PowerPoint-presentatie

VOM 21maart 2013
Als lijden ondraaglijk wordt
Marianne Dees, huisarts,
SCEN arts, onderzoeker
[email protected]
Definitie van lijden
‘Lijden is het leed dat veroorzaakt wordt door een
werkelijke of ervaren aanhoudende bedreiging van
de integriteit of het voortbestaan van de persoon.
Het vereist bewustzijn van toekomst en verleden.
E.J. Casell 1992
2
Thema’s lijden
Medisch
Psychoemotioneel
Sociaal
Existentiëel
Spiritueel
M. Dees 20103
Medische thema
• Lichamelijke klachten variëren sterk en hangen nauw samen
met het beloop
van
ziekte
of neuropatische
veroudering pijn, met
65 jarige
vrouw
met
•
maximale pijn medicatie
Algemene lichamelijke klachten zoals uitputting, pijn, ellendig
voelen geven meer toename van lijden dan tractus gerelateerde
symptomen
‘Ik heb de hele dag pijn, ik heb ‘s nachts pijn, ik
•
word wakker met pijn en ik ga naar bed met pijn. Als
Lichamelijke, cognitieve en emotionele aftakeling zijn een
ze ook
maar de
van mijn pijn weg konden
belangrijke
oorzaak
vanhelft
lijden
•
nemen zou ik niet over euthanasie nadenken.
Patiënten met psychiatrische symptomen benadrukken de zwaarte
en de continuïteit van hun lijden en lijden
4
Psycho-emotionele thema
• Jezelf niet meer zijn
• Negatieve
emoties: oa verdriet, schaamte, wanhoop,
teleurstelling,
boosheid
55 jarige somberheid,
vrouw met nasopharyngeale
kanker
• Angst
voor toekomstig lijden
‘Mijn waardigheid is verdwenen, liggend in bed ben
ik niet langer de onafhankelijke vrouw die ik was.’
• Afhankelijkheid
• Verlies van autonomie
5
Sociaal-maatschappelijke thema
• Verlies van maatschappelijke status
94 jarige vrouw, klaar met leven
• Onvrede over de zorg( verpleeghuis)
•
‘De huishoudelijke hulp komt een keer per
Tot last zijn
maand. Ik zie er wel gezond uit maar ik heb zoveel
verdriet omdat ik iedereen kwijt ben, mijn ouders,
• Eenzaamheid
•
mijn man, mijn zussen en mijn broer is
Biografie(
Jappenkamp,
seksueel
misbruik)
doorgeschoten
door de
Duitsers.
Iedereen is weg.’
6
Existentiële thema
48 jarige vrouw met borstkanker
• Uitzichtloosheid
• Niet meer
kunnen………
‘Het is zo’n agressieve vorm van kanker: ik heb
mijn leven lang gewerkt en daarnaast gewoon de
• Zinloosheid
kinderen en het huishouden en het draaide
• Klaar met
leven prima en ja ik had gewoon heel veel
allemaal
energie en nou kan ik helemaal niks meer, nou
voor mij is dit een drama.’
7
Ondraaglijk lijden en het
levenseinde
8
Wanneer denk u over uw levenseinde?
• Liever niet!
• U wordt ouder
• Iemand in uw naaste omgeving wordt ernstig ziek
• U bent zelf ernstig ziek
• U wilt de zaken rondom uw dood goed geregeld hebben
Besluitvorming
rondom het levenseinde
Een beslissing betreffende een persoon in de laatste
dagen van diens leven, die (mogelijk) een belangrijke
impact heeft op de kwaliteit van leven, de plaats en/of
het moment van sterven
10
Thema’s besluitvorming levenseinde
• Uw eigen visie op sterven (naasten)
• Visie (huis)arts op uw wensen en verwachtingen
• Reanimatie
• Dementie
• Coma
• Stoppen met eten en drinken
• Behandelverboden
• Plaats van sterven (thuis/hospice/ziekenhuis/verpleeghuis)
• Wilsverklaring en machtigingen
• Palliatieve sedatie
• Euthanasie en hulp bij zelfdoding
11
Gesprek over wensen en verwachtingen
12
Definitie WHO 2002
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in 2002
een vernieuwde definitie van palliatieve zorg opgesteld:
Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het
leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken
hebben met een levensbedreigende aandoening, door het
voorkomen en verlichten van lijden, door middel van
vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en
behandeling van pijn en andere problemen van
lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.
