ARCHITECTUURGESCH

Examenvragen
1. Bespreek Alberti en tijdgenoten 1450
 Renaissance in Firenze
tijdgenoten Brunelleschi en Filarete
Alberti
Heeft samen met Brunelleschi de renaissance gestalte gegeven. Hij denkt na
over de klassieke ordes op intellectueel vlak.
Traktaten: “de pictura” over schilderkunst
“de re aedificatoria” over goede regels architectuur, theoretisch
Vb Santa Maria Novella; San Sebastiano; Sant Andrea; Palazzo Rucelai
Brunelleschi
Was goudsmid en bestudeerde constructies in Rome. Hij bestudeerde twee
gebouwen en bracht ze samen. De basis van het moderne perspectief. Men
verandert het denken op stedelijk niveau.
Vb San lorenzo; Pazzi-kapel en Sancto Spirito
Averlino Filarete
Meer in Milaan dan in Firenze. Was architect, schrijver en beeldhouwer. Ging
naar Milaan werken voor graaf Sforza en moest ideale stad ontwikkelen de
Sforzinda genaamd. Alleen de Ospedale Maggiore is verwezenlijkt.
2. Bespreek Durand 1800 en alle traktaten bij de fransen
In 1795 werd l’école polytechnique opgericht. Het draait niet om discussies
maar om systemen voor de ingenieurs. De staat had vele nieuwe gebouwen
nodig in een korte periode.
Durand had gestudeerd bij Leroi die als eerst een catalogus opgesteld had
van gebouwen naar typologie. Hij stelde gebouwen naast elkaar en bekeek
evolutie. Zo kon hij makkelijk dingen besluiten. Durand deed mee aan 2de
Grand Prix de Rome en bereidde publicatie voor maar werd nooit
uitgevoerd.
“Recueil et parallèle des édifices en tout genre, anciens et modernes”
Uit 1800. Verzameling en vergelijking van alle soorten gebouwen.
Visuele
vergelijking
en
opleiding
op
geavanceerde
polytechnische schaal. Vitruvius werd aan de kant geschoven.
De essentie ligt in het ontwerpproces.
 Rondelet met ‘Traite théorique et pratique de l’art de bâtir’
“Précis des lecons d’architecture données à l’école ploytechnique”
Architectuur dient de samenleving en heeft openbaar nut. De
methode is het combineren van alle mogelijke elementen. Het is
een catalogus van oplossingen. Geen fantastische architecten of
ingenieurs maar wel op grote schaal.
De architectuur volgt de wetenschap met een eeuw achterstand. Durand
geeft architectuur nieuwe taken en doel valt samen met nut. Architectuur
wordt efficiënt en snel inzetbaar.
3. Bespreek Lequeu 1800
De kritiek op de verlichting door mensen op de rand van de maatschappij.
Alfons François: De Sade
Pornografie; subversie ligt in de manier hoe hij de ideeën van de
Encyclopedie radicaliseert. De ruimte is een belangrijk aspect van de
persiviteit. Veel retoriek, geen architectuur parlante.
Charles Fourier
“community” waar gezin centraal staat, sociaal programma voor nieuwe
maatschappij en productie is in handen van de samenleving.
Jean-Jaques Lequeu
Als zoon van schrijnwerker geen toegang tot aristocratische instellingen. Hij
was een goeie tekenaar. Hij had veel kritiek op Ledoux omdat deze traktaat
schrijft om zichzelf te redden. Lequeu was voorstander klassieke orden en
protesteerde tegen Ledoux en Boullée met tekeningen.
Hij wou terugkeer naar absolute natuurlijkheid van het leven.
Hij ontwikkelde parallelle encyclopedie over zijn eigen kunnen; het tekenen.
Toepassen analyses van machines op mens. Hij vertaalt analytische aanpak
van kennis en past ze toe op de vrouw want dit ontbreekt in de
encyclopedie. “l’architecture civile” nooit gedrukt/gepubliceerd.
Gebouwen worden altijd afgebeeld als een gezicht; frontaal. Commentaar
op de architeture parlante met zijn koeienstal in vorm van koe. Hij overschrijd
alle regels van de architectuur. Hij heft de regels op, een totaal vrijkomen van
alle normen!
4. Bespreek Piranesi 1770  Kaipah
Kunstenaar
“Prima parte di Architettura e Prospettive” gravures op 12 stenen platen.
