per vak, afdeling of sector. Alle vakken, afdelingen of sectoren leveren een bijdrage aan het bereiken van bovenstaande doelen. Beroepsgericht: afdelingsprogramma’s In het vmbo behoort het programma Administratie tot het keuzedeel van de gemengde, kaderberoepsgerichte en basisberoepsgerichte leerweg in de sector Economie. 4 2. Het examen 2.1 Het examenprogramma Het examenprogramma bestaat uit een kerndeel en voor de kaderberoepsgerichte leerweg ook uit een verrijkingsdeel. De eindtermen die in hoofdstuk 3 t/m 5 worden beschreven, zijn in exameneenheden gegroepeerd. Het examenprogramma kent de volgende exameneenheden: Code Exameneenheid Leerweg B K G Kerndeel AD/K/1 Oriëntatie op de administratieve bedrijfstak X X X* AD/K/2 Professionele vaardigheden X X X AD/K/3 Boekhouden 1 X* X X AD/K/4 Betalingsverkeer X X X AD/K/5 Archiefwerkzaamheden X X X AD/K/6 Receptie X X X AD/K/7 Inkoop X X X AD/K/8 Magazijn/expeditie X X X AD/K/9 Verkoop X* X X AD/K/10 Sub-administraties X* X X AD/K/11 Personeelsadministratie X* X AD/K/12 Automatisering in de administratie X AD/K/13 Boekhouden 2 X AD/K/14 Bedrijfsrekenen X AD/K/15 Loonadministratie X AD/K/16 Tekstverwerken X AD/K/17 Financiële interpretatie X AD/K/18 Statistiek X X 5 Code Exameneenheid Leerweg B K G Verrijkingsdeel Verrijkingsdeel voor de kaderberoepsgerichte leerweg (verplicht) AD/V/1 Integratieve opdracht X Verrijkingsdeel voor de basisberoepsgerichte en AD/V/1 Integratieve opdracht X AD/K/13 Boekhouden 2 X AD/K/14 Bedrijfsrekenen X AD/K/15 Loonadministratie X AD/K/16 Tekstverwerken X AD/K/17 Financiële interpretatie X AD/K/18 Statistiek X * Deze exameneenheid wijkt af van die in de kaderberoepsgerichte leerweg 2.2 Algemene examenbeschrijving Deze examenbeschrijving geldt voor alle vakken en programma’s in alle leerwegen: de basisberoepsgerichte leerweg, de kaderberoepsgerichte leerweg, de gemengde leerweg en de theoretische leerweg. Specifieke zaken zijn vermeld in de examenbeschrijving per vak of programma. Het examen Het examen bestaat per vak of programma uit: een schoolexamen en een centraal examen of uitsluitend uit een schoolexamen. De volgende vakken uit het gemeenschappelijk deel kennen uitsluitend een schoolexamen: maatschappijleer, lichamelijke opvoeding en de kunstvakken. Voor de vakken Nederlands en Engels uit het gemeenschappelijk deel, de vakken uit het sectordeel en de vakken of programma’s uit het vrije deel die tot het eindexamen v.m.b.o. kunnen behoren, is er zowel een schoolexamen als een centraal examen. Als het examen bestaat uit een schoolexamen en een centraal examen is de richtlijn dat het schoolexamen betrekking heeft op ongeveer 2/3 deel van het examenprogramma en het centraal examen op ongeveer 1/3 deel. Het schoolexamen omvat ten minste die exameneenheden die niet in het centraal examen worden getoetst. In de specifieke examenbeschrijvingen per vak of programma is aangegeven welke exameneenheden in het schoolexamen en welke exameneenheden in het centraal examen worden of kunnen worden getoetst. 6 Examenprogramma per leerweg Voor de basisberoepsgerichte leerweg bestaat het examenprogramma uit de eindtermen van het kerndeel, voor zover deze niet gecursiveerd zijn. Voor de kaderberoepsgerichte leerweg bestaat het examenprogramma uit het kerndeel en voor de beroepsgerichte programma’s bovendien uit het verrijkingsdeel dat voor deze leerweg is vastgesteld. Voor de gemengde leerweg en voor de theoretische leerweg bestaat het examenprogramma uit het kerndeel en het verrijkingsdeel van de algemene vakken. Voor de beroepsgerichte programma’s in de gemengde leerweg gelden de exameneenheden van het kerndeel. Schematisch: Basisberoepsgerichte leerweg Kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde leerweg Theoretische leerweg Algemene vakken kerndeel (niet: de kerndeel cursiveringen) kerndeel en verrijkingsdeel kerndeel en verrijkingsdeel Beroepsgerichte programma’s kerndeel (niet: de kerndeel en cursiveringen) verrijkingsdeel kerndeel gemengd n.v.t. Het centraal examen Het centraal examen kan bestaan uit: - een centraal schriftelijk examen - een centraal praktisch examen - een centrale integratieve eindtoets - - - een centraal schriftelijk examen Het gaat om een toets waarbij kandidaten vragen en opdrachten, eventueel met behulp van informatie- en communicatietechnologie, schriftelijk beantwoorden. De beoordeling vindt plaats aan de hand van een bindend correctievoorschrift of beoordelingsmodel. Een tweede correctie door een gecommitteerde behoort tot de mogelijkheden. een centraal praktisch examen Het gaat om het uitvoeren van een centraal vastgestelde opdracht waarbij zowel het proces van uitvoering als het product wordt beoordeeld. De beoordeling vindt plaats door de examinator aan de hand van bindende beoordelingscriteria. Er is sprake van medebeoordeling door een gecommitteerde. een centrale integratieve eindtoets Het gaat om een centraal vastgestelde opdracht over het verrijkingsdeel waarbij exameneenheden uit het kerndeel betrokken kunnen worden. De beoordeling vindt plaats door de examinator aan de hand van bindende beoordelingscriteria. Er is sprake van medebeoordeling door een door de directeur aan te wijzen tweede examinator. Voor de algemene vakken wordt in alle leerwegen alleen een centraal schriftelijk examen afgenomen. Een uitzondering hierop vormen de beeldende vakken, die zowel een centraal schriftelijk als een centraal praktisch examen kennen. In het volgende schema is per beroepsgericht programma gespecificeerd welke onderdelen van toepassing zijn. 7 Beroepsgerichte programma’s: Basisberoepsgerichte leerweg Centraal schriftelijk examen X Centraal praktisch examen X Centrale integratieve eindtoets Kaderberoepsgerichte leerweg X Gemengde leerweg X X Een zitting van het centraal schriftelijk examen bij de basisberoepsgerichte leerweg duurt 90 minuten. Een zitting bij het centraal schriftelijk examen voor de overige leerwegen duurt 120 minuten. Het schoolexamen Het schoolexamen kan bestaan uit de volgende onderdelen - schriftelijke en mondelinge toetsen Het werk wordt beoordeeld aan de hand van een correctievoorschrift waarin mogelijke antwoorden en een puntenverdeling zijn opgenomen. - praktische opdrachten Bij alle vakken en programma’s komen praktische opdrachten voor, waarbij zowel het proces als het product wordt beoordeeld. Beoordeling vindt plaats aan de hand van vooraf aan de kandidaat bekend gemaakte criteria. De kandidaat kan de praktische opdracht de vorm geven van een product of werkstuk of een presentatie. Elke kandidaat dient ten minste twee praktische opdrachten van ten minste 10 uur te hebben uitgevoerd. - een handelingsdeel In het handelingsdeel gaat het om opdrachten waarvan per kandidaat door de examinator moet worden vastgesteld of deze naar behoren zijn uitgevoerd. De uitvoering van een opdracht die tot het handelingsdeel behoort, blijkt uit een notitie van de kandidaat waarin aandacht besteed is aan de ervaring met de opdracht. Deze notitie maakt deel uit van het handelingsdeel. Per leerling bestaat het handelingsdeel uit de verschillende vakspecifieke delen en uit een vakoverstijgend deel. Het vakoverstijgende deel per leerling bevat ten minste een opdracht in het kader van oriëntatie op leren en werken. - een sectorwerkstuk voor de kandidaten van de gemengde en de theoretische leerweg Bij het sectorwerkstuk gaat het om een vakoverstijgende thematiek die past binnen de sector. De kandidaat dient aan het sectorwerkstuk ten minste 20 uur te besteden. Bij het sectorwerkstuk wordt zowel het proces als het product beoordeeld. De beoordeling vindt plaats door minimaal twee docenten aan de hand van criteria die vooraf aan de kandidaat bekend zijn gemaakt. Het sectorwerkstuk moet met een voldoende resultaat worden afgesloten en wordt apart op de cijferlijst vermeld. In plaats van de waardering voldoende kan ook de waardering goed worden toegekend. Het sectorwerkstuk weegt niet mee in het cijfer voor het schoolexamen van afzonderlijke vakken. 8 In het kader van het sectorwerkstuk verzamelt de kandidaat schriftelijke documentatie. Deze informatie of het sectorwerkstuk is het uitgangspunt voor de opdracht ‘gedocumenteerd schrijven’ in het centraal examen Nederlands. De toetsen en opdrachten die deel uitmaken van het schoolexamen, dienen aantoonbaar representatief te zijn voor de desbetreffende eindtermen uit het examenprogramma. De vakspecifieke vaardigheden dienen een substantieel onderdeel te zijn van de toetsing in het schoolexamen. De basisvaardigheden zoals genoemd in de exameneenheden K/2 van de algemene vakken, dienen gespreid over de vakken in het schoolexamen te worden opgenomen. Het schoolexamen heeft de vorm van een examendossier. Het examendossier bevat: - een overzicht van de afgelegde toetsen en uitgevoerde opdrachten - een overzicht van de behaalde resultaten en vorderingen - informatie over het handelingsdeel. Het examendossier kan gespreid over het derde en vierde leerjaar worden opgebouwd. Voor de theoretische en de gemengde leerweg begint de opbouw van het dossier in ieder geval in het derde leerjaar omdat het dossier ook de afsluiting van de verplichte extra vakken van het derde leerjaar omvat waarin geen eindexamen wordt afgelegd. Ook wanneer vakken die alleen een schoolexamen kennen - de vakken maatschappijleer, lichamelijke opvoeding en de kunstvakken uit het gemeenschappelijk deel - in het derde leerjaar worden afgesloten, begint de opbouw van het dossier in het derde leerjaar. