Geavanceerde dimensionering van de voorzieningen voor

Opleiding
Duurzaam Gebouw:
Regenwaterbeheer
op het perceel
Leefmilieu Brussel
Geavanceerde dimensionering van de voorzieningen voor
regenwaterbeheer
Maggy HOVERTIN
MATRIciel S.A
Doelstellingen van de presentatie
●
De nodige informatie verstrekken voor het ontwerp van
verschillende voorzieningen voor alternatief
regenwaterbeheer;
●
De Beheertool van het water op wijkniveau voorstellen
Plan van de uiteenzetting
●
Ontwerp van voorzieningen
●
Regenwaterbeheer op schaal van de wijk
2
Ontwerp van voorzieningen
●
Grachten
►
Het water van een regenval geleiden en laten afvloeien
►
Lineaire voorzieningen zonder afwatering
►
Helling van de oevers: > 45 %
►
Met gras bezaaide oevers
Bron: Architecture et Climat
3
Gracht - foto: Maggy Hovertin
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen
►
Opslag, sanering, afvloeiing en afvoer van hemelwater
Geul van het Parc de la Source in Louvain-la-Neuve - Foto:
Maggy Hovertin
Bron: Pour la gestion des eaux pluviales: Stratégie et
solutions techniques. Région Rhône-Alpes
4
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen
►
Afvoer
5
Bron: Stormwater Source Control Design Guidelines 2005
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen
►
Aanvullende opslag en zuivering
Bron: MATRIciel
- Substraatlaag: aanplantingen
20-30 cm dik
- Steenslag van het type grof
zand (2-8 mm)
10-20 cm dik
- Geotextiel (filter/scheiding)
- Steenslag (drainage) : (20/40
mm – 60/100 mm)
40-60 cm dik
- Geweven geotextiel
- Bodem geschikt voor infiltratie
6
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen
►
Helling van de oevers: ± 15 - 25 %
►
Vermijd stilstaand water: horizontale bodem, afwateringsgreppel,
sleuf;
►
Vermijd erosie: gras dat bestand is tegen water en uittrekken
(inzaaiing met gras voor ingebruikstelling), verstevigde wateraanvoer;
►
Onderhoud: gelijkaardig aan dat van de groene ruimten  maaien,
droge bladeren en afval bijeenvegen, uitlaatopeningen ruimen.
7
Ontwerp van voorzieningen
●
Droogbekkens:
►
Retentie, zuivering en afvoer van
water
Voorbehandeling
Zeving
Bezinking
bovenstrooms
geotextiel
infiltratie
Bron: Pour la gestion des eaux pluviales: Stratégie et
solutions techniques. Région Rhône-Alpes
8
De parken van de cité de la Saussaie - Bron: Composante Urbaine
Ontwerp van voorzieningen
●
Waterbekkens:
►
Retentie, zuivering en afvoer van water,… vermaak en waterecosysteem
Hiernaast : Tanner
Springs Park, Portland
Hieronder: HeinerMetzger Plaza, Neu-Ulm
(Duitsland)
9
Bron: Atelier Dreiseitl - New Waterscapes
Ontwerp van voorzieningen
●
Waterbekkens
Voorbehandeling
Zeving en
bezinking
bovenstrooms
Geotextiel
Géotextile
Marnage
Getijdeverschil
Dichtheid
Filtratiebed
Afvoer met geregeld debiet
naar een afvoerbuis
Bron: Pour la gestion des eaux pluviales: Stratégie et solutions
techniques. Région Rhône-Alpes
10
Ontwerp van voorzieningen
●
Bekkens
►
►
Helling: ± 30%, 15% voor toegankelijke oevers
Sterke helling of aanzienlijke diepte  stabiliteit van oevers
nagaan; trapvormige oevers;
►
Infiltratiebekken: gras, geotextiel;
►
Ondoorlatend bekken: beton, afdeklaag, verdichte kleilaag
(min. 50 cm), geomembraan met minimum 30 cm grond indien
beplant bekken
11
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen of ondergrondse bedden
Kleine afwateringsgeul langs
een voetpad
Bron: Architecture et Climat
gras
Teelaarde
zand
Poreuze
straatstenen
keien
geotextiel
keien
geotextiel
geotextiel
bodem
bodem
geotextiel
bodem
Bron: Grand Lyon - Fiche n°03 : Tranchée rétention et/ou infiltration
