Gezonde middenkoers helpt Europa verder

Uit: Reformatorsch Dagblad, 15 maart 2017
Gezonde middenkoers helpt Europa verder
Tussen de uitersten van zo veel mogelijk EU en juist géén EU moeten we kiezen voor een Europa van
het gezonde verstand, stellen Peter van Dalen en Lex Hoogduin.
De Europese Unie ligt ons na aan het hart. De EU heeft in belangrijke mate bijgedragen aan vrede en
welvaart. Dat willen we graag zo houden, juist nu we op een belangrijk kruispunt staan. Want in de
EU, en vooral ook in de eurozone, groeien de tegenstellingen.
Enerzijds zie je mensen zoals de liberale fractievoorzitter in het Europees Parlement, Guy
Verhofstadt. Deze fanaticus geeft als reactie op ieder probleem maar één antwoord: meer EU, meer
integratie. Maar die aanpak vergroot de kloof tussen mensen, instellingen en landen. Dat is riskant
voor het behoud van vrede en de ontwikkeling van onze welvaart.
Aan de andere zijde staan fanatici zoals Wilders. Hij wil de Europese Unie en de eurozone uiteen
laten vallen: niet minder EU, maar geen EU. Dat is voor een exportland als Nederland met zijn
mainports Rotterdam en Schiphol desastreus. Belangrijker nog: het zal Europa en dus Nederland niet
veiliger maken. Deze koers zet vrede en veiligheid op het spel. Die kant moet het dus ook niet op.
Alleen een alternatieve aanpak voor de EU en met name voor de eurozone is heilzaam: het Europa
van het gezond verstand. Wat zijn de contouren van dat Europa?
Infuus
Allereerst: afspraken nakomen. In het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie
(VWEU) verbiedt artikel 125 dat de Unie de aansprakelijkheid voor schulden van andere lidstaten
overneemt, de zogeheten ”no bail out”-clausule. Die bepaling moet dan ook worden toegepast. Zelfs
wanneer een bank in een lidstaat daardoor over de kop gaat.
Dat is immers het principe van zelfreinigend vermogen, zoals de clausule beoogt. Consequent
handhaven leidt ertoe dat andere landen en banken drommels goed opletten dat ze niet in de knel
komen. Afspraken nakomen bevordert dus anticiperend beleid én hervormingen.
Momenteel worden in Europa afspraken vaak niet nagekomen. Het vaste antwoord is om dan nog
maar meer naar Europa toe te trekken. Denk aan het Stabiliteit- en Groeipact, dat voorschrijft dat het
begrotingstekort van een land maximaal 3 procent mag bedragen en de staatsschuld onder de 60
procent moet blijven. Doordat deze norm niet werd nageleefd en landen in de problemen kwamen,
kijkt de Europese Commissie nu tot in detail mee hoe de nationale begroting eruitziet. Dat is de
wereld op zijn kop. Europese afspraken moeten eerst worden gehandhaafd.
Doordat de ”no bail out”-clausule nu niet wordt toegepast, blijven zwakke banken en lidstaten aan
Europese fondsen bungelen. Bovendien is het maar de vraag of Griekenland ooit in staat zal zijn om
de geleende gelden met rente af te lossen.
Griekenland aan het infuus laten liggen, is asociaal. Het moet mogelijk zijn de euro tijdelijk op te
geven zonder de EU te verlaten. Laat Griekenland buiten de eurozone de drachme ontwikkelen. Zo
krijgt de Griekse munt, na devaluatie, weer echte groeikansen. Griekenland kan dan zijn aanspraak
op de regionale en sociale fondsen via het EU-lidmaatschap behouden.
Geen verdere integratie
Het gezonde verstand gebruiken betekent ook stoppen met dromen over uitbreiding van de
Europese invloedssfeer. Dat betekent een bevriezing van het beleid dat gericht is op verdere
integratie. Het zogeheten ”Five Presidentsplan”, een plan dat moet leiden tot een monetaire, fiscale,
economische en politieke unie, moet van tafel.
Binnen de organisatie van de EU zijn veel beleidsmakers juist gefocust op meer zeggenschap. Dat
landen bepaald niet vanzelfsprekend die kant op willen, blijkt wel uit de brexit. Daarom moeten er
duidelijke criteria en procedures worden opgesteld om exits uit het eurogebied of de EU te
begeleiden.
Het beleid van de Europese Centrale Bank staat haaks op de geest van artikel 123 VWEU. Dat artikel
verbiedt directe monetaire financiering van overheidstekorten. De Europese Centrale Bank (ECB)
koopt echter op zeer grote schaal overheidsobligaties. Maar dat doet de bank niet rechtstreeks. Met
een truc omzeilen president Draghi en de zijnen het verbod uit het verdragsartikel. Daar moet een
einde aan komen. De facto is er sprake van schending van een van de kernartikelen van het VWEU.
Tot nog toe bepalen vooral Zuid-Europese landen het beleid van de ECB. De transferunie noord-zuid
is met het opkopen van vooral staatsobligaties rap naderbij gekomen. Zo’n transferunie binnen de
eurozone betekent dat de sterkere eurolanden in het noorden, zoals Duitsland en Nederland, de
zwakkere landen in het zuiden, zoals Italië en Griekenland, overeind houden. Dit proces heeft nu een
vrijwel permanent karakter gekregen.
De omvang van de ECB is sinds eind 2014 vooral hierdoor met ongeveer 1700 miljard euro
toegenomen. Zonder dat landen als Griekenland, Italië en Frankrijk structurele hervormingen hebben
doorgevoerd. Dat is onacceptabel.
Daarom luidt onze oproep: Europa, kies voor een derde weg, een weg van het gezonde verstand.
Peter van Dalen is Europarlementariër voor ChristenUnie-SGP. Lex Hoogduin is hoogleraar
complexiteit en onzekerheid in financiële markten en financiële instellingen aan de Rijksuniversiteit
Groningen en directeur van GloComNet (Global Complexity Network).