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) ICT maakt onderdeel uit van de beroepsgerichte programma’s. ICT is ook onderdeel van de exameneenheid Basisvaardigheden van de algemene vakken. Als zodanig maakt ICT verplicht onderdeel uit van het schoolexamen. Indien bij het centraal examen gebruik gemaakt wordt van ICT-toepassingen maakt de CEVO dit drie jaar voor de afname van het examen bekend. Het eindcijfer Het eindcijfer voor het examen komt als volgt tot stand: Per vak of programma wordt het cijfer voor het schoolexamen gecombineerd met het cijfer voor het centraal examen. Voor de basisberoepsgerichte leerweg geldt dat het cijfer voor het schoolexamen voor 2/3 en het cijfer voor het centraal examen voor 1/3 het eindcijfer bepaalt. Voor de overige leerwegen bepalen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen elk de helft. Het cijfer voor het schoolexamen is samengesteld uit de cijfers en beoordelingen voor de toetsen en praktische opdrachten, zodanig dat er aantoonbaar sprake is van een evenwichtige bijdrage van de verschillende onderdelen. In het Programma van Toetsing en Afsluiting legt de school de weging van de verschillende onderdelen van het examendossier vast. 9 2.3 Vakspecifieke examenbeschrijving administratie 2.3.1 Het centraal examen Het centraal examen voor de basisberoepsgerichte leerweg Het centraal schriftelijk examen Het centraal schriftelijk examen bij de basisberoepsgerichte leerweg heeft betrekking op de volgende exameneenheden: AD/K/2 Professionele vaardigheden AD/K/4 Betalingsverkeer AD/K/8 Magazijn/expeditie en daarnaast op één van de volgende twee exameneenheden: AD/K/7 Inkoop AD/K/9 Verkoop en op één van de volgende twee gedeeltes van de exameneenheid: AD/K/10 Sub-administraties - ‘Crediteuren’ (K/10 de eindtermen 4 en 6) - ‘Debiteuren’ (K/10 de eindtermen 1 en 3) De CEVO maakt de (onderdelen van de) exameneenheden die centraal worden geëxamineerd drie jaar voor afname van het examen bekend. Het gedeelte van K/10 dat centraal wordt geëxamineerd wordt als volgt bepaald: Heeft de CEVO gekozen voor K/7 dan is daaraan van K/10 gekoppeld het gedeelte “Crediteuren” (de eindtermen 4 en 6). Heeft de CEVO gekozen voor K/9 dan is daaraan van K/10 gekoppeld het gedeelte “Debiteuren” (de eindtermen 1 en 3). Het centraal praktisch examen Het centraal praktisch examen voor de basisberoepsgerichte leerweg heeft betrekking op de volgende exameneenheden: AD/K/2 Professionele vaardigheden AD/K/3 Boekhouden 1 AD/K/8 Magazijn/expeditie en daarnaast op één van de volgende twee exameneenheden: AD/K/7 Inkoop AD/K/9 Verkoop Het centraal praktisch examen zal een kantoorsimulatie omvatten. Gebruik van ICT zal er deel van uitmaken. Indien van het voorgaande wordt afgeweken zal dit drie jaar van te voren door de CEVO worden bekend gemaakt. De CEVO maakt de exameneenheden die centraal worden geëxamineerd, drie jaar voor afname van het examen bekend. Het centraal praktisch examen wordt door de kandidaat op de eigen school uitgevoerd in enkele zittingen. De CEVO zal drie jaar van te voren bekend maken het aantal zittingen, de maximale tijdsduur en de exameneenheden waarop de toets betrekking heeft. Het centraal examen voor de kaderberoepsgerichte leerweg Het centraal schriftelijk examen Het centraal schriftelijk examen bij de kaderberoepsgerichte leerweg heeft betrekking op de volgende exameneenheden: AD/K/2 Professionele vaardigheden AD/K/11 Personeelsadministratie AD/K/13 Boekhouden 2 AD/K/14 Bedrijfsrekenen 10 AD/K/17 Financiële interpretatie AD/K/18 Statistiek De centrale integratieve eindtoets De centrale integratieve eindtoets voor de kaderberoepsgerichte leerweg heeft betrekking op de exameneenheden: AD/K/2 Professionele vaardigheden AD/K/16 Tekstverwerken AD/V/1 Integratieve opdracht Bij de centrale integratieve eindtoets kunnen ook andere exameneenheden uit het kerndeel worden betrokken. De centrale integratieve eindtoets wordt door de kandidaat op de eigen school uitgevoerd in enkele zittingen. De CEVO zal drie jaar van te voren het aantal zittingen, de maximale tijdsduur en de exameneenheden uit het kerndeel waarop de toets betrekking heeft bekend maken. Het centraal examen voor de gemengde leerweg Het centraal schriftelijk examen Het centraal schriftelijk examen bij de gemengde leerweg heeft betrekking op de volgende exameneenheden: AD/K/2 Professionele vaardigheden AD/K/7 Inkoop AD/K/9 Verkoop AD/K/10 Sub-administraties Eindcijfer centraal examen Het cijfer voor het centraal examen bij de basisberoepsgerichte leerweg wordt bepaald op grond van zowel het centraal schriftelijk examen als het centraal praktisch examen. Voor de basisberoepsgerichte leerweg geldt dat het cijfer voor het centraal examen voor 2/3 bepaald wordt door het centraal praktisch examen en voor 1/3 door het centraal schriftelijk examen. Voor de kaderberoepsgerichte leerweg geldt dat het cijfer voor het centraal examen voor de helft bepaald wordt door het centraal schriftelijk examen en voor de helft door de centrale integratieve eindtoets. Het cijfer voor het centraal examen bij de gemengde leerweg wordt bepaald op grond van het centraal schriftelijk examen. 2.3.2 Het schoolexamen Voor de basisberoepsgerichte, kaderberoepsgerichte en gemengde leerweg heeft het schoolexamen betrekking op de exameneenheid: AD/K/2 Professionele vaardigheden en daarnaast op alle (onderdelen van) exameneenheden die niet in het centraal examen worden getoetst. 11 3. De eindtermen van het kerndeel NB. De cursief weergegeven tekstdelen gelden alleen voor de kaderberoepsgerichte leerweg AD/K/1 Oriëntatie op de administratieve bedrijfstak De kandidaat kan 1 de plaats van de administratie in de sector economie omschrijven - de meest voorkomende bedrijfstakken en de daarin voorkomende bedrijven en beroepen noemen 2 3 - de begrippen commerciële bedrijven en niet-commerciële bedrijven omschrijven - de begrippen productie van goederen en produceren van dienstverlening omschrijven maatschappelijke ontwikkelingen voor zover van invloed op de administratieve bedrijfstak omschrijven - automatisering en werkgelegenheid - internationalisering van goederen en geldstroom (EU, ECU, Euro) - flexibilisering van de arbeidsmarkt - invloed van telematica op werken - toenemende vrije tijd verschillende beroepen in de administratieve bedrijfstak noemen - administratie, automatisering, bank- en verzekeringswezen, sociaal-juridische sector, beveiliging - 4 5 arbeidsvoorwaarden aan de hand van taken en functies, de organisatie van diverse soorten ondernemingen omschrijven - de samenhang tussen de organisatie en de taak van de onderneming - taken van ondernemingen classificeren naar handel, productie en dienstverlening - het onderscheid tussen lijn- en staffuncties toepassen - een eenvoudig organisatieschema lezen en interpreteren (a) diverse afdelingen binnen de administratie omschrijven en (b) de belangrijkste functies binnen de administratie herkennen - de taken binnen ondernemingen voor handel, productie en dienstverlening - omschrijven dat een administratie bestaat uit samenhangende afdelingen zoals inkoop, verkoop, facturering, magazijn, boekhouding en personeel, en dat de belangrijkste functies van afdelingen bestaan uit: verzamelen, registreren, bewerken en controleren van gegevens, concluderen en informeren - 6 de samenhang tussen sub-administraties en de financiële administratie hoofdkenmerken van de meest voorkomende ondernemingsvormen omschrijven - de samenhang tussen de ondernemingsvormen VOF, BV, NV, Coöperatieve Vereniging - verschillen tussen ondernemingsvormen ten aanzien van eigendom, leiding, vermogensverkrijging en aansprakelijkheid 7 noodzakelijke formulieren bij de interne goederenstroom omschrijven - het verloop van de goederenstroom binnen een onderneming en de documenten die hiervoor nodig zijn 12 8 9 10 opleidingsmogelijkheden binnen de administratie, automatisering, banken verzekeringswezen, sociaal-juridische sector en beveiliging noemen die aansluiten op het vmbo eigen toekomstmogelijkheden binnen de administratie, automatisering, bank- en verzekeringswezen, sociaal-juridische sector en beveiliging omschrijven een sollicitatie voorbereiden, uitvoeren en evalueren - 11 mondeling, schriftelijk aspecten van technologische vernieuwingen noemen en is zich bewust van veranderingen voor de beroepspraktijk - meer algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen - invloed op maatschappelijke ontwikkelingen - meer vakspecifiek recente en verwachte technologische ontwikkelingen - invloed op de organisatie van het productieproces - verandering en verdwijning van beroepen - gevolgen in termen van permanente educatie - het toenemend belang van het dienstverlenend aspect - invloed op de organisatie van het productieproces - verandering en verdwijning van beroepen - veranderingsbereidheid: . anticipatie . mobiliteit . opleidingsbereidheid AD/K/2 