integrated reporting

&
FINANCE
CONTROL
Financial accounting
Me n s elijk en intellec tueel kapitaal
INTEGRATED REPORTING
Grote organisaties, accountants, beleggers en regelgevers werken in de International Integrated Reporting
Council al enige tijd samen aan een nieuwe vorm van rapporteren, die het traditionele financiële verslag
moet gaan vervangen en daarmee de communicatiekloof tussen ondernemingen en belanghebbenden kan
overbruggen. Deze meest recente trend op het gebied van verslaggeving heet ‘integrated reporting’. De auteur beschrijft hoe een organisatie door het integreren van financiële en niet-financiële verslaggeving inzicht kan krijgen in het creëren en onderhouden van waarden en alle relevante aspecten die daarbij een rol
spelen, zoals de strategie, corporate governance, prestatie-indicatoren en toekomstverwachtingen.
DOOR RON KIEFT
O
ndernemingen worden als verschaffers van informatie in
toenemende mate geconfronteerd met actieve en mondige belanghebbenden. Investeerders en andere belanghebbenden willen inzicht hebben in de vraag hoe een onderneming waarde
creëert, welke economische en maatschappelijke risico’s daar
tegenover staan en hoe de organisatie die risico’s beheerst. De
bestaande verantwoordingen van veel ondernemingen zijn te
uitgebreid en te complex en bieden vaak onvoldoende inzicht
in het proces van waardecreatie. Terwijl externe verslaggeving
investeerders en andere belanghebbenden juist in staat moet
stellen om zich een integraal oordeel te vormen over alle strategische waardefactoren van de onderneming. Daar komt bij dat
de onderlinge relaties en afhankelijkheden tussen organisaties
complexer worden, waardoor het risicoprofiel van organisaties
navenant stijgt. Dit vereist niet-financiële informatie over bijvoorbeeld de strategie en de strategische doelstellingen van een
organisatie, prestatiegegevens, systemen, processen, het naleven
van gedragscodes en de werking van risicosystemen. Niet-financiële informatie, zoals ten aanzien van de sociaalethische en
milieutechnische aspecten van de bedrijfsvoering en governance, moet daarvoor worden geïntegreerd met de financiële informatie. Daardoor ontstaat beter inzicht in de wijze waarop de
onderneming waarde creëert en de impact van het bedrijfsmodel op de maatschappij. Daarnaast neemt de behoefte aan meer
frequente en online beschikbare informatie toe.
Ondernemingen als Unilever, DSM, Akzo Nobel en Philips heb-
36
|
ben hun bedrijfsmodel hier al op aangepast en niet-financiële
informatie ingebouwd in de governancestructuur van de organisatie en de interne planning- & controlcyclus. Het is een wezenlijk onderdeel van hun sturing en beheersing van de kernactiviteiten geworden. Deze ondernemingen kunnen ook beter
tegemoetkomen aan de informatiebehoeften van investeerders
en andere belanghebbenden door op een leesbare manier verbanden tussen strategie, risico’s, beloning, prestaties en de impact van hun bedrijfsvoering op de maatschappij te leggen. Zij
Meer inzicht en zekerheid verstrekken
roept zowel enthousiasme als
weerstand op
zien het bedienen van investeerders en andere belanghebbenden
met brede en heldere informatie als een concurrentievoordeel
en niet als het prijsgeven van concurrentiegevoelige informatie.
Voor veel ondernemingen in het MKB is de situatie niet direct
vergelijkbaar met grote, vaak beursgenoteerde ondernemingen.
Toch is een tendens waar te nemen dat ook ondernemingen in
het MKB doordrongen raken van de voordelen van toekomstgericht rapporteren met de nadruk op het bedrijfsmodel en
JUNI 2013
&
FINANCE
aandacht voor de strategie en de belangrijkste risico’s. Maatschappelijk verantwoord ondernemen loopt daarbij voorop. Er
komen steeds meer marktkansen en om de juiste beslissingen te
kunnen nemen is de juiste informatie nodig.
