Waarom is cognitieve gedragstherapie zo geschikt voor online

Auteur: Samyra Bosch, student FHP
Redactie: Christa Nieuwboer, docent/onderzoeker
FACTSHEET
24-5-2015
Waarom is cognitieve gedragstherapie
zo geschikt voor
online behandelingen?
Inleidende info
Merk dit op
Het internet heeft de wereld in een snel tempo sterk
veranderd. Wereldwijd wordt het gebruikt voor informatie en
communicatie, maar ook hulp- en dienstverlening vindt steeds
meer online plaats. Er worden veel nieuwe mogelijkheden
gecreëerd op het gebied van online behandelingen. Hierbij
worden verschillende methodes gebruikt, waarvan cognitieve
gedragstherapie er één is.
• Cognitieve gedragstherapie is zeer geschikt voor het behandelen
van stemmingsstoornissen, angststoornissen, relatieproblemen en
verschillende lichamelijke problemen.
Cognitieve gedragstherapie gaat uit van de invloed van het
denken op het gevoelsleven en het doen. Bij deze vorm van
therapie onderzoekt iemand samen met de therapeut wat zijn
denkgewoonten zijn. Vervolgens leert men om negatieve
gedachten om te buigen naar positieve gedachten.
Binnen een 1-op-1 behandeling kost cognitieve
gedragstherapie veel tijd en er zijn bovendien te weinig
therapeuten om iedereen te kunnen helpen (Andersson,
2015). De nieuwe mogelijkheden van internet en online
therapie kunnen hiervoor een oplossing bieden. In dit
factsheet wordt de vraag beantwoord welke elementen van
cognitieve gedragstherapie geschikt zijn om te gebruiken bij
een online behandeling.
• Online hulpverlening heeft over het algemeen 3 kenmerken
waarmee zij zich onderscheidt van andere vormen van
hulpverlening zoals telefonisch en face-to-face contact:
1. Online hulpverlening is onafhankelijk van plaats en tijd.
Vanaf iedere plek waar een computer met
internetverbinding is, kan er hulp gezocht worden op
ieder moment van de dag.
2. Bij de meeste vormen van hulp is er verbaal, non-verbaal
en paralinguaal contact. Bij online hulpvormen waarbij er
contact is tussen hulpvrager en hulpverlener blijft alleen
de verbale informatie over.
3. Er is sprake van communicatie via technische
hulpmiddelen.
Informatie
Bepaalde kenmerken van cognitieve gedragstherapie zijn zeer geschikt voor online gebruik, maar sommigen zijn dit niet. Bij het
bepalen of een kenmerk geschikt is voor online gebruik is er in het onderzoek voor dit factsheet gekeken naar de volgende
aspecten:
1. Mogelijkheid voor online gebruik
2. De mate waarin het middel makkelijk in gebruik is voor iedere doelgroep
3. Risico op verkeerd gebruik van de methode of verspreiding van de ‘verkeerde informatie’
Deze analyse heeft de volgende informatie opgeleverd.
Kenmerk
Dagboek
Geschikt voor
online
gebruik?
Ja
Toelichting
Een denkwijze kan pas veranderd worden wanneer de cliënt zich bewust is geworden van
gedachten en denkpatronen. Een dagboek kan dit mogelijk maken, en dit kan online
bijgehouden en gedeeld worden. Het is geschikt voor online gebruik, zolang er voldoende
terugkoppeling is met de therapeut. Dit middel is makkelijk in gebruik voor iedere
doelgroep.
Brieven schrijven
Ja
Het schrijven van brieven is van groot nut gebleken bij het terugdringen van effecten van
traumatische of moeilijk ervaringen. Het is geschikt voor online gebruik, omdat het
makkelijk digitaal vanuit thuis plaats kan vinden en voor iedere doelgroep mogelijk is.
BAP-schaal
Ja
De BAP schaal (de afkorting staat voor de eerste letters van de voornamen van de
ontwikkelaars, Burger, Last en Niers, 1980) is een stemmingsthermometer die aan het
begin van elke sessie wordt ingevuld om het welbevinden van de cliënt te volgen. Dit helpt
de therapeut om het therapieverloop te volgen en waar nodig bij te sturen. Het is geschikt
voor online gebruik. Ook is het geschikt voor iedere doelgroep