Ideeënboek - Wijkraad Leidsebuurt

Ideeënboek
DE LEIDSEBUURT GROENER
MOGELIJKHEDEN, VISIE EN IDEEËN OM DE LEIDSEBUURT TE VERGROENEN
2
Ideeënboek
DE LEIDSEBUURT GROENER
MOGELIJKHEDEN, VISIE EN IDEEËN OM DE LEIDSEBUURT TE VERGROENEN
Arda adviesbureau voor natuur, cultuurhistorie en recreatie en b&d Natuuradvies in opdracht van:
Wijkraad Leidsebuurt Haarlem
december 2013
3
4
Samenvatting
De vooroorlogse arbeiderswijk De Leidsebuurt in Haarlem
heeft een actieve wijkraad. De wijk wordt als stenig
ervaren, daarom wil de wijkraad de wijk vergroenen. De
wijkraad Leidsebuurt vroeg aan b&d Natuuradvies en ARDA
advies voor natuur en landschap de mogelijkheden voor
vergroening van de wijk te onderzoeken.
Een inventarisatie van het groen in de Leidsebuurt en het
inhoudelijk verzorgen van een avond voor buurtbewoners
zijn de fundamenten voor dit Ideeënboek. Naast deze
activiteiten zijn symposia bezocht, werd het beleid van de
gemeente Haarlem doorgenomen, de geschiedenis van de
wijk onderzocht en relevante literatuur bestudeerd.
Diversiteit en kleinschaligheid kenmerken de Leidsebuurt.
Tegelijkertijd zorgen deze kenmerken dat de samenhang en
eigenheid van de wijk niet direct zichtbaar zijn. De wijk is
duidelijk begrensd. De knusse Leidsebuurt heeft een warme
uitstraling, maar is desondanks ‘stenig’. Het groen in de
wijk is afhankelijk van particulier gevelgroen, planten in
potten en straatbomen. Het groen maakt lokaal de wijk
gemoedelijk. Uitbreiding van het groen zal de positieve
eigenschappen van de wijk: knus, warm, gemoedelijk,
verbeteren en bijdragen aan meer samenhang. De kunst in
de wijk is dringend toe aan onderhoud.
De Structuurvisie Openbare Ruimte Haarlem SOR2040 geeft
richting aan de ontwikkelingen van groen op grotere schaal
en is ingezoomd op de wijk. De ecologische basis is de
drager voor het groen in de wijk.
Vanuit de Structuurvisie zijn zes kaartbeelden gemaakt
voor de Leidsebuurt. Korte beschrijvingen bij de kaarten
geven aan welke hoofdlijnen gevolgd kunnen worden.
Versterk ecologische kwaliteit, maak de wijk
ecologisch toegankelijk, vorm het bestaande groen
om, maak groene hotspots, groene routes en versterk
de eenheid in de buurt.
In de Leidsebuurt zijn veel voorbeelden te vinden van hoe
de wijk zou kunnen vergroenen. Bewoners namen zelf
initiatieven en maakten gevelgroen, geveltuinen en
plaatsten bloembakken. Deze praktijkvoorbeelden, de
ideeën uit de bewonersavond en de ideeën die
voortkwamen uit de inventarisatie zijn van buiten naar
binnen uitgewerkt tot een scala van ideeën voor meer
groen, variatie en verbetering van de ecologische kwaliteit.
Ondanks de beperkte ruimte blijkt er in de Leidsebuurt veel
mogelijk.
Dit Ideeënboek beschrijft in hoofdstuk ”Kijk op de wijk” een
hoofdlijn van waaruit het groen in de wijk kan worden
ontwikkeld. De hoofdlijn dient als vertrekpunt, als
toetsingsmoment en als streefbeeld. Groen is doen!
Groen is beleefbaar!
5
6
Inhoud
Samenvatting .............................................................. 5
Westerstraat ........................................................... 33
Inhoud ....................................................................... 7
Fietskluis wordt fruitkluis ....................................... 33
Inleiding ..................................................................... 8
Speelplaats + paardenlandje = Buurtboerderij.......... 34
Aanpak ....................................................................... 9
Groene poorten en assen .......................................... 35
Leidsebuurt ................................................................10
Pleinen ................................................................... 36
Leidsebuurt ................................................................10
Leidseplein ........................................................... 36
Beeldimpressie Leidsebuurt ....................................... 11
Brouwersplein en Nadorstplein................................ 38
Geschiedenis ........................................................... 12
Groene hotspots ...................................................... 40
Onderzoek in de buurt .............................................. 13
Binnenplaatsje Boterplein ...................................... 40
Conclusies onderzoek in de buurt: ........................... 13
Parkeerplaats Boterplein ........................................ 40
Flora en fauna in de buurt ......................................... 14
Pleintje achter Boterplein ....................................... 41
Buurtavond ............................................................. 15
Overige hotspots .................................................. 42
Kijk op de wijk ............................................................ 17
Groene routes ......................................................... 43
Structuurvisie Openbare Ruimte 2040 ......................... 19
Karakter en samenhang ........................................... 44
Grenzen ..................................................................20
Straat .................................................................. 44
Assen en poorten ..................................................... 21
Kruispunt ............................................................. 45
Pleinen....................................................................22
Groen in je straat .................................................... 46
Groen hotspots of oases ............................................ 23
Gevelgroen .......................................................... 46
Groene route in de straat .......................................... 24
Geveltuinen.......................................................... 47
Karakter, samenhang en eenheid ............................... 25
Potten en pannen.................................................. 48
Ideeën .......................................................................28
Overige ideeën ........................................................ 49
Brouwersvaart ......................................................... 28
Voortuinen en achtertuinen .................................... 49
Leidsevaart ............................................................. 29
Stadslandbouw ..................................................... 49
Westergracht ........................................................... 30
Nuttige informatie ...................................................... 50
Verantwoording en colofon .......................................... 51
7
Inleiding
De Leidsebuurt in Haarlem is een van de vooroorlogse
wijken in Haarlem. De wijk met relatief smalle straten in
een rechtlijnige verkaveling ontstond begin twintigste eeuw.
Deels kent de wijk nieuwbouw waar de oude arbeidershuisjes, industrie of andere bedrijven verdwenen voor
woningbouw.
De wijkraad van de Leidsebuurt is een actieve groep die de
bewoners van de wijk adviseert, informeert, ondersteunt en
eventueel doorverwijst, en waar nodig de hulp van
professionele krachten inroept. Een van de onderwerpen is
het groen. In samenspraak met de gemeente Haarlem en
het Bewonersbedrijf wordt naar het groenonderhoud van de
wijk en de invulling van de parken gekeken.
Aan b&d Natuuradvies en ARDA advies voor natuur en
landschap kregen de opdracht de mogelijkheden in kaart te
brengen en een ideeënboek samen te stellen. Het
voorliggende ideeënboek is gebaseerd op een inventarisatie
van groen in de wijk, een bewonersavond en ervaring in
vergelijkbare projecten. Dit ideeënboek gaat uit van een
duurzame en ecologisch verantwoorde invulling van het
groen in de Leidsebuurt.