Verslaggevingsgrondslagen voor integrated reporting
Grote organisaties, accountants, beleggers en regelgevers werken sinds 2010 samen in het International Integrated Reporting Council (hierna IIRC) aan het opstellen van algemeen
aanvaardbare verslaggevingsgrondslagen voor deze nieuwe
vorm van rapporteren. Het IIRC zet daarbij op de website,
www.theiirc.org, de volgende omschrijving van integrated reporting centraal: ‘Integrated Reporting [...] is the means by
which companies communicate how value is created and will
be preserved over the short, medium and long term.’
In september 2011 heeft het IIRC zijn discussierapport ‘Towards Integrated Reporting’ gepubliceerd. Daaruit blijkt dat
het IIRC een concept van integrated reporting voor ogen
heeft, waarbij in een compact verslag, primair gericht op investeerders, een overzicht wordt gegeven van het bedrijfsmodel en de waardecreatie op zowel financieel als niet-financieel
gebied. Ten aanzien van het bedrijfsmodel worden organisaties daarbij geacht inzicht te bieden in de geïntegreerde strategie van de onderneming, de doelstellingen, risico’s en kansen,
de governancestructuur en het remuneratiebeleid.
In het discussierapport motiveert het IIRC het belang van het
JUNI 2013
CONTROL
rapporteren van niet-financiële informatie door erop te wijzen
dat in 2009 slechts 19 procent van de marktwaarde van ondernemingen kan worden verklaard uit fysieke en financiële activa.
Verreweg het grootste deel van de marktwaarde van ondernemingen bestaat uit niet-financiële activa, tegenover 83 procent
in 1975. Dit illustreert dat externe verslaggeving gericht op de
financiële prestaties van een onderneming een verouderd concept is en een onvolledig beeld geeft. De beurswaarde van een
onderneming heeft dan ook vaak niet meer te maken met de
waarden op de balans. Neem de beurswaarde van Apple. De ba-
Het werkelijke probleem is dat
bestuurders naast de ondernemingsbelangen hun eigen reputatie
bewaken
lans en de winst- en verliesrekening van Apple geven weinig
inzicht in de waardecreatie door de onderneming. De reputatie
van de onderneming, de verwachte groei van de markt en de
omzet en het succes van de technologie des te meer. Integrated
reporting is een manier om daar meer zicht op te krijgen.
Weerstand tegen transparantie
In 1992 deed het Jenkins Committee vergelijkbare aanbevelingen: meer toekomstgerichte informatie, meer langetermijnfocus, meer niet-financiële maatstaven en een betere
|
37
W W W. F I N A N C E - C O N T R O L . N L
&
FINANCE
afstemming tussen de interne rapportage en de externe verantwoording. De vraag is dan ook gerechtvaardigd waarom
integrated reporting zo lang op zich heeft laten wachten.
Meer inzicht en zekerheid verstrekken roept zowel enthousiasme als weerstand op bij zowel gebruikers als de verantwoordingsplichtige organisaties. Voorstanders zien niet-financiële
informatie als een noodzakelijke aanvulling op de reeds bestaande financiële informatie, waardoor gebruikers een meer
geïntegreerd beeld van de verschillende prestaties van een
organisatie krijgen. Tegenstanders twijfelen aan de toetsbaarheid en de bruikbaarheid van de informatie. Volgens hen
De holistische aanpak van integrated
reporting vereist een andere manier
van denken van het management
rapporteren organisaties niet altijd over echt belangrijke prestatie-indicatoren, wordt concurrentiegevoelige informatie
niet verstrekt en lezen maar weinig gebruikers de meestal omvangrijke verslagen. De verantwoordingsplichtige organisaties
zelf kijken vooral op tegen de toegenomen werkzaamheden
en daarmee gepaard gaande kosten. Daarnaast zouden concurrenten profiteren van de geboden informatie en zou meer
openheid juridische risico’s met zich meebrengen.
