Het duizendjarige rijk ¶ Een rijk van vrede en gerechtigheid op

Het duizendjarige rijk
¶ Een rijk van vrede en gerechtigheid op aarde, wie droomt daar niet van? De meesten van ons doen
dat bescheiden. Hier en daar een lichtpuntje, zoals iemand die uit de brand geholpen is. Anderen zijn
meer gedreven, meer georganiseerd, idealistischer. Zie zien dat rijk oplichten als er bijvoorbeeld een
bevolkingsgroep eindelijk niet meer vervolgd wordt.
Een rijk van vrede en gerechtigheid op aarde, het is de droom van onze wereld. Al een paar eeuwen
droomt de wereld ervan om dat rijk los van religie op te richten. Denk maar aan het communisme dat
het via de gelijkheid van alle mensen wilde bereiken. Maar wist u dat deze droom vooral door éen
bijbeltekst gevoed is, de hele geschiedenis door? Dat is de tekst uit Openbaring over het Duizendjarige Rijk. De tekst die zegt dat er vóor de eindtijd, dus in de geschiedenis van de wereld, een tijd zal
aanbreken waarin vrede op aarde heerst. Een rijk, niet in de hemel, niet op de nieuwe aarde, maar
op onze oude aarde.
Deze tekst is vooral geliefd in evangelische kring. Er is in alle details over gedebatteerd: wanneer zal
het aanbreken, hoe moeten we het ons voorstellen, wat betekent het dat in die tijd de duivel ‘gebonden’ zal zijn? In de gevestigde kerken wordt er meestal omheen gelopen. Het staat in de bijbel, maar
misschien per vergissing. Zo dacht Luther erover, en Augustinus eigenlijk ook. Als er zoiets als een
duizendjarig rijk zal komen, is het waarschijnlijk al aangebroken: met de dood en opstanding van Jezus en met de uitstorting van de Heilige Geest. Hoewel, dat lijkt toch ongeloofwaardig: zijn de laatste
tweeduizend jaar vredelievender en rechtvaardiger geweest dan de tijd daarvóor?
Zij die de bijbel heel hoog hebben, zitten met heel ernstige vragen bij deze tekst. Hij lijkt te leiden tot
een verdubbeling van bijna alles wat we als christenen geloven: een tweede opstanding, een tweede
wederkomst (twee weken geleden hoorden we ook al van een tweede dood.) Daar lijken evangelische christenen toch geen moeite mee te hebben. Vóor de opstanding van alle mensen is er een opstanding van de heiligen, en vóor de wederkomst van Christus aan het eind van de tijd is er nog een
wederkomst van Christus in de tijd. Alleen zo, zeggen zij, komt het koninkrijk van God echt nog een
keer op aarde. Op de aarde zoals we die kennen van levensverhalen, reizen, geschiedenisboeken,
nieuwsberichten. En met dit laatste hebben ze een punt, zeker vanuit het Oude Testament gezien.
¶ Laten we goed naar de tekst zelf luisteren. Openbaring, dat hebben we al gemerkt, zet ons gemakkelijk op een verkeerd been. Neem die ‘eerste opstanding’ waarmee het rijk van vrede en gerechtigheid zal beginnen: wat zegt onze tekst daarover? Het lijkt me goed om vooral hierbij stil te staan omdat het vandaag de vierde zondag in de Veertigdagentijd is, en die wordt in de traditie ook wel VoorPasen genoemd. Midden in de Lijdenstijd is er een pauze, die ons even een blik op het einde, op het
Paasfeest gunt. Hoeveel strijd en beproeving nog zullen volgen, dit is het perspectief: opstanding.
Maar wat is opstanding? De tekst over het duizendjarig rijk kan daar een verrassend licht op werpen.
