Ergonomie - Telenet Users

Ergonomie
Ergonomie
 Ergonomie is een wetenschap die de arbeid en de omgeving waarin dit
gebeurt bestudeert.
 Belangrijk in de ergonomie:
•
Aandacht voor de gebruiker
•
Veelheid van factoren die men in overweging neemt
•
Wisselwerking tussen die factoren
 Kenmerken ergonomie:
2
•
Multidisciplinair
•
Participatief
•
Holistisch
Ergonomie
 Ergonomie: f (Mens, Machine, Milieu*), Methode)
*)
Milieu = omgeving
Zoals de wet het bepaalt, vertrekt ergonomie van de idee dat "het werk moet
aangepast worden aan de mens (gebruiker)".
Concreet betekent dit dat de ontwerper rekening houdt met de totale mens, in
zijn verschillende dimensies, maar ook met deze specifieke mens. Behalve de
factoren 'machine' en 'mens', moet ook de factor 'milieu' of 'omgeving' mee
in rekening gebracht worden: immers allerlei omstandigheden kunnen
interfereren in de relatie tussen mens en machine: geluid, licht, temperatuur,
vochtigheid, trillingen, stralingen, luchtverplaatsingen, geur/stank,
werkorganisatie, sociale omgeving,...
waarbij methode soms als extra bepalende factor wordt genoemd, omdat
complexe methoden de gebruiksvriendelijkheid van een 'machine' niet altijd
bevorderen.
3
Ergonomie
 Ergonomie: f (Mens, Machine, Milieu (omgeving), Methode)
4
Ergonomie
 Soorten ergonomie:
•
Correctie-ergonomie
•
Ontwerp-ergonomie
 Mogelijke aanleidingen voor ergonomische tussenkomst:
5
•
Kloof tussen ontwerper en gebruiker
•
Verschillen tussen mensen
•
Steeds veranderende eisen die het werk stelt
•
Het uitwerken en aanbevelen van normen en grenswaarden
Ergonomische belasting
 Belasting:
•
Opgelegde vs. ondergane belasting
•
Fysieke vs. psychische vs. psychosociale belastingsfactoren
•
Wanneer er een evenwicht is tussen de draagkracht (belastbaarheid)
van de mens en de belasting die uitgaat van machine & omgeving,
spreekt men van een ideale (ergonomische) arbeidssituatie.
Stress ontstaat wanneer deze verhouding uit evenwicht geraakt. Dit kan
zowel door over- als onderbelasting.
6
Ergonomische belasting
 Ergonomische indicatoren:
•
Fysische tekens – verhoogd hartritme
•
Uitvoeringstekens – identieke arbeidsongevallen
•
Gedragsveranderingen – prikkelbaarheid
•
Subjectieve tekens – optreden van stress
 Definitie stress (Selye, 1936): “een reactie van het lichaam op diverse prikkels,
belastingsfactoren of stressoren”
 Stress-fasen:
7
•
Alarmfase
•
Aanpassings- of weerstandsfase
•
Uitputtingsfase
Werkstress

Stijgende arbeidsdruk (tijdsdruk, tempoverhoging, groeiende
verantwoordelijkheid,...) geeft momenteel meer stressverschijnselen te zien.
Meer en meer spelen psychische factoren een belangrijker rol dan louter fysische
factoren.

Onderzoek wees uit dat iemand die de mogelijkheid heeft om hinder uit te
schakelen, dit soms niet doet en toch zonder stress kan verder werken, maar wie
deze mogelijkheid niet had, zelfs bij geringe hinder, meer stress vertoonde. Een
eigen regelmogelijkheid is dan ook een essentieel gegeven in de ontwikkeling van
nieuwe technieken.

Werk met hoge taakeisen en weinig beslissingsruimte gaf de meeste aanleiding
tot negatieve gezondheidseffecten (Karasek en Theorell, 1990)
8
Wetgeving ergonomie
 Vroeger: ARAB (Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming)
 Nu: de welzijnswet en de codex over het welzijn op het werk
•
De wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij
de uitvoering van hun werk, ook de "welzijnswet" genoemd, is de basiswet
op het vlak van de veiligheid en de gezondheid op het werk. Deze wet schept
namelijk een kader waarin de uitvoeringsbesluiten genomen worden. Deze
uitvoeringsbesluiten worden voor het merendeel gebundeld in de Codex over
het welzijn op het werk.
http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=556#AutoAncher0
9
Wetgeving
 Artikel 5 van de welzijnswet legt aan de werkgever de algemene
verplichting op de nodige maatregelen te treffen ter bevordering van het
welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Hij moet
daarbij de preventiebeginselen in acht nemen. Deze beginselen zijn
overgenomen uit de kaderrichtlijn "veiligheid en gezondheid".