De Leidsebuurt wordt als stenig ervaren. In de smalle
straten is beperkt ruimte voor groen. Reden genoeg om te
bezien hoe de wijk groener en daardoor nog leefbaarder
kan worden. Op de achtergrond speelt de terugtrekkende
rol van de gemeente en wordt in overleg steeds meer
onderhoud van groen aan de bewoners zelf overgelaten. Dit
biedt kansen om zelf de invulling en uitvoering van het
onderhoud van het groen op te pakken.
8
Aanpak
Na een oriënterend gesprek met de wijkraad is het project
als volgt aangepakt.
De eerste stap was het in kaart brengen van de wijk.
Gedurende tweeënhalve dag is intensief door de wijk
gefietst en gefotografeerd. Per straat werd een kleine
beschrijving gemaakt. Met buurtbewoners werden praatjes
gemaakt over de wijk en hoe zij het groen ervaren.
Tegelijkertijd werden op internet en in literatuur ideeën
bijeen gezocht. Ook werd deelgenomen aan drie symposia.
De tweede stap was het organiseren van een
bewonersavond. Tijdens de bewonersavond werden de
deelnemers aan de slag gezet met potlood en papier en een
maquette van een stukje van de wijk. Doel was
inventariseren van ideeën en wensen die in de wijk leven.
Al doende met elkaar komen de ideeën vanzelf naar boven.
De avond leverde een flinke input voor het ideeënboek.
De uitwerking en presentatie van het ideeënboek is de
derde stap die hier voor u ligt.
De laatste stap is de concretisering en uitvoering van de
ideeën. Hierin is een grote rol weggelegd voor de Wijkraad
in samenwerking met het Bewonersbedrijf en de gemeente
Haarlem. Deze stap valt buiten deze opdracht aan b&d
Natuuradvies en ARDA advies voor natuur en landschap.
9
Leidsebuurt
10
Beeldimpressie Leidsebuurt
11
Geschiedenis
Bron: www.watwaswaar.nl
1877
1905
1953
1973
1983
1985
veenweide en tuinderijen
bebouwing en industrie, Westergracht gegraven
voltooide wijk
Westergracht gedempt
Sloop boterfabriek en arbeiderswoningen
Vernieuwing wegdek aanleg straatmozaïken op
kruispunten
1999 Nieuwbouw Boterplein
2010 Sloop en nieuwbouw Oost Indiëstraat en
Sterrebosstraat
2011 Groenvoorziening pleinen en Nadorstplein herzien.
Op de website van Wijkraad Leidsebuurt www.leidsebuurt.nl
in de rubriek geschiedenis is een uitgebreide beschrijving
opgenomen van de geschiedenis van de wijk. De wijk is van
oudsher een arbeiderswijk met sociale woningbouw.
12
Onderzoek in de buurt
De voorliggende paragraaf geeft een korte beschrijving en
conclusies van tweeënhalve dag onderzoek in de buurt.
De buurt is in meerdere opzichten divers qua; bebouwing
oude en nieuwe huizen; straatbomen soms meerdere
soorten in een straat; gebruik van plantenbakken;
straatbreedtes, stoepen en parkeren; hoeveelheid
gevelgroen; aanwezige pleintjes en groene hoekjes.
De Leidsebuurt heeft straten met klinkers waardoor een
warme en schilderachtige uitstraling ontstaat. Veel
kruispunten hebben een ingelegd mozaïekpatroon. Daarmee
onderscheidt de buurt zich van andere buurten. Meerdere
mozaïeken zijn helaas na opbreken niet volgens patroon
hersteld. Verspreid in de wijk staat beeldende kunst. De
beelden zijn aan onderhoud toe. Het straatmeubilair is
functioneel. Fietsenrekken zijn in de buurt uniform van
kleur en uitvoering. De plantenbakken variëren van
betonnen vaste bakken tot houten kubussen en varianten
van bewoners. De beplanting van de bakken bestaat veelal
uit uitheemse cultivars. De beplanting op de pleinen is
eentonig, deels nog jong en wordt als saai ervaren. Langs
de spoorlijn aan de Westerstraat zijn grauwe fietskluizen
geplaatst. Het terughoudende onderhoud van de gemeente
van stoepen en straten resulteert in een toename van wilde
planten in de wijk. Tijdens het buurtonderzoek werden
zesentachtig soorten waaronder bloemrijke soorten
gevonden. Er werden relatief weinig vogels en andere
dieren gezien.
De mogelijkheden voor dieren zijn in een dichtbebouwde
wijk gering, maar er zijn in de wijk ook weinig
voorzieningen voor dieren.
Uit meldingen van de Nationale databank flora- en fauna
blijken er toch ook bijzondere en beschermde dieren in de
Leidsebuurt voor te komen.
Conclusies onderzoek in de buurt:
• De Leidsebuurt is zeer divers en kleinschalig waardoor
•
•
•
•
•
•
de samenhang en eigenheid van de wijk niet direct
zichtbaar is. Paradoxaal is dit ook kenmerkend voor de
buurt.
De Leidsebuurt is duidelijk begrensd door
Brouwersgracht, Leidsevaart, spoorlijn Westertstraat
en de Westergracht.
De Leidsebuurt is knus met de smalle klinkerstraatjes
en heeft een gezellige warme uitstraling.
De Leidsebuurt is op een aantal plaatsen groen maar
overwegend stenig.
Het groen in een straat is sterk afhankelijk van
particulier gevelgroen, plantenpotten en straatbomen.
Meer groen kan bijdragen aan de samenhang en
gemoedelijke uitstraling. Het groen moet wel goed
onderhouden worden.
De kunstwerken in de Leidsebuurt hebben (dringend)
onderhoud nodig.
13
Flora en fauna in de buurt
Enkele waarnemingen uit de nationale databank flora
en fauna: Meervleermuis, Gewone dwergvleermuis,
Boomblauwtje, Bruine sprinkhaan, Dagpauwoog,
Kleine vos, Gammauil, Gekielde loofslak,
Kastanjemineermotje, Segrijnslak, Boomkruiper,
Groenling, Halsbandparkiet, Huismus, Gierzwaluw,
Zwarte roodstaart
Tijdens het onderzoek:
Merel, Kokmeeuw, Kauw, Vlaamse gaai, Ekster,
Zilvermeeuw, Zwarte kraai
Wilde en verwilderde planten
Akkerkool
Beemdooievaarsbek
Beklierde basterdwederik
Beklierde duizendknoop
Beklierde nachtschade s.s.
Bezemkruiskruid
Bijvoet
Canadese fijnstraal
Donzige klaproos
Echte kamille
Fluitenkruid
Gehoornde klaverzuring
Gekroesde melkdistel
Gele helmbloem
Gewone braam
Gewone eikvaren
Gewone es
Gewone esdoorn
Gewone melkdistel
Gewone paardenbloem
Gewone raket
Gewone reigersbek s.s.
Gewone smeerwortel
Gewone vlier
Gewoon herderstasje
Gewoon langbaardgras
Gewoon varkensgras
Glanzige ooievaarsbek
Groot kaasjeskruid
Grote brandnetel
Grote klit
Grote weegbree s.s.