12
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen of ondergrondse bedden
Infiltratiegeul
Retentiegeul
Bron: Antoine Proton, 2008. Thèse: Etude hydraulique des tranchées de rétention/infiltration (INSA Lyon)
13
Ontwerp van voorzieningen
●
Infiltratiegeulen
LANGSDOORSNEDE:
Zinkput
Sluitingsgat
Teelaarde
Regenwateraanvoer
Afwatering
Afdichtingsvoegen
Naar beneden
gericht kniestuk
Dikke kalkstenen
Afstand
put-geul
50 cm minimum
Waterdoorlatend zeil
Horizontale geulbodem
Bron: Adopta - http://www.adopta.fr/site/
14
Ontwerp van voorzieningen
●
Geulen of ondergrondse bedden
►
Voorziening die gevoelig is voor dichtslibbing:
›
Keuze van materialen en netheid van de afvloeiingsoppervlakken;
›
Systeem van bezinking/filtratie bovenstrooms;
›
Werking van de afwateringsbuizen ( Ø min. 100 – 300 mm), belast en
onbelast;
›
Regelmatig onderhoud van de onderdelen: boveninlaten van
straatkolken, voorziening voor bezinking, …
›
Controle: het water kunnen zien op een bepaalde plek om problemen op
te sporen
►
Geen langshelling bij infiltratie;
►
Overlangse helling van ongeveer 0,3% in het geval van retentie,
helling van 1% in dwarsprofiel;
►
Vulmaterialen:
›
►
Mechanische sterkte, porositeit, niet-vervuild en gewassen (kiezelzand
30/60; gerold grind 20/30, galets; betonnen cilinder, …
Wortelwerende voorzieningen rond de bomen;
15
Ontwerp van voorzieningen
●
Ultralichte
cellenstructuur (UCS)
Bron: Unité Rehau (Rausikko Box) en Q-Bic de Wavin
Bron: Syndicat intercommunal du bassin d’Arcachon, 2012. Eaux pluviales:16
Guide technique du bassin d’Arcachon.
Ontwerp van voorzieningen
●
Poreuze parkings en drainerende wegen: ontwerp
►
►
Zie presentatie van Sylvie Smets: “Minder ondoorlatende
oppervlakken bij de inrichting van wegen en wegomgevingen”
Referentiedocumenten:
› Handleiding A 80/09 van het OCW: Voor het ontwerp en de uitvoering
van verhardingen in betonstraatstenen”
(http://www.brrc.be/publications/a/a8009.pdf)
› Dossier 5 van het OCW: Waterdoorlatende verhardingen met
betonstraatstenen
Sterk doorlatende bodem  Doorlatende bodem  Weinig tot niet doorlatende bodem
(Bron: Opzoekingscentrum voor de wegenbouw)
17
Ontwerp van voorzieningen
●
Inspectieput:
- mangat, diam. 60 cm. min.:
controle
- Toegang onderhoud
- Retentievolume: buffer
Infiltratieputten
►
Afvoer van regenwater;
►
Opgelet voor de
waterkwaliteit:
voorbehandeling
stroomopwaarts is nodig;
►
Niet-vervuild en gewassen
vulmateriaal;
►
Min. 2 m tussen de
bodem van de put en het
bovenpeil van de
grondwaterlaag
Steenslag met
korrelgrootteverhouding
20/40 mm op 20 cm
Min 2 m
Bron: MATRIciel
18
Ontwerp van voorzieningen
●
Buffer- en recuperatietanks
Overloop
Overloop
Overloop
Afvoer met
geregeldd
ebiet
Afvoer met
beperkt
debiet
Bron: Architecture & Climat et MATRIciel
19
Ontwerp van voorzieningen
●
Opslagdaken
►
Perfecte afdichting;
►
Overbelasting:
› Hoogte waterschijf 5 cm: 50 kg/m²
Voetgangersverkeer op grind of steriele zone
Inspectieput met regenwaterinlaat met
beperkt debiet
Voetgangersverkeer op noppentegels
Système Wateroof Source: http://www.siplast.fr
Systeem Wateroof - Bron: http://www.siplast.fr
20
Ontwerp van voorzieningen
●
Afvoer met geregeld debiet
►
►
Gebruik geen leidingen of
afvoerbuizen met te kleine diameter
die in de voorziening zitten of
mondstukken onderin de
voorziening;
 Het debiet wordt geregeld in een
makkelijk toegankelijke inspectieput
Inspectiegat
Overloopbuis
Veiligheidsoverloop met
rooster
Bron: http://www.water-save.eu
Retentiegeul of bekken
Geijkte diameterreductie of
