Maatschappelijk Verantwoord Beleggen bij PME

Maatschappelijk Verantwoord
Beleggen bij PME
INHOUDSOPGAVE
2 • PME
1Inleiding
3
2Aandelen
4
3Obligaties
3.1Bedrijfsobligaties
3.2Staatsobligaties
3.3 Staatsobligaties opkomende landen
3.4 Selectie van externe managers
6
6
6
7
7
4Vastgoed
4.1 Vastgoed in Nederland
4.2 Internationale vastgoedfondsen
4.3 Beursgenoteerd vastgoed
8
8
8
8
5
6
9
9
Private Equity
5.1Strategie
Alternatieve investeringen
11
1Inleiding
PME wil op een verantwoorde en duurzame manier omgaan met haar belegd vermogen. PME is ervan
overtuigd dat bedrijven die duurzaam met arbeid en hun omgeving omgaan, de beste overlevingskansen
hebben. Dat vertaalt zich op de langere termijn ook in een gunstige ontwikkeling van de aandeelhouderswaarde.
PME betrekt milieu, sociale en governance1) aspecten bij haar beleggingsbeleid en investeringsbeslissingen. Op de volgende pagina’s leest u hoe PME de principes van maatschappelijk verantwoord beleggen
in praktijk brengt aan de hand van een beschrijving van de verschillende beleggingscategorieën: aandelen, obligaties, vastgoed, private equity en alternatieve investeringen.
1)
Governance is de wijze van besturen van ondernemingen inclusief de gedragscode en het toezicht op het bestuur.
PME • 3
2Aandelen
PME investeert in aandelen van beursgenoteerde ondernemingen. Dat gebeurt
door middel van verschillende strategieën. In sommige markten belegt PME
passief, dat wil zeggen dat aandelen worden gekocht op basis van een index van
aandelen, zoals bijvoorbeeld de Dow Jones, de Russel 1000 of de MSCI World.
In sommige gevallen is er reden om juist actief te beleggen, bijvoorbeeld als er
mogelijkheden zijn om door actief te beleggen een hoger rendement te halen.
Soms wil PME actief de aandeelhoudersrechten beheren en kiest ze voor een
mengvorm.
Milieu-, sociale en governance factoren
PME vindt het belangrijk dat in de selectie van
aandelen rekening wordt gehouden met de wijze
waarop bedrijven omgaan met milieu, sociaal
beleid, mensenrechten en het ondernemingsbestuur.
Dergelijke factoren kunnen van groot belang zijn
voor de reputatie van die ondernemingen en die
4 • PME
van PME. Ook kunnen ze invloed hebben op het
succes van de ondernemingen en daarmee op
de financiële rendementen van PME. Het kan zijn
dat de aandelenselectie gedaan wordt door een
externe manager. PME ziet er dan op toe dat zo’n
manager bereid en in staat is het beleid van PME
op het gebied van maatschappelijk verantwoord
beleggen goed toe te passen.
Stemrechten
Aan aandelen zijn stemrechten verbonden.
Volgens de principes voor verantwoord beleggen
van de VN, waarvan PME ondertekenaar is, hoort
bij verantwoord beleggen ook de plicht op een
verantwoorde manier invulling te geven aan de
aandeelhouders- en stemrechten. In Nederland is
dat ook min of meer wettelijk verplicht. In sommige landen of ondernemingen zijn de administratieve of financiële belemmeringen om te stemmen
zo groot dat PME toch niet stemt. PME maakt op
vrijwel alle aandeelhoudersvergaderingen gebruik
van zijn stemrecht. Dat gebeurt op basis van een
‘verantwoord stembeleid’ dat u hier kunt vinden.
Over het feitelijke stemgedrag wordt door PME
eveneens op de website gerapporteerd.
