VUmc Basispresentatie

VUmc Basispresentatie
Sarcopenie
• Vorm van ondervoeding
Sarcopenie en
ondervoeding
• Gekarakteriseerd door verlies van spiermassa en spierkracht
• Risico op verminderd fysiek functioneren en een verminderde
kwaliteit van leven
Marian de van der Schueren
Dietetiek en voedingswetenschappen
Voldoende info om risico in te
schatten?
Misschien dezelfde BMI, maar wel
andere lichaamssamenstelling!
Waarom willen we
lichaamssamenstelling weten?
• Om de effectiviteit van voedings- en/of beweeginterventies te
bepalen
• Om een passend voedings- en/of beweegadvies te geven
• Om veranderingen in lichaamssamenstelling te volgen
1
VUmc Basispresentatie
Wat is lichaamssamenstelling?
Het lichaam is een complexe unit
waar bestaan we uit?
Afhankelijk van niveau van bestuderen:
• Man
Reference
Man??
• 20 – 24 jaar
•
•
• Gezond
Atomair niveau
Moleculair niveau
•
• 1,74 m
•
• 70 kg
•
Cellulair niveau
Weefsel niveau
Lichaamsniveau
7
Er zijn diverse methoden om
lichaamssamenstelling te meten
Methoden voor meten lichaamssamenstelling
De methoden variëren in:
ü
ü
ü
ü
ü
DEXA-scan
ü
Complexiteit
Prijs
Beschikbaarheid
Nauwkeurigheid (aannames?)
Medewerking van proefpersoon/patiënt
Gebruik (laboratorium versus ‘in het veld’)
BOD POD
Bioimpedantiemeter
Nauwkeurigheid
Kosten
Onnauwkeurigheid
Praktisch toepasbaar
Klinisch toepasbare technieken voor meting
van de lichaamssamenstelling
• CT scan, MRI, Totaal N, totaal K.
• Volume meting (onderwater, BodPod)
• DEXA scan (Vet vrije massa (VVM), Vet
massa (VM), Botmassa)
• Indicator dilutie methode (Totaal
lichaamswater, extra cellulair water)
Voordelen bio-impedantiemeter
•
•
•
•
•
•
Snel en eenvoudig uit te voeren
Niet belastend voor patiënt
Resultaten direct beschikbaar
Relatief goedkoop
Mogelijkheid om vaker te herhalen
Behandeldoel kan geëvalueerd worden
• Bio-electrische impedantie analyse
• Huidplooi metingen (VM, VVM)
2
VUmc Basispresentatie
Achtergrondprincipes
• Wisselstroom, meestal op frequentie 50 kH, wordt
aangesloten.
• Stroom neemt de kortste weg (hand - arm - helft
romp - been - voet).
• Stroom gaat door vochtcompartiment (ECW en bij 50
kH ook door ICW).
• De helft van lichaam wordt beschouwd als een cilinder.
• Lichaamslengte wordt gebruikt als maat voor lengte
van de cilinder.
• De gemeten R (en eventueel Xc) wordt gebruikt in
formules voor berekening van TBW, VVM, VM en
eventueel ECW, ICW en BCM.
Welk apparaat?
Frequentie (kH)
Lage frequentie
(LF)
hoge frequentie (HF)
Weerstand bij lage frequentie: maat voor ECW
Weerstand bij hoge frequentie: maat voor TBW
Bij patiënten vaak niet geschikt om uitspraken over totale lichaam te doen.
Waarin verschillen de apparaten?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
welk deel van het lichaam
staand of liggend
elektrodes of metalen contactpunten
één frequentie of meerdere
welke formule
ruwe R en Xc waardes zichtbaar
prijs
apparaten gevalideerd
Is er verschil in nauwkeurigheid?
17
18
3
VUmc Basispresentatie
Meetomstandigheden
Meting
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eerst navragen: Pacemaker (NIET METEN)
Meet lengte op 1 cm nauwkeurig
Meet gewicht op 0.1 kg nauwkeurig
Blaas legen
Minimaal 4-5 uur niet eten vooraf
Minimaal 2 uur niet drinken vooraf
Minimaal 2 uur geen zware fysieke activiteit vooraf
Sieraden verwijderen en zakken legen
5 minuten liggen vóór start meting
Armen en benen gespreid zodat ze de romp niet raken
Ontvet de huid met alcohol
Plaats stickers
Voer geslacht, lengte, gewicht en activiteit in
Sluit elektrodes aan
Voer de meting uit
Uitslag
Weerstand: R
Reactantie Xc
Formules om VVM te berekenen?
Formules
Waarop letten:
• populatie specifiek
– geslacht,
– ras,
– leeftijd,
– ondergewicht, overgewicht,
– ziekte
• welke referentiemethode is gebruikt
• welke variabelen zitten in formule?