automatische of vortexklep
Buis of greppel
Bezinkbak
21
Bron: Communauté urbaine du GrandLyon
Ontwerp van voorzieningen
●
Aandachtspunten voor het ontwerp van voorzieningen:
►
Voorkeur voor multifunctionele voorzieningen: ruimte, onderhoud
►
Zorg dat u, indien mogelijk, zicht hebt alle storingen van het
geïnstalleerde systeem (overstroming, afvloeiing, …)
►
Verstevig de watertoevoer in de voorzieningen om bodemerosie te
vermijden;
►
Stabiliteit van de oevers: helling, inzaaiing van gras, georooster,
breuksteenbestorting,…
►
Stilstaand water: zorg voor een aangepaste ledigingstijd en een
verzorgde uitvoering om het overtollige water te laten afvloeien
►
Regelmatig onderhoud: reiniging van de verschillende onderdelen,
onderhoud van de planten, …
►
Voorzie altijd een overloop(buis);
►
Zorg dat de voorziening toegankelijk is voor onderhoud, dat er
22
machines doorkunnen (onderhoud van de geulen, droogbekkens, …)
Ontwerp van voorzieningen
●
Zuivering
►
Voorzie een zeving stroomopwaarts;
►
Bestrijd chronische verontreiniging: bezinkzone, filtratie, …;
►
●
Houd drijvende stoffen tegen  sifonvormige watertoevoer,
sifonvormige wand, waterdichte voorziening en verdeelkleppen
indien risico van accidentele verontreiniging;
Veiligheid:
►
Lichte hellingen of trapvormige hellingen;
►
Beperkte diepte van voorzieningen in de open lucht;
►
►
►
Beperkte verblijftijd van het water in de voorziening: ± 6 uur, max. 12 dagen voor honderdjaarlijkse regenval;
Omheiningen, roosters, heggen, …
Geef informatie over de voorzieningen en hun werking: borden,
brochures en informatiesessie voor omwonenden.
23
Ontwerp van voorzieningen
●
Werffase:
►
Controleer alle uitvoeringsfasen (uitgraving, niveaus, materialen,
afmetingen, …);
►
Zie toe op de doorlatendheid van de voorziening: vermijd
verdichting van de bodem, afzetting van sedimenten en
verdichting van de verschillende lagen;
►
Voer tests uit op de voorziening bij de oplevering
24
Regenwaterbeheer op schaal van de wijk
●
Beheertool van het water op wijkniveau
►
Tool bestemd voor de inrichters van openbare of collectieve
ruimten;
►
Bestemd voor alle wijkinrichtingsprojecten (straat, fietspad,
parkeerplaats, binnenterreinen van huizenblokken, ...);
►
Tool om de uit te voeren maatregelen te kiezen en te beoordelen
25
Figuur 1: situatie voorontwerp
Regenwaterbeheer op schaal van de wijk
●
Beheertool van het water op wijkniveau
►
http://www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-stad/duurzame-wijken/detools/beheertool-van-het-regenwater-op-wijkniveau
►
9 infofiches
►
›
GEQ01 - Methodologie voor “duurzaam water in een wijk”
›
GEQ02 – Gebruiksaanwijzing
›
GEQ03 – Modellering van een lokaal project
›
GEQ04 – Voorbeeld ter illustratie
›
GEQ05 – Leeglooptijd van een retentievoorziening
›
GEQ06 – De insijpeling van regenwater + bijhorende kaart: potentiële
zones voor de insijpeling van regenwater
›
GEQ07 – Hydrologische doelstellingen, doelstellingen voor de
afmetingen
›
GEQ08 – Regenbomen
›
GEQ09 – Voorzieningen voor voorbehandeling, filtratiestrook en
regentuin
Rekentool
26
Regenwaterbeheer op schaal van de wijk
●
Beheertool van het water op wijkniveau
Invoer van alle oppervlakken die bestaan uit de ontworpen openbare of collectieve ruimte
Vul de gegevens in (soort oppervlak, fysieke afmetingen, bedekkingen van het oppervlak ...) voor elk van de oppervlakken in uw project
FR
Voor afwaterende oppervlakken dient u ook de typologie van elk van de oppervlakken op te geven. Gaat het om een collectieve ruimte, achterbouwstrook, plat dak of puntdak?