Betrokken aandeelhouderschap houdt niet op bij
het netjes uitbrengen van je stem op een aandeelhoudersvergadering. In een aantal gevallen vindt
PME dat een meer actieve betrokkenheid bij de
onderneming gewenst is. Dat geldt bijvoorbeeld
voor grote ondernemingen op de Nederlandse
thuismarkt. PME is lid van het Nederlandse beleggerplatform Eumedion en neemt ook buiten de
aandeelhoudersvergadering om, actief deel aan
de dialoog met de Nederlandse ondernemingen
waarin PME belegt. Daarnaast zijn er wereldwijd
ondernemingen die weliswaar geen verboden
producten of diensten maken (die worden immers
uitgesloten), maar wel in hun productieproces
de PME ‘beginselen’ voor verantwoord ondernemen schenden. Dat kan bijvoorbeeld zijn door
betrokkenheid bij corruptie, milieuschandalen,
kinderarbeid, schending van vakbondsrechten of
bij schending van mensenrechten. Als die schendingen een structureel karakter hebben komen
die ondernemingen op een aandachtlijst en treedt
PME, veelal samen met andere aandeelhouders, in
dialoog om die onderneming er van te overtuigen
aan dergelijke schendingen een eind te maken en
een beter milieu en sociaal beleid te voeren. Vaak
levert dat resultaat op, maar als een onderneming
het onverantwoorde gedrag blijft vertonen, dan
kan PME besluiten een dergelijke onderneming
ook van investering uit te sluiten. Tenslotte is er
nog een lijst van ondernemingen waarin PME
relatief grote belangen heeft en die aanzienlijke milieu- en sociale risico’s hebben. Ook met
die ondernemingen wordt de dialoog gevoerd,
met name om te zorgen dat die risico’s door de
onderneming goed worden gemanaged. Over de
voortgang van de dialogen wordt gerapporteerd
in de kwartaalrapportages maatschappelijk verantwoord beleggen.
Juridisch programma
Helaas komt het nog regelmatig voor dat ondernemingen fraude plegen; met de jaarrekening,
met de informatie bij de uitgifte van aandelen, of
door corruptie en andere misleidende informatievoorziening aan aandeelhouders. In dergelijke
gevallen kan PME financiële schade ondervinden
als gevolg van die frauduleuze handelingen van
een onderneming. Het juridisch programma zorgt
er voor dat een deel van die schade op de ondernemingen wordt verhaald. Dat gebeurt zeker in de
Verenigde Staten, waar dit een normale praktijk
is, maar waar mogelijk ook in andere landen.
Naast het terugvorderen van de financiële schade
draagt het juridische programma indirect ook bij
aan verbetering van het ondernemingsbestuur
en het risicomanagement bij de beursgenoteerde
ondernemingen.
Uitsluiting
PME sluit investeringen uit in ondernemingen
die direct betrokken zijn bij de productie, het
onderhoud of de distributie van controversiële
wapens, zoals clustermunitie, antipersoonsmijnen,
biologische en chemische wapens. Bedrijven die
kernwapens produceren worden uitgesloten als ze
leveren aan een land dat volgens het Non Proliferatie Verdrag geen kernwapens mag bezitten. PME
sluit ook ondernemingen uit die internationale
verdragen schenden die bepaalde producten en
diensten verbieden, zoals bepaalde chemicaliën
die de ozonlaag aantasten of de handel in beschermde planten en dieren. PME past het uitsluitingbeleid aan als Nederland nieuwe internationale verdragen tekent die bepaalde producten of
diensten verbieden.
PME • 5
3Obligaties
PME investeert ongeveer de helft van het belegd vermogen in bedrijfs- en staatsobligaties. Verantwoord beleggen is ook voor obligaties van belang omdat milieu, sociale en governance factoren grote gevolgen kunnen hebben op de kredietwaardigheid van een onderneming of land.
