VIA Symposium 26-11-2012, Mevr. A. Beerthuizen, Psychologie

Psychologie & CRPS
Dr. Annemerle Beerthuizen
Gezondheidswetenschapper
Afdeling Medische Psychologie & Psychotherapie
Erasmus MC, Rotterdam
Inhoud
 Aanleiding onderzoek
 Literatuuronderzoek
 Opzet onderzoek
 Resultaten
 Psychologische factoren en ontstaan van CRPS
 Psychologische factoren en instandhouden van CRPS
 Psychologische behandeling van CRPS
 Aanbevelingen
2
Aanleiding onderzoek
3
Literatuuronderzoek (n = 31 studies)
4
Resultaten literatuuronderzoek
 - Matige kwaliteit van studies
 - Geen eenduidige conclusies
 - Geen studie naar psychologie en beloop CRPS
5
Persoonlijkheid & somatiek
 Psychosomatiek jaren 50:
 Bepaalde persoonlijkheid leidt tot bepaalde ziekte
 Huidig inzicht:
 Alleen type A & type D persoonlijkheid bij hartklachten
6
Multicenter onderzoek op SEH
7
Opzet onderzoek
 - 596 patiënten op baseline
 - Enkelvoudige fractuur van pols, hand, voet of enkel
 - Follow-up maximaal 1 jaar
 - 3 meetmomenten
 - Criteria van Harden & Bruehl
8
Harden & Bruehl criteria
1. Voortdurend pijn
2. Één symptoom per categorie (gerapporteerd door de patiënt):
a. Niet-pijnlijke prikkel pijnlijk / verhoogde gevoeligheid voor pijn
b. Kleurverschil / temperatuurverschil
c. Verschil in zweetproductie / zwelling
d. Krachtsverlies / bewegingsbeperking / veranderingen in huid,
nagel- of haargroei
3. Eén symptoom in twee van bovenstaande categorieën vastgesteld
door arts
9
Vragenlijsten per meetmoment
T0
T1
T2
T3
(Gips af)
(3 mnd)
(12 mnd)
Demografie
X
Medische vragenlijst
X
X
SCL-90
X
X
Life-events
X
Pijn Coping en Cognitielijst
X
X
Tampaschaal voor kinesiofobie
Criteria CRPS (Harden & Bruehl)
X
X
X
X
10
Opzet onderzoek
11
Psychologie & ontstaan CRPS
12
Diagnose ‘psychogene pijn’
Hendler (1984): Artsen gebruiken het label ‘psychogene pijn’ wanneer:
1. Een medische behandeling niet het gewenste resultaat oplevert
2. Patiënten gedragingen vertonen waar artsen moeilijk mee om kunnen
gaan
Cooper et al. 2012:
Medisch onverklaarde symptomen worden vaak onterecht toegeschreven
aan een psychogene ziekte
13
Psychologie & beloop CRPS

Depressie
Catastroferen
Instandhouden CRPS
Kinesiofobie
14
Resultaten psychologie & instandhouden CRPS
Associaties gevonden tussen:
Kinesiofobie – temperatuurverschil
Catastroferen – krachtsverlies, bewegingsbeperking
Depressie – haargroei, nagelgroei, kleurverschil
15
Overwegingen t.a.v. patiënten met CRPS
Gemedicaliseerd / experts; patiënten die weten wat ze willen
Chronische klachten veranderen psychologisch functioneren
Catastroferen, kinesiofobie, depressie
- Prevalentie persoonlijkheidsstoornissen algemene bevolking 10 à 15%*
*Verheul / Trimbos
16
Psychologische behandeling CRPS
17
Psychologische diagnostiek & behandeling
Werkgroep richtlijn CRPS adviseert consult psycholoog indien:
-Er een discrepantie is tussen objectiveerbare klachten en het (pijn)gedrag
-Stagnatie in de somatische behandeling optreedt
-De patiënt er zelf om vraagt
Diagnostiek: Symptom Checklist-90 (SCL-90)
Tampa Schaal voor Kinesiofobie (TSK)
18
Vragen aan de psycholoog
- Psychologische factoren die de klachten in stand houden/verergeren
- Veranderbare psychologische factoren
- De lijdensdruk ten gevolge van de klachten hoog is
- Contra-indicatie op psychologisch gebied voor medische en/of
psychologische behandeling
Behandeling: cognitieve gedragstherapie gericht op de consequenties van
de aandoening
Samwel, 2003
19
Cognitieve gedragstherapie & CRPS (1)
- Patiënt 1: Vrouw van 45 jaar, gebroken pols (sportongeval)
- Geen psychologische problemen in de voorgeschiedenis
- 3 maanden na trauma is CRPS vastgesteld
- Arts merkte op dat de patiënt bang is om haar pols te gebruiken door
angst voor verdere weefselbeschadiging en pijn
20
Cognitieve gedragstherapie & CRPS (2)
- Irrationele gedachte: pijn is slecht
- Conditionele gedachte: pijn betekent weefselschade
- Gevolg: aangedane arm wordt zo min mogelijk gebruikt
- Rationele gedachte: als het pijn doet, moet ik fysieke oefeningen doen
- Fysiotherapie: Graded exercise
21
Cognitieve gedragstherapie & CRPS (3)
- Patiënt 2: Vrouw van 45 jaar, gebroken pols (sportongeval)
- Geen psychologische problemen in de voorgeschiedenis
- 3 maanden na trauma is CRPS vastgesteld
- Arts merkte op dat de patiënt bang is om haar pols te gebruiken door
angst voor verdere weefselbeschadiging en pijn
22
Cognitieve gedragstherapie & CRPS (4)
- Irrationele gedachte: pijn betekent weefselschade; ik kan alleen
oefeningen doen wanneer de pijn weg is
- Ontwikkeling van rationele gedachten na het volgen van een
pijneducatie-programma
23
Aanbevelingen toekomst
Stigma
Onderzoek psychologische factoren en beloop CRPS
Onderzoek pathofysiologie, diagnostiek en behandeling
24
25
26
Dankwoord
Rianne de Wit
Frank Huygen
Adriaan van ‘t Spijker
Jan Passchier
Jan Klein
27