Informaticarecht woensdag 17 maart 2016 Informaticarecht Overzicht • • • • • • • • • Grondwet Verbintenissenrecht (E-commerce, EDI) Strafrecht (computercriminaliteit, schending privacy) Privacywetgeving Auteursrechten Consumentenrecht Arbeidsrecht Telecommunicatiewet Divers: portretrecht, merkenrecht, grondrechten (b.v. vrijheid van meningsuiting) e.a. • N.b. Europese verordening (AVG, Algemene Verordening Gegevensbescherming) in 2017 in werking dan in de hele Unie één Privacyregeling Informaticarecht Privacy • Er bestaat geen “Privacywet” onder die naam, wel: • • • • • WPR, Wet Persoonsregistraties WBP, Wet Bescherming Persoonsgegevens Wet computercriminaliteit (afluisteren en aftappen) Telecommunicatiewet (idem en mailings, spam en cookies) Grondwet (o.a. briefgeheim, geldt echter niet voor e-mail) Informaticarecht Privacy wetgeving Historie • Nederland in 1914 via auteurswet en onrechtmatige daad, b.v. foto’s van dikke dames op strand • 1951 bescherming persoonsadministraties, b.v. Wet Justitiële Documentatie. • 1971 Strafbaarstelling afluisteren telefoongesprekken, verborgen camera’s en microfoons (onder strenge voorwaarden) • 1971 Volksstelling, onvrede over massale registratie van persoonsgegevens door overheid • 1980 Grondwetsherziening, art 10 “Recht op bescherming persoonlijke levenssfeer”, opdracht overheid binnen 10 jaar regels op te stellen. • 1981 ontwerp WPR, herzien in 1985 en 1989 • 2001 WBP (Wet Bescherming Persoonsgegevens) vervangt WPR, laatst herzien 1-1-2016 Informaticarecht Privacy wetgeving Historie Internationaal • 1948 UVRM Artikel 12 Niemand zal onderworpen worden aan willekeurige inmenging in zijn persoonlijke aangelegenheden, in zijn gezin, zijn tehuis of zijn briefwisseling, noch aan enige aantasting van zijn eer of goede naam. Tegen een dergelijke inmenging of aantasting heeft een ieder recht op bescherming door de wet. • 1950 EVRM (art. 8 bescherming van de privésfeer) • 1966 BUPO-verdrag Burgerrechten vs Politieke Rechten(art. 17) • 1980 OECD-Guidelines (Organisation of Economic Corporation and development), richtlijnen voor bedrijven • 1981 CoE Convention 108 (bescherming van persoonlijke data bij computerverwerking) • 1995 EC DP Directive 95/46/EC, EU data protection richtlijn • 2017? General Regulation on DP, harmonisatie binnen EU, is in ontwikkeling Informaticarecht Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) Persoonsgegevens Informaticarecht Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) Persoonsgegevens • • • • • Alle gegevens die herleidbaar zijn tot een bepaald individu Naam, adres, maar ook foto waarop je te herkennen bent Andere gegevens waaraan iemand te herkennen is (vingerafdrukken, IPadressen) E-mailadres of MSN-account Bijzonder persoonsgegevens, zodanig gevoelige gegevens waarbij iemands privacy ernstig kan worden aangetast (zoals ras, godsdienst, gezondheid, seksuele leven, strafrechtelijk verleden). Extra strenge eisen! Informaticarecht WBP De Wet De WBP bevat regels voor de "geheel of gedeeltelijk geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens, alsmede de niet geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens die in een bestand zijn opgenomen of die bestemd zijn om daarin te worden opgenomen." Verwerking van persoonsgegevens Verwerking wil zeggen "elke handeling of elk geheel van handelingen met betrekking tot persoonsgegevens.