Haagwinde
Hanenpoot
Harig knopkruid
Harig vingergras
Hazelaar
Heermoes
Hollandse iep
Judaspenning
Kleefkruid
Klein kruiskruid
Klein springzaad
Kleine brandnetel
Kleine ooievaarsbek
Kleine varkenskers
Klimop
Kompassla
Kruipertje
Kruipklokje
Kruldistel
Liggende vetmuur
Look-zonder-look
Mannetjesvaren
Middelste teunisbloem
Moederkruid
Muurleeuwenbek
Muurpeper
Muursla
Muurvaren
Perzikkruid
Reuzenbalsemien
Ridderzuring
Robertskruid
Rode spoorbloem
Ruig x Maarts viooltje
Ruwe en Zachte berk
Sint-Janskruid
Slaapmutsje
Stinkende gouwe
Stokroos
Straatgras
Straatliefdegras
Tongvaren
Tuinwolfsmelk
Uitstaande melde
Vertakte leeuwentand
Vlinderstruik
Vogelmuur
Walstroleeuwenbek
Wijfjesvaren
Wilde akelei
Zegekruid
Zevenblad
Zwarte els
Zwartsteel (varen)
14
Buurtavond
Wensen en ideeën uit de buurt verzamelen was het doel
van de buurtavond. Met vier werkvormen werden de
wensen en ideeën verzameld. Tekenen, maquette bouw,
een discussiegroep en een geeltjes wand, gaven de ideeën
handen en voeten. Al doende inspireerden de deelnemers
elkaar.
De discussiegroep boog zich over de visie op de wijk op de
lange termijn. Er was een groepje dat via een maquette
ideeën genereerde voor de inrichting van de spoorstrook en
het paardenweitje. En er was een groep die via fototekencollages ideeën bedacht voor de inrichting van bepaalde
locaties in de wijk.
De ideeën, wensen en gedachten over de wijk werden op de
geeltjes wand geprikt. De steekwoorden over de
Leidsebuurt geven het volgende beeld van de wijk: een
gezellige kleinschalige rommelige, afwisselende, sociale,
stenige, prettige woonomgeving, veilige en volkse wijk. Een
duidelijke boodschap was: behoud de afwisseling van de
Leidsebuurt zonder dat het rommelig wordt. De ideeën
en wensen zijn grotendeels verwerkt in dit boek.
15
Wat vind je van de Leidsebuurt
Mooi groen
Veilig
Onnatuurlijke steenwoestijn
Stenig groen
Rommelige buurt
Uitdaging
Gezellig
Gezellig
Prettig wonen
Volkswijk
Gezellig hobbelige straten
Goede maar rommelige buurt
Ben geboren in de Leidsebuurt en vindt het geweldig
Fijne wijk
Gezellig en welgelegen
Afwisselend
Sociaal
Kleinschalig gemoedelijke wijk
Ideeën
Buurtboerderij
Wandelpad langs het spoor doorlopend tot Houtmanpad
Eetbaar groen
Vervangen paaltjes/amsterdammertjes door groen
Geveltuinen/bloembakken/klimmers
Straat meer groen bij huizen
Website/ meer veiligheid drempels voor de kinderen
Veel meer bloembakken en groen
Trottoirs repareren
Bestrating wegdek heel slecht/ wegdek repareren
Fietsenstalling
Meer klein groen
Groen ook gebruik van kinderen
Kunst in de buurt onderhouden!
Kinderwippers bij de paardjes
Elke poging om bloeiende plantjes in de perken te zetten
wordt weggeschoffeld/ genuanceerd leren schoffelen
Groen tuinafscheidingen/ leifruit/klimplanten
Raadpleeg Marijke Don over herstel behoud patronen op
kruisingen
Leidseplein weer meer open, hekjes weg, meer toegang tot
het groen
Moestuin op fietsenbakken
Patios en achtertuinen teveel bestraat/ tuincoach zoals
vogelconsultant van de vogelbescherming
Auto’s elders parkeren (westergracht o.i.d)
Leifruit langs de blinde muren
Ander groen Brouwersplein/bestendig is kleur
Geen bomen op straathoeken, liever middenin de straat
anders kunnen rolstoelers rollators er niet langs
BBQ pleintje
Gevelplanten, geveltuintjes, nestgelegenheid vogels,
vlinders en bijen
Fietsenstalling in spoordijk
Onderhoud boompjes voor de deur
Kattenpoep in boomspiegels/oplossing vinden voor
kattenpoep in boomspiegels
16
Kijk op de wijk
Vanuit het stedelijk beleid van de Structuurvisie Openbare
Ruimte 2040 (SOR) is ingezoomd op de Leidsebuurt. Kijk op
de wijk geeft de hoofdlijnen aan waarbinnen het groen
vorm en kleur kan krijgen. Kijk op de wijk beschrijft de visie
die zowel vertrekpunt als toetsingsmoment is bij aanleg en
beheer van het groen en het water in de wijk.
De stad bestaat niet alleen uit de harde componenten
grond, straten en wijken. De leefbaarheid in een buurt
wordt vooral bepaald door de inwoners en hoe zij omgaan
met de gezamenlijke ruimte. Met andere woorden “hoe ga
jij met je straatje om”! In deze tijd waarin de overheid
minder heeft te besteden, krijgen inwoners meer de ruimte
om zelf invulling te geven aan de directe omgeving. Vat
deze invulling niet op als: “Mooi, ik bepaal zelf voortaan wat
ik voor mijn deur wil zien” maar als “Goed, hoe kunnen we
gezamenlijk onze straat, onze wijk en onze stad mooier
maken”. Deze laatste slogan is voor het vergroenen van de
Leidsebuurt het uitgangspunt.
Groen is doen, gezamenlijk aanpakken en bijhouden.
Groen in de wijk blijft groen als we er ook wat mee
doen!
Groen in de wijk maakt gezond, brengt de bewoners weer
terug bij hun wortels, maakt de wijk leefbaarder en
kleuriger. Aan groen valt wat te beleven. Ieder seizoen
verandert het beeld, er komen dieren op af, groen geeft
rust en groen geeft eenheid, groen zuivert de lucht en van
groen word je blij.
Aan het groen in de Leidsebuurt zijn deze
belevingswaarden af te lezen.
Verzorging van het groen is de belangrijkste voorwaarde
om de belevingswaarden hoog te houden. Groen kan snel
verloederen als er niets mee gebeurd. Dat geldt ook voor
“natuurlijk” groen in de wijk.
17
“Planten vormen een steeds belangrijker deel van
onze leefomgeving. Ze zijn niet langer een luxe of
onnodige, maar plezierige, decoratie. Het is allang
bekend dat zelfs het zien van planten vanuit een
raam een heilzaam effect heeft. Planten spelen
bovendien een belangrijke rol bij het schoonmaken
en zuiveren van de lucht in gebouwen en onze
steden"
(Uit Plannen en planten: Piet Oudolf en Noel Kingsbury)
18
Structuurvisie Openbare Ruimte 2040
De Structuurvisie Openbare Ruimte 2040 (SOR 2040) geeft
voor een belangrijk deel richting aan de ontwikkeling van
het ecologische groen en versterken en ontwikkelen van het
stedelijke groen in Haarlem.