In theorie zijn dit valide argumenten, maar in de praktijk zijn
ze eenvoudig te weerleggen. De kosten vallen over het algemeen wel mee, de concurrentie heeft de informatie al of kan er
niets mee en de eerste rechtszaak over te heldere communicatie
moet nog worden gevoerd. Het werkelijke probleem is dat bestuurders naast de ondernemingsbelangen hun eigen reputatie
bewaken. Door expliciet te zijn over bedrijfsdoelstellingen en
toekomstverwachtingen, kan het bestuur van een organisatie
daar nadien op worden afgerekend. Dit is niet terecht. Onderzoek in de Verenigde Staten heeft uitgewezen, dat de winstmarges van ondernemingen met een volwassen duurzaamheidsprogramma maar liefst 2 procent hoger zijn dan die van
ondernemingen die hier geen aandacht aan besteden. Dat komt
doordat niet alleen de prestaties op de lange termijn van ondernemingen die aandacht besteden aan duurzaamheid blijvend
verbeteren, maar ook de operationele efficiëntie en effectiviteit
en het beheren van risico’s zal verbeteren en innovatie zal versnellen. Daarbij wordt meer en meer ervaren dat het breder
rapporteren dan alleen financiële informatie de sleutel vormt
tot het opbouwen van langetermijnvertrouwen in ondernemingen, financiële instellingen en overheden.
Als organisaties daar niet toe bereid zijn en minder transparant
zijn dan concurrenten zal dit de bedrijfsrisico’s vergroten en
38
|
CONTROL
zullen deze organisaties eerder als achterblijver worden beschouwd, zelfs als ze dat niet zijn. Daarbij zullen organisaties
die onvolledig rapporteren, indien rapportage verplicht wordt
gesteld en normen worden aangescherpt, geconfronteerd worden met flagrante verschillen tussen eerdere en nieuw uit te
brengen verslagen. Al deze factoren hebben tot het momentum
geleid in de richting van meer openheid en verder gaande rapportage ook op niet-financiële aspecten van de bedrijfsvoering.
Nieuwe standaard voor integrated reporting
Integrated reporting is natuurlijk niet helemaal nieuw. De doelstelling van integrated reporting is het combineren van de
meest materiële informatie-elementen, die nu al gerapporteerd
worden in separate verslagen als het financieel verslag, het jaarverslag en eventueel het duurzaamheidsverslag in een coherent
geheel. Maar daarbij is het volgens het IIRC essentieel dat:
~ de onderlinge samenhang tussen die informatie-elementen
wordt getoond; en
~ wordt uitgelegd hoe die informatie-elementen van invloed
zijn op het vermogen van de organisatie om waarde te
creëren en vast te houden, op korte, middellange en lange
termijn.
Het gaat dus niet om het vervlechten van het huidige financiële verslag met het directieverslag en het duurzaamheidsverslag. Het uitvoeren van de strategie en waardecreatie kunnen
nu ook al beschreven worden in het directieverslag. Zij het
meestal summier en in aantal regels beperkt. Nieuw is dat integrated reporting gaat over de integrale ondernemingsstrategie, over alle strategische waardefactoren en hun onderlinge
verbanden. Daarbij is de meeste winst te behalen in het rapporteren van de behaalde resultaten in bredere termen dan
alleen financiële kengetallen. Het gaat hier onder meer om
verslaggeving aan de hand van heldere kpi’s, zoals ten aanzien
van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Bouwstenen integrated reporting
Het verslaggevingsraamwerk van het IIRC biedt een heldere
structuur bestaande uit leidende beginselen (guiding principles)
inhoudelijke elementen (content elements) ten aanzien van het
opstellen van het geïntegreerd verslag. De onderneming vertelt
aan de hand van dit raamwerk haar verhaal over hoe zij waarde
creëert (het bedrijfsmodel), hoe de omgeving eruitziet, hoe dat
leidt tot een strategie, hoe die geborgd is in de organisatie (governance en beloning), tot welke prestaties en impact dat leidt
en wat de verwachtingen zijn voor de toekomst. Dat verhaal
wordt verteld vanuit het perspectief van de alleswetende verteller die de integraliteit in het oog houdt (connectivity of information). Hiermee wordt eigenlijk al duidelijk dat de grootste
uitdaging ten aanzien van integrated reporting is integrated
thinking: integraliteit binnen de onderneming.