“ De wet geeft als voorbeelden het verzamelen, vastleggen, ordenen, bewaren, bijwerken, wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken, verstrekken door middel van doorzending, verspreiding of enige andere vorm van terbeschikkingstelling, samenbrengen, met elkaar in verband brengen, alsmede het afschermen, uitwissen of vernietigen van persoonsgegevens. Informaticarecht WBP Regels m.b.t. de verwerking van persoonsgegevens • Voorafgaande uitdrukkelijke toestemming nodig, ook wel geïnformeerde toestemming genoemd. • Worden gegevens gevraagd dan vooraf informeren over opname in bestand, ook wanneer persoonsgegevens uit andere bron verzameld worden. Website of registratieformulier moet daarin voorzien. • Dus niet toegestaan email adressen van mensen die op een website reageren te verzamelen en te verkopen of massaal e-mails te sturen. • Hotmail mag haar klanten wel massale mails sturen, want daarvoor geef je toestemming gegeven via “Algemene Voorwaarden. • Informatieplicht wat met de gegevens gebeurt, behalve als dit vanzelfsprekend is • Correctierecht, recht om in te zien te corrigeren of verwijderen. • Recht van verzet, verwerking van persoonsgegevens moet worden gestaakt • Beveiligingsplicht door encryptie, wachtwoorden of SSL Informaticarecht WBP Regels m.b.t. de verwerking van persoonsgegevens, Vrijstellingen • Abonnementen, uitgevers van publicaties (ook elektronische) hoeven administratie van abonnees niet aan te melden. • Wetenschappelijk onderzoek en statistiek, alleen het hoogst noodzakelijke. • Communicatiebestanden, forums, abonnees van nieuwssites, alleen gegevens voor dit doel noodzakelijk. Bewaartermijn max. 1 jaar of op verzoek. • Netwerksystemen (privé netwerk), toegestaan voor veiligheid, interne controle, onderhoud en beheer, gebruikers dienen geïnformeerd. • WBP niet van toepassing voor persoonlijke of huishoudelijke doelstellingen (b.v. lijst met adressen en telefoonnummers van familie en vrienden). • WBP niet van toepassing voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Informaticarecht WBP IP-adressen • Elke computer op internet heeft een eigen uniek IP-adres. • Alleen de provider kan een link leggen naar de persoon achter een IP-adres. • IP-adressen worden beschouwd als persoonsgegevens omdat ze (via de provider) te herleiden zijn naar een natuurlijk persoon. • Site mag niet zomaar IP-adressen publiceren. • Bijhouden mag b.v. om misbruik of vandalisme te voorkomen. • Rechtszaak nodig om provider tot afgifte te dwingen (b.v. strafzaak). Informaticarecht WBP BRP, Basis Registratie Personen • Van iedereen die in Nederland woont (en in het buitenland met een relatie met Nederland) worden de basisgegevens geregistreerd. • NAW, BSN, geboorte, kinderen etc. • Alle overheidsinstanties gebruiken het (Belastingdienst, SVB etc.) . • Gegevens zelf opgeven. • Controleren en eventueel corrigeren via http://mijn.overheid.nl, DigiD nodig. • Ook via burgerzaken van de gemeente • Beheer in handen van de “Rijksdienst Identiteitsgegevens” • Privacy beschermd door de wet BRP, http://wetten.overheid.nl/BWBR0033715 Informaticarecht WBP Spam • Het rondsturen van ongevraagde commerciële e-mail, in het jargon 'spam' geheten, mag in principe alleen als de geadresseerden hun toestemming hebben verleend voor opname in het bestand van de zender. • Het is verboden om "automatische oproepsystemen zonder menselijke tussenkomst, faxen en elektronische berichten“ te gebruiken voor het overbrengen van ongevraagde communicatie voor commerciële, ideële of charitatieve doeleinden. • Hiermee is het versturen van ongevraagde reclame per e-mail dus verboden, maar ook reclame via SMS is niet langer toegestaan. • Doet de verzender dit toch, dan ligt bij hem de bewijslast dat de ontvanger hier vooraf toestemming voor heeft gevraagd. • Klachten: https://www.spamklacht.nl Informaticarecht Cookiewet • Het zetten of lezen van cookies is verboden tenzij daarvoor toestemming van de gebruiker is gegeven. • Het maakt niet uit of de cookies de privacy schenden. • Uitzondering: technisch noodzakelijke cookies, als site niet meer goed