Zie EU-strategie biobrandstoffen (2006)

Ronde tafel Federaal Parlement-14 februari 2008
Coherentie in het beleid
Case biobrandstoffen
Saar Van Hauwermeiren
Oxfam-Wereldwinkels
Inleiding
• Coherentie in het beleid is één van de belangrijkste hoekstenen
van duurzame ontwikkeling
• De Europese beleidsvorming blijkt er niet in te slagen om op
vlak van biobrandstoffengebruik een coherent beleid uit te
tekenen.
• Doelstellingen uit verschillende beleidsdomeinen worden niet
geïntegreerd nagestreefd.
• Daardoor moeilijk een beleid te voeren rond duurzame
landbouw, armoedebestrijding, duurzame handel, verandering
van productie- en consumptiepatronen.
• Een “duurzame” transportsector in Europa ten koste van …?
Waarom case biobranstoffen?
Beleid raakt brede waaier van beleidsdomeinen:
Ontwikkelingsbeleid: kansen lokale energievoorziening,
energiearmoede tegengaan, economische en rurale
ontwikkeling,voedselzekerheid
Handelsbeleid: toenemende handelskansen, exportkansen
ontwikkelingslanden
Milieubeleid: inperken milieu-impact van productie van
energie uit biomassa, bevorderen van gebruik biomassa als
materiaal
Economisch en industrieel beleid: technologische en
commerciële mogelijkheden, O&O
Klimaatbeleid: terugdringen van uitstoot van broeikasgassen
Landbouwbeleid: rurale ontwikkeling, diversificatie, inkomen
Energiebeleid: energiezekerheid, verminderen afhankelijkheid
van fossiele brandstoffen
Waarom case biobranstoffen?
Illustreert:
• dat bij gebrek aan coherent beleid doelstellingen
in één domein belangrijke inspanningen voor de
realisatie van doelstellingen in andere
beleidsdomeinen teniet kunnen doen.
• dat er vaak geen afstemming is tussen strategische
en operationele doelstellingen.
• dat er een kloof is tussen interne en externe
dimensie van Europese beleid: NZ-dimensie van
het duurzaamheidsbeleid wordt “vergeten”.
• dat er incoherentie is op multilateraal vlak (VN,
WTO).
Inhoud
1. Korte situering van het EU-beleid biobrandstoffen
2. Coherentie?
2.1. Recente debat
2.2. Duurzaamheid: sociale dimensie vergeten
2.3. Voedselzekerheid: ondergeschikt
2.4. Duurzame productie- en consumptie in Europa?
3. Stappen naar meer coherent beleid
3.1. Aanzet in strategische beleidslijnen
3.2. Coherentie in doelstellingen
3.3. Proces / middelen
1. Korte situering Europees beleid
biobrandstoffen
Europese beleid rond biobrandstoffen is
geïnspireerd vanuit 3 doelstellingen:
• Broeikasgasreductie (21% broeikasgassen EU
uit transport)
• Energiezekerheid (invoerafhankelijkheid EU
van dalende oliereserves)
• Rurale ontwikkeling -werkgelegenheid
Korte situering EU-beleid
biobrandstoffen
• Lentetop maart 2007:
- Minstens 20% reductie broeikasgassen tegen
2020 (30% als andere grootmachten meedoen)
- 20% meer energiebesparing tegen 2020
- 20% hernieuwbare energie in totale EUenergiegebruik tegen 2020
- Bindend minimum streefcijfer van 10%
biobrandstoffen in transportsector tegen 2020,
onder voorwaarde van duurzame productie
Voorstel Richtlijn Hernieuwbare
Energie
23/01/08: Voorstel Europese Richtlijn voor de bevordering van energie uit
hernieuwbare bronnen– omvat biobrandstoffen
Bindende doelstelling voor lidstaten om 10% van transportbrandstoffen te vervangen
door biobrandstoffen
Voorwaarde van duurzame productie?
1) Broeikasgas reductie: minimum vereiste van 35% voor reductie van broeikasgassen
ten opzichte van fossiele energie
2) Verandering in landgebruik:
- Verandering van landgebruik wordt ook meegerekend in broeikasgasberekening
- Duurzaamheidscriteria m.b.t. gebruik van biomassa afkomstig van bosarealen,
gebieden voor natuurbehoud, waterrijke gebieden en graslanden met grote
biodiversiteitswaarde.