“Er wordt gekozen voor de versterking van de beleving van het
groen in Haarlem. De versterking ligt in eerste instantie in de
toevoeging van een groen, recreatief netwerk in Haarlem, dat de
oostelijke en westelijke aantrekkelijke landschappen met elkaar
verbindt en binnen de stadgrenzen vergroent. De ecologische
beleefbaarheid van de natuur die als het ware de stad wordt
ingetrokken wordt daarin meegenomen.
Essentieel is dat bestaande, natuurrijke plekken behouden blijven
en de kans krijgen om oud te worden. Vervolgens zal deze natuur
voor bewoners beleefbaar moeten zijn.
Ecologie wordt gekoppeld aan duurzaamheid. Meervoudig
ruimtegebruik met ecologische meerwaarde wordt toegepast door
middel van het realiseren van groene daken, groene gevels en
waterpleinen. Het combineren van opvangen van regenwater met
groen, biedt tevens kansen voor kleinschalige natuurontwikkeling.
Ook bij nieuwbouw worden ecologische randvoorwaarden
gesteld.” Bron: SOR Haarlem 2040
De ecologische basis is de drager voor het groen in de
Leidsebuurt.
Het mes snijdt daarmee aan twee kanten namelijk
kwalitatieve verbetering van het ecologisch groen en
versterking van het stedelijke groen. De wijk kan daarmee
een groennetwerk voor mens en dier worden.
19
Grenzen
De
Leidsebuurt is duidelijk begrensd. De
grenzen van de wijk hebben alle vier een
ander karakter. De grenzen vormen de
verbinding met het ecologische netwerk in
Haarlem.
Versterk de ecologische kwaliteit van
de grenzen.
Brouwerskade muurplantenreservaat,
Leidsevaart weg voor vleermuizen,
Westergracht weideland en Westerstraat
vruchtgaard belevingsgaard.
20
Assen en poorten
De straten die uitkomen op de grenzen van de
wijk zijn ook de poorten voor organismen om
in de wijk te komen.
De poorten zijn uitnodigend voor mens en
dier om de wijk in te gaan.
Belangrijkste poorten in de Leidsebuurt zijn de
poorten van de doorlopende straten
Oranjestraat en Oranjeboomstraat. Beide
straten vormen de hoofdverbinding in de
buurt.
De assen in de Leidsebuurt leggen de
ecologische verbinding met de overige straten.
In de assen is er extra aandacht voor dieren
en planten en in het bijzonder op de
kruispunten.
21
Pleinen
Met uitzondering van het zuidwestelijke
kwadrant heeft ieder kwadrant een groot plein.
De meeste pleinen zijn nog niet zo lang geleden
heringericht en opnieuw vormgegeven. De
invulling van de groene ruimte op de pleinen
kan ecologischer, kleurrijker en aantrekkelijker
voor mens en dier.
Vorm het groen op de pleinen om waarbij
de ecologie van het groen de drager is voor
de andere randvoorwaarden zoals
beleefbaarheid, veiligheid en
bestendigheid.
Maak gebruik van bloem- en besdragende
soorten. Varieer in kleur, bloeitijd en
geschiktheid voor vogels en insecten zoals
vlinders.
22
Groen hotspots of oases
Groene hotspots zijn kleine pleintjes,
opengevallen plekken in de wijk waar het goed
toeven is: genieten, spelen, tuinieren en
ontmoeten zijn de sleutelwoorden. Ontmoeten
van mens tot mens en van mens tot de
natuurlijke omgeving.
De groene hotspots zijn de 10 oases van de
Leidsebuurt.
Het zijn kleinschalige tuintjes, speeltoestellen,
zit- en hangplekken in het groen; nabij natuur
door gebruik van ecologisch groen en
voorzieningen voor dieren zoals nestkastjes,
insectenhotels, drink- en badderplaatsen voor
mussen.
In de oases valt natuur te beleven!
23
Groene route in de straat
In de Leidsebuurt liggen bijzondere routes voor
dieren. In deze routes zijn speciale
voorzieningen gemaakt voor bijvoorbeeld
mussen, vleermuizen of voor vlinders. In deze
routes is de kans groot een van deze dieren aan
te treffen.
De routes zijn rode lopers voor mens en
dier.
De routes worden ingevuld door de bewoners
met geveltuintjes, gevelgroen of bloembakken.
Speciale voorzieningen zijn bijvoorbeeld
nestkastjes, vleermuiskast, een zandbad voor
mussen, een insectenhotel, planten die extra
aantrekkelijk zijn voor vlinders etc.
In de straten geven de bewoners zelf invulling
aan het groen en de routes. Ligt de straat in
een route maak dan gebruik van de tips die
voor deze route belangrijk zijn. Ligt de straat
buiten een route maak dan gebruik van de
overige tips en ideeën over het gevelgroen,
geveltuin of plantenbak.
Mijn groen voor de deur is er voor mens en
dier.
24
Karakter, samenhang en eenheid
Het karakter van de Leidsebuurt is divers en blijft
divers. Iedere straat heeft zijn eigen kenmerken
die zorgen voor eenheid. Straatmeubilair,
bloembakken maar ook de staatbomen zorgen in
de straat voor eenheid en binding van begin tot
eind. Tussen de straten blijft diversiteit bestaan.
Het is eenheid in en door verscheidenheid.
Begin en eind van de straat krijgen
verbinding door meer dan alleen de
straatnaam.
De samenhang en herkenbaarheid van de buurt
wordt versterkt door extra aandacht op de
kruispunten van de assen. De straatmozaïeken
geven een bijzondere invulling aan de wijk. Ze
dragen bij aan een sterke identiteit. Herstel en
onderhoud gaan goed samen met extra aandacht
voor de kruispunten.
Maak van de kruispunten minipleintjes.
Plaats op de hoeken de laanbomen van de straat.
Gebruik dezelfde bloembakken en vul de bakken
met ecologisch groen of passend in een route.
Herstel de mozaïeken en zorg na opbreken dat
herstel volgens tekening plaatsvindt.
25
26
27
Ideeën
De ideeën komen op de eerste plaats uit de Leidsebuurt.
Verspreid in de buurt hebben bewoners zelf initiatieven
genomen en geveltuinen, gevelgroen aangelegd of
plantenbakken neergezet. Ondanks de vaak beperkte
ruimte blijkt er nog veel mogelijk. De voorliggende ideeën
zoomen in van buiten naar binnen en van groot naar klein.
Brouwersvaart
De Brouwersvaart heeft een gemetselde kadermuur van
natuursteen met een ligging op het noorden. Op veel
plaatsen groeien al bijzondere muurplanten. De kademuur
kan uitgroeien tot een groene wand met beschermde
planten. Voorwaarde blijft een continu kleinschalig beheer
onder begeleiding van de gemeente of deskundigen.
Maak de kademuur tot een beschermd muurplanten
reservaat.
Draai de aanlegzijde van de boten om naar de zijde met de
houtendamwand en voorkom aanleggen van te veel boten.
Zorg bij onderhoud voor een geschikte ecologische
begeleiding. Aan de straatzijde op het trottoir is er ruimte
voor geveltuinen, bloembakken en gevelgroen. Bij de
bredere toegangen in de wijk staan laanbomen met
bloemrijke boomspiegels in het trottoir.