werkt zonder het cookie (zoals bij een webshop). Dan geen toestemming nodig. • Advertentiegerelateerde cookies zijn nooit “technisch noodzakelijk” Informaticarecht WBP Stamboomonderzoek Wat mag er en wat niet? Informaticarecht WBP Stamboomonderzoek • De WBP maakt een uitzondering voor verwerking van persoonsgegevens voor uitsluitend persoonlijke doeleinden. • Het verzamelen van materiaal ten behoeve van een stamboom, en het maken van de stamboom zelf mag dus zonder toestemming van de personen die erin staan gebeuren. • Echter, op het moment dat de stamboom wordt gepubliceerd, bijvoorbeeld op Internet, is er niet langer sprake van "persoonlijke doeleinden". • De WBP gaat formeel gesproken over gegevens die herleidbaar zijn tot natuurlijke personen. Volgens de wet is een overledene geen natuurlijk persoon (meer). Derhalve is de WBP niet van toepassing op overleden personen. • Nog levende personen opgenomen in de stamboom moeten formeel toestemming geven, want die zijn herleidbaar. • De WBP kan dus soms toch van toepassing zijn! Informaticarecht WBP Anonimiteit op Internet • anon.penet.fi de meest populaire remailer • Een 'remailer' is niets anders dan een computer met een grote database, die van elk inkomend e-mail bericht de afzender verwijdert, en vervangt door een uniek nummer, waarna het bericht doorverzonden wordt naar de ontvanger. • In de database wordt bijgehouden welk adres hoort bij dat nummer, zodat een antwoord van de ontvanger doorgestuurd kan worden naar de oorspronkelijke verzender. • Vooral geschikt voor discussiegroepen, vraag- en antwoord relatie met iemand opbouwen zonder elkaar te kennen. • Versleutelen b.v. via PGP ("Pretty Good Privacy") encryptiemethode via het publieke-sleutel algoritme, te verstrekken aan iemand die er om vraagt. • Digitale handtekening via PGP code. Informaticarecht WBP Recht om vergeten te worden Informaticarecht WBP Recht om vergeten te worden • Het recht om vergeten te worden ofwel vergeetrecht is een recht voor burgers van de Europese Unie om bepaalde privacygevoelige informatie te laten verwijderen uit de zoekresultaten bij een internet zoekmachine. Ze moeten hiervoor contact opnemen met de eigenaar van de zoekmachine zelf, zo heeft het Europese Hof van Justitie op 13 mei 2014 besloten (failliete Spanjaard). • Google verwijderingsformulier en managen online identiteit http://www.mijnonlineidentiteit.nl/google-formulier-zoekresultaten-verwijderen • Zie ook de “Suicide Machine” http://www.anneliesje.nl/online-marketing/hoe-verwijder-ik-mijn-profiel-vansociale-netwerken/ Informaticarecht WBP Het briefgeheim • Briefgeheim in de grondwet geregeld (art 13.1), "Het briefgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, op last van de rechter." • Het briefgeheim geldt niet voor e-mail. Internetproviders hebben wel een geheimhoudingsplicht voor mail van en naar hun klanten. En de schrijver van een e-mail kan via zijn auteursrecht optreden tegen ongewenste publicatie. • Schending geheimhouding strafbaar (139c. WvS), max.1 jaar gevangenisstraf Informaticarecht WBP Camera toezicht, filmen en fotograferen van mensen • Cameratoezicht en filmen met een aangebrachte (vaste) camera mag alleen als dat is aangekondigd of duidelijk zichtbaar (camera bij ingang in winkels) • Met een handcamera mag je wel filmen (of fotograferen) op de openbare weg. • Dashcams zijn wel toegestaan (is niet vast aangebracht), kan als bewijs worden aangevoerd. • In besloten ruimtes zijn de regels strenger, vanwege het grotere privacy-belang van diegenen die je filmt (Verboden tenzij duidelijk aangekondigd). • Eigen huis of tuin mag, buurvrouw die ligt te zonnen mag niet. • Heimelijk cameratoezicht is bij wet verboden (b.v. in pashokjes of kleedkamers) • Bij