“Carceri d’invenzione” etsen van kerkers en fantasie werkt later op verder.
“Vedute di Roma”stadsgezichten van Rome die hij verkoopt in zijn winkel.
“Opere varie” gehele werk met herziende etsen en veel fantasie.
Archeoloog
Hij toont het effect van de tijd op de monumenten.
“Antichità romane” bestaat uit 4 volumes en ontleed de karakteristieken van
Romeinse gebouwen. 2 van de 4 gaan over graftombes (vernieuwend).
Wilde tonen dat Romeinse architectuur veel complexer is dan men dacht.
Zeer visuele communicatie.
“Campo Mars” marmeren plan van Rome met veel fantasie-elementen.
Ingenieur
1 van de 4 delen gaat over aquaducten. Hij was bekend met
constructietechnieken en hield zich bezig met technisch vernuft zoals
funderingen. Vindt Griekse cultuur minderwaardig aan Romeinse (i.t.t. die tijd)
Polemist
Marc Antoine Laugier schreef “Essai sur l’architecture” en vertelt over
primitieve mens met hutje = essentie van architectuur. (purificatie)
Maar zou plagiaat zijn van Carlo Lodoli.
“Della Magnificenza” het verdedigen van superioriteit van Romeinen. Want
Romeinen ontleden van Etrusken en zij van Egyptenaren. De Grieken zijn
slechts lege elegantie. Romeinse ingenieurs zouden beter zijn.
Piranesi wordt aangevallen door Mariette en antwoord terug “aut cum hoc,
aut in hoc” (ofwel de praktijk van architect ofwel getater van iedereen die
moeit?). Het bevat kritiek in dialoogvorm.
Architect
Groot grafisch project over zijn ideeën over architectuur. Eigen groot
marmeren reconstructieplan van Rome gebaseerd op het echte maar dan
met enorme complexiteit en fantasie. Het is meer een verzameling
monumenten dan een stad. Hij wil Romeinse traditie voortzetten.
Handelaar
Verkocht zijn boeken en etsen en gebruikt archeologische elementen om
nieuwe vazen te maken. Oude artefacten mochten land niet verlaten maar
delen (of nieuw samengestelde dingen) wel. Maakte er ook een catalogus
van die hij mee verkocht.
Vb. Claude Lorrain maakte idyllische schilderijen van Rome. Piranesi doet
een radicale versie van de realiteit achter de Verlichting.
Werd begraven in enigste kerk die hij bouwde (Santa Maria del Priorato)
onder een van zijn vazen. Later stond deze in het Louvre.
5. Bespreek globale kenmerken ontstaan Renaissance in Rome
Hoogrenaissance in Rome
Paus Nicolaas V wou van Rome de meest prestigieuze stad van de
renaissance maken. Hij nodigde wetenschappers, schrijvers en kunstenaars uit
en liet veel boeken van Grieks naar Latijn vertalen in de bibliotheek van het
Vaticaan.
Paus Julius II neemt risico’s en geeft kunstenaars veel maar wil kunst tot
belangrijkste institutie maken waarop macht steunt.
Paus Leo X liet de Stanze die Rafaello schilderen (hoog-renaissance).
Einde renaissance is Maniërisme.
6. Beschrijf het belang van Mies van der Rohe voor de 20ste eeuwse
architectuur
Achtergrond in Duitsland:
Expressionisme (krachtige kristalvormen)
Vormgeving en Industrie: Deutsche Werkbund laat kunst en handel
samenbrengen om het industrieel proces te beheersen als een
ontwerpproces. Mies van der Rohe komt uit de studio van Peter Behrens (net
als Gropius en Corbusier).
Naoorloogse periode in Berlijn:
Komt in contact met expressionisten en dadaïsten. Komt met Hochhaus af;
helemaal in glas en totaal anders.
Benaderd wolkenkrabber als readymade. Hij herleid het tot zijn essentie (in vgl
met Amerika).
Wolkenkrabber is technische vorm en architect moet nieuwe artistieke
antwoorden bieden. Respect voor het technisch kunnen en kritiek op
decoratie.
Glas Hochhaus wordt in tijdschrift Bruno Taut getoont.
1ste dada-tentoonstelling: Mies ziet beeld Flatironbuilding van Burnham en wil
de slanke vorm en abstrahering van de klassieke monumentaliteit.