Er staat dat mensen die omwille van hun geloof gedood zijn, dus christelijke martelaren, duizend jaar
met Christus zullen regeren en daartoe zullen opstaan. Dat klinkt op zich vertrouwd, maar wat gebeurt er dan? Johannes ziet tronen staan, dat is een beeld van het meeregeren. Dan ziet de zielen
van hen die als martelaar stierven. Vervolgens zegt hij, dat deze martelaren ‘tot leven komen’ om
duizend jaar lang met de Messias te heersen. Tot leven komen, dat is in bijbelse taal, tegen de achtergrond van het Oude Testament: een nieuw lichamelijk bestaan krijgen. Zonder een vorm van lichamelijkheid zijn we als mens maar een schim van de persoon die we waren. Dus die martelaren krijgen
een nieuw lichaam om daarmee op de tronen te zitten en zo met Christus te regeren. Johannes zegt
het er niet bij, maar die tronen ziet hij hoogst waarschijnlijk in de hemel staan.
Zij zullen met Christus regeren – wel, hoe regeert Christus? Hij is al opgestaan. Hij regeert al, en hij
regeert vanuit de hemel. Zijn lichamelijke bestaan, zijn opgestane lichaam is in de hemel, bij God.
Christus regeert vanuit de hemel – de martelaren zullen dat dan ook doen. Hoe regeert Christus vanuit de hemel op aarde? In de kracht van de Heilige Geest. De Geest heeft het karakter van Jezus’
geest aangenomen. En zo is Jezus’ geestelijke leven op heel bijzondere wijze aanwezig op aarde om
mensen te inspireren, te vormen, te leiden.
Als bepaalde mensen – zij die net als Jezus hun leven gaven omwille van Gods zaak – zullen opstaan
vóor het eind van de tijd, moet dat eenzelfde opstanding zijn als bij Jezus. Dat is op zich een grootse
verrassing. Wat Jezus al midden in de geschiedenis krijgt, en wat gelovigen aan het eind van de geschiedenis krijgen, krijgen ook zij al in de geschiedenis. Dat wil zeggen: ook zij krijgen een nieuw lichaam dat bij God in de hemel is, net als Jezus. En ook zij net als Jezus een ongewone invloed op
aarde krijgen, veel sterker dan de invloed die inspirerende mensen op anderen kunnen uitoefenen.
Zij kunnen regeren in dezelfde kracht als Jezus nu al doet: in de kracht van de Heilige Geest.
¶ Velen van ons zien het letterlijker en komen dan uit bij die verdubbelingen die ik al noemde. Of, als
we dat ongeloofwaardig vinden, we verwerpen elke letterlijke uitleg. Daar heb je weer het rechts en
links in onze kerken. Rechts denkt: als deze heiligen opstaan, krijgen zij hun oude lichaam terug.
Daarmee komen ze dan op die tronen te zitten, die op aarde staan. En daar zitten ze dan samen met
Christus, die voor deze gelegenheid ook met zijn oude lichaam terugkomt (dat is dan de eerste wederkomst). Anders is er geen echt rijk op aarde. En het zal duizend jaar duren.
Maar een wederkomst van Christus komt in de tekst over dat rijk helemaal niet voor. Niet aan het
begin van dat duizendjarige rijk, en niet aan het einde. Trouwens, over de wederkomst van Christus
staat sowieso heel weinig in Openbaring. In de tekst die volgt op onze tekst, de tekst over het laatste
oordeel staat ook niets over een wederkomst van Christus. En in de teksten die eraan voorafgaan
staat wel dat Christus als de mensenzoon ‘op de wolken’ zal verschijnen (de bekende uitdrukking uit
Daniël 7 die in het hemelvaartverhaal terugkomt), maar dan zo dat Jezus niet met die wolk neerdaalt
op aarde. Hij blijft boven en werpt zijn sikkel op aarde, om te oogsten, zo staat er.
Openbaring laat ons dus ook opnieuw nadenken over Pasen en Hemelvaart. Wat is er met Pasen gebeurd? Wij neigen ertoe om de verhalen over de verschijningen van Jezus, bijvoorbeeld aan de vrouwen bij het graf en aan zijn discipelen, te lezen als de eigenlijke opstandingsverhalen. Maar in de
veertigdagentijd na Pasen gebeurt niet veel meer dan dat Jezus laat zien dat hij is opgestaan. Hij wil
zijn volgelingen geruststellen, zekerheid geven. Het is een pastorale tijd. Zijn opstanding zelf is een
teruggaan, mèt zijn nieuwe lichaam, naar de Vader. Zo ziet Johannes het in zijn evangelie: de opstanding is Jezus’ lichamelijke hemelvaart. Hij spreekt niet van een ‘wederkomst’, en zeker niet van een
wederkomst als een weer-terugkomen in de condities van ons aardse bestaan.