Hierna beschrijven we de ESG integratie in:
•Bedrijfsobligaties
• Staatsobligaties ontwikkelde landen
•Staatsobligaties opkomende landen
Omdat PME het beheer van deze portefeuille
voor een deel extern heeft belegd, beschrijven
we hierna ook de rol die ESG factoren speelt in de
selectie van externe managers.
3.1Bedrijfsobligaties
Ondernemingen geven obligaties uit om zo financiering te vinden voor hun activiteiten, of voor
bepaalde projecten en investeringen. De belegger
leent het geld aan de ondernemingen uit voor een
afgebakende periode. Aan het einde van de periode krijgt de investeerder het geleende bedrag
terug en tussentijds krijgt de belegger rente.
6 • PME
Het belang van milieu, sociale en
governance risico’s
Bij sommige ondernemingen hebben governance,
milieu en sociale risico’s niet genoeg aandacht
gekregen. De misstanden bij o.a. Enron, Worldcom, BP en TEPCO zijn daar voorbeelden van.
Deze misstanden kunnen leiden tot bijstelling van
de kredietwaardigheid of het niet terugbetalen
van hoofdsom en rente. Dit heeft een negatief
effect op de financiële prestaties van de onderneming. Goed management van milieu, sociaal en
governance risico’s zegt iets over hoe goed een
onderneming geleid wordt. Daarom wordt er ook
bij bedrijfsobligaties steeds meer gekeken naar
milieu, sociale en governance vraagstukken. De
manier waarop een onderneming hiermee omgaat, kan invloed hebben of de onderneming het
geleende geld kan en wil terug betalen.
Uitsluiting
Voor bedrijfsobligaties past PME een uitsluitingsbeleid toe. PME belegt niet in bedrijven die
controversiële wapens produceren of producten
maken of diensten leveren die in strijd zijn met
internationale verdragen.
3.2Staatsobligaties
Staatsobligaties ontwikkelde landen
Een staatsobligatie (staatslening) is een verhandelbare contractuele verplichting van een nationale
overheid om de hoofdsom van de lening plus
rente terug te betalen volgens de afgesproken
voorwaarden. Staatsobligaties worden door nationale overheden uitgegeven om begrotingstekorten te dekken en schulden te herfinancieren. De
wereldwijde staatsobligatiemarkt is zeer groot. De
voornaamste spelers op deze markt zijn (centrale)
banken, verzekeringsmaatschappijen en beleggings- en pensioenfondsen. De gemiddelde transactiegrootte is veel groter dan op de aandelenmarkt. Op de obligatiemarkt zijn het vooral grote
partijen die grote transacties met elkaar sluiten.
De waardeontwikkeling van een staatsobligatie is
afhankelijk van verschillende risicofactoren waaronder het rente risico, kredietrisico, valuta risico en
liquiditeitrisico.
Bepaling selectie van veilige landen
Bij verantwoord beleggen wordt dikwijls gekeken
naar mogelijke risicio’s op gebied van governance,
milieu- en sociale vraagstukken. Voor staatsobligaties is governance de belangrijkste dimensie. De
mate van veiligheid om in de staatsobligaties van
een land te beleggen hangt af van:
- Vermogen om te betalen
- Bereidheid om te betalen
Landen in de portefeuille moeten ten minste
bereid en in staat zijn om betalingen na te komen.
Een land moet genoeg vermogen hebben om
haar schulden te kunnen betalen. Als gevolg van
een politieke instabiele situatie of corruptie kan
het land als een onveilige belegging worden
beschouwd. Om de bereidheid om te betalen in
kaart te brengen wordt de Wereldbank Governance-index van de Wereldbank voor landen gebruikt.
Deze index geeft een ranglijst van de meeste
landen in de wereld. Voor de Europese staatsobli-
gatieportefeuille van PME zijn alleen de 25% best
scorende Europese landen geschikt.
3.3Staatsobligaties opkomende
landen
Een opkomende land kan instabiel zijn, vooral op
sociaal, economisch, politiek, fiscaal, monetair
en demografisch vlak. Instabiliteit kan financiële
risico’s meebrengen voor beleggers. PME kijkt
tijdens de landenselectie naar governance en sociale vraagstukken als maatstaven voor stabiliteit.