Op de foto is het toekomstbeeld ingevuld. De boten liggen
aan de overzijde en de kademuur is fraai begroeid.
28
Leidsevaart
De Leidsevaart is een drukke doorgaande weg met weinig
ruimte. Het groene karakter wordt gevormd door de groene
poorten van de zijstraten en de doorgaande laanbeplanting
langs het water. De kademuur heeft een zonnige expositie
waardoor deze minder geschikt is voor muurplanten.
Koester muurplanten zoals muurleeuwebek, muurfijnstraal en andere muurplanten die tegen de zonexpositie
kunnen.
Langs de kade staan laanbomen. Deze bomen zorgen, als
ze wat groter zijn voor meer schaduw. Bovendien maken ze
de gracht donkerder en trekken voedsel aan voor
vleermuizen. De bomen kunnen ook de vleermuizen
geleiden, bijvoorbeeld de wijk in en naar de Westergracht.
Vul de bomenrij aan tot aan de Brouwersgracht zodat ook
een verbinding tot dieper in de stad wordt gemaakt.
In de boomspiegels is ruimte voor groene en sterke
bodembedekkers. Verruim daarvoor de huidige
boomspiegels. De Leidsevaart heeft dan niet alleen een
route voor vleermuizen maar ook een voor insecten zoals
wilde bijen, hommels en vlinders. Aan de straatzijde ligt
een trottoir waar bewoners gevelgroen, planten bakken of
geveltuinen kunnen aanleggen. De toegangen tot de wijk
zijn groene poorten zoals bij het Leidseplein, Oranjestraat
en het Boterplein. Via deze poorten komt de ecologie de
wijk in.
29
Westergracht
De Westergracht is de ecologische verbinding naar het
achterliggende duingebied. De huidige brede laan met
ventwegen en brede bermen is al lang onderwerp van
gesprek. Opnieuw openen van de Westergracht is een wens
die is opgenomen in het SOR 2040. De herinrichting zou
kunnen refereren aan het beeld van voor de aanleg van de
gracht: een brede molenwetering met natuurlijke
oevers en knotbomen. Onderstaand zijn een symmetrisch
en een a-symmetrisch model geschetst. In beide opties is
meer licht en ruimte dan nu het geval is. In de
a-symmetrische optie is een wandelpad en een doorgaand
fietspad opgenomen.
symmetrisch zonder fietspad
30
asymmetrisch met fietspad
31
Voorlopig wordt ervan uitgegaan dat het heropenen van
de gracht nog op zich laat wachten.
De bomen langs de Westergracht verbinden de Leidsevaart
met de spoorbaan en zijn een ecologische corridor naar de
duinen. De bomen worden mogelijk gebruikt als geleiding
en als tijdelijke verblijfplaats voor vleermuizen. De
populieren zijn inmiddels van een ouderdom waarop takken
uitvallen. Omdat de herinrichting waarschijnlijk nog op zich
laat wachten zou in de tussenliggende periode een
uitstervingsbeleid op zijn plaats zijn. Populieren
verdwijnen langzaam uit het beeld. Zo komt er meer licht in
de ondergroei waarmee er ook meer ruimte zou komen
voor ecologisch groen in de bermen.
In de berm zou, in gedachte aan het water dat hier ooit
was, een golf met blauw bloeiende planten de huidige
eentonigheid kunnen doorbreken.
Langs de gevels van de aanliggende ventweg kunnen
bewoners gevelgroen, geveltuintjes en plantenbakken
plaatsen.
32
Westerstraat
De spoorbaan en talud begrenzen de Westerstraat. Het
talud en de aanliggende ruigte vormen een van de
ecologische hoofdstructuren in Haarlem. Langs de spoorlijn
migreren planten en dieren tot diep in de stad. De huidige
smalle rand met bomen en struiken is aan verjonging toe.
Verhoog de ecologische kwaliteit van de smalle
strook groen door aanplanten van bloem- en
vruchtdragende soorten bomen en struiken.
Fietskluis wordt fruitkluis
In de strook liggen oases met fietskluizen. De betonnen
dozen staan met de meest kleurloze zijde als oesters naar
de straat. Het veranderen van de positie met de openingen
naar de straat gericht als een bloem die opengaat, biedt
ruimte voor planten en struiken om tussen en over de
betonnen kluizen te groeien. Op de deurtjes zou
graffitikunst met een groen randje nog meer kleur kunnen
geven.
Fruitbomen en struiken bloeien in voorjaar en zomer en
geven vrucht in zomer en najaar. Bewoners kunnen de
vruchten plukken. Het restfruit is voor de vogels en
insecten. Zo kan de smalle strook veranderen in een
langgerekte vruchtgaard.
Omdat de ruimte beperkt is, kan op de smalste delen
worden gewerkt met leifruit tegen de omheining. In de
smalle perken is ruimte voor diverse soorten bessenstruiken. Op de zeer smalle delen kunnen braam, framboos
of andere klimmende vruchtdragers de heining begroeien.
33
Speelplaats + paardenlandje = Buurtboerderij
Aan de noordzijde van de spoorstrook ligt een speelplaatsje
en een paardenlandje. Dit is één van de groene hotspots in
de wijk. De voorzieningen zijn toe aan vervanging en
onderhoud. Vooral de aanwezige kunstobjecten zijn
verwaarloosd. Dit biedt kansen om één van de wensen naar
voren gebracht op de buurtavond te realiseren.
Tijdens de buurtavond werd door deelnemers een maquette
gemaakt van de buurtboerderij. De ideeën zijn zoveel als
mogelijk in de tekening verwerkt.
Initiatieven waarin de sleutelwoorden voedsel en
ontmoeting de hoofdrol spelen zijn de essentie voor deze
plek in de Leidsebuurt. Op deze plek is groen vooral doen
maar er is ook ruimte voor kunst, sport en spel of
rondhangen.
34
Groene poorten en assen
Een groene poort, de entree van de straat, nodigt mens en
dier uit om naar binnen te gaan. De groene poort is het
visitekaartje van de straat.
De groene poort is eenvoudig te realiseren door planten van
gevelgroen of bomen in de entree van de straat.
Gecombineerd met het straatmozaïek biedt een groene
entree een aantrekkelijk beeld. Tijdens de bewonersavond
tekende bewoners het idee van de groene poort op een
transparant.
De groene poort krijgt extra waarde als er in de straat een
vervolg is met bomen, struiken en ander gevelgroen.
35
Pleinen
De grote pleinen Brouwersplein, Leidseplein en Nadorstplein
zijn de afgelopen jaren heringericht. Gekozen is om de
vormgeving niet te wijzigen maar de invulling van het groen
om te vormen naar kleurrijker ecologisch groen. Maak
daarom gebruik van bloem- en besdragende soorten en
varieer in kleur, bloeitijd en soorten. Faseer de omvorming
door iedere keer maar een klein deel ecologisch te
ontwikkelen.
In de kaart zijn de huidige bomen zichtbaar als kruisjes. De
ingetekende groene kruinen laten zien hoeveel bomen er
gezond kunnen uitgroeien en waardoor het plein lichter zal
worden. Plant als vuistregel nieuwe bomen met een
minimale afstand van twaalf meter uit elkaar. Geef nieuwe
aanplant direct meer ruimte.