3) Geen sociale criteria
- Enkel rapportage en monitoring
2. Coherentie?
Gaat dit EU-beleid samen met doelstellingen rond:
• Voedselzekerheid
• Biodiversiteitsbehoud
• Duurzaam waterbeheer
• Energiearmoede
• Armoede/ MDGs
• Duurzame landbouwontwikkeling/ achtergestelde
producenten in OL
• Duurzame handel
2.1. Debat
• NGO’s: Gemeenschappelijke brief 16 NGO’s (Greenpeace, Birdlife, T&E,
Oxfam, EEB, FoE, ..) naar Commissie (9/01/08)
Indien geen sluitende duurzaamheidvoorwaarden:
• bijdrage tot globale emissies door ontbossing en verandering in landgebruik
• bijdrage tot niet duurzame landbouw:
landconflicten, schending van mensenrechten, slechte
arbeidsomstandigheden op plantages, druk op milieu (water, biodiversiteit),
stijgende voedselprijzen, concentratie in de productieketen.
Als voorstel Richtlijn geen voldoende milieu en sociale criteria bevat, moet 10%
doelstelling geschrapt worden.
Debat
• FAO-OESO (2007) Agricultural Outlook
2007-2016: explosie van biobrandstofproductie zal
voedselonzekerheid verdubbelen tegen 2015. Stijgende prijzen tussen 20%50% in komende 10 jaar, mede door concurrentie tussen voedsel en
biobrandstofproductie.
- VN MDGs: halvering van de mensen die leven in
voedselonzekerheid. 854 miljoen mensen lijden honger, de meeste van hen
zijn landbouwers (MDG1)
Debat
•
DG DEV: Commissaris Michel bezorgd over impact van biobrandstofbeleid op voedselzekerheid. Geen
nieuwe doelstellingen voor biobrandstoffen (11/01/08)
•
DG TRADE: tegen de opname van sociale criteria / WTO-compatibiliteit
•
DG TREN: verdedigt 10% doelstelling zeer sterk, opname van sociale criteria “te moeilijk”, toename
aanbod vooral door productiviteitsstijging, niet door bijkomend landgebruik
•
DG AGRI: vertrekt van veronderstelling dat tweede generatie biobrandstoffen snel beschikbaar zullen zijn,
waardoor lage impact op landbouwareaal
•
DG ENV: Commissaris Dimas (DG Env) stelt dat sociale problemen groter blijken te zijn te zijn dan
verwacht, er moeten ook sociale criteria in de wetgeving (13/01/08)
Verantwoordelijk voor draft Fuel Quality Directive
- Vanaf 2010 moeten de brandstofleveranciers werk maken van een reductie van 1% broeikasgassen per
jaar tegen 2020.
- Zal ook leiden tot toename gebruik biobrandstoffen. Duurzaamheidscriteria en % doelstelling in FQD en
RED moeten afgestemd worden op elkaar. Maar momenteel afzonderlijke beleidsprocessen (cfr. ook
verschillende parlementaire comités)
Debat
• Joint Research Committee (JRC) Draft report
working paper (17/01/08):
-
10% doelstelling zal geen broeikasgasreductie opleveren omwille van
indirecte effecten: bv. niet-duurzame landbouw verschuift naar regenwoud
- Verwaarloosbare tewerkstellingseffecten
- Negatieve kosten-baten analyse! -> welvaartsverlies
- Hoger rendement van biomassa in stationaire energie- en warmte
opwekking – Biomassa moet gebruikt worden waar dit het meest efficiënt
is.
2.2. Duurzaamheid: sociale dimensie
vergeten
Exportkansen voor OL betekenen niet automatisch
armoedereductie en duurzame ontwikkeling
EU-voorstel garandeert geen duurzaamheid voor:
-
Kwetsbare gemeenschappen
Plantage arbeiders
Kleinschalige landbouwers
Mensen in voedselonzekerheid
Duurzaamheid: sociale dimensie
vergeten
Nochtans kader van internationale normen en conventies:
• VN-Verklaring Rechten inheemse volken
“No relocation shall take place without the free, prior and informed consent of those
concerned and after agreement on just and fair compensation”
• ILO en waardig werk
• Recht op Voedsel = Fundamenteel mensenrecht
=> moet geïntegreerd worden in EU-beleid
Bovendien: speciale aandacht nodig voor kleinschalige landbouwers
- Eerlijke contracten
- Transparante prijsafspraken
2.3. Voedselzekerheid: ondergeschikt?
• Groeiende bezorgdheid over voedselzekerheid:
- Graanreserves op heel laag niveau
- Tegelijk stijgende vraag naar voedsel: verdubbeling tegen 2050 door
bevolkingsgroei en toenemende consumptie in Azië
- Klimaatverandering heeft al impact op landbouwopbrengsten
In deze context meer grond gebruiken voor biobrandstoffen voor
gebruik in de EU is een risicovolle strategie
• VN Special Rapporteur on the Right to Food: “hypocrisie van rijke landen, want de prijs van
stijgende vraag naar biobrandstoffen zal betaald worden door diegenen die sterven van honger”
• Vs. FAO: biobrandstoffen kunnen leiden tot een heropleving van de landbouw in Afrika
2.4. Duurzame productie- en
consumptiepatronen in EU?