Professionele vaardigheden De kandidaat kan 1 op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren 2 - werkplannen/werkvoorbereiden - systematisch uitvoeren - volgens tijdschema, handleiding, instructie werken - tussentijds controleren en bijstellen - eindcontrole uitvoeren - afleveren/opleveren - evalueren (oog hebben voor verbeteringen volgende opdracht) de Nederlandse taal functioneel gebruiken - op basaal niveau lees- en schrijfvaardigheden toepassen bij de administratieve verwerking van werkzaamheden - een eenvoudig zakelijk verslag schrijven met gebruikmaking van geautomatiseerde systemen 3 - zich mondeling en schriftelijk correct in de Nederlandse taal uitdrukken - mondeling communiceren vaktaal . mondelinge opdrachten interpreteren . informeel communiceren de zakrekenmachine doelmatig gebruiken economisch bewust omgaan met materialen en middelen - 5 werkoverleg . tijdens de werkvoorbereiding en de werkuitvoering op basaal niveau berekeningen maken - 4 . met name met computerapparatuur de werkzaamheden op een veilige wijze uitvoeren - Arbo-risicoherkenning 13 gezondheid veiligheid welzijn - wettelijke eisen en voorschriften bij het omgaan met materialen en middelen noemen - de functie van de arbo-wet noemen - de juiste werkhouding demonstreren bij werkzaamheden - . de zithouding achter het bureau met de computer . de juiste uitgangspositie voor de plaatsing van de handen . bij schoonmaakwerkzaamheden . bij tilwerkzaamheden ergonomische aspecten van meubilair, inventaris en hulpmiddelen en de juiste afstelling en instelling daarvan - 6 de benodigde handelingen in het geval van eerste hulp bij ongelukken noemen milieubewust handelen - de juiste omgang met schadelijke materialen - kennis van milieukeurmerken en -logo’s - aspecten met betrekking tot milieubewust handelen noemen - de invloed die productie in het algemeen op het milieu heeft - . vervuiling lucht, bodem, water . uitputting grondstoffen . energie . afval . ruimte beslag de wijze en noodzaak van afvalvermindering, afvalscheiding, hergebruik en energiebesparing omschrijven 7 8 9 10 11 12 hygiënisch werken zich aan- en inpassen in de bedrijfscultuur - bedrijfsnormen - overzicht arbeidsorganisatie - plaatsen van eigen arbeid - functioneren in hiërarchie samenwerken bij het uitvoeren van werkzaamheden - taken verdelen - overleggen - zich houden aan afspraken - omgaan met kritiek - rapporteren een kritische instelling tot eigen belang manifesteren - afstand nemen van werk - risico's onderkennen - omgaan met werkdruk - belangenbehartiging - eigen belang bij conflicten - speelruimte benutten omgaan met verschillen op basis van culturele gebondenheid en geslacht - normen - waarden - gewoontes voldoen aan algemene gedrags- en houdingseisen die gesteld worden aan werknemers in de branche - initiatief nemen - inzet tonen - prestatiebereid zijn 14 - verantwoordelijkheidsgevoel tonen - zelfstandig werken - voldoen aan gedrags- en huisregels ten aanzien van kleding, taalgebruik en omgangsvormen - een klantgerichte houding tonen - betrouwbaarheid en eerlijkheid tonen - beroepsgeheim hanteren - rekening houden met privacy - interesse voor anderen tonen - met de gevoelens van anderen rekening houden - zichzelf presenteren AD/K/3 Boekhouden 1 De kandidaat kan 1 met behulp van een gegeven rekeningschema van een handelsonderneming in de vorm van een eenmanszaak een eenvoudige boekingsgang samenstellen - boekingsdocumenten sorteren in: inkoopfacturen, verkoopfacturen, credit in- en verkoopfacturen, eenvoudige kas en (post)bankstukken - een beginbalans opstellen aan de hand van een gegeven rekeningschema - gesorteerde boekingsstukken controleren (telling, BTW, prijzen, bestelbonnen, orders e.d.) - boekingsregels toepassen op de gecontroleerde boekingsstukken, stukken coderen aan de hand van rekeningschema naar de volgende categorieën: aankopen duurzame productiemiddelen, inkopen van goederen per kas en op rekening, verkopen van goederen per kas en op rekening, stortingen en opnamen via kas en (post)bank, kosten, privéopnamen - gecodeerde boekingsstukken invoeren in de financiële administratie met daarin de grootboekrekeningen: kas, (post)bank, debiteuren, crediteuren, kosten, privé, voorraad goederen, opbrengst verkopen, kostprijs verkopen, gebouw, inventaris 2 - ingevoerde mutaties controleren en verwerken - een eindbalans uit het grootboek samenstellen - een eenvoudige jaarrekening opstellen - doel en werking omschrijven van de beginbalans, het grootboek en de eindbalans een administratief softwarepakket gebruiken - starten van het pakket - de structuur van het pakket omschrijven - via een keuzemenu de onderdelen van het programma benaderen - bestanden met stamgegevens, debiteuren, crediteuren en artikelen raadplegen - een rekeningschema printen - bestanden met stamgegevens, debiteuren, crediteuren en artikelen printen AD/K/4 Betalingsverkeer De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 BTW berekeningen uitvoeren* - mede met behulp van een BTW-tabellenboek - verband leggen tussen goederen of diensten en de BTW-percentages - de af te dragen BTW berekenen 2 enkelvoudige interest berekenen* 3 volgens standaardprocedures overzichten vervaardigen* - met behulp van de meest gangbare formules 15 - eenvoudige lijsten, tabellen en staten lezen en vervaardigen 4 begrippen met betrekking tot de vreemde valutahandel omschrijven 5 een factuur omrekenen in vreemde valuta en een factuur in vreemde valuta omrekenen in Nederlandse valuta (ook Euro)* standaardformulieren in het betalingsverkeer invullen en verwerken - 6 de samenhang tussen valuta, bied- en laatkoers, aankoop- en verkoopkosten - girokaart, stortingskaart, betalingsopdracht, acceptgirokaart, girobetaalkaart en eurocheque - formulieren van banken verwerken AD/K/5 Archiefwerkzaamheden De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 de doelstelling van ordenen noemen - 2 sorteren en selecteren, coderen en decoderen en archiveren sorteermethoden gebruiken* - alfabetisch, alfabetisch-lexicografisch, numeriek en alfanumeriek, chronologisch, op kleur en op vorm - 3 in opklimmende en afdalende richting coderen en decoderen* - met behulp van een sleutel voor alfabetische code, numerieke code, alfanumerieke code, kleurencode, blokcode 4 de functie van soorten archieven omschrijven - 5 eenvoudige archiefwerkzaamheden verrichten - 6 het statisch en dynamische archief bewaartermijnen voor archieven toepassen hulpmiddelen bij archiefwerkzaamheden gebruiken* - het doel van de hulpmiddelen omschrijven - hulpmiddelen voor het opbergen, opschonen en vernietigen van het papieren archief - hulpmiddelen voor het opbergen, opschonen en vernietigen van modern archief (schijf, tape, cd) AD/K/6 Receptie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 de meest voorkomende kantoorhulpmiddelen gebruiken - waaronder opbergmiddelen, stempels, papier, kopieerapparaat, dicteerapparaat, brievenweger - 2 eenvoudig onderhoud aan een kantoorrekenmachine verrichten post verwerken* - interne en uitgaande post - beoordelen, selecteren, sorteren, openen, inschrijven en verspreiden / verzenden - procedures met betrekking tot speciale poststukken hanteren: versturen van een poststuk per expresse, een aangetekend poststuk (ook met aangegeven waarde), gebruik maken van antwoordnummer en postbusnummer 3 gegevens uit informatiebronnen gebruiken* - telefoongids - trein- en busregeling - routeplanner - postcodes - posttarieven - gouden gids (op rubriek, beroep en naam) 16 4 5 - reisgidsen, bedrijfsgidsen, brochures en catalogi - plattegronden - internet, E-mail, teleshopping, telebanking, E-commerce de meest voorkomende handelingen met betrekking tot telefoneren en faxen uitvoeren - interne, lokale, interlokale en internationale telefoonverbindingen tot stand brengen - in- en uitgaande telefoongesprekken voeren - eenvoudige telefoongesprekken aannemen en doorverbinden - telefonisch informatie opvragen - telefoonnotities en memo’s opstellen - het nationaal en internationaal spelalfabet gebruiken - randapparatuur bedienen: faxen, pc, modem, telefoonbeantwoorder omgangsvormen volgens algemeen geldende normen in acht nemen - op correcte wijze personen te woord staan en doorverwijzen - op correcte wijze klanten opvangen en doorverwijzen - op correcte wijze afspraken maken met derden - in onverwachte situaties rustig en doordacht handelen - zich in kleding en uiterlijke verzorging presenteren volgens de voor bedrijven gangbare normen - 6 opvallend klantengedrag herkennen een klant informatie geven over service* - soorten service - het belang van service - de afhandeling van klachten AD/K/7 Inkoop De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 veel gebruikte begrippen met betrekking tot de inkoopadministratie omschrijven - offerte (vast, vast mits onverkort, vrijblijvend), order, orderbevestiging, betalingsvoorwaarden, leveringsvoorwaarden, nalevering en creditnota 2 leveringscondities omschrijven - 3 betalingscondities omschrijven - 4 de betekenis van de betalingscondities voor de koper (rembours, contant, kredietbeperking) een offerte aanvragen - 5 de betekenis van de leveringscondities voor de koper (franco, loco, af... e.d) telefonisch