13
Zelfbeschikkingsrecht
Patiënten hebben geen recht op euthanasie of
hulp bij zelfdoding. Euthanasie en hulp bij
zelfdoding zijn strafbaar. Alleen artsen kunnen
deze handelingen in bijzondere
omstandigheden en bij naleving van alle
zorgvuldigheidseisen straffeloos uitvoeren.
Principiële bezwaren van artsen tegen
euthanasie en hulp bij zelfdoding dienen te
worden gerespecteerd.
14
KNMG Standpunt
Als uw patiënt op afzienbare termijn
komt te overlijden, helpt een tijdig
gesprek over verwachtingen en
wensen om passende en kwalitatieve
goede zorg in de laatste levensfase te
geven. Dit vergt van u een proactieve
opstelling.
15
Wilsverklaring
• Wilsverklaring is er voor als u zelf niet kunt beslissen
• Medische handelingen weigeren of ondergaan
• Omstandigheden wanneer u euthanasie wilt
• Geen plicht wilsverklaring uit te voeren
• Bv. acuut ingrijpen, niet actueel, niet van toepassing
• Bespreken met familie en huisarts
• Gevolmachtigde
16
Palliatieve sedatie
• Opzettelijk verlagen bewustzijn van een stervende patiënt die
ondraaglijk lijdt
• Indicatie: onbehandelbare symptomen bij een stervende patiënt
• Doel: verlichten van het lijden
• Normaal medisch handelen(WGBO)
17
Euthanasie
• Het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de
betrokkene op diens verzoek
• Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding trad
in werking op 1 april 2002
• Euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn strafbaar tenzij
• Aan 6 zorgvuldgheidscriteria wordt voldaan
• Uitgevoerd door arts
• Gemeld aan de gemeentelijk lijkschouwer
18
De 6 zorgvuldigheidseisen
• Vrijwillig en weloverwogen verzoek patiënt
• Uitzichtloos en ondraaglijk lijden
• Patiënt voorgelicht over situatie en vooruitzichten
• Geen andere redelijke oplossing
• Consultatie van onafhankelijke (SCEN)arts(1
e
4 eisen)
• Medisch zorgvuldig uitgevoerd
19
•
Maatschappelijk debat
NVVE
• Burgerinitiatief “Uit Vrije Wil”
• Laatste wil pil
• Euthanasie en dementie
• Euthanasie en psychiatrie
• Levenseinde kliniek
• Tweede evaluatie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en
hulp bij zelfdoding
20
Een heuvel tilt je uit het leven van de oude Waalstad in de stilte.
Smal is de doorgang naar het laatste pad, hemelhoog het huis.
Wie over zijn genadedrempel raakt ontwaart de zachte dood
die korte metten met je maakt.
Victor Vroomkoning
21
Vragen?
22
Continue diepe sedatie
• Lijdensverlichting
• Verlaging bewustzijn
• Normaal medisch handelen
• Niet te verlichten symptomen
• Stervende patiënt(1-2 weken)
• Indien mogelijk toestemming patiënt
• Consultatie indien ondeskundig
• Indien mogelijk consensus(PNH)
• Sedativa(benzodiazepines)
• Titratie obv lijdensverlichting
• Arts en verpleegkundigen
• Reversible
• Niet levensbeindigend
• Natuurlijk overlijden
• WGBO
• Geen melding noch toetsing
Euthanasie
• Opheffen van het lijden
• Levensbeëindiging
• Bijzonder medisch handelen
• Uitzichtloos, ondraaglijk lijden
• Niet alleen in laatste levensfase
• Weloverwogen verzoek patiënt
• Consultatie verplicht
• Primair tussen patiënt en arts
• Barbituraat en spierrelaxantia
• Snelle dosering
• Arts
• Niet reversibel
• Levensbeeindigend
• Niet natuurlijke dood
• Aparte wetgeving
• Verplichte melding en toetsing