Geometrische vormen.
Vervangt wolkenkrabbermassa door glas:
Toont skelet: monumentaliseert
Kristalfiguur (duitse avant-garde)
Bouwterrein maximaal bezetten
Pure vorm is nauurlijke vorm: profiel van mens en schedel.
bouwende MIES
die villa’s (shinkeliaans)
mediatieke MIES
Glas Hochhaus
Mies herdenkt de villatypologie radicaal. Appartementsgebouw Weissenhof
Siedlung om woningtekort na de oorlog 1927 op te lossen. Technisch is het
niet nieuw maar toont wel nieuwe manier van huis indelen. Met panelen.
Haus esters en Haus Lange waren mineurwerk maar is complexe structuur en
lijkt op ordinaire baksteenbouw.
Villa Tugendhat is luxueuze versie van Weissenof Siedlung met veel
doorzichten en maar twee verdelende wanden. Er is bijna geen techniek
zichtbaar, enkel het plezier ervan wordt getoont.
Barcelonapavilioen is meest iconisch en is puur radicaliserend. Toont geen
materialen van Duitsland maar wel waartoe men in staat was.
Het verschijnt in een boek van Hitchcock en op een tentoonstelling in New
York 1920  bekend in de VS.
Mies in de VS:
Krijgt heel veel uitnodigingen van VS maar accepteert pas in1937 als situatie
onder Naziregime onhoudbaar wordt. Bouwt villa gebaseerd op
Tugendhatvilla en ziet mooie natuur in VS.
Illinois institute of Technology: wordt er directeur van departement of
architecture van het IIT en past grammaticale behandeling toe.
Farnsworth house is volledig open, open hoeken en maar 1 vast deel, is te
open voor de klant.
Seagram building heeft donker glas en brons en maar 25% opp gebruikt.
Toronto Dominion center met twee grote torens, rust en kwaliteit.
Crown hall brengt de structuur naar buiten via 4 portieken.
Neue Nationalgalerie gooit alles volledig open.
Mies in Duitsland
meubelontwerper
wolkenkrabber is readymade
geometrisch en puur
zweert decoratie af
vernieuwen idee over wonen
Mies in de VS
wolkenkrabber is rationalisering
glazen torens en transparant
spiritualize the thechnological
materialisme en idealisme samen
technologie en kunst tot bouwkunst
DOEL: woning tekort oplossen
DOEL: streven naar geest
7. Vergelijk de verschillen tussen de Italiaanse en Franse Barok. Situeer in
tijd, geef protagonisten en gebouwen.
Italiaans
Begon met pontificaat van Sixtus (1590) om gelaat Rome te veranderen.
Introduceren nieuwe assen en verplaatsen obelisk.
Vroege barok tot 1620
Hoogbarok 1620-1670 (3 barokarchitecten sterven)
Kunst kruisafname Jezus wordt clair-obscur en vol actie. Plafondfresco’s gaan
van taferelen binnen de kaders naar open lucht en perspectieven.
Einde barok is absoluut theatraal.
Vb Bernini : David, extase Theresa, Sant Andrea al Quirinale
Vb Borromini: Sant Ivo Alla Sapienza
Vb Guarini: Capella della Santissima Sindone
Frans
Sowieso minder barok meer klassiek.
Onder Louis XIV hele transformatie in Parijs en Frankrijk algemeen.
Jean Colbert richt l’Académie Royale Architecture op (1671).
Vb André Le Nôtre: tuin Versailles
Vb Le Vau: tuingevel Versailles en Louvre samen met Perrault en Le Brun
8. Situeer maniërisme
1520 einde Renaissance, dood Raffaello en dramatische tijd voor Rome.
Schisma, chaos en plunderingen, idee gouden tijd onderuitgehaald,
geen harmonie meer …
Italiaanse ‘maniera’ = eigen karakter of na te streven kwaliteit.
Maniërisme = overgang renaissance naar barok (1520-1600)
Kenmerken:
veronachtzaming bestaande visie
Overdreven benadrukking tot onnatuurlijkheid
Vb Giulio Romano: Palazzo del Té
Vb Rosso Fiorontino: PUUR maniërisme
= elegantie, mengen architectuur en sculptuur,
antropomorfe vormen, veel afwijkingen.
9. Wat waren de onderdelen van een opleiding van een architect in de
Gotiek?