en schriftelijk inkooporders opstellen en registreren* - handelingen voor verwerking van een inkooporder op een dossierblad aftekenen - een inkooporder opstellen en controleren - rekening houdend met besteleenheden, een inkooporderregister bijhouden - afgewerkte en nog te verwerken bestelformulieren controleren, registreren, opbergen en opzoeken 6 - een inkoopkaart en een leverancierskaart invullen en controleren - aan de hand van inkoopkaarten, inkoopoverzichten samenstellen en controleren een orderbevestiging controleren* - aan de hand van de volgende criteria: leveranciersgegevens, prijsafspraken, artikelgegevens, levertijden, leverings- en betalingsvoorwaarden - 7 controle van aantallen een ontvangen orderbevestiging en een kopie-order vergelijken en afwijkingen melden* 17 - in voorkomende gevallen reageren op afwijkingen tussen orderbevestiging en kopieinkooporder en dit melden aan de leverancier 8 documenten bij de goederenontvangst bijhouden* 9 een inkoopfactuur controleren en registreren* - 10 controleren, coderen, registreren, opbergen en opzoeken van pakbonnen en vrachtbrieven - controleren en fiatteren voor verwerking in boekhouding - registreren en opbergen een leveranciersbestand bijhouden* - gegevens over (nieuwe) leveranciers inwinnen, vastleggen, controleren, muteren en archiveren, gegevens over leveranciers verstrekken en doorgeven, ontbrekende gegevens over leveranciers vaststellen en rapporteren, informatie uit het leveranciersbestand op gegeven kenmerken selecteren en verstrekken AD/K/8 Magazijn/expeditie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 begrippen met betrekking tot met de voorraadadministratie omschrijven - 2 minimum voorraad, maximum voorraad, saldo, in bestelling, ontvangen en afgeleverd een artikelbestand bijhouden* - gegevens van artikelen controleren, muteren en archiveren, gegevens over artikelen verstrekken, ontbrekende gegevens over artikelen vaststellen en rapporteren, informatie uit het artikelbestand op gegeven kenmerken selecteren en verstrekken 3 een voorraad bijhouden* - rekening houdend met minimum voorraad, maximum voorraad, saldo, in bestelling, ontvangen en afgeleverd - materiaalontvangst- en materiaaluitgiftebonnen invullen en controleren - de goederenontvangst aan de hand van de pakbonnen controleren en afwijkingen tussen ontvangen goederen en een kopie-inkooporder op gepaste wijze melden en reclameren - de voorraad controleren, eventuele onderschrijding van de minimum voorraad signaleren en melden via een intern bestelformulier 4 verschillende vormen van vervoer noemen - de mogelijkheden van vervoer over land, over water en door de lucht omschrijven en de documenten bij deze vormen van vervoer 5 begrippen met betrekking tot verzending van goederen en vervoersdocumenten omschrijven 6 documenten verband houdende met de verzending en ontvangst van goederen bijhouden* - - verzendbiljet, remboursement, pakbon, verzendbon, vrachtbrief, verpakkingseenheden controleren, coderen, registreren, opbergen en opzoeken van documenten bij de verzending en ontvangst van goederen - invullen, registreren, opbergen en opzoeken van vervoersdocumenten AD/K/9 Verkoop De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 veel gebruikte begrippen met betrekking tot de verkoopadministratie omschrijven (zie ook Inkoop) - offerte (vast, vast mits onverkocht, vrijblijvend), order, orderbevestiging, betalingsvoorwaarden, leveringsvoorwaarden, nalevering en creditnota 2 een offerte opstellen en controleren* 3 verkooporders behandelen* - standaardvoorwaarden gebruiken 18 - handelingen voor verwerking van een verkooporder op een dossierblad aftekenen - aan de hand van klantgegevens, prijsafspraken, artikelgegevens, levertijden, leverings- en betalingsvoorwaarden (verkooporderacceptatie) verkooporders controleren - op afwijkingen tussen verkooporder en offerte reageren en over incomplete verkooporders of van de order afwijkende offerte aan de klant rapporteren - telefonische verkooporders op de daarvoor bestemde formulieren noteren - een verkooporderregister en een klantenomzetkaarten bijhouden - afgewerkte en nog te verwerken formulieren met betrekking tot de verkoop registreren, opbergen en opzoeken 4 een orderbevestiging samenstellen* 5 6 een magazijnopdrachtenbon voor levering uit het magazijn samenstellen* een klantenbestand bijhouden* - - aan de hand van de offerte en de verkooporder gegevens over (nieuwe) klanten inwinnen, vastleggen, controleren, muteren en archiveren, klantgegevens verstrekken en doorgeven, ontbrekende klantgegevens vaststellen en rapporteren, informatie uit het klantenbestand op gegeven kenmerken selecteren en verstrekken - 7 het systeem van factureren omschrijven - 8 de privacy-aspecten van de klantenadministratie in acht nemen de begrippen voor-, tussen- en nafactureren het factuurbedrag berekenen* - rekening houdend met kortingen, administratiekosten, vrachtkosten en BTW - samenstellen aan de hand van een magazijnopdrachtenbon 9 10 een creditverkoopfactuur samenstellen* een verkoopfacturenregister bijhouden* 11 kopieverkoopfacturen verwerken* - - aan de hand van kopieverkoopfacturen in het dynamisch en statisch verkooparchief registreren, opbergen en opzoeken AD/K/10 Sub-administraties De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 een debiteurenadministratie bijhouden* - een debiteurenkaart aanleggen en bijhouden - met behulp van debiteurenkaarten een saldilijst debiteuren aanleggen - betalingsvoorwaarden hanteren, overzichten van openstaande posten vervaardigen, openstaande posten naar ouderdom uitsplitsen, door afnemers genoten krediet controleren, naar aanleiding van facturen en aanmaningen reageren naar afnemers, de geldende procedures met betrekking tot nalatige debiteuren uitvoeren 2 de plaats van de sub-administratie debiteuren binnen de administratie omschrijven 3 de plaats van de verkoopadministratie binnen de administratie omschrijven - 4 de samenhang tussen de sub-administratie debiteuren en de grootboekrekening debiteuren - verkoopfacturen controleren - verkoopfacturen op de grootboekrekening debiteuren boeken een crediteurenadministratie bijhouden* - een crediteurenkaart aanleggen en bijhouden - met behulp van crediteurenkaarten een saldilijst crediteuren aanleggen - betalingsvoorwaarden hanteren, overzichten van openstaande posten vervaardigen, openstaande posten naar ouderdom uitsplitsen, betaaladviezen lezen en verwerken, naar aanleiding van facturen en aanmaningen reageren naar leveranciers 19 5 de plaats van de sub-administratie crediteuren binnen de administratie omschrijven - de samenhang tussen de sub-administratie crediteuren en de grootboekrekening crediteuren 6 7 de plaats van de inkoopadministratie binnen de administratie omschrijven - inkoopfacturen controleren - inkoopfacturen op de grootboekrekening crediteuren boeken de plaats van de voorraadadministratie binnen de administratie omschrijven - het verschil en de relatie tussen de voorraadkaarten en de grootboekrekening voorraad goederen - met behulp van gegeven voorraadkaarten een voorraadlijst met waarden samenstellen - de voorraadlijst met de grootboekrekening goederen vergelijken - de samenhang tussen de inkoopadministratie, de verkoopadministratie, de voorraadadministratie en de financiële administratie 8 een voorraadadministratie bijhouden* - aan de hand van magazijnbonnen AD/K/11 Personeelsadministratie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 een personeelsbestand bijhouden* - personeelsstamkaarten registreren, opbergen, opzoeken en bijhouden - overzichten van het personeelsbestand op registratiekenmerk vervaardigen - aan de hand van de personeelsstamkaarten invoerdocumenten voor de geautomatiseerde personeelsadministratie invullen en de personeelsgegevens in de geautomatiseerde personeelsadministratie invoeren - een geautomatiseerd personeelsbestand raadplegen en bijhouden - een geautomatiseerde personeelsbestandenlijst selecteren en afdrukken - de privacy-aspecten van de personeelsadministratie, zoals omschreven in de wet op de persoonsregistratie in acht nemen 2 een sollicitatie- en ontslagadministratie bijhouden* - interne administratieve procedures voor sollicitaties en ontslagen omschrijven - documenten bij sollicitaties en ontslagen registreren, opbergen en opzoeken - privacy-aspecten bij sollicitatie- en ontslagprocedures in acht nemen - inschrijf-, aanmeldings-, uitschrijf-, en afmeldingsformulieren voor bedrijfsvereniging, ziekenfonds en pensioenfonds invullen 3 aan- en afwezigheid van personeelsleden bijhouden* - een urenverantwoordingssysteem voor personeelsleden bijhouden - ziekte- en herstelmeldingen invullen - per periode en per afdeling, verlof- en verzuimkaarten, overzichten van (ziekte-)verzuim en verlof van personeelsleden registreren, opbergen, opzoeken en bijhouden 4 informatie aan personeel verstrekken* - telefoonlijsten, kalenders met verjaardagen en jubilea - formele informatie (personeelskrant) onder het personeel verspreiden - mededelingenborden voor het personeel bijhouden - administratieve handelingen voor de personeelsvereniging verrichten: leden in- en uitschrijven, contributie innen, activiteiten