Reduceer het aantal hekwerken tot wat strikt noodzakelijk
is. Dit zal de openheid van het plein ten goede komen.
Leidseplein
Het Leidseplein kan door verkleining van het bomen
bestand lichter worden. Het licht is voorwaarde voor een
gevarieerdere ondergroei van struiken en planten. Meer
licht verhoogt de belevingswaarde en maakt het plein
minder somber.
36
Betrek de schooljeugd bij herinrichting van de perken. Maak
gebruik van stinsenplanten zoals daslook, Haarlems
klokkenspel, voorjaarshelmkruid, holwortel, lelietje der
dalen, lieve vrouwe bedstro of bolgewassen zoals
boerencrocus, blauwe boshyacinth, etc. Deze planten
bloeien vroeg in het jaar voor het blad aan de bomen komt.
Plant bodembedekkers die bestand zijn tegen schaduw
zoals maagdenpalm, donkere ooievaarsbek, kruipend
zenegroen, maarts viooltje, gevlekt longkruid, grote
bosaardbei, vingerhoedskruid, heksenkruid of varens.
Creëer ook ruimte voor het uitlaten van de hond met
grasstroken zodat de perken minder worden belast. Het
zelfde geldt voor katten maar dan zonder gras. Geef de
bewoners in de kleine hoeken van het plein de ruimte om
hier zelf de perken in te vullen en te onderhouden.
37
Brouwersplein en Nadorstplein
Het Brouwersplein en Nadorstplein zijn speelpleinen. De
functionele inrichting staat er in het teken van spelen.
Spelen en beleven passen bij elkaar. Gevarieerde natuur
speeltuinen bieden kinderen speel en beleef plezier. Een
natuurspeeltuin is een overweging waard. Boomstammen
om over te lopen bieden direct spelgenot.
De pleinen kunnen bijvoorbeeld' vlinderplein' worden door
aanplant van voor vlinders aantrekkelijke soorten planten
en struiken. Een bloeiboog waarbij er op het plein altijd
ergens bloeiende planten staan en waardplanten waar de
rupsen van de vlinders op leven trekt vlinders aan. Een
insectenhotel zou het plein complementeren.
Verwijder hekken zodra de hagen de functie van de hekken
hebben overgenomen. Verdicht de hagen met hondsroos,
egelantier of veelbloemige roos.
Op de foto’s staan compilaties van perken met
aantrekkelijk, kleurrijk, ecologisch groen in contrast met de
huidige invulling die te zien is achter de bankjes.
Op de foto rechts is gebruik gemaakt van invulling met
ruigte soorten en grassen.
38
Het Nadorstplein heeft aan de noordzijde een gemengde
haag met o.a. duindoorn. Dit is een mooi voorbeeld van
ecologisch groen. Vervang bij uitval in een haag van beuk
of haagbeuk de struiken door bes- en bloemdragende
soorten zoals veldesdoorn, rode kornoelje, mei- of
sleedoorn, waardoor meer variatie ontstaat. In perken met
struiken zijn naast de vlinderstruik ook vuilboom,
sleedoorn, zwarte- en rode bes, struikganzerik, rimpelroos,
vlier en gelderse roos goed mogelijk. De wand met
klimplanten op het Nadorstplein kan aangevuld worden met
wilde kamperfoelie, hop, heggenrank, egelantier, hondsroos
en wilde bosrank.
Op beide pleinen is ruimte voor een hooilandje met wilde
planten en bloemen zoals margriet, pastinaak, knoopkruid,
grote brunel, rolklaver, vogelwikke, beemd ooievaarsbek,
vertakte leeuwentand, paardenbloem, veldzuring, stalkaars,
muskus kaasjeskruid, teunisbloem. Verticuteer de huidige
grasmat en zaai deze in met een wilde bloemenmengsel.
Maai niet meer dan tweederde van de oppervlakte pas
halverwege augustus na de bloei en zaadzetting. Laat het
maaisel enkele dagen liggen zodat het zaad kan vallen.
Trek zo mogelijk bij het afhalen van het maaisel de zode
enigszins open. Maai het komende jaar altijd eerst het deel
wat is blijven staan en vul aan tot maximaal tweederde.
Het hondenlandje op het Nadorstplein kan speelser voor
honden en kinderen. Ook hier is plaats voor enkele grote
boomstammen om over te lopen, te springen of betonnen
rioolbuizen om doorheen te kruipen of te lopen. Enkele
plukken met dicht op elkaar aangeplante struiken met
doorns of dwars geplaatste haagjes maakt het landje
spannender. In de haag rondom het landje is ruimte voor
bloem- en besdragende soorten.
39
Groene hotspots
In de wijk liggen tien groene hotspots: kleine pleintjes of
hoeken van straten en pleinen. De inrichting varieert. Een
hotspot kan een groene oase zijn met rust voor wie dat
zoekt. Meestal staan er een bankje en speeltoestellen of
soms een fietsenstalling. Een grotere hotspot betreft de
Nassautuintjes een project dat is aangesloten bij de “Doe
tuinen”. Voor de groene hotspot aan de Westerstraat is op
onder het kopje buurtboerderij een idee uitgewerkt.
Parkeerplaats Boterplein
Voor de parkeerplaats werd voorgesteld om een haag
rondom te plaatsen. Voor de kale muur zou een draadwerk
met beplanting voor vergroening van deze wand zorgen. Op
het hoge grote vlak zou een projectiescherm met
natuurbeelden het geheel afmaken. Het scherm zou ook als
openlucht buurtbioscoop kunnen dienstdoen. Het gebouwtje
op de voorgrond kan met wilde wingerd of een klimop
vergroenen.
Tijdens de buurtavond schetsten bewoners ideeën voor de
parkeerplaats bij de Boterstraat en de twee pleintjes tussen
Boterplein en de Oranjestraat. De thema’s gezondheid,
parkeren in het groen en diervriendelijk bleken toepasselijk.
Binnenplaatsje Boterplein
Het kleine binnenplaatsje krijgt een diervriendelijk inrichting
met een mussenhotel met badgelegenheid, wilde bijenpaal
en ruigte vol zaden en insecten. De buurt wordt uitgenodigd
om nestkastjes op te hangen in alle soorten en maten.
40
Pleintje achter Boterplein
Voor het pleintje achter het Boterplein is kleurrijk
voortgeborduurd op de aanwezige gekleurde deuren. Het
thema gezondheid komt tot uiting in de bewegen en spelen
voor kinderen. Het beschutte speelplaatsje komt rondom in
het groen. Gekleurde tegels vrolijken de omgeving op.
Boterplein
Het Boterplein is onlangs ingericht. De strook voor de
parkeerplaats aan de Leidsevaart is kaal. De strook ligt in
een zeer intensief gebruikt gebied. De strook wordt
intensief belopen omdat er geen rechtstreekse verbinding is
met het trottoir.
Voorgesteld wordt om hier ruime boomspiegels aan te
leggen met betegelde paadjes naar het trottoir. In de
boomspiegels kunnen laagblijvende bloeiende heester
worden geplant zoals mahonia, zuurbes, struikganzerik,
dwergvlinderstruik, sneeuwbes, (bonte)weichelia of laag
blijvende boeren jasmijn.