•Sociale stabiliteit: PME gebruikt de United Nations Human Development Index en de World
Bank Dependency Ratio als indicator voor sociale stabiliteit. In deze index scoren landen op
gebied van o.a. gezondheid(zorg), onderwijs
en levensstandaard.
•Economische stabiliteit: de Heritage Index
of Economic Freedom is gebaseerd op o.a.
rechtszekerheid, corruptie, economische
vrijheden, rechtssysteem en goed overheidsbestuur.
•Politieke stabiliteit: PME gebruikt als indicator
voor politieke stabiliteit de Wereld Bank Worldwide Governance Indicator.
Uitsluiting
Ieder kwartaal onderzoekt PME tegen welke landen de VN of de EU sancties heeft uitgevaardigd.
De lijst van uitgesloten landen vindt u hier.
3.4 Selectie van externe managers
PME heeft externe managers die een deel van de
bedrijfs- en staatsobligaties portfolio beheren. De
selectie en evaluatie van externe managers gebeurt langs vier hoofdonderwerpen: verantwoord
beleggen op strategisch niveau, uitsluitingsbeleid,
ESG integratie in het investeringsproces en regelmatig rapportage over de voortgang van de ESG
integratie.
Deze vier hoofdonderwerpen zijn uitgewerkt
in een vragenlijst die de externe manager moet
invullen. PME moedigt externe managers die nog
geen eigen ESG-beleid hebben of nog geen PRI
ondertekenaars zijn, om dit alsnog te doen.
PME • 7
4Vastgoed
PME is een van de grootste vastgoedbeleggers in Nederland en ook wereldwijd
een grote speler. De vastgoedsector is wereldwijd verantwoordelijk voor zo’n
40% van het energieverbruik en één derde van de emissies en draagt daarmee
belangrijk bij aan klimaatverandering. PME is ervan overtuigd dat betere duurzaamheidsprestaties van haar vastgoedbeleggingen op termijn
leiden tot een verbetering van de risico-rendementsverhouding. PME beoordeelt nieuwe beleggingen op basis van strenge milieu, sociale en governance
criteria en gaat actief de dialoog aan met de ondernemingen in haar portefeuille.
4.1 Vastgoed in Nederland
PME is eigenaar van duizenden woningen, winkels
en kantoren in Nederland. PME streeft naar een
portefeuille van duurzame gebouwen en stelt
dus ook duurzaamheidseisen bij aankopen. Zo
hebben nieuw aangekochte woningen alleen een
groen energielabel (A, B of C). Daarnaast wordt de
bestaande portefeuille verduurzaamd zolang dit
economisch rendabel is.
4.2 Internationale vastgoedfondsen
PME belegt wereldwijd in een dertigtal vastgoedfondsen. In het screening,- selectie- en monitoringproces van vastgoedfondsen zijn milieu,
sociale en governance overwegingen volledig
geïntegreerd. Zo vereist PME van (potentiële) vastgoedfondsen een verklaring waarin o.a. staat dat:
•de fondsbeheerder bekend is met de principes
van UN Global Compact (dit zijn basisprincipes
voor verantwoord ondernemen);
•er geen sprake is van opzettelijke of herhaalde
schendingen van de principes van UN Global
Compact bij het beheer of de ontwikkeling van
het vastgoed;
•de fondsbeheerder niet betrokken is geweest
bij enige kritieke inbreuk op nationale wetten
zonder te proberen de inbreuk te corrigeren;
8 • PME
•de fondsbeheerder zal niet beleggen in vastgoed dat hoofdzakelijk wordt gebruikt voor de
productie, handel of opslag van wapens die in
strijd zijn met internationale verdragen; en
de fondsbeheerder zal PME informeren over
alle relevante milieu, sociale of governance
onderwerpen en jaarlijks het onderzoek invullen van de Global Real Estate Sustainability
Benchmark (GRESB).