organiseren - arbeidswet, Arbowet 20 AD/K/12 Automatisering in de administratie De kandidaat kan 1 de computer op correcte wijze opstarten en afsluiten 2 het toetsenbord bedienen volgens het tienvingerblindsysteem 3 4 - letters, hoofdletters, leestekens, spatie - cijfers met numeriek toetsenbord en normaal toetsenbord - wisselslot, accenten, bijzondere tekens - correctie- en cursorbesturingstoetsen de muis gebruiken met de basisfuncties van een tekstverwerkingsprogramma werken - snel teksten invoeren met een foutenpercentage kleiner dan ½ % - brieven en rapporten opstellen volgens de gangbare normen - kladconcepten voorzien van NNI-correctietekens uitwerken - documenten openen en afsluiten (van diskette en harde schijf) - teksten afdrukken - lettertypes kiezen en toepassen - tekst laten inspringen (ook tabs instellen) - marges instellen - tekstgedeelten onderstrepen, vetdrukken en centreren - regelafstand instellen en veranderen - paginaeinde en paginanummering instellen - uitvulfunctie instellen - tekstblokken aanduiden en selecteren, verplaatsen, wijzigen, verwijderen en kopiëren - tekstblokken koppelen, mengen en invoegen - de automatische datumcode in teksten plaatsen - gebruik maken van de spellings- en grammatica controle - typefouten corrigeren volgens het tienvingerblindsysteem met behulp van de volgende toetsen: cursorbesturing, backspace, insert en delete - gebruik maken van de harde regelafbreking (inclusief afbrekingsstreepje) en de zachte regelafbreking (inclusief soft-hyphen) 5 6 7 8 werken in een Windows omgeving en de basisfuncties hiervan gebruiken (start van programma’s, Verkenner, Help) met de basisfuncties van een spreadsheetprogramma werken - eenvoudige opmaak van een werkblad - gegevens invoeren en muteren - rekenfuncties toepassen - gegevens afdrukken met de basisfuncties van een databaseprogramma werken - gegevens toevoegen, verwijderen, wijzigen, opzoeken en selecteren - gegevens uitlijsten van een computer in een netwerk gebruik maken - inloggen/ uitloggen - gebruik maken van een printer in het netwerk - bewaren van bestanden in het netwerk AD/K/13 Boekhouden 2 De kandidaat kan 1 met behulp van een rekeningschema van een handelsonderneming een volledige boekingsgang samenstellen 21 - het begrip boekhoudkundige cyclus omschrijven - boekingsdocumenten coderen met betrekking tot de volgende financiële feiten - aankopen duurzame productiemiddelen afschrijven duurzame productiemiddelen afsluiten en aflossen van een hypothecaire lening verkopen van goederen, per kas en op rekening inkopen van goederen, per kas en op rekening retour-ontvangen goederen retour-gezonden goederen afdracht van de BTW stortingen en opnamen via een bank privé-opnamen betalen en ontvangen van kosten aan de hand van gecodeerde boekingsdocumenten het grootboek bijwerken volgens een gegeven rekeningschema - een kolommenbalans uit het grootboek samenstellen, met daarin: proefbalans, saldibalans, resultatenrekening en eindbalans 2 - het nieuwe eigen vermogen berekenen en de controleberekening uitvoeren - een balans in scrontovorm uit de eindbalans samenstellen met behulp van een financieel softwarepakket de administratie van een handelsonderneming bijhouden - handmatige handelingen die aan invoer van gegevens voorafgaan uitvoeren - bestanden met stamgegevens, grootboekrekeningen, debiteuren, crediteuren en artikelen aanmaken, wijzigen en printen - boekingsdocumenten invoeren - verkoopfacturen en verkoopcreditfacturen aanmaken - handelingen verrichten die noodzakelijk zijn om de ingevoerde en aangemaakte documenten in de financiële administratie door te boeken AD/K/14 Bedrijfsrekenen De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 de samenhang tussen de begrippen met betrekking tot afschrijving op duurzame productiemiddelen omschrijven 2 - aanschafwaarde - restwaarde - technische en economische levensduur - afschrijving per periode - boekwaarde afschrijvingsbedragen van de aanschafwaarde, afschrijvingsbedragen van de boekwaarde en de boekwaarde berekenen* - per periode de afschrijving van de aanschafwaarde berekenen - de jaarlijkse afschrijving met een vast percentage van de aanschafwaarde en met een vast percentage van de boekwaarde berekenen - de balanswaarde in verband met de afschrijving op duurzame productiemiddelen berekenen 3 het systeem van heffing omzetbelasting volgens de methode van de belasting over de toegevoegde waarde (BTW) omschrijven - de samenhang tussen de begrippen: toegevoegde waarde, te ontvangen BTW, te betalen BTW, af te dragen BTW, BTW-tarieven 4 de heffing omzetbelasting volgens de methode van de belasting over de toegevoegde waarde berekenen* - over geleverde goederen en diensten 22 - over ontvangen goederen en diensten - herberekenen van de BTW van een bedrag inclusief BTW AD/K/15 Loonadministratie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 begrippen met betrekking tot de loonadministratie omschrijven 2 3 - loontariefgroep, sofi-nummer, VUT-regeling, pensioenpremie - sociale verzekeringspremie met werkgevers- en werknemersaandelen de volksverzekeringen en werknemersverzekeringen omschrijven - volksverzekeringen (AOW, ANW, AAW en AWBZ) - werknemersverzekeringen (ZFW, WW, WAO) formulieren voor de loonadministratie invullen* - afdrachtformulier loonbelasting/premie volksverzekering, loonstaat, loonlijst, loonbelastingkaarten, loonbelastingverklaring, jaaropgave voor IB 4 aan de hand van een model van een salarisspecificatie lonen berekenen* - rekening houdend met wat in tabellen en voorschriften opgenomen is over: uurloon, aantal uren, maandloon, heffingsloon, loon voor sociale verzekeringen, loonheffing, inhouding werknemersverzekeringen, nettoloon 5 met behulp van een softwarepakket lonen berekenen - invoerdocumenten voor de geautomatiseerde loonadministratie interpreteren en invullen - het loonbestand op basis van aangeleverde gegevens omtrent wijzigingen (in het personeelsbestand, wetgeving) muteren - aan de hand van invoerdocumenten loongegevens in een geautomatiseerde loonadministratie bijhouden AD/K/16 Tekstverwerken De kandidaat kan 1 de meest voorkomende administratieve documenten snel en volgens geldende normen vervaardigen met een tekstverwerkingsprogramma - taken op het gebied van tekstverwerking plannen - opmaakfuncties volgens de geldende NEN-normen in diverse documenten toepassen - tabellen maken - cijfermatige informatie in een correcte opmaak invoeren in lijsten en tabellen - woorden in teksten automatisch zoeken, vervangen en wijzigen - de automatische spellingcontrole toepassen - langere brieven in alinea's indelen - een standaardbrief met variabelen invoeren (een macro gebruiken) - standaardgegevens met samenvoegcodes invoeren - spreadsheets en lijsten in documenten opnemen - bij de vervaardiging van een tekst krantenkolommen, kaders en figuren instellen AD/K/17 Financiële interpretatie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 een liquiditeitsbalans samenstellen* 2 - het begrip liquiditeit omschrijven - een liquiditeitsbalans van een eenmanszaak samenstellen de liquiditeitspositie vanuit een liquiditeitsbalans bepalen 23 - 3 - 4 met behulp van de formule Vlottende + Liquide middelen Vreemd Vermogen kort de met een financieel softwarepakket gemaakte overzichten interpreteren de volgende overzichten printen en interpreteren beginbalans grootboek saldilijst debiteuren saldilijst crediteuren voorraadoverzicht goederen proefbalans saldibalans resultatenrekening eindbalans de rentabiliteit van een onderneming berekenen* - de begrippen rentabiliteit/rendement, opbrengst eigen vermogen NV/BV; gewaardeerd loon van een eenmanszaak - de rentabiliteit van een NV/BV berekenen met de formule Opbrengst EV : 1% aandelenkapitaal - de opbrengst van het eigen vermogen van een eenmanszaak berekenen - het gemiddeld eigen vermogen van een eenmanszaak berekenen - de rentabiliteit/rendement van een eenmanszaak berekenen - de rentabiliteitspositie van een eenmanszaak beoordelen AD/K/18 Statistiek De kandidaat kan 1 doel en begrippen met betrekking tot het gebruik van grafieken en diagrammen omschrijven - 2 curve, x-as en y-as, legenda, scheurlijn, vermenigvuldigingsfactor diagrammen lezen en handmatig samenstellen - enkelvoudig lijndiagram, samengesteld lijndiagram, verbonden staafdiagram, nietverbonden staafdiagram, samengesteld staafdiagram, cirkeldiagram, vlaktediagram, beelddiagram 3 diagrammen met behulp van een spreadsheetprogramma samenstellen 24 4. De eindtermen van het verrijkingsdeel 4.1 Exameneenheid voor de kaderberoepsgerichte leerweg AD/V/1 Integratieve opdracht De kandidaat kan een bedrijfsbeschrijving maken In dat verband kan de kandidaat 1 In de voorbereidingsfase: 2 3 - een uitgewerkte opzet voor de bedrijfsbeschrijving maken; - een haalbare activiteiten- en tijdsplanning maken; In de fase van de uitvoering: - relevante informatie verzamelen; - de verzamelde informatie verwerken, analyseren en interpreteren; - de verzamelde informatie beknopt en helder weergeven; In de fase van de afsluiting: - de bedrijfsbeschrijving op samenhangende wijze schriftelijk weergeven met behulp van een tekstverwerkingsprogramma conform de eisen aan lay-out, indeling en opmaak; - de