- Wat is duurzaam transport?
- Wat is potentieel van broeikasgasreductie door
verandering in productie- en consumptie in EU
- Nadruk beter op energiebesparing en verhogen
van energie-efficiëntie (verandering
transportgebruik, brandstofefficiëntie van
voertuigen)
3. Stappen naar een meer
coherent beleid
3.1. Aanzet in strategische
beleidslijnen
Zie EU-strategie biobrandstoffen (2006)
Uitdagingen ontwikkelingslanden
-
Invloed stijgende aardolieprijzen op betalingsbalans OL
Kwetsbaarheid OL door afhankelijkheid invoer fossiele brandstoffen
-
Verbintenissen tot reductie broeikasgassen
Erkenning kwetsbaarheid op sociaal en milieugebied:
-
Vruchtbaarheid bodem
Beschikbaarheid en kwaliteit van water
Pesticidengebruik
Ontwrichting van dorpsgemeenschappen
Concurrentie tussen voedselproductie en productie voor biobrandstoffen
Ontginning regenwoud
Aanzet in strategische beleidslijnen
EU-strategie biobrandstoffen
• “Deze problemen moeten stuk voor stuk worden
onderzocht en gekwantificeerd en indien nodig door
middel van sterke regelgevingskaders worden
geregeld. “
• “ Het EU-ontwikkelingsbeleid zal de
ontwikkelingslanden die daarvoor het best in
aanmerking komen helpen de mogelijke voordelen
van biobrandstoffen te benutten en deze problemen op
een passende wijze aan te pakken”.
Voorbeeld beleidslijn strategie
Ondersteuning van ontwikkelingslanden
- Coherent bijstandspakket
- Duurzame nationale biobrandstoffenplatforms ondersteunen:
Stakeholder-overleg dat moet bijdragen aan
uitwerken van strategie in OL rekening houdend met
specifieke omstandigheden van land;
- Regionale biobrandstoffenactieplannen ondersteunen:
Regionale markt ontwikkelen
- Steun aan ontwikkeling van doeltreffend regelgevingskader en
uitvoeren van gevalsanalyses
Voorbeeld beleidslijn strategie
“De Commissie zal nagaan hoe zij het best de
betrokkenheid van kleine boeren bij de productie
van biobrandstoffen kan helpen bevorderen”:
-
In hun betrekkingen tot andere schakels in de productieketen
Door de verspreiding van informatie en de uitwisseling van beste
praktijken
Door de bevordering van Zuid-Zuid uitwisselingen
Door bevordering van privé-investeringen
Steun voor de ontwikkeling van een doeltreffend regelgevingskader
voor de beperking van milieurisico’s;
Voorbeeld beleidslijn strategie
• “De EU zal erop toezien dat de maatregelen
die voor de ontwikkeling van biobrandstoffen
worden voorgesteld volledig coherent zijn met
haar ontwikkelingsbeleid en met het nationale
en sectorale ontwikkelingsbeleid”.
3.2. Coherentie in doelstellingen
• Kloof dichten tussen strategische en operationele
doelstellingen
• Externe dimensie van EU-beleid bewaken
• Duurzaamheid is meer dan milieu: sociale aspecten
integreren
• Integratie van internationale conventies in EU-beleid
• WTO-regels afstemmen op duurzaamheidskader VN
• Duurzame productie- en consumptiepatronen in EU
3.3. Proces / Middelen
• Politieke steun en voldoende middelen om
coherentie te verankeren in beleidsplanning.
• Ondersteunen van stakeholder fora rond
beleidstrajecten voor duurzame ontwikkeling
(en gebruiken van output).
• Participatie bevorderen in
consultatieprocessen.
• Zuiden betrekken in uitwerken van de
duurzaamheidscriteria – actief meewerken aan
internationale processen rond
duurzaamheidscriteria.
Proces/middelen
• Actief ondersteunen van geïnformeerde besluitvorming in
ontwikkelingslanden – voldoende informatie-overdracht.
• Ondersteunen van regelgeving in OL.
• Uitwerken van een certificatiesysteem met onafhankelijke
verificatie.
• Regelmatige impact assesments, met opinie van EP.
Aanpassing doelstellingen indien criteria niet gerespecteerd
worden. Open proces met deelname van NGOs.
• Parallel lopende beleidsprocessen beter op elkaar afstemmen
qua doelstellingen en criteria, bv. (harmonisering wetgeving
bv. RED-FQD)