cameratoezicht moet een reglement of protocol aangeven waarom er wordt gefilmd, wat er met de beelden gebeurd en de rechten van gefilmde personen. Informaticarecht WBP College Bescherming Persoonsgegevens (CBP), voorheen Registratiekamer Informaticarecht WBP College Bescherming Persoonsgegevens (CBP), voorheen Registratiekamer • houdt toezicht op de naleving van de Wet Bescherming persoonsgegevens. Verwerkingen van persoonsgegevens moeten hier worden aangemeld, tenzij ze onder één van de vrijstellingen uit de wet vallen. Wie dat niet doet, riskeert een boete. • adviseert de regering over de bescherming van persoonsgegevens, voert onderzoeken uit, toetst gedragscodes en privacyreglementen en behandelt vragen en klachten. • Het CBP is bevoegd om boetes uit te delen aan organisaties die de WBP overtreden. De registraties van bestanden met persoonsgegevens moeten worden aangemeld bij het CBP. Informaticarecht WBP Hoe bewaak je de privacy op internet? • Besef dat als je publiceert op een forum of blog voor eeuwig op internet staat • Wees terughoudend met invullen van naam-en adresgegevens op websites, in veel gevallen heeft de site je adres en telefoonnummer nergens voor nodig. • Lees de privacyverklaring van de site voor je je registreert. • Gebruik een tijdelijk e-mailadres om je te registreren bij websites, gebruik je echte e-mail adres alleen voor privécorrespondentie. • Let op wat voor cookies er worden meegestuurd, in browser uit te zetten of per cookie toestemming geven of te weigeren. • Realiseer je dat alles wat je op je Facebook-profiel, Linkedin-pagina, blog of homepage zet voor de hele wereld toegankelijk is. • Als je iets publiceert voor anderen of over anderen mag dat alleen met instemming van de ander. Informaticarecht WBP Informaticarecht WBP Klachten gebruik persoonsgegevens • Autoriteit Persoonsgegevens. https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/zelfdoen/privacyrechten/klacht-over-gebruik-persoonsgegevens • Consument en markt https://www.consuwijzer.nl/telecom-post/vastetelefonie/privacy/klacht-over-inbreuk-op-privacy Informaticarecht Electronisch patiëntendossier Informaticarecht Electronisch patiëntendossier Informaticarecht Electronisch patiëntendossier Hoe werkt het LSP? Informaticarecht Electronisch patiëntendossier Hoe geeft u toestemming? Uw huisarts en apotheek zullen u om toestemming vragen. Daarna leggen ze in uw dossier vast of u toestemming hebt gegeven. U kunt ook zelf contact met uw huisarts en apotheek opnemen. Vanaf 1 januari 2013 mogen uw huisarts en apotheek uw medische gegevens niet zonder uw toestemming beschikbaar stellen voor raadpleging via de zorginfrastructuur. Als u geen toestemming hebt gegeven, kunnen zorgverleners uw gegevens ook niet inzien in noodsituaties. Informaticarecht Electronisch patiëntendossier 1. Als ik toestemming geef, wie kunnen mijn gegevens dan inzien? • Alleen huisartsen, waarnemend huisartsen (huisartsenposten), apothekers, ziekenhuisapothekers en medisch specialisten kunnen nu aansluiten op de zorginfrastructuur. Alleen deze zorgverleners kunnen dus uw belangrijkste medische gegevens inzien. • Dat mag alleen als u toestemming hebt gegeven. En als het nodig is voor uw behandeling. • Zorgverzekeraars, werkgevers en bedrijfsartsen kunnen dus niet bij uw medische gegevens. Ook andere zorgverleners, zoals een psycholoog of een fysiotherapeut, kunnen uw gegevens niet inzien via de zorginfrastructuur. Informaticarecht Electronisch patiëntendossier 2. Welke gegevens kan de zorgverlener inzien? Zorgverleners die aangesloten zijn op de zorginfrastructuur kunnen uw persoonlijke gegevens zien zoals uw naam, adres, geboortedatum, leeftijd en geslacht. Ze kunnen ook een overzicht zien van de medicijnen