In de ruimte aan de zuidrand kunnen forsere struiken het
zicht op de parkeerplaats wegnemen. Boerenjasmijn,
forsythia, Gelderse roos, blazenstruik, wegedoorn en
sleedoorn kunnen de ruimte vullen.
41
Overige hotspots
De ecologische en belevingswaarde van de groene hotspots
kunnen met bloem- en besdragende soorten en of met
bloemrijke kruidenranden verbeteren. Omdat een aantal
van deze plekken kortgeleden is heringericht wordt
aangeraden gefaseerd om te vormen. 'Adoptie' van een
groene hotspot door de bewoners van de straat kan deze
plekken tot ontmoetingsplek maken tussen mens en natuur.
Een voorbeeld betreft het pleintje aan de westkant van de
Zuid Brouwerstraat waar bewoners al veel hebben gedaan
en nog ruimte is voor meer zoals op de foto zichtbaar is.
Een grotere hotspot betreft de parkeerplaats en speeltuin
aan de Sterrebosstraat. De plek is ook onlangs heringericht.
Desondanks lijken er mogelijkheden de soortsamenstelling
aan te vullen met bloem- en besrijke soorten. De hotspot is
betrekkelijk rustig en door een accent te leggen op de
inrichting voor vogels met ruigte hoekjes, zandbad voor
mussen, dichte doornachtige struiken zoals duindoorn en
ophangen van nestkastjes zal de belevingswaarde
toenemen.
In de ruimte ten westen van het Leidseplein is nog veel
ruimte om te vergroenen. Een suggestie voor deze plek is
een bloemen pluktuin in combinatie met een kruidentuin
waar bewoners uit bakken zelf verse kruiden kunnen
plukken. De witte wanden rondom bieden veel ruimte voor
klimmers en mogelijk leifruit. In het midden van deze
ruimte zou een walnoot niet misstaan.
42
Groene routes
De groene routes geven specifiek aandacht aan bijvoorbeeld mussen, vleermuizen, vlinders of bijen. De routes zijn
min of meer willekeurig gekozen en ze tonen voorbeelden
die ook elders in de Leidsebuurt uitgevoerd kunnen worden.
Een route werkt het best als hij groene gebiedjes zoals
hotspots of pleinen met elkaar verbindt en er in dat gebied
ook aandacht is voor de betreffende soorten. Dieren laten
zich niet op voorhand leiden maar door de speciale
aandacht voor hun leefomgeving neemt de kans toe
deze dieren in de route aan te treffen. De routes worden
ingevuld door de buurtbewoners.
In de groene route voor mussen is op regelmatige afstand
dicht gevelgroen aanwezig waarin de mussen kunnen
schuilen. Vuurdoorn, duindoorn, bosrank (clematis), klimop,
wilde wingerd, kamperfoelie, enz. zijn allemaal bruikbaar.
In de straat staan bomen met ruime boomspiegels. Er is
nestgelegenheid in de vorm van nestkastjes (mussenhotel),
dichte klimop en natuurlijk onder de daken van de huizen.
Bij renovatie van daken met dakpannen kan rekening
gehouden worden met mussen. Kale zandige grond onder
heggen en in geveltuintjes biedt ruimte voor het zandbad
van mussen. In de route zijn plekken waar ruigte met
grassen blijft staan. In de route zijn voerplekken, bijvoorbeeld in de boomspiegels waar mensen strooizaad kunnen
neerleggen.
Vleermuizen laten zich vooral leiden door voedselaanbod. In
de route staan daarom regelmatig bomen waar insecten op
af komen zoals veldesdoorn, linde, gewone esdoorn, zwarte
els of iep. Ruigten, hooiland en water leveren voedsel voor
vleermuizen. Vleermuizen verblijven vaak in spouwmuren of
onder daken ook daarmee kan bij renovatie rekening
gehouden worden. Vleermuiskasten in bomen en aan gevels
breiden het aantal mogelijke verblijfplaatsen voor deze
dieren uit. Aangepaste verlichting wat betreft kleur
intensiteit en richting maakt de route voor vleermuizen
aantrekkelijker.
Een vlinder- en insectenroute kenmerkt zich door veel
bloemen, bloeiende planten en struiken bijna het hele jaar
door. Aan deze route liggen kleurige geveltuintjes en de
bomen in de straat zijn bloem- en besdragend zoals:
meidoorn, peer, appel, meelbes en lijsterbes. Ook staan er
vroeg en laat bloeiende soorten zoals hazelaar, wilg, en
klimop. In de boomspiegels en geveltuinen staan bloeiende
wilde planten die nectar geven of planten waarvan rupsen
kunnen eten. Bijen- en insectenhotels, hommelkastjes,
een vermolmde boomstronk langs een gevel of in het
plantsoen bieden onderdak aan verschillende soorten.
Vlinder en insecten routes trekken ook vogels en misschien
zelfs vleermuizen, een bijkomend voordeel.
43
Karakter en samenhang
Straat
Een straat is herkenbaar door de inrichting en het
straatmeubilair zoals bankjes, fietsenrekken, plantenbakken
en boomsoorten. Zo staan in de Oranjestraat consequent
fietsstallingen met dezelfde plantenbakken.
In de Brouwerstraat staan van begin tot eind meelbessen
en in de Oost Indiëstraat perenbomen. Het groen smeedt
de straat aaneen. Het straatmeubilair sluit hierop aan. De
Leidsebuurt behoudt de diversiteit zonder dat het rommelig
wordt. Invulling van de straat wordt altijd in samenspraak
gedaan met de bewoners.
44
Kruispunt
Ook de kruispunten maken de wijk herkenbaar. Maak van
de kruispunten groene minipleintjes. Herstel de
mozaïeken, plaats bankjes, bomen en plantenbakken.
45
Groen in je straat
De bewoners van de Leidsebuurt tonen verspreid door de
wijk voorbeelden van hoe je een wijk kunt vergroenen. Het
gaat om gevelgroen, geveltuinen en planten in potten en
pannen. De plantenbakken van de gemeente zijn hier en
daar geadopteerd en door bewoners beplant. Heeft u ook
plannen om de straat te vergroenen? Kijk dan eens rond in
de buurt en profiteer van de goede ideeën van uw buren.
Denk bij de keuze ook aan vogels, vlinders of andere
dieren. In de brochure Groen in de Wijk van de
gemeente Haarlem staan tips voor aanleg en onderhoud.
Gevelgroen
Gevelgroen zijn de planten die tegen de gevel groeien. Ze
worden ook wel verticale tuinen genoemd. Gevelgroen is er
in alle soorten en maten. In bijna iedere straat is wel een
voorbeeld te vinden.
Gevelgroen vraagt om onderhoud. Voorkom hinderlijk
overhangen door op tijd te snoeien en dode takken en
twijgen te verwijderen.
46
Geveltuinen
Geveltuinen zijn kleine tuintjes waarbij tot maximaal twee
rijen tegels uit het trottoir worden verwijderd. Vaak wordt
een rij rondom rechtop gezet. Het stoepenzand wordt
uitgeschept en vervangen door teeltaarde.