¶ Ook in de tekst van vanochtend komen de heiligen die met Christus zullen regeren niet terug in de
condities van ons bestaan. Zij staan op zoals Jezus is opgestaan, en daarom zijn zij met hun lichamen
in de hemel om vandaar te regeren, net als hij. Op aarde regeren zij in de kracht van de Heilige Geest.
Zo gezien zijn de condities in die duizend jaar niet wezenlijk anders dan in de huidige geschiedenis na
Christus. En toch is er dat ene bijzondere: dat zij die met Christus en net als Christus overwonnen
hebben net als hij die speciale invloed krijgen. Dat moet toch verschil maken in de impact op mensen! Als Jezus dankzij de uitstorting van de Geest al zoveel invloed heeft gekregen, zal die invloed nog
sterker worden wanneer zijn volgelingen iets vergelijkbaars ten deel zal vallen!
Nu komen natuurlijk ook de andere vragen bij onze tekst terug. Wat betekent dat de duivel die duizend jaar lang ‘gebonden’ is? En wanneer zal dat rijk komen, of is het al geweest? Hoe lang zal het
duren? Duizend jaar is zeker symbolisch bedoeld, een lange tijd; en misschien niet als aaneengesloten tijd. Maar al deze vragen moet ik nu laten rusten. Voor vandaag is het genoeg om ons op dat ene
te richten. De goede boodschap voor vanochtend is, dat Jezus niet alleen blijft in de hele geschiedenis van onze wereld. Is alleen hij opgestaan, terwijl alle andere mensen zullen moeten wachten tot
het einde? Nee, zoals hij uit de dood gered is en invloed gekregen heeft, zo zullen ook zij dat krijgen,
die dankzij hem en de Heilige Geest tot een vergelijkbaar leven, lijden en sterven komen. Zij zullen
met hem regeren zoals hij nu al regeert.
¶ Volgens Openbaring, zo hoorden we ook, zit daar ook iets van eerherstel in, vergoeding. Zoals Jezus
rechtgedaan is, zo zullen zij rechtgedaan worden.
‘Zalig en heilig zijn zij die deel hebben aan de eerste opstanding’. Er is kennelijk een verschil tussen
zalig en heilig. Openbaring zegt wel vijf keer: ‘zalig zijn zij die..’, die bijvoorbeeld hun kleren hebben
gewassen in het bloed van het lam, of die in het geloof volharden. Slechts éen keer zegt Openbaring:
‘zalig en heilig zijn zij die..’, en dat is in onze tekst. Zalig zijn zij die geloven en Gods wil willen doen,
heilig zijn zij die dat zo doen, dat zij werkelijk op Jezus gaan lijken, doordat ook zij liever hun leven
verliezen dan de liefde voor God en de naaste.
Zalig zijn dus ook zij die in de navolging van Christus niet zo ver gaan. De gewone gelovigen, de kleingelovigen die niettemin geloven. Over hen heeft de tweede dood geen macht, zegt Johannes er nog
apart bij. Dat hoorden we twee weken geleden ook. Nu horen we, dat sommigen niet alleen zalig,
maar ook heilig zijn, en dat deze mensen niet alleen niets te vrezen hebben van de tweede dood,
maar dat zij zelfs een zekere macht over de eerste dood krijgen. Net als Jezus die heeft gekregen. Een
macht om over de dood heen in dit leven een door God zelf uitgeoefende invloed te hebben.
¶ Vandaag zegt de Heer tot de gemeente van Tyatyra, vandaag zegt hij ook tot ons, zijn gemeente in
Bussum Centrum en Oost:
‘Wie overwint, wie tot het einde mijn wil blijft doen, die zal ik macht geven over anderen om
hen te weiden met de sterke staf van een goede herder, zoals ook ik die macht van mijn vader ontvangen heb.’
Wie overwint krijgt eenzelfde macht als de Heer zelf op dit moment in onze geschiedenis uitoefent.
