1. Inleiding op het schrijven van een recensie

Het schrijven van een recensie
Een recensie is een journalistieke of meer wetenschappelijke tekst waarin de auteur
een onderbouwd oordeel geeft over een (kunst)werk dat om één of andere reden
nieuwswaarde heeft: een recent verschenen boek (fictie of non-fictie) of CD, een
theatervoorstelling (muziek, dans, drama), een film of een tentoonstelling. Als
recensent ben je daarom naast ‘gewoon’ gebruiker van een (kunst)werk (lezer,
luisteraar, toeschouwer, bezoeker, etc.) ook een criticus van het werk. Je beschrijft
en beoordeelt het gelezen, beluisterde of bekeken werk als publiek, namens het
publiek en ten behoeve van eventueel toekomstig publiek. Bovendien neem je als
recensent deel aan het ‘publieke debat’ over het cultuurdomein waarbinnen het
beoordeelde werk verschijnt. Dit vergt naast enige kennis van het betreffende
cultuurverschijnsel ook en vooral een eigen, persoonlijke en onderbouwde visie op
dit fenomeen.
Journalistiek of wetenschappelijk
Journalistieke recensies verschillen van wetenschappelijke recensies in het publiek
dat ze bedienen. Wetenschappelijke recensies verschijnen in wetenschappelijke
media en zijn gericht op een beperkt publiek van vakgenoten. Vaak hebben ze een
standaardomvang, een vaste structuur en een formele stijl. Journalistieke recensies
verschijnen meestal in media die door een veel breder publiek worden gelezen. Zij
zijn over het algemeen vrijer qua structuur dan wetenschappelijke recensies en
geschreven in een aantrekkelijke, informele stijl.
Tekstdoel
 een tekst, kunstwerk, voorstelling, expositie (etc.) beschrijven en beoordelen
om belangstellenden, andere gebruikers of potentieel publiek te informeren
en/of te amuseren
 een bijdrage leveren aan de meningsvorming over het betreffende deelgebied
van de literatuur, kunst, muziek, etc.
Invalshoek
Een goede recensie bevat meer dan alleen een beschrijving van en oordeel over het
besproken werk; een werk wordt altijd vanuit een bepaalde invalshoek besproken.
Die invalshoek kan de context van het werk zijn: de historische of maatschappelijke
context, het genre en de relatie tussen het besproken werk en andere werken in dat
genre of de plaats van het werk in een bepaalde stroming. Ook kan een werk
besproken worden vanuit de maker of de uitvoerder van het werk. Hoe verhoudt het
werk zich tot de rest van het œuvre? Bevat het werk autobiografische elementen?
Welke verschillen zijn er met eerdere uitvoeringen?
Globale structuur
Het medium waarvoor je schrijft, bepaalt de structuur van je recensie. Meestal is die
structuur tamelijk vrij. Om een indruk te krijgen van wat er van je verwacht wordt, kun
je het best een aantal recensies lezen in het betreffende medium: wat staat erin en
hoe wordt het vormgegeven?
Een goede recensie bevat in ieder geval:
 een (meer of minder gedetailleerde) beschrijving van het werk. Zorg echter dat
je ontknoping van roman, toneelstuk of film niet verklapt (tenzij iedereen die
afloop al kent, zoals bij bekende opera’s en toneelstukken)
 een duidelijk maar genuanceerd oordeel over het werk, onderbouwd met
argumenten. Wees je bewust van de impact die je oordeel kan hebben op de
kunstenaar, zijn eventuele financiers en het publiekssucces van zijn werk.
 gegevens over het werk (los van de hoofdtekst):
 bij teksten: titel, auteur, uitgeverij, jaar en plaats van uitgave, prijs, ISBNnummer;
 bij podiumkunsten: uitvoerend gezelschap, regisseur/choreograaf/componist,
plaats en datum van de beoordeelde voorstelling (plus speellijst van andere
voorstellingen);
 bij tentoonstellingen: plaats, deelnemende kunstenaars, openingstijden, prijs,
duur van de tentoonstelling.
Afhankelijk van de gekozen invalshoek bevat de recensie naast deze vaste
elementen ook informatie over ander werk van de maker, de stroming waarin de
kunstenaar werkt, et cetera. Idealiter lopen beschrijving, oordeel en
contextbeschrijving vloeiend in elkaar over, waarbij het echter duidelijk blijft wat voor
rekening van de auteur en wat voor rekening van de recensent komt.
Tips
 Om een goede recensie te schrijven is een gedegen voorbereiding
onontbeerlijk. Verzamel daarom informatie over de maker van het werk, over
zijn eerdere werken en over de context waarbinnen hij werkt. Ga je naar een
toneelstuk, lees dan vooraf de tekst (als die beschikbaar is). Bewaar alle
informatie die je bij een voorstelling of tentoonstelling krijgt.
 Noteer tijdens of onmiddellijk na het lezen, luisteren of kijken je eerste
indrukken en gedachten, opvallende details en een eerste oordeel over het
werk.
 Een recensie is in beginsel een journalistieke tekst, die voor alle
belanghebbende lezers aantrekkelijk moet zijn om te lezen. Houd hier
rekening mee bij het ontwerpen en formuleren van je tekst
 Zoals bij alle journalistieke teksten is een pakkend begin het halve werk.
Mogelijke openingen zijn: een citaat uit het werk, een uitspraak van de maker,
een onthulling, het oordeel, een actuele gebeurtenis of een intrigerend detail
(Donkers & Willems 2002).
Bronnen
Bekius, W. (2003). Werkboek journalistieke genres. Bussum: Coutinho.
Donkers, H., & Willems, J. (2002). Journalistiek schrijven voor krant en vakblad (2e
editie). Bussum: Coutinho.
Moor, W. de (1993). De kunst van het recenseren. Bussum: Coutinho.