bedrijfsbeschrijving mondeling presenteren met behulp van media en presentatievaardigheden; - demonstreren dat de vaktechnische vaardigheden worden beheerst die voorkomen in het bedrijf en in de exameneenheden van het kerndeel; - 4 eigen opvattingen beargumenteren; In de fase van de evaluatie: - de resultaten en het verloop van het onderzoek evalueren aan de hand van gegeven criteria De bedrijfsbeschrijving omvat 1 de globale bedrijfsbeschrijving 2 gedetailleerde beschrijving van de afdelingen op basis van voorbeeldformulieren: 3 4 5 6 - Boekhoudafdeling - Receptie - Inkoop - Magazijn/Expeditie - Verkoop - Sub-administraties - Personeelsadministratie - Loonadministratie een beschrijving van de toepassing van informatietechnologie binnen het bedrijf de samenhang tussen de afdelingen aan de hand van orderflow-schema's conclusies over de stand van zaken van het bedrijf statistisch weergegeven aan de hand van financiële interpretatie en statistiek een vergelijking met stagebedrijf (facultatief) 25 De kandidaat kan verantwoording afleggen voor de wijze waarop de bedrijfsbeschrijving tot stand is gekomen, aan de hand van: plan van aanpak of logboek of procesevaluatie 26 4.2 Exameneenheden voor de basisberoepsgerichte leerweg (niet verplicht) AD/K/13 Boekhouden 2 De kandidaat kan 1 met behulp van een rekeningschema van een handelsonderneming een volledige boekingsgang samenstellen - het begrip boekhoudkundige cyclus omschrijven - boekingsdocumenten coderen met betrekking tot de volgende financiële feiten - aankopen duurzame productiemiddelen afschrijven duurzame productiemiddelen afsluiten en aflossen van een hypothecaire lening verkopen van goederen, per kas en op rekening inkopen van goederen, per kas en op rekening retour-ontvangen goederen retour-gezonden goederen afdracht van de BTW stortingen en opnamen via een bank privé-opnamen betalen en ontvangen van kosten aan de hand van gecodeerde boekingsdocumenten het grootboek bijwerken volgens een gegeven rekeningschema - een kolommenbalans uit het grootboek samenstellen, met daarin: proefbalans, saldibalans, resultatenrekening en eindbalans 2 - het nieuwe eigen vermogen berekenen en de controleberekening uitvoeren - een balans in scrontovorm uit de eindbalans samenstellen met behulp van een financieel softwarepakket de administratie van een handelsonderneming bijhouden - handmatige handelingen die aan invoer van gegevens voorafgaan uitvoeren - bestanden met stamgegevens, grootboekrekeningen, debiteuren, crediteuren en artikelen aanmaken, wijzigen en printen - boekingsdocumenten invoeren - verkoopfacturen en verkoopcreditfacturen aanmaken - handelingen verrichten die noodzakelijk zijn om de ingevoerde en aangemaakte documenten in de financiële administratie door te boeken AD/K/14 Bedrijfsrekenen De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 de samenhang tussen de begrippen met betrekking tot afschrijving op duurzame productiemiddelen omschrijven - aanschafwaarde - restwaarde - technische en economische levensduur - afschrijving per periode - boekwaarde 27 2 afschrijvingsbedragen van de aanschafwaarde, afschrijvingsbedragen van de boekwaarde en de boekwaarde berekenen* - per periode de afschrijving van de aanschafwaarde berekenen - de jaarlijkse afschrijving met een vast percentage van de aanschafwaarde en met een vast percentage van de boekwaarde berekenen - 3 de balanswaarde in verband met de afschrijving op duurzame productiemiddelen berekenen het systeem van heffing omzetbelasting volgens de methode van de belasting over de toegevoegde waarde (BTW) omschrijven - de samenhang tussen de begrippen: toegevoegde waarde, te ontvangen BTW, te betalen BTW, af te dragen BTW, BTW-tarieven 4 de heffing omzetbelasting volgens de methode van de belasting over de toegevoegde waarde berekenen* - over geleverde goederen en diensten - over ontvangen goederen en diensten - herberekenen van de BTW van een bedrag inclusief BTW AD/K/15 Loonadministratie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 begrippen met betrekking tot de loonadministratie omschrijven 2 3 - loontariefgroep, sofi-nummer, VUT-regeling, pensioenpremie - sociale verzekeringspremie met werkgevers- en werknemersaandelen de volksverzekeringen en werknemersverzekeringen omschrijven - volksverzekeringen (AOW, ANW, AAW en AWBZ) - werknemersverzekeringen (ZFW, WW, WAO) formulieren voor de loonadministratie invullen* - afdrachtformulier loonbelasting/premie volksverzekering, loonstaat, loonlijst, loonbelastingkaarten, loonbelastingverklaring, jaaropgave voor IB 4 aan de hand van een model van een salarisspecificatie lonen berekenen* - rekening houdend met wat in tabellen en voorschriften opgenomen is over: uurloon, aantal uren, maandloon, heffingsloon, loon voor sociale verzekeringen, loonheffing, inhouding werknemersverzekeringen, nettoloon 5 met behulp van een softwarepakket lonen berekenen - invoerdocumenten voor de geautomatiseerde loonadministratie interpreteren en invullen - het loonbestand op basis van aangeleverde gegevens omtrent wijzigingen (in het personeelsbestand, wetgeving) muteren - aan de hand van invoerdocumenten loongegevens in een geautomatiseerde loonadministratie bijhouden AD/K/16 Tekstverwerken De kandidaat kan 1 de meest voorkomende administratieve documenten snel en volgens geldende normen vervaardigen met een tekstverwerkingsprogramma - taken op het gebied van tekstverwerking plannen - opmaakfuncties volgens de geldende NEN-normen in diverse documenten toepassen - tabellen maken - cijfermatige informatie in een correcte opmaak invoeren in lijsten en tabellen - woorden in teksten automatisch zoeken, vervangen en wijzigen - de automatische spellingcontrole toepassen - langere brieven in alinea's indelen - een standaardbrief met variabelen invoeren (een macro gebruiken) 28 - standaardgegevens met samenvoegcodes invoeren - spreadsheets en lijsten in documenten opnemen - bij de vervaardiging van een tekst krantenkolommen, kaders en figuren instellen AD/K/17 Financiële interpretatie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 een liquiditeitsbalans samenstellen* - het begrip liquiditeit omschrijven - een liquiditeitsbalans van een eenmanszaak samenstellen 2 de liquiditeitspositie vanuit een liquiditeitsbalans bepalen 3 de met een financieel softwarepakket gemaakte overzichten interpreteren - - 4 met behulp van de formule Vlottende + Liquide middelen Vreemd Vermogen kort de volgende overzichten printen en interpreteren beginbalans grootboek saldilijst debiteuren saldilijst crediteuren voorraadoverzicht goederen proefbalans saldibalans resultatenrekening eindbalans de rentabiliteit van een onderneming berekenen* - de begrippen rentabiliteit/rendement, opbrengst eigen vermogen NV/BV; gewaardeerd loon van een eenmanszaak - de rentabiliteit van een NV/BV berekenen met de formule Opbrengst EV : 1% aandelenkapitaal - de opbrengst van het eigen vermogen van een eenmanszaak berekenen - het gemiddeld eigen vermogen van een eenmanszaak berekenen - de rentabiliteit/rendement van een eenmanszaak berekenen - de rentabiliteitspositie van een eenmanszaak beoordelen AD/K/18 Statistiek De kandidaat kan 1 doel en begrippen met betrekking tot het gebruik van grafieken en diagrammen omschrijven - 2 curve, x-as en y-as, legenda, scheurlijn, vermenigvuldigingsfactor diagrammen lezen en handmatig samenstellen - enkelvoudig lijndiagram, samengesteld lijndiagram, verbonden staafdiagram, nietverbonden staafdiagram, samengesteld staafdiagram, cirkeldiagram, vlaktediagram, beelddiagram 3 diagrammen met behulp van een spreadsheetprogramma samenstellen 29 5. De eindtermen voor de gemengde leerweg AD/K/1* Oriëntatie op de administratieve bedrijfstak De kandidaat kan 1 de plaats van de administratie in de sector economie omschrijven - de meest voorkomende bedrijfstakken en de daarin voorkomende bedrijven en beroepen noemen 2 3 - de begrippen commerciële bedrijven en niet-commerciële bedrijven omschrijven - de begrippen productie van goederen en produceren van dienstverlening omschrijven maatschappelijke ontwikkelingen voor zover van invloed op de administratieve bedrijfstak omschrijven - automatisering en werkgelegenheid - internationalisering van goederen en geldstroom (EU, ECU, Euro) - flexibilisering van de arbeidsmarkt - invloed van telematica op werken - toenemende vrije tijd verschillende beroepen in de administratieve bedrijfstak noemen - administratie, automatisering, bank- en verzekeringswezen, sociaal-juridische sector, beveiliging - 4 5 arbeidsvoorwaarden aan de hand van taken en functies, de organisatie van diverse soorten ondernemingen omschrijven - de samenhang tussen de organisatie en de taak van de onderneming - taken van ondernemingen classificeren naar handel, productie en dienstverlening - het onderscheid tussen lijn- en staffuncties toepassen - een eenvoudig organisatieschema lezen en interpreteren (a) diverse afdelingen binnen de administratie omschrijven en (b) de belangrijkste functies binnen de administratie herkennen - de taken binnen ondernemingen voor handel, productie en dienstverlening - omschrijven dat een administratie bestaat uit samenhangende afdelingen zoals