Typisch kenmerk van de Gotiek = driedeling
Structurele benadering
Skeletbouw, lineariteit door kruis-rib, luchtbogen, lancetramen en skelet
van glas.
Visuele benadering
Deel van de beeldende kunsten, dynamisch en levendig. Belang van
de lijn, dynamiek, belang van licht.
Immateriële architectuur = glas
Zuilenorde: pilier cantonné
Symbolische benadering
Drager van gotiek is historisch religieuze context:: hemelse licht en
lichtheid ingeënt op de scholastiek.
Architectuur van het licht, mystiek en wetenschap
Wisslewerking Schholastiek en Gotiek
10. Scherts belang Alberti voor architectuurgeschiedenis
Heeft samen met Brunelleschi de architectuur gestalte gegeven. Hij dacht na
over de klassieke orden. Hij zoekt binnen bestaande structuren naar
verbeelding en creativiteit. Hij heeft zijn eigen stijl maar weet de oude te
respecteren. Weet ook hoe harmonie te vinden tussen oud en nieuw.
Hij creëerde een nieuwe kijk op toepassen van tradities en compromissen.
11. Schets bondig het belang van Sullivan voor de
architectuurgeschiedenis
Louis Sullivan 1856-1924
Neemt historische dimensie in zijn gebouwen op: referenties naar Romaanse
architectuur. Zoekt naar architectuur die over de geschiedenis heengaat.
Wainwright building: enorme vegetatieve in kroonlijst, horizontale sokkel en
verticale schacht, enorm raffinement.
Carson Pirie: droge bovenbouw, decoratie in sokkel.
12. Verschil Borromini en Bernini
Actief rond 1650.
Bernini
Schilder en beeldhouwer die veel vernieuwingen brengt.
Barok dus veel beweging, emotie en dynamiek. Realiseert het bel composto
= het laten vervagen van grenzen tussen decoratie en architectuur.
Vb Sant Andrea Al Quirinale  ellipsvormig, korte as is hoofdas
Borromini
Veel complexer dan Bernini maar wel goedkoper want gewone witte muren.
Hij zorgt voor ritmiek en eenvoud.
Vb Sant Ivo Alla Sapienza 
Complex maar goedkoop
Bernini
simpele vormen
rijk gedecoreerd en beschilderd
zeer duur
 combi met schilder en beeldhouw
Borromini
complexe vormen
eenvoudige witte muren
goedkoop
 complex maar toch rustig
1450
1485
1500
1540
1560
1650
1750
1780
1800
1850
1900
1910
1920
1930
1960
Brunelleschi
Filarete
Alberti
Bramante
Giorgio Martini
Codussi
Lombardo
Da Vinci
Buonarotti
Sansovino
Palladio
Boromini
Le Nôtre
Bernini
Soufflot
Piranesi
Ledoux
Boullée
Lequeu
Durand
Schinkel
Ruskin
Eiffel
Gaudi
Hoffman
Wagner
Horta
Loos
Behrens
Wright
Rietveld
Poelzig
Schindler
Neutra
Mies van der Rohe
Le Corbusier
Eames
Koenig
San Lorenzo
Ospedale Maggiore
Santa Maria Novella
Tempietto
Rocca
Palazzo Loredan
Scuola grande
uitvinder…
Porta Pia
Bibliotheek San Marco
Villa Malcontenta
Sant’Ivo alla Sapienza
tuin Versailles
Sant Andrea al Quirinale
Panthéon
Santa Maria del priorato
koninklijke zoutziederij
cenotaaf voor Newton
Architecture civile
Récueil et parallelle
Schauspielhaus
The stones of Venice
Eiffeltoren
Sagrada Familia
Senatorium
Postspaarbank
Hôtel tassel
villa Müller
AEG turbinenfabriek
Fallingwater house
Schröerhuis
Schauspielhaus
Lovell Beach House
Lovell Health house
Villa Tugendhat
villa Savoye
Eames house
Stahl / Bailey house
Renaissance
Barok
Neoclassicisme
Verlichting
Neo-cl.
Neo-cl.
Vict. Gotiek
Modernisme
Art nouveau
Moderniteit
Moderniteit
Art nouveau
tegen art n.
expressionisme
moderniteit
internationaal
expressionisme
CSH program
CSH program
expressionisme
?
CSH program