Ter herinnering, de opvangende oppervlakken zijn de ruimten die beschikbaar zijn in de openbare ruimte om aan het afvloeien op het oppervlak alternatieve technieken in te voeren. U selecteert een
alternatieve techniek per opvangend oppervlak op het blad "7. Selectie van technieken"
NL
Afwaterende oppervlakten
Naam van het
Typologie van het
oppervlak
(plaats, rijweg, voetpad,
parking ...)
Fysieke afmetingen
Lengte of
Breedte
straal
Topologie (op
plan)
[m]
[m]
Kenmerken van de bekleding
Type bekleding volgens de typologie van het oppervlak
Openbare ruimte
Inspringstrook
Hellend dak
Plat dak
Afvloeicoëfficiënt
[/]
Bedekking
door de
bomen
[%]
* als de topologie een driehoek is, bepaal dan de top van de driehoek waarnaar het water afvloeit. Voer vervolgens in het vak "lengte of radius" de lengte in van de driehoekszijde tegenover deze top. Voer ten slotte in het vak
"Breedte" de hoogte van de driehoek aan de top in.
T1
T2
T3
T4
T5
T6
T7
T8
T9
Opvangende oppervlakten
Naam van het
(plaats, rijweg, voetpad,
parking ...)
Fysieke afmetingen
Lengte of
Breedte
straal
Topologie (op
plan)
[m]
[m]
* als de topologie een driehoek is, bepaal dan de top van de driehoek waarnaar het water afvloeit. Voer vervolgens in het vak "lengte of radius" de lengte in van de driehoekszijde tegenover deze top. Voer ten slotte in het vak
"Breedte" de hoogte van de driehoek aan de top in.
FR
C1
C2
NL
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
► Ga naar het volgende blad: Hydraulisch netwerk
(door te klikken op het overeenstemmende blad onderaan het scherm)
Beheertool van het water op wijkniveau
27 maart 2014
27
Regenwaterbeheer op schaal van de wijk
●
Regenbomen: Beheertool van het water op wijkniveau
Figuur 3: de putten met regenwater werken als minireservoirs
aan de voet van de regenbomen
(bron: EPA, Stormwater to street trees)
28
Te onthouden uit de uiteenzetting
●
●
De voorzieningen voor waterbeheer moeten zo worden
ontworpen dat ze zorgen voor:
►
De integriteit van de voorziening in de loop der tijd: versteviging van
watertoevoer, stabiliteit van de oevers, van de verkeerswegen,
voorzieningen tegen verdichting, …
►
Een goede waterbouwkundige werking: dimensionering, ontwerp,
uitvoering en onderhoud;
►
De bescherming van water en bodem;
►
De veiligheid van personen;
►
En dat ze ongemakken vermijden: stilstaand water, geurhinder,
muggen, sluikstorten, …
De beheertool van het water op wijkniveau
►
Nieuwe tool van het BIM om de maatregelen te beoordelen die
kunnen worden uitgevoerd in openbare en collectieve ruimten
29
Interessante tools, internetsites, enz.:
●
De internetsite van de stedelijke gemeenschap Grand
Lyon: http://www.grandlyon.com/Gestion-des-eaux-pluviales.3559.0.html
●
Gids voor het beheer van regenwater en afvloeiend
water. Stedelijke gemeenschap Grand Toulouse.
http://www.toulousemetropole.fr/documents/10180/22218/Guide_gestion_eaux_pluviales_ruissel
lement
●
Tool Water van het BIM. Bestemd voor kleinschalige
projecten (minder dan 1.000 m²):
http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-beheer/tool-voor-hetbeheer-van-regenwater-op-perceelsniveau
●
Beheertool van het water op wijkniveau
http://www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-stad/duurzame-wijken/detools/beheertool-van-het-regenwater-op-wijkniveau
30
Referenties Gids Duurzame Gebouwen
www. http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be
●
G WAT01: Beheer van het regenwater op het perceel
31
Contact
MATRIciel s.a.
Maggy HOVERTIN
Bio-ingenieur
Place de l’Université 25, Etg.2. 1348 Louvain-la-Neuve

: 010 24 15 70
E-mail: [email protected]
Ik dank u voor uw aandacht …
32