risico's voorkomen;
evaluatie van risico's die niet kunnen worden voorkomen;
bestrijding van de risico's bij de bron;
vervanging van wat gevaarlijk is door dat wat niet gevaarlijk of minder
gevaarlijk is;
voorrang aan maatregelen inzake collectieve bescherming boven
maatregelen inzake individuele bescherming;
aanpassing van het werk aan de mens, met name wat betreft de inrichting
van de werkposten en de keuze van de werkuitrusting en de werk- en
productiemethoden, met name om monotone arbeid en tempogebonden
arbeid draaglijker te maken en de gevolgen daarvan voor de gezondheid te
beperken.
10
http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=557
Wetgeving
 De relaties tussen de verschillende betrokken partijen en de daarmee
gepaard gaande verantwoordelijkheden kunnen als volgt worden
samengevat (KB 27maart 1998):
•
de werkgever staat er voor in dat er een welzijnsbeleid wordt gevoerd in de
onderneming. Zoals bepaald in het koninklijk besluit inzake het welzijnsbeleid,
is elke werkgever verantwoordelijk voor de structurele planmatige aanpak van
preventie door middel van een dynamisch risicobeheersingsysteem. Hij
moet het algemeen beleid uitstippelen, instructies geven aan het leidinggevend
personeel over de uitvoering van het beleid. Hij draagt daarvoor de volledige
eindverantwoordelijkheid.
http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=557
11
Wetgeving
•
de leden van de hiërarchische lijn, dat wil zeggen de leidinggevenden zowel op
hoog niveau als op laag niveau, van manager tot ploegbaas, voeren elk binnen
hun bevoegdheid en op hun niveau het beleid van de werkgever met betrekking
tot het welzijn van de werknemers uit. Hun verplichtingen zijn omschreven
onder artikel 13 van het koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het
beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.
•
de preventieadviseurs geven advies over alle aangelegenheden die
betrekking hebben op het welzijnsbeleid en staan alle betrokken partijen
bij. Zij dragen een beroepsverantwoordelijkheid.
•
de werknemers hebben de verplichting mee te werken aan de uitbouw van het
beleid van de werkgever. Hun verplichtingen worden opgesomd in artikel 6 van
de wet.
12
http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=557
Risicoanalyse
 Wat is een goede risicoanalyse:
•
Teamwerk (gebruik experts)
•
Inventariseer risico’s via brainstormen (zonder discussie of commentaar)
•
Neem de tijd
•
Benoem alle risico’s, ook de overduidelijke
 Vermijd:
13
•
Het niet doen
•
Het alleen doen
•
Het niet nemen van acties voor de potentiële risico’s
•
Niet documenteren
•
Vertrouwen op het verleden (dat hebben we al eens gedaan)
Geluid
 Geluid: trillingen die door het oor geregistreerd kunnen worden
•
Frequentie geluidsgolven bepaalt de toonhoogte
•
Amplitude bepaalt de geluidsdruk of geluidssterkte
•
De hoorbaarheid wordt uitgedrukt als decibel
 Schadelijke invloeden
 Geluidsdrempels
 In het koninklijk besluit van 16/01/2006 worden volgende actie- en
grenswaarden gedefinieerd:
•
onderste actiewaarden voor blootstelling: LEX, 8h = 80 dB(A) en Ppiek = 112 Pa,
(135 dB(C) in verhouding tot 20 µPa);
•
bovenste actiewaarden voor blootstelling: LEX, 8h = 85 dB(A) en Ppiek = 140 Pa,
(137 dB(C) in verhouding tot 20 µPa);
•
grenswaarden voor blootstelling: LEX, 8h = 87 dB(A) en Ppiek = 200 Pa,
(140 dB(C) in verhouding tot 20 µPa).
 Preventie
 Meer informatie: http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=609
14
Licht
 Licht: ‘zichtbaarheid’ van dingen maar ook ‘zo duidelijk mogelijk’
 Lichtgrootheden
•
Lichtstroom
•
Lichtsterkte
•
Verlichtingssterkte - hoe jonger hoe minder licht vereist is
 Kleurwaarneming
de aard van het licht heeft invloed op de gewaarwording ervan
 Contrasten
 Meer informatie: http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=611
15
Klimaat
 Klimaat van een omgeving wordt bepaald door 4 factoren:
•
Temperatuur
•
Vochtigheid
•
Tocht
•
Straling
 Comfort
 Ventilatie
 Meer informatie: http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=606
16
Trillingen
 Soorten trillingen
 Invloed op het lichaam: F I T
•
Frequentie
•
Intensiteit
•
Tijd
 Preventie:
•
Aard van de bouw
•
Isolatie van materialen
•
Jobrotatie
•
Werkorganisatie
 Meer informatie: http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=610
17
Besluit ergonomie
 Ergonomische prioriteiten:
•
Urgentiebehandeling
•
Technologische prioriteit
•
Personele voorkeur
•
Economische (politieke) restricties
 Meer informatie:
•
Ergonomische aandachtspunten catering: www.factomedia.nl
•
Methoden en instrumenten voor een ergonomische en psychosociale analyse:
http://www.werk.belgie.be/WorkArea/showcontent.aspx?id=3870
18