• hoe groot was de populatie?
– N > 50
23
24
4
VUmc Basispresentatie
gesl
lft
L
gew BMI VVM formule
Berekeningen op computer, tablet en telefoon
http://zakboekdietetiek.nl/uitslagimpedantie-volwassenen/
Uitslag
Formules
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Waarop letten:
• populatie specifiek
– geslacht,
– ras,
– leeftijd,
– ondergewicht, overgewicht,
– ziekte
• welke referentiemethode is gebruikt
• welke variabelen zitten in formule?
• hoe groot was de populatie?
– N > 50
Vetmassa (% en kg)
Vetvrije massa (% en kg)
Totaal gewicht (kg)
Vetvrije gewicht (kg)
Lichaamswater (% en liter)
Basaalmetabolisme (kcal)
Basaalmetabolisme/lichaamsgewicht (... kcal/kg)
Gemiddelde behoefte (kcal)
BMI
Middel-heup ratio
Impedantie (khz)
27
Referentiewaarden
VVMI
29
30
5
VUmc Basispresentatie
VVM index TE LAAG
VMI TE HOOG
VVM index TE LAAG
32
31
Voorbeeld meting:
Patient gegevens
• Ziekte: COPD
• Geslacht: man
• Afgelopen half jaar 5 kg afgevallen
Leeftijd (j)
63
Gewicht (kg)
62,5
Lengte (m)
1.86
BMI (kg/m2)
18.06
Resistance Ω
515.0
Reactance Ω
44.50
33
34
VVM
(kg)
VM
(kg)
VM
(%)
VVMI
(kg/m2)
Rutten 2010
50,4
12,1
19,4
14,6
Schols 1991
56,2
6,3
10,1
16,2
COPD
Steiner 2002 M
52,9
9,6
15,3
15,3
V
51,0
11,5
18,5
14,7
42,8
19,7
31,5
12,4
Kyle 1989
Elia M. Eur. J CN 2013
36
6
VUmc Basispresentatie
Stel we gebruiken de formule van
Rutten!
Leeftijd (j)
63
Gewicht (kg)
62.5
Lengte (m)
1.86
BMI (kg/m2)
18.06
Resistance Ω
515.0
Reactance Ω
44.50
VVM (kg)
50,4
VVMI (kg/m 2)
14,6
• Wat zegt deze informatie
je dan?
• Stap 1:
– VVMI = gestandaardiseerd voor lengte
• Stap 2:
– VVM %
Uitleg percentiel
• P 5 = 5e percentiel
– 5% van de data is kleiner of gelijk en 95% groter of eraan gelijk
• P 50 = 50e percentiel
– 50% van de data is kleiner of gelijk en 50% groter of eraan gelijk
37
VVMI = 14.6
38
Conclusie
VVMI te LAAG
• Sprake van gewichtsverlies
• Sprake van te laag VVMI
VM = te HOOG
Advies:
• Doel behandeling:
– Aankomen in gewicht met aandacht voor spiermassa
– Energieverrijkte en eiwitverrijkte voeding
– Spreiding over de dag
– Ca en Vit D
39
40
Uitslag binnen…Hoe verder?
Eiwitten
• Welke adviezen geeft u aan de hand van de uitslagen?
• Eiwitbehoefte volwassenen:
0.8 gram/kg lichaamsgewicht
• Speciale aandacht voor:
- eiwitten
- vitamine D
- calcium
• Eiwitbehoefte ondervoeding:
1.2-1.5 gram/kg lichaamsgewicht
• Eiwitbehoefte ouderen (> 65 jaar):
1-1.2 gram/kg lichaamsgewicht
• Eiwitinname spreiden over dag (25-30 g per maaltijd)
7
VUmc Basispresentatie
Calcium en vitamine D
Aanbevolen literatuur
• Bij fysieke activiteit wordt aanmaak van bot gestimuleerd
• Calciumbehoefte à
- 51-70 jaar: 1100 mg per dag
- >70 jaar: 1200 mg per dag
• Vitamine D behoefte à
- naar buiten gaan
- suppleren (70 jaar of ouder: 20 mcg per dag)
• A.Y. Bijlsma, C.G.M. Meskers, R.G.J. Westendorp, A.B. Maier.
Sarcopenie: op weg naar klinische toepasbaarheid, Ned
Tijdschr Geneeskd. 2013
• van der Zwaluw N, van de Rest O, Tieland M, Adam JJ,
Hiddink, GJ, van Loon LJC, de Groot LC The impact of protein
supplementation on cognitive performance in frail elderly (2014)
Eur J Nutr, DOI 10.1007/s00394-013-0584-9
• Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek | 2010;65(1)
• www.stuurgroepondervoeding.nl
Bedankt voor uw aandacht!
8