JUNI 2013
&
FINANCE
Guiding principles
Het verslaggevingsraamwerk van het IIRC biedt vijf leidende
beginselen (guiding principles) ten aanzien van het opstellen
van het geïntegreerd verslag:
~ strategische focus; het verslag moet inzicht bieden in de strategische doelstellingen, de verhouding tussen de strategische doelstellingen en het vermogen om waarde te creëren;
~ connectiviteit van informatie; het verslag moet inzicht bieden in de onderlinge verbanden tussen het bedrijfsmodel,
de omgeving, de bronnen (capitals) en de relaties waarvan
de organisatie afhankelijk is;
~ toekomstige oriëntatie; het verslag moet inzicht bieden in de
oriëntatie op de toekomst, de verwachtingen daaromtrent
van het management en de onzekerheden;
~ responsiviteit en betrokkenheid van belanghebbenden; het
verslag moet aansluiten op de gerechtvaardigde informatiebehoeften van belanghebbenden;
~ beknoptheid, betrouwbaarheid en materialiteit; de geboden
informatie moet kernachtig, betrouwbaar en materieel zijn
voor het proces van waardecreatie.
Content elements
De vijf leidende beginselen moeten worden toegepast bij het bepalen van de inhoud van een geïntegreerd verslag, op basis van
de belangrijkste hieronder opgenomen inhoudelijke elementen:
~ organisatie- en bedrijfsmodel;
~ operationele context, met inbegrip van risico’s en kansen;
~ strategische doelstellingen en strategieën om deze doelstellingen te verwezenlijken;
~ governance en beloning en hoe die zich verhouden tot de
strategische doelstellingen;
Co
nn
us
foc
Str
ect
ivi
ty
Operating context,
including risk and
opportunities
Strategic objectives
Organizational
overview and
business model
y
nalit
mate
and
Performance
ation
ility
eliab
ess, r
cisen
Con
Future outlook
of
inf
or
ma
tio
n
Futu
re or
ient
gic
ate
Governance and
remuneration
Responsiveness and stakeholder inclusiveness
Figuur 1
Kader voor het geïntegreerd verslag (ontleend aan IIRC, 2010)
JUNI 2013
CONTROL
~ performance;
~ vooruitzichten, kansen en onzekerheden en de betekenis
voor de toekomstige performance.
Daarbij dient voorop te staan dat het verslag de relaties tussen
de elementen duidelijk maakt.
De vijf leidende beginselen en inhoudelijke elementen bieden
het in figuur 1 grafisch weergegeven verslaggevingsraamwerk
van het IIRC.
Implementeren van integrated reporting
De externe voordelen die verband houden met het naar buiten
brengen van relevante informatie zijn belangrijk, maar niet altijd tastbaar of zelfs maar meetbaar. Impliciete voordelen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit het feit dat toezichthouders en regelgevers geen reden hebben in te grijpen, versterkt vertrouwen
bij belanghebbenden, of een sterkere band en reputatie. Maar
ondernemingen die de weg naar geïntegreerde verslaggeving
zijn ingeslagen, geven aan dat de belangrijkste reden voor integrated reporting ligt bij het stroomlijnen van de processen vanuit de noodzaak om beter te begrijpen hoe interne systemen en
processen lopen en hoe die impact hebben op het succes van de
onderneming. Dat is dus in eerste instantie een interne aangelegenheid; coherente en effectieve externe verslaggeving is daarvan slechts een afgeleide. Dit verklaart waarom integrated
thinking centraal staat in de notitie van het IIRC.
De holistische aanpak van integrated reporting vereist een andere manier van denken van het management. Door de lat vrijwillig hoger te leggen en sociale en milieuvraagstukken mee te
nemen in de besluitvorming over alle aspecten van de bedrijfsvoering ontstaat breder inzicht en dwingt het management zich
te oefenen op een hoger niveau van complexiteit. Bestaande
managementsystemen en -technieken zijn daarbij ook toepasbaar voor niet-financiële informatie, maar er moet ook worden
gezocht naar manieren om de maatschappelijke impact inzichtelijk te maken. Dit vereist de integratie van financiële en nietfinanciële informatie zowel op strategisch als op operationeel
niveau. Het is aan de controller om de uitdaging op het gebied
van niet-financiële informatie op te pakken en te integreren in
de governancestructuur en de nieuwe management- en besturingsinstrumenten in te richten of te integreren in de bestaande
planning- & controlcyclus, zodat ook de nieuw te verstrekken
informatie beschikbaar komt. In dit systeem moeten voldoende
waarborgen en controles zijn ingebouwd om de kwaliteit van
de informatie te kunnen garanderen.