die u gebruikt. Een waarnemend huisarts kan ook een samenvatting van het huisartsdossier opvragen. Daarin staan: • uw huidige gezondheidsproblemen; • welke medicijnen u gebruikt; • bekende allergieën; • informatie over contacten met u in de laatste 4 maanden of over de laatste 5 contacten; • bijzonderheden die belangrijk zijn voor een waarnemend arts (b.v. allergiëen). Informaticarecht Electronisch patiëntendossier 3. Hoe veilig is de uitwisseling van medische gegevens via de zorginfrastructuur? • Computersysteem van de zorgverlener moet voldoen aan strenge beveiligingseisen. • Zorgverlener krijgt alleen toegang tot het netwerk met een speciale pas en een wachtwoord. • U moet eerst toestemming geven aan uw zorgverlener voor het beschikbaar stellen van uw gegevens. • Alleen zorgverleners die u behandelen, mogen uw gegevens inzien. • Het inzien van uw gegevens moet nodig zijn voor uw behandeling. • Op het gebruik van het netwerk is nauwlettend toezicht. Zo houdt het netwerk bij wie welke gegevens op welk moment heeft ingezien. Zo kan dat altijd gecontroleerd worden en wordt misbruik snel gesignaleerd. Geen 100% garantie dat er geen poging tot misbruik wordt gedaan. De bescherming van uw medische gegevens is geregeld in de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) en de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Informaticarecht Elektronisch patiëntendossier Van Naar? Informaticarecht Wet Koop op Afstand Colportage op internet Informaticarecht Wet Koop op Afstand Colportage op internet • Bindende regels bij koop via Internet • Binnen 30 dagen leveren anders kan koper opzeggen • Recht op ontbinding van de koop binnen 14 dagen na aflevering, teruggave aankoopsom, uitzondering goederen of diensten die niet kunnen worden teruggezonden (maatwerk, bederfelijk goed etc.) • Informatieplicht van de verkoper over te leveren diensten of producten • Schriftelijke bevestiging verplicht (papier of e-mail) • Wet geldt niet voor alle diensten (b.v. logies, vervoer, eten en drinken, financiële diensten, verkoop bij opbod, weddenschappen etc.) Informaticarecht Gebruik Router • Draadloos netwerk van een ander gebruiken, mag dat? Volgens hof in den Haag in 1994 nog toegestaan, wel onrechtmatig, alleen stelen van bandbreedte, geen computervredebreuk, maar…….. Informaticarecht Gebruik Router • Draadloos netwerk van je buren gebruiken, mag dat? • Je ontdekt dat de draadloze verbinding van je buurman geen enkele beveiliging heeft. • Handig 2 x zoveel downloaden en sneller internetten. • Wet Computercriminaliteit II van 2006: Opzettelijk en wederrechterlijk binnendringen in een systeem of netwerk is computervredebreuk (hacken) Max. 1 jaar gevangenisstraf of €16.750,- boete. • Uitzonderingen: Als buurman goedkeurt dat je mag gebruiken is natuurlijk niet strafbaar, netwerk met aanduiding “Open Wifi, kom maar binnen” mag je uiteraard gebruiken. Zo ook “publieke hotspots” : KPN, T-Mobile, Luchthavens, Stations, trein etc. Informaticarecht Auteursrecht Definitie: “Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.” Exclusief recht van de maker om een werk openbaar te maken of te verveelvuldigen. Rechthebbende: • De maker, schepper van het werk • De werkgever • De rechtspersoon • De erfgenamen • Rechtverkrijgende door overdracht n.b. Niet nodig aan te vragen, bescherming is automatisch! Informaticarecht Auteursrecht Voorwaarde voor bescherming: • Creatie met eigen, oorspronkelijk en creatief karakter. • Persoonlijk stempel van de maker. • Zintuigelijk waarneembaar. Vormen • Teksten, computersoftware, cartoons, foto’s, tekeningen, geluids/videomateriaal e.d. • Niet: feiten, gedachten, mechanische foto’s, reproducties, wetten, zakelijke boodschappen Informaticarecht Auteursrecht