inkoop, verkoop, facturering, magazijn, boekhouding en personeel, en dat de belangrijkste functies van afdelingen bestaan uit: verzamelen, registreren, bewerken en controleren van gegevens, concluderen en informeren - 6 de samenhang tussen sub-administraties en de financiële administratie hoofdkenmerken van de meest voorkomende ondernemingsvormen omschrijven - de samenhang tussen de ondernemingsvormen VOF, BV, NV, Coöperatieve Vereniging - verschillen tussen ondernemingsvormen ten aanzien van eigendom, leiding, vermogensverkrijging en aansprakelijkheid 7 noodzakelijke formulieren bij de interne goederenstroom omschrijven - het verloop van de goederenstroom binnen een onderneming en de documenten die hiervoor nodig zijn 8 opleidingsmogelijkheden binnen de administratie, automatisering, banken verzekeringswezen, sociaal-juridische sector en beveiliging noemen die aansluiten op het vmbo 30 9 11 eigen toekomstmogelijkheden binnen de administratie, automatisering, bank- en verzekeringswezen, sociaal-juridische sector en beveiliging omschrijven aspecten van technologische vernieuwingen noemen en is zich bewust van veranderingen voor de beroepspraktijk - meer algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen - invloed op maatschappelijke ontwikkelingen - meer vakspecifiek recente en verwachte technologische ontwikkelingen - invloed op de organisatie van het productieproces - verandering en verdwijning van beroepen - gevolgen in termen van permanente educatie - het toenemend belang van het dienstverlenend aspect - invloed op de organisatie van het productieproces - verandering en verdwijning van beroepen - veranderingsbereidheid: . anticipatie . mobiliteit . opleidingsbereidheid * Deze exameneenheid wijkt af van die in de kaderberoepsgerichte leerweg AD/K/2 Professionele vaardigheden De kandidaat kan 1 op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren 2 - werkplannen/werkvoorbereiden - systematisch uitvoeren - volgens tijdschema, handleiding, instructie werken - tussentijds controleren en bijstellen - eindcontrole uitvoeren - afleveren/opleveren - evalueren (oog hebben voor verbeteringen volgende opdracht) de Nederlandse taal functioneel gebruiken - op basaal niveau lees- en schrijfvaardigheden toepassen bij de administratieve verwerking van werkzaamheden - een eenvoudig zakelijk verslag schrijven met gebruikmaking van geautomatiseerde systemen 3 - zich mondeling en schriftelijk correct in de Nederlandse taal uitdrukken - mondeling communiceren vaktaal . mondelinge opdrachten interpreteren . informeel communiceren de zakrekenmachine doelmatig gebruiken economisch bewust omgaan met materialen en middelen - 5 werkoverleg . tijdens de werkvoorbereiding en de werkuitvoering op basaal niveau berekeningen maken - 4 . met name met computerapparatuur de werkzaamheden op een veilige wijze uitvoeren - Arbo-risicoherkenning gezondheid veiligheid 31 welzijn - wettelijke eisen en voorschriften bij het omgaan met materialen en middelen noemen - de functie van de arbo-wet noemen - de juiste werkhouding demonstreren bij werkzaamheden - . de zithouding achter het bureau met de computer . de juiste uitgangspositie voor de plaatsing van de handen . bij schoonmaakwerkzaamheden . bij tilwerkzaamheden ergonomische aspecten van meubilair, inventaris en hulpmiddelen en de juiste afstelling en instelling daarvan - 6 de benodigde handelingen in het geval van eerste hulp bij ongelukken noemen milieubewust handelen - de juiste omgang met schadelijke materialen - kennis van milieukeurmerken en -logo’s - aspecten met betrekking tot milieubewust handelen noemen - de invloed die productie in het algemeen op het milieu heeft - . vervuiling lucht, bodem, water . uitputting grondstoffen . energie . afval . ruimte beslag de wijze en noodzaak van afvalvermindering, afvalscheiding, hergebruik en energiebesparing omschrijven 7 8 9 10 11 12 hygiënisch werken zich aan- en inpassen in de bedrijfscultuur - bedrijfsnormen - overzicht arbeidsorganisatie - plaatsen van eigen arbeid - functioneren in hiërarchie samenwerken bij het uitvoeren van werkzaamheden - taken verdelen - overleggen - zich houden aan afspraken - omgaan met kritiek - rapporteren een kritische instelling tot eigen belang manifesteren - afstand nemen van werk - risico's onderkennen - omgaan met werkdruk - belangenbehartiging - eigen belang bij conflicten - speelruimte benutten omgaan met verschillen op basis van culturele gebondenheid en geslacht - normen - waarden - gewoontes voldoen aan algemene gedrags- en houdingseisen die gesteld worden aan werknemers in de branche - initiatief nemen - inzet tonen - prestatiebereid zijn - verantwoordelijkheidsgevoel tonen - zelfstandig werken 32 - voldoen aan gedrags- en huisregels ten aanzien van kleding, taalgebruik en omgangsvormen - een klantgerichte houding tonen - betrouwbaarheid en eerlijkheid tonen - beroepsgeheim hanteren - rekening houden met privacy - interesse voor anderen tonen - met de gevoelens van anderen rekening houden - zichzelf presenteren AD/K/3 Boekhouden 1 De kandidaat kan 1 met behulp van een gegeven rekeningschema van een handelsonderneming in de vorm van een eenmanszaak een eenvoudige boekingsgang samenstellen - boekingsdocumenten sorteren in: inkoopfacturen, verkoopfacturen, credit in- en verkoopfacturen, eenvoudige kas en (post)bankstukken - een beginbalans opstellen aan de hand van een gegeven rekeningschema - gesorteerde boekingsstukken controleren (telling, BTW, prijzen, bestelbonnen, orders e.d.) - boekingsregels toepassen op de gecontroleerde boekingsstukken, stukken coderen aan de hand van rekeningschema naar de volgende categorieën: aankopen duurzame productiemiddelen, inkopen van goederen per kas en op rekening, verkopen van goederen per kas en op rekening, stortingen en opnamen via kas en (post)bank, kosten, privéopnamen - gecodeerde boekingsstukken invoeren in de financiële administratie met daarin de grootboekrekeningen: kas, (post)bank, debiteuren, crediteuren, kosten, privé, voorraad goederen, opbrengst verkopen, kostprijs verkopen, gebouw, inventaris 2 - ingevoerde mutaties controleren en verwerken - een eindbalans uit het grootboek samenstellen - een eenvoudige jaarrekening opstellen - doel en werking omschrijven van de beginbalans, het grootboek en de eindbalans een administratief softwarepakket gebruiken - starten van het pakket - de structuur van het pakket omschrijven - via een keuzemenu de onderdelen van het programma benaderen - bestanden met stamgegevens, debiteuren, crediteuren en artikelen raadplegen - een rekeningschema printen - bestanden met stamgegevens, debiteuren, crediteuren en artikelen printen AD/K/4 Betalingsverkeer De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 BTW-berekeningen uitvoeren* - mede met behulp van een BTW-tabellenboek - verband leggen tussen goederen of diensten en de BTW-percentages - de af te dragen BTW berekenen 2 enkelvoudige interest berekenen* 3 volgens standaardprocedures overzichten vervaardigen* 4 begrippen met betrekking tot de vreemde valutahandel omschrijven - - met behulp van de meest gangbare formules eenvoudige lijsten, tabellen en staten lezen en vervaardigen 33 - 5 6 de samenhang tussen valuta, bied- en laatkoers, aankoop- en verkoopkosten een factuur omrekenen in vreemde valuta en een factuur in vreemde valuta omrekenen in Nederlandse valuta (ook Euro)* standaardformulieren in het betalingsverkeer invullen en verwerken - girokaart, stortingskaart, betalingsopdracht, acceptgirokaart, girobetaalkaart en eurocheque - formulieren van banken verwerken AD/K/5 Archiefwerkzaamheden De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 de doelstelling van ordenen noemen - 2 sorteren en selecteren, coderen en decoderen en archiveren sorteermethoden gebruiken* - alfabetisch, alfabetisch-lexicografisch, numeriek en alfanumeriek, chronologisch, op kleur en op vorm - 3 in opklimmende en afdalende richting coderen en decoderen* - met behulp van een sleutel voor alfabetische code, numerieke code, alfanumerieke code, kleurencode, blokcode 4 de functie van soorten archieven omschrijven - 5 eenvoudige archiefwerkzaamheden verrichten - 6 het statisch en dynamische archief bewaartermijnen voor archieven toepassen hulpmiddelen bij archiefwerkzaamheden gebruiken* - het doel van de hulpmiddelen omschrijven - hulpmiddelen voor het opbergen, opschonen en vernietigen van het papieren archief - hulpmiddelen voor het opbergen, opschonen en vernietigen van modern archief (schijf, tape, cd) AD/K/6 Receptie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 de meest voorkomende kantoorhulpmiddelen gebruiken - waaronder opbergmiddelen, stempels, papier, kopieerapparaat, dicteerapparaat, brievenweger - 2 eenvoudig onderhoud aan een kantoorrekenmachine verrichten post verwerken* - interne en uitgaande post - beoordelen, selecteren, sorteren, openen, inschrijven en verspreiden / verzenden - procedures met betrekking tot speciale poststukken hanteren: versturen van een poststuk per expresse, een aangetekend poststuk (ook met aangegeven waarde), gebruik maken van antwoordnummer en postbusnummer 3 gegevens uit informatiebronnen gebruiken* - telefoongids - trein- en busregeling - routeplanner - postcodes - posttarieven - gouden gids (op rubriek, beroep en naam) - reisgidsen, bedrijfsgidsen, brochures en catalogi - plattegronden 34 - 4 5 internet, E-mail, teleshopping, telebanking, E-commerce de meest voorkomende handelingen met betrekking tot telefoneren en faxen uitvoeren - interne, lokale, interlokale en internationale telefoonverbindingen tot stand brengen - in- en uitgaande telefoongesprekken voeren - eenvoudige telefoongesprekken aannemen en doorverbinden - telefonisch informatie opvragen - telefoonnotities en memo’s opstellen - het nationaal en internationaal spelalfabet gebruiken - randapparatuur bedienen: faxen, pc, modem, telefoonbeantwoorder omgangsvormen volgens algemeen geldende normen in acht nemen - op correcte wijze personen te woord staan en doorverwijzen - op correcte wijze klanten opvangen en doorverwijzen - op correcte wijze afspraken maken met derden - in onverwachte situaties rustig en doordacht handelen - zich in kleding en uiterlijke verzorging presenteren volgens de voor bedrijven gangbare normen - 6 opvallend klantengedrag herkennen een klant informatie geven over service* - soorten service - het belang van service - de afhandeling van klachten AD/K/7 Inkoop De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 veel gebruikte begrippen met betrekking tot de inkoopadministratie omschrijven - offerte (vast, vast mits onverkort, vrijblijvend), order, orderbevestiging, betalingsvoorwaarden, leveringsvoorwaarden, nalevering en creditnota 2 leveringscondities omschrijven - 3 betalingscondities omschrijven - 4 de betekenis van de betalingscondities voor de koper (rembours, contant, kredietbeperking) een offerte aanvragen - 5 de betekenis van de leveringscondities voor de koper (franco, loco, af... e.d.) telefonisch en schriftelijk inkooporders opstellen en registreren* - handelingen voor verwerking van een inkooporder op een dossierblad aftekenen - een inkooporder opstellen en controleren - rekening houdend met besteleenheden, een inkooporderregister bijhouden - afgewerkte en nog te verwerken bestelformulieren controleren, registreren, opbergen en opzoeken 6 - een inkoopkaart en een leverancierskaart invullen en controleren - aan de hand van inkoopkaarten, inkoopoverzichten samenstellen en controleren een orderbevestiging controleren* - aan de hand van de volgende criteria: leveranciersgegevens, prijsafspraken, artikelgegevens, levertijden, leverings- en betalingsvoorwaarden - 7 controle van aantallen een ontvangen orderbevestiging en een kopie-order vergelijken en afwijkingen melden* - in voorkomende gevallen reageren op afwijkingen tussen orderbevestiging en kopieinkooporder en dit melden aan de leverancier 8 documenten bij de goederenontvangst bijhouden* 35 - 9 10 controleren, coderen, registreren, opbergen en opzoeken van pakbonnen en vrachtbrieven een inkoopfactuur controleren en registreren* - controleren en fiatteren voor verwerking in boekhouding - registreren en opbergen een leveranciersbestand bijhouden* - gegevens over (nieuwe) leveranciers inwinnen, vastleggen, controleren, muteren en archiveren, gegevens over leveranciers verstrekken en doorgeven, ontbrekende gegevens over leveranciers vaststellen en rapporteren, informatie uit het leveranciersbestand op gegeven kenmerken selecteren en verstrekken AD/K/8 Magazijn/expeditie De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 begrippen met betrekking tot de voorraadadministratie omschrijven - 2 minimum voorraad, maximum voorraad, saldo, in bestelling, ontvangen en afgeleverd een artikelbestand bijhouden* - gegevens van artikelen controleren, muteren en archiveren, gegevens over artikelen verstrekken, ontbrekende gegevens over artikelen vaststellen en rapporteren, informatie uit het artikelbestand op gegeven kenmerken selecteren en verstrekken 3 een voorraad bijhouden* - rekening houdend met minimum voorraad, maximum voorraad, saldo, in bestelling, ontvangen en afgeleverd - materiaalontvangst- en materiaaluitgiftebonnen invullen en controleren - de goederenontvangst aan de hand van de pakbonnen controleren en afwijkingen tussen ontvangen goederen en een kopie-inkooporder op gepaste wijze melden en reclameren - de voorraad controleren, eventuele onderschrijding van de minimum voorraad signaleren en melden via een intern bestelformulier 4 verschillende vormen van vervoer noemen - de mogelijkheden van vervoer over land, over water en door de lucht omschrijven en de documenten bij deze vormen van vervoer 5 begrippen met betrekking tot verzending van goederen en vervoersdocumenten omschrijven - 6 verzendbiljet, remboursement, pakbon, verzendbon, vrachtbrief, verpakkingseenheden documenten verband houdende met de verzending en ontvangst van goederen bijhouden* - controleren, coderen, registreren, opbergen en opzoeken van documenten bij de verzending en ontvangst van goederen - invullen, registreren, opbergen en opzoeken van vervoersdocumenten AD/K/9 Verkoop De kandidaat kan (* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 veel gebruikte begrippen met betrekking tot de verkoopadministratie omschrijven (zie ook Inkoop) - offerte (vast, vast mits onverkocht, vrijblijvend), order, orderbevestiging, betalingsvoorwaarden, leveringsvoorwaarden, nalevering en creditnota 2 een offerte opstellen en controleren* - 3 standaardvoorwaarden gebruiken verkooporders behandelen* - handelingen voor verwerking van een verkooporder op een dossierblad aftekenen - aan de hand van klantgegevens, prijsafspraken, artikelgegevens, levertijden, leverings- en betalingsvoorwaarden (verkooporderacceptatie) verkooporders controleren 36 - op afwijkingen tussen verkooporder en offerte reageren en over incomplete verkooporders of van de order afwijkende offerte aan de klant rapporteren - telefonische verkooporders op de daarvoor bestemde formulieren noteren - een verkooporderregister en een klantenomzetkaarten bijhouden - afgewerkte en nog te verwerken formulieren met betrekking tot de verkoop registreren, opbergen en opzoeken 4 een orderbevestiging samenstellen* - 5 6 aan de hand van de offerte en de verkooporder een magazijnopdrachtenbon voor levering uit het magazijn samenstellen* een klantenbestand bijhouden* - gegevens over (nieuwe) klanten inwinnen, vastleggen, controleren, muteren en archiveren, klantgegevens verstrekken en doorgeven, ontbrekende klantgegevens vaststellen en rapporteren, informatie uit het klantenbestand op gegeven kenmerken selecteren en verstrekken - de privacy-aspecten van de klantenadministratie in acht nemen 7 het systeem van factureren omschrijven 8 het factuurbedrag berekenen* - de begrippen voor-, tussen- en nafactureren - rekening houdend met kortingen, administratiekosten, vrachtkosten en BTW - samenstellen aan de hand van een magazijnopdrachtenbon 9 10 een creditverkoopfactuur samenstellen* een verkoopfacturenregister bijhouden* 11 kopieverkoopfacturen verwerken* - - aan de hand van kopieverkoopfacturen in het dynamisch en statisch verkooparchief registreren, opbergen en opzoeken AD/K/10 Sub-administraties De kandidaat kan(* = met behulp van geautomatiseerde systemen) 1 een debiteurenadministratie bijhouden* - een debiteurenkaart aanleggen en bijhouden - met behulp van debiteurenkaarten een saldilijst debiteuren aanleggen - betalingsvoorwaarden hanteren, overzichten van openstaande posten vervaardigen, openstaande posten naar ouderdom uitsplitsen, door afnemers genoten krediet controleren, naar aanleiding van facturen en aanmaningen reageren naar afnemers, de geldende procedures met betrekking tot nalatige debiteuren uitvoeren 2 de plaats van de sub-administratie debiteuren binnen de administratie omschrijven - 3 4 de samenhang tussen de sub-administratie debiteuren en de grootboekrekening debiteuren de plaats van de verkoopadministratie binnen de administratie omschrijven - verkoopfacturen controleren - verkoopfacturen op de grootboekrekening debiteuren boeken een crediteurenadministratie bijhouden* - een crediteurenkaart aanleggen en bijhouden - met behulp van crediteurenkaarten een saldilijst crediteuren aanleggen - betalingsvoorwaarden hanteren, overzichten van openstaande posten vervaardigen, openstaande posten naar ouderdom uitsplitsen, betaaladviezen lezen en verwerken, naar aanleiding van facturen en aanmaningen reageren naar leveranciers 5 de plaats van de sub-administratie crediteuren binnen de administratie omschrijven 6 de plaats van de inkoopadministratie binnen de administratie omschrijven - de samenhang tussen de sub-administratie crediteuren en de grootboekrekening crediteuren 37 7 - inkoopfacturen controleren - inkoopfacturen op de grootboekrekening crediteuren boeken de plaats van de voorraadadministratie binnen de administratie omschrijven - het verschil en de relatie tussen de voorraadkaarten en de grootboekrekening voorraad goederen - met behulp van gegeven voorraadkaarten een voorraadlijst met waarden samenstellen - de voorraadlijst met de grootboekrekening goederen vergelijken - de samenhang tussen de inkoopadministratie, de verkoopadministratie, de voorraadadministratie en de financiële administratie 8 een voorraadadministratie bijhouden* - aan de hand van magazijnbonnen 38