Wie overwint, helemaal, tot in de dood, zal opstaan zoals Jezus opstond en met hem regeren op de
wijze waarop hij nu regeert. Wat een uitzicht! Dat is uitzicht op een Pasen na Pasen in deze wereldtijd. En dat maakt vandaag waarlijk tot een paasfeest vóor het paasfeest.
UIT DE LITURGIE
Kyriegebed
We bidden U voor Europa. Voor velen van ons is dat ver weg, en toch is het ook steeds weer dichtbij.
Zoals deze week in het nieuws, zestig jaar Europese Unie. Eens had Europa de droom om een rijk van
vrede en gerechtigheid te worden. Maar die droom is lang vervlogen. De meeste landen trekken zich
op zichzelf terug. We zijn al blij met veiligheid en welvaart. En vrijheid. We willen vrede en gerechtigheid realiseren door deze drie boven alles te stellen.
En daar zitten we nu met onze vrijheid, Heer. Met een vrije markt die het sociale gevoel in de wereld
en in de kerk steeds meer stukmaakt; met vrije gedachten die niet meer op éen lijn te brengen zijn,
zelfs niet in een kerkenraad; met een vrije meningsuiting die al brutaler en botter wordt en al gemakkelijker draait en liegt als dat uitkomt, ook in de politiek. Heer, help ons buiten en binnen de kerk, om
niet meegezogen te worden in een heilloos streven naar vrede en gerechtigheid. Zo bidden wij U allen tezamen…
We noemen de zieken die we kennen, binnen en buiten de kring van onze gemeente.
Stil gebed
Kindertijd (de kinderen zijn in de Verlosserkerk)
Naar Tyatyra.
Zondagsgebed (naar OLB 304)
U bent getrouw, uw plannen falen niet,
U kiest de uwen uit, U roept die allen.
Die 't heden kent, de toekomst overziet,
laat van uw woorden geen ter aarde vallen.
U Heer regeert! Uw koninkrijk staat vast,
uw heerschappij omvat de loop der tijden;
uw sterke hand, die nooit heeft misgetast,
blijft met het heilig zwaard des Geestes strijden.
Gebeden
Diaken door Wybren
God, we bidden U voor oost Afrika. De droogte die al jaren aanhoudt, heeft tot een hongersnood geleid in landen, die bovendien lijden onder politieke conflicten. We bidden U voor de families die
vluchten en dan vaak in nog slechtere omstandigheden komen. En voor de hulpverleners die de mensen die hen het hardst nodig hebben vaak het moeilijkst kunnen bereiken. Heer, hebben wij deze
droogte veroorzaakt, door het effect van de opwarmende aarde? U bent de Schepper van hemel en
aarde, schenk regen voor het te laat is voor veel van uw schepselen! Zo bidden wij U allen tezamen…
Predikant
Heer, over je eigen graf heen regeren, dat vinden wij over het algemeen geen goede zaak. En het
werkt ook gauw verkeerd. Maar als we de tekst van vanochtend mogen geloven, is er éen die dit helemaal zuiver kan, omdat hij het helemaal door God laat doen. Uzelf, Jezus Messias. U regeert over
uw graf heen. Wij willen vaak meer, regeren vóor onze dood. Maar wie meer wil dat u kreeg krijgt
uiteindelijk minder. Of we willen minder, we geloven alleen in het voortleven in herinneringen van
geliefden na onze dood, zelf zijn we niet eens een schim meer van de persoon die we waren, we zijn
dood, weg. Maar dan geloven en hopen we veel minder dan wat u kreeg, dan doen we God tekort.
Heer Jezus, help ons reëel te worden in onze verwachtingen, in wat wij van God mogen verwachten.
Leer ons uitzien naar dat rijk waar mensen die op u lijken met u mogen regeren. Leer ons uitzien naar
een heiligheid die uw Vader, onze God belonen wil, hoe wonderlijk ons dat ook lijkt. En leer ons niet
bang te zijn van leed, zelfs niet van het grootste leed omdat Hij het ons vergoeden wil zoals Hij dat bij
u heeft gedaan. Zo bidden wij u allen tezamen…
Onze Vader