Een variant op de geveltuin is een lange bak die op de
tegels staat.
Ook geveltuinen zijn er te kust en te keur in de Leidsebuurt.
Op het internet en in de boekhandel zijn allerlei ideeën over
geveltuinen te vinden. (zie onder nuttige tips en informatie) In de
Leidsebuurt zijn er veel goede voorbeelden. Zijn er plannen
kijk dan eens in het rond. Ligt de tuin in een ecologische
route van de buurt doe dan wat extra voor vogels, vlinders
of dieren.
47
Potten en pannen
Potten en pannen maken de straat al snel groen. Ook op de
smalste stoepen is er vaak nog ruimte voor een pot.
In de winter kunnen potten snel bevriezen. Haal de potten
daarom bijtijds binnen. Al vroeg in voorjaar kunnen de
potten naar buiten met bolgewassen en andere vroege
bloeiers.
48
Overige ideeën
Voortuinen en achtertuinen
In onder meer de Sterrebos-, Rolland- en Olycanstraat en
langs het Leidse- en Brouwersplein zijn kleine voortuinen.
Ook kleine voortuinen zijn van betekenis voor het groen in
de straat. Het zijn eigenlijk hele brede geveltuinen. In de
voortuinen is het goed vertoeven in de zomermaanden,
gezellig en sociaal. Omring u zelf in het groen door de
hekjes met klimmers te laten begroeien en in de smalle
borders bloemen te planten. Natuurlijk mag ook de hele
voortuin beplant worden dat is nog beter. Ligt de tuin in
een ecologische route sluit dan bij inrichting aan op het
thema van de route
De meeste woningen hebben ook achtertuinen. De achtertuinen zijn rustig en stiller. Vogels, vlinders en andere
dieren bezoeken deze ruimten graag als het aansluit op hun
leefgebied. Rust, nestgelegenheid en voedsel zijn de drie
ingrediënten om in het voorjaar te kunnen genieten van
fluitende vogels en fladderende vlinders. Bekijk de tuin eens
door de bril van de vogels en vul aan wat er in het
leefgebied ontbreekt.
Stadslandbouw
Eten uit de directe omgeving: zien en proeven waar het
voedsel vandaan komt. Er zijn mogelijkheden om op een
klein stukje grond of in grote plantenbak zelf groenten te
telen. Ook in de geveltuin kunt u groente kweken, fruittelen
met miniboompjes, tomaten, aubergines, passievruchten,
kiwi’s en druif. Er zijn al teeltplannen voor 1m2 groentetuin.
Leuk om te doen met kinderen of kleinkinderen. Let wel op
dat de grond schoon genoeg of werk anders in een bak met
teeltaarde.
Op grotere schaal kunnen er in parken en langs de
spoorbaan fruitbomen en bessenstruiken komen. Ook hier
geldt dat de grond schoon moet zijn of dat soorten gekozen
moeten worden die de vervuiling niet opnemen in het fruit.
Altijd hebben bloesem en fruit waarde voor vogels, vlinders
en andere dieren. Een alternatief voor fruitbomen zijn
notenbomen zoals de walnoot. Deze schaduwgevende boom
kan als solitaire boom in parken worden geplant. Er zijn
zelfbestuivende soorten maar kruisbestuiving heeft altijd de
voorkeur.
In de grotere parken en groene hotspots is ruimte voor
bijvoorbeeld een plukkruidentuin, een buurtmoestuin of
bessengaardje. Een bescheiden perk is al groot genoeg voor
een aardige opbrengst. In het ontwerp voor het
paardenweitje aan de Westerstraat is een moestuin
getekend. De Nassautuinen zijn een voorbeeld van een
moestuin in de stad.
Wat verder weg maar niet ondenkbaar is dat bewoners van
een blok besluiten om van de achtertuinen één grote
gezamenlijke tuin te maken.
49
Nuttige informatie
Op internet en in de boekhandel is informatie te vinden
over geveltuinen, gevelgroen en potten. Hieronder staan
nuttige website voor als er plannen zijn om de schouders
onder het groen in de wijk te zetten.
Zelf geveltuin aanleggen:
www.haarlemgroener.nl/geveltuinen-aanleggen
www.tuinieren.nl/a/ontwerp-je-eigen-tuin/verticaal-tuinieren
Boeken:
“Vlinders in de tuin” tuinideeën en praktische tips KNNV uitgeverij
en de Vlinderstichting isbn9050111246
“Je eigen groentetuin op 1m2” tuin/terras/balkon, uitgevrij
ESKABEE isbn978-90-5856-382-8
“Een vogel vriendelijke tuin” Veltman uitgevers
isbn978-90-5920-8292
Andere groene boeken:
www5.knnv.nl/uitgaven en www.stichtingoase.nl/winkeltje
www.ecoweetjes.nl/huis-tuin/hoe-maak-je-een-verticale-tuin
www.verticalgardens.eu/?gclid=COO5najsrLsCFeLHtAodA1AAxg
www.groendichterbij.nl/Groen-balkon-verticale-tuin
www.stichtingoase.nl
Verticaal groen geavanceerd voor grote gevels en
gebouwen:
www.mostertdewinter.nl
www.sempergreen.com/nl/toepassingen/groenegevels?gclid=CPaH2ofrrLsCFY_MtAodd3IA0A
www.greenwavesystems.nl/verticale-tuinen/verticale-tuinen-benuttenkansen
Voor zaden en planten:
www.knnvhoorn.nl/index.php?option=com_content&view=category&layo
ut=blog&id=13&Itemid=51
Brochure van de Gemeente Haarlem over tips en trucs om uw
straat op te fleuren.
www.haarlemgroener.nl/Groen_in_de_Wijk.pdf
www.morgenster-zaden.nl
50
Verantwoording en colofon
Beeldmateriaal:
• Foto’s: ARDA advies voor natuur en landschap, b&d
Natuuradvies
• Foto blz.11: Beeldbank Noord-Hollands archief
Foto ruige dwergvleermuis: R. Hoogenhout Uffelte
• Fotobewerkingen en compilaties: ARDA
Colofon:
Teksten en layout :
Redactie en layout:
Norbert Daemen
Bertien Besteman
Kaarten
• Kaartmateriaal aangeleverd door Wijkraad Leidsebuurt en
website Wijkraad Leidsebuurt
• Kaartbewerking ARDA
• Historische kaart blz. 11: www.Watwaswaar.nl
• Tekeningen en ideeën Westergracht ARDA©
• Gemeente Haarlem kaart en legenda uit SOR2040:
blz. 17
• Provincie Noord-Holland kaart website Natuurbeheerplan:
blz. 9
b&d Natuuradvies
en
Parklaan 125
2011 KT Haarlem
[email protected]
ARDA
advies voor natuur en landschap
Tulpstraat 2
3442 BL Woerden
[email protected]
In opdracht van:
Wijkraad Leidsebuurt Haarlem
December 2013
51
Ideeënboek
DE LEIDSEBUURT GROENER
MOGELIJKHEDEN, VISIE EN IDEEËN OM DE LEIDSEBUURT TE VERGROENEN
December 2013