Wat is toegestaan? • Linken naar afbeeldingen, tekst, video’s en geluidsfragmenten op het internet is altijd toegestaan, mits ze rechtmatig openbaar zijn gemaakt • Film, foto, TV-beelden ter toelichting in een presentatie is toegestaan. • “Open Cultuur Data”, collectiestukken van culturele instellingen (o.a.musea) toegestaan te raadplegen te verspreiden en hergebruiken. • Kopie voor eigen gebruik • Parodie • Citeren van werk Duur van het recht: • Vanaf dag van creatie tot 70 jaar na het overlijden van de maker. • Bedrijfsuitgaven anoniem tot 70 jaar na de creatie. Informaticarecht Auteursrecht Auteursrecht op afbeeldingen: • Vrijwel alle foto's en alle plaatjes die op Internet beschikbaar zijn, zijn auteursrechtelijk beschermd. • Het werk moet wel origineel zijn en het persoonlijk stempel van de drager bevatten. • Bij foto’s moet de originaliteit blijken uit invalshoek, compositie of belichting. • Mechanische foto’s zijn niet beschermd, zoals pashokje foto, beveiligingscamera etc. • Beeld aankondigen, bekritiseren of bespreken is toegestaan, bronvermelding verplicht. • Websites door hobbyisten met afbeeldingen is inbreuk op het auteursrecht, officiëel toestemming nodig van de maker. Informaticarecht Auteursrecht Vervolg afbeeldingen: • Website “Jaap” mocht foto’s overnemen van Funda mits niet groter dan 194x145 pixels. Is geldig beeldcitaat. Informaticarecht Auteursrecht Regels thuiskopie: Van de volgende categorieën mag geen thuiskopie worden gemaakt: • Elektronische databanken, papieren databanken mag dus wel • Bouwwerken je mag een huis onder architectuur dus niet nabouwen • Computerprogramma's de rechtmatige verkrijger wel een reservekopie maken van het programma Een thuiskopie van geschriften (boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften, muziekpartituren en dergelijke) is wel toegestaan. Informaticarecht Auteursrecht Regels thuiskopie cd’s/dvd’s en video: • Downloaden uit een filesharing netwerk is toegestaan, ook uit een illegale bron, mits niet verder verspreid. • Napster verboden dus gesloten, stelde muziek en films beschikbaar. • KaZaA en Bittorent wel toegestaan, gebruikers wisselen zelf files uit en zijn zelf verantwoordelijkheid voor de legaliteit. • Embedden van muziek in Blog of Hyves en radiostreaming wilde Buma/Stemra belasten. Na heftige protesten ingetrokken. Informaticarecht Auteursrecht Thuiskopie vergoedingen: Is niet per kopie te traceren dus in prijs van de drager verwerkt. Producten en opslagcapaciteit Thuiskopievergoeding (ex. BTW) Cd-r € 0,03 Dvd € 0,03 Externe hard disc (hdd) € 1,00 Audio-/videospeler ≤ 2 GB € 1,00 Audio-/videospeler > 2 GB € 2,00 Hdd-recorder/settopbox ≤ 160 GB € 2,50 Hdd-recorder/settopbox > 160 GB € 5,00 Telefoon met muziekspeler/smartphone < 16 GB € 2,50 Telefoon met muziekspeler/smartphone ≤ 16 GB € 5,00 Tablet ≤ 8 GB € 2,50 Tablet > 8 GB € 5,00 Pc/laptop € 5,00 Informaticarecht Auteursrecht Portretrecht: • Wie op de foto staat kan publicatie van de foto verbieden als hij/zij daar een redelijk belang bij heeft (privacy of commerciëel belang) • Bij nieuwswaarde afwegen privacybelang vs vrije meningsuiting • De maker heeft het auteursrecht en mag dus kopiëren en publiceren. • De geportretteerde heeft het portretrecht en mag kopiëren en (in beperkte mate) publiceren, mits naam van de maker genoemd. • Maken van thuiskopie toegestaan, slechts enkele exemplaren voor eigen oefening studie of gebruik. RVD is eigenaar Informaticarecht Nuttige websites http://www.iusmentis.com/overzicht/ http://www.justitia.nl/privacy/ http://wetten.overheid.nl/BWBR0011468/2016-01-01 http://cameralocaties.nl/Leesmeer.php http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2015-07-01 http://www.auteursrecht.nl/auteursrecht