Maar niet alleen de inhoud van de informatie is belangrijk om
effectief te communiceren, ook de vorm kan een belangrijke
bijdrage leveren aan het voldoen aan de informatiebehoeften
van belanghebbenden. Effectievere communicatie bestaat
hoofdzakelijk uit het naar buiten brengen van een samenhangend verhaal, waarmee een onderneming in staat is om kort
|
39
W W W. F I N A N C E - C O N T R O L . N L
&
FINANCE
CONTROL
en bondig uit te leggen in welke context zij opereert en hoe zij
daarbinnen voldoet aan vragen uit de markt.
Het misverstand mag niet ontstaan dat integrated reporting
aanvullende eisen stelt aan verslaggeving en dat nog meer informatie over belanghebbenden wordt uitgestort. Integrated
reporting biedt juist ruimte om de vorm van verslaglegging
aan te passen aan de informatiebehoeften van individuele gebruikers. Door gebruik te maken van nieuwe communicatiemiddelen en -technologieën wordt individualisering van informatie mogelijk gemaakt, waarbij iedere gebruiker naar
behoefte zijn of haar eigen rapport kan samenstellen. Denk
aan bijlagen over specifieke deelonderwerpen of gedeeltes van
het verslag die toegankelijk zijn via de website. Daarnaast kan
zo aan de behoefte aan meer frequente en online beschikbare
informatie tegemoet worden gekomen.
vorm van verslaggeving, waarbij ondernemingen het verband leggen tussen de strategie, governance, prestaties en
vooruitzichten en de financiële implicaties combineren met
de sociale, economische en milieuaspecten in de directe omgeving van de onderneming. Integrated reporting is erop gericht om met beleggers te communiceren over andere belangrijke factoren die de waarde, prestaties en continuïteit
van een onderneming bepalen, zoals het ‘menselijke kapitaal’, het ‘intellectuele kapitaal’, en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen.
Conclusie
In het huidige model van verslaggeving ligt de nadruk vooral op de financiële prestaties en financiële positie van een
onderneming. Integrated reporting is een meer uitgebreide
Drs. R.M. Kieft RA is zelfstandig gevestigd te Hoofddorp. Hij is
als consultant werkzaam op het gebied van administratieve organisatie, interne controle en financieel management voor uiteenlopende organisaties.
Literatuur
~ IIRC (2010) Towards Integrated Reporting, Communicating Value in the 21st Century, www.discussionpaper2011.theiirc.org/summary.
~ PricewaterhouseCoopers Accountants (2012) Spotlight Special: Integrated Reporting, Spotlight, Amsterdam.
Opleiding
Kluwer Opleidingen Gedreven door kennis
Commerciële contracten opstellen
en beoordelen
Een basiscursus voor iedereen die te maken heeft met commerciële contracten.
„Bent
u in staat de juridische risico’s die voor u van belang zijn te herkennen en beperken?
u wanneer het u of uw onderhandelingspartner niet langer vrij staat om de onderhandeling eenzijdig af te breken?
„Bent u in staat om zelfstandig contractsbepalingen op te stellen en te wijzigen?
„Weet u om te gaan met algemene in- en verkoopvoorwaarden, en de toepasselijkheid en vernietigbaarheid daarvan?
„Weet
Tijdens de cursus worden de meest voorkomende contractuele standaard clausules behandeld
en toegelicht. Op een praktische en interactieve wijze leert u omgaan met het opstellen en
beoordelen van nationale en internationale commerciële contracten.
Het cursusmateriaal bestaat uit het praktische boek ‘Contracten in de praktijk’ geschreven door de
docent mr.dr. Marcel Ruygvoorn.
Spreker:
Datum en locatie:
Mr.dr. M.R. Ruygvoorn
Dinsdag 18 juni 2013
Kantoor Van Benthem & Keulen Utrecht
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
Alleen het boek bestellen? www.kluwer.nl/shop
40
|
JUNI 2013