Zonder een getekende verklaring investeert PME
niet in een dergelijk vastgoedfonds. Daarnaast zijn
wij een actief aandeelhouder/ participant door te
streven naar vertegenwoordiging in het bestuur
van vastgoedfondsen en actief de dialoog aan
te gaan over o.a. milieu, sociale en governance
onderwerpen.
4.3 Beursgenoteerd vastgoed
Systematisch wordt milieu, sociale en governance
informatie in de investeringsbeslissing meegenomen. Als aandeelhouder stellen we ons actief op
tegenover ondernemingen en maken gebruik van
ons (stem)recht om ook corporate governance en
duurzaamheid aan de orde te stellen. Wij hebben
een duidelijke opvatting van wat daarin wel en
niet acceptabel is.
5Private Equity
Investeren in private equity betekent het via een private equity fonds beschikbaar stellen van kapitaal aan niet beursgenoteerde ondernemingen. Het doel is
de prestaties en kwaliteit van die onderneming te verbeteren en die onderneming na een aantal jaren met winst door te verkopen. PME voert een beleid van
verantwoord beleggen in alle beleggingscategorieën, ook voor de investeringen
in private equity.
Dit beleid sluit aan bij de door PME ondertekende
Principles for Responsible Investment (PRI) van de
VN en de door PME vastgestelde ‘tien leidende
beginselen voor verantwoord ondernemen/beleggen’.
5.1Strategie
PME selecteert private equity investeringen onder
andere op basis van de strategie: hoe realiseren
private equity firma’s hun rendementen? PME
heeft een vragenlijst ontwikkeld die toetst of de
focus van een firma vooral gericht is aop waardecreatie. Belangrijkste element daarin is een be-
oordeling van de strategie van een onderneming
en het gebruiken van agressieve, activistische
methoden om ondernemingen tot strategiewijzigingen te dwingen. PME belegt niet in private
equity firma’s waarvan het verdienmodel vooral
op agressieve, activistische strategieën is gebaseerd.
Uitsluiting
Ook voor niet beursgenoteerde ondernemingen
in private equity past PME een uitsluitingsbeleid
toe. PME voorkomt hiermee dat wordt belegd in
bedrijven die controversiële wapens produceren
of producten maken of diensten leveren die in
strijd zijn met internationale verdragen.
PME • 9
Rekening houden met milieu, sociale
omstandigheden en goed ondernemingsbestuur
PME vindt het belangrijk dat een private equity
firma in staat is in de selectie van ondernemingen
rekening te houden met risico’s en kansen op het
gebied van milieu, sociale omstandigheden en
goed ondernemingsbestuur. Die risico’s kunnen liggen op financieel vlak en op het gebied
van milieu, sociale omstandigheden en ondernemingsbestuur. Om private equity firma’s te
toetsen op hun bereidheid, kennis en vaardigheid
om die risico’s goed te managen is een vragenlijst
ontwikkeld. Daarin wordt aandacht besteed aan
het eigen verantwoord beleggingsbeleid van de
private equity firma, de beschikbare personele
capaciteit en eerdere ervaringen met het managen van ondernemingsrisico’s op milieu en sociaal
gebied. Voldoet de onderneming niet aan een
aantal basisvoorwaarden en wil de onderneming
geen verandering aanbrengen, dan belegt PME
niet in deze onderneming. Als er wel bereidheid is om het beleid aan te passen, dan kan een
private equity firma toch in aanmerking komen
voor investering. De vragenlijst wordt regelmatig
geëvalueerd en zo nodig aan nieuwe inzichten en
internationale standaarden aangepast.
