présentation/presentatie

Armoede en conflict
Conferentie België in de
VN-Veiligheidsraad
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Armoede, wat is?


Absolute armoede: geen toegang tot
essentiële basisvoorzieningen,
gebonden aan inkomen
Relatieve armoede: afhankelijk van
zelfperceptie (subjectieve beleving) en
onderlinge vergelijkingen (cfr
inkomensongelijkheid)
19 december 2006
2
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Verspreiding van armoede




Extreme armoede = minder
dan 1 $/dag;
Gewone’ armoede = minder
dan 2 $/dag (Wereldbank)
In 2001 waren er 1,1 miljard
extreem armen en 2,7
miljard mensen met inkomen
van < 2$/dag
Kritiek:
•
•
inkomen alleen is mager.
Hoe staat het met HDI
(alfabetisering,
levensverwachting en
koopkracht)
Zegt niets over
inkomenskloof (ongelijkheid
cr. Gini-coëfficient)
19 december 2006
3
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Kloof tussen rijk en arm





5 % rijksten hebben een
inkomen 114 keer groter dan
5 % armsten
1 % rijksten hebben
evenveel als 57 % armsten
25.000 rijke Amerikanen
hebben evenveel als 2
miljard armen
In 2003 waren er 476
miljardairs (samen 1.400
miljard $), in 2004 691
(2.200 miljard $)
In 2001 zijn er meer dan 1
miljard extreem armen
19 december 2006
4
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Gewelddadige conflicten vandaag
Veranderde aard van oorlogen
•
•
•
Geweld tussen staten is afgenomen. Er is een
toename van burgeroorlogen
Percentage burgerslachtoffers is gestegen
Karakter van veel gewelddadige conflicten is
veranderd
• Oorlogsvoerende partijen zijn onduidelijker
• Oorlogen als uitwassen van maatschappelijke
•
•
tegenstellingen
Veelal uitgevochten met lichte wapens
Maar: interventieoorlogen blijven geregeld opduiken
19 december 2006
5
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Burgeroorlogen 1950 - 2001
19 december 2006
6
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Aantal gewelddadige conflicten in
ontwikkelingslanden
19 december 2006
7
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Gewelddadig conflict door
combinatie van factoren
Meeste burgeroorlogen zijn een gevolg van het
op elkaar inwerken van verschillende
variabelen (vgl UNDP-concept van menselijke
veiligheid, 1994):
• Economisch (belang van inkomen)
• Landbouw en voedselschaarste
• Milieudegradatie
• etnische of culturele rivaliteiten
• Gebrek aan democratie, politieke corruptie en
•
•
mensenrechtenschendingen,…..
Bewapening
Internationaal economisch beleid (WB, IMF, WTO,….)
19 december 2006
8
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Oorzaak van burgeroorlogen
(Wereldbank, 2003)




‘Rechtse’ analyse: etnische oorzaken of
religieuze haat
‘centrum’-analyse: gebrek aan democratie;
gebrek aan mogelijkheid regelen politieke
geschillen
‘Linkse’ analyse: erfenis kolonialisme en
economische ongelijkheid en
onderontwikkeling
Conclusie Wereldbank: gebrekkige
economische ontwikkeling is sleutelfactor voor
gewelddadig conflict
19 december 2006
9
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Oorlog en ontwikkeling


Wederzijds verband
•
•
Oorlog zorgt voor ontwikkelingsproblemen
Ontwikkelingsproblemen zorgen voor geweld
Drie groepen landen (indeling Wereldbank)
•
•
Hoge inkomenslanden (Oeso-landen)
Midden inkomenslanden (4 miljard mensen)
•
Lage inkomenslanden (1 miljard mensen)
• 4 X meer kans op gewelddadig conflict
• 15 X meer kans op gewelddadig conflict
19 december 2006
10
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Risico op burgeroorlog

Factoren volgens Wereldbank (2003)
• Inkomen en groei
• Verdubbeling van inkomen zorgt voor halvering van
risico op rebellie
• 1 procent economische groei doet risico op oorlog
met 1 procent verminderen
• Grondstoffen
• Grote afhankelijkheid van grondstoffenexport zorgt
voor groter risico (prijsschokken zijn desastreus
voor veiligheid)
19 december 2006
11
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
19 december 2006
12
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Armoede en conflict: ‘greed’ en
‘grievance’

Veel rebellenbewegingen worden
gedreven door hebzucht eerder dan
politieke objectieven (greed):
• strijd voor mineralen en fossiele brandstoffen
• exportgewassen in tijden van hoge prijzen

Frustratie en uitsluiting zorgen voor
geweld en vijandschap tussen Individuen
en groepen (grievance):
• Verpaupering als gevolg van gebrek aan
landbouwgrond of te lage grondstoffenprijzen
19 december 2006
13
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Leenpolitiek volgens Washington
Consensus

WB en IMF-politiek van standaard structurele
aanpassingen (SAP) zorgde voor inkomensongelijkheid
en verarming bij de onderste lagen door bv:
•
•
•
•
•
overheidsbestedingen bij voorkeur naar omlaag (vb.
landbouwsubsidies of openbare diensten)
muntdevaluatie om export te doen groeien (stimuleert
grootschalige landbouw – van voedselproductie naar
exportgewassen)
Handelsliberalisering (zwakke economieën kunnen niet
concurreren met sterke spelers)
verwelkomen van rechtstreekse buitenlandse investeringen
(ondergraaft eigen economische behoeftenpolitiek)
Privatiseringen (winst ipv dienstverlening wordt drijfveer;
opleggen van ‘user fees’)
19 december 2006
14
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Case: Rwanda
Verwaarlozing van sociaal-economische
grondoorzaken van genocide van 1994
• Genocide was deels product van koloniaal
systeem:
• Scheppen van sociaaletnische rivaliteiten in
•
bestuurlijk systeem
Omschakelen van voedselproductie naar
exportgewassen (‘les cultures obligatoires’ op
gemeenschapsgronden)
19 december 2006
15
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Rwanda

Postkoloniaal economisch systeem: afhankelijkheid van
koffie voor exportinkomsten. Probleem:
•
•

Internationaal koffie-akkoord op dood punt
Koffie stabilisatiefonds van de staat geraakt inde schulden
Groeiende demografische druk, tekort landbouwgronden
en bodemerosie zorgen voor interventie van Wereldbank
via SAP:
•
•
•
•
Stopzetten van invoerbeperkingen voedselimport
Stopzetten van subsidies
Devaluatie van de munt (50 %)
Privatisering van staatsondernemingen
19 december 2006
16
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Rwanda

Gevolgen van WB en IMF-optreden
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Prijsstijgingen van essentiële consumptiegoederen en
energie
Inflatie, schuldenlast stijgt met 34 % tussen ’89 tot ’92
Publieke dienstverlening stort in
Gezondheidszorg verslechterde (Malaria stijgt met 21 %)
Onderwijs gaat achteruit (o.a. vragen van schoolgeld)
In juni 92: tweede devaluatie
Omschakeling naar koffieproductie was desastreus voor
voedselproductie
FAO waarschuwt voor honger als gevolg van ineenstuiken
van koffieproductie, oorlog en hele marktsysteem
Leningen gingen voor deel naar aankoop militair materieel
Leger breidt fors uit van 4.000 naar 40.000 manschappen
Wapens komen ook bij milities terecht
19 december 2006
17
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Beleidsconsequenties:
conflictpreventie in brede zin




Halvering extreme armoede en honger (MDG 1):
•
•
Eerste stap met positieve veiligheidsconsequenties
Maar mag geen symptoombestrijding worden:
•
•
Meer aandacht voor lokale markt en behoeften
Stoppen dumping
• Koppelen aan arbeid en inkomen
• Uitschakelen van te grote afhankelijkheidsrelaties
• Vergt discussie over (globaal) economisch model
Landbouwpolitiek:
Volledige schuldkwijtschelding
Stabiele grondstoffenprijzen
19 december 2006
18
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Beleidsconsequenties:
conflictpreventie in brede zin (2)
Goede ontwikkelingssamenwerking is
efficiënter
veiligheidsinstrument
dan militair
veiligheidsbeleid
• Ownership
• multistakeholdership
• Partnership
19 december 2006
19
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Beleidsconsequenties:
conflictpreventie in brede zin (3)
Wapenhandel:
• Strikt naleven van
•
de wetgeving
(Europese
gedragscode)
Strikte inperking
van wapens naar
regio’s met laag
HDI
19 december 2006
20
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Militaire uitgaven en inkomen
19 december 2006
21
Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw
Militaire interventie





Symptoom van te laat handelen en mislukt
preventiebeleid
Legaliteit versus legitimiteit
Intentie: humanitair of belangen?
Kwestie van efficiëntie
Militair interventiebeleid obstakel voor
geweldpreventiebeleid en proportionaliteit
•
•
Is tot mislukken gedoemd indien:
• Indien geen duidelijke en haalbare politieke doelstellingen die
grondoorzaken van conflict aanpakken
• Indien geen zekerheid over bereiken van doelstellingen via
militaire middelen
Kan het geweld doen toenemen (Irak, Somalië,…)
19 december 2006
22