Verantwoord ondernemen
Het kan voorkomen dat er door een private equity
firma wordt geïnvesteerd in een onderneming die
(nog) niet voldoet aan internationale normen voor
verantwoord ondernemen. Van de private equity
firma wordt dan verwacht dat het zorgt dat die
onderneming op het moment van verkoop (exit)
wel aan die normen voldoet. Overigens wordt
verwacht dat de ondernemingen zodanig worden
aangestuurd dat verantwoord ondernemen, rekening houden met mens en milieu, bijdraagt aan de
waardecreatie in/van de onderneming.
10 • PME
Transparantie en rapportage
PME vraagt transparantie van private equity
firma’s. Ook op het gebied van verantwoord
beleggen, milieu en sociaal beleid. Met name als
zich incidenten voordoen wil PME daarover goed
geïnformeerd worden. Een zogenoemd Disclosure
Framework is hiervoor in 2013 opgericht. Dit is een
samenwerkingsverband met andere investeerders
in private equity en twintig uit verschillende landen en regio’s afkomstige koepelorganisaties. Dat
zal de leidraad bieden voor de van private equity
gevraagde transparantie en rapportage.
Governance
Waar mogelijk kiest PME voor actieve deelname
in de beschikbare toezichtsorganen, waaronder
de jaarvergadering. Zo kan PME actief toezicht
houden op de investering en op de uitvoering van
het verantwoord beleggingsbeleid.
6Alternatieve investeringen
PME belegt behalve in aandelen, obligaties, onroerend goed en private equity ook
in zogenaamde alternatieve investeringen. Daarin kunnen allerlei soorten verschillende investeringen aan de orde zijn, maar PME bepaalt van geval tot geval of zo’n
alternatieve investering nuttig is in het kader van risicospreiding en rendement.
Daarnaast beoordeelt PME of zo’n investering maatschappelijk verantwoord is en
aan welke criteria die investering moet voldoen. PME belegt op dit moment niet in
hedge funds, maar wel in enkele andere alternatieve beleggingen zoals microfinancieringsinstellingen en duurzaam bos.
Microfinanciering
Bosbouw
Sinds enkele jaren belegt PME beperkt in microfinancieringsinstellingen. Dat zijn een soort banken
die kleine leningen verstrekken aan mensen in
relatief arme landen. Die mensen kunnen dan
met zo’n lening investeren in hun eigen bedrijfje,
in de landbouw, handel of nijverheid. Met deze
investeringen helpt PME de ontwikkeling van de
mensen in deze landen. Om rendement op de
leningen te maken moeten de leningen natuurlijk
wel met rente worden terugbetaald. Het risico
hierbij is dat rentepercentages soms te hoog zijn
voor mensen die een microkrediet hebben, de
terugbetaling soms een probleem is en sommige
microfinancieringsinstellingen er onaanvaardbare
incassopraktijken op na houden. Onder de leiding
van koningin Maxima (die hiervoor gevraagd is
door Secretaris Generaal Ban Ki Moon van de
VN) zijn daarom de UN Principles for Investors in
Inclusive Finance ontwikkeld. Onder andere om
onaanvaardbare incassopraktijken te voorkomen
investeert PME alleen in microfinancieringsinstellingen die aan deze principes voldoen.
PME belegt in bosbouw, met name in de Verenigde Staten. De beleggingen in bos voldoen
tegenwoordig aan de vereisten van de Forest
Stewardship Council (FSC) en hout uit deze bossen
heeft dus een FSC-label.
Overige alternatieve investeringen
Op dit moment heeft PME geen andere alternatieve investeringen. Eventuele voorstellen om dat
in de toekomst wel te doen worden door PME
afzonderlijk beoordeeld. Bij die beoordeling zal
maatschappelijk verantwoord beleggen steeds
één van de essentiële criteria zijn waaraan die
investeringen worden getoetst.
PME • 11
Pensioenfonds van de Metalektro
Postbus 97630
2509 GA Den Haag
( 088 – 007 98 00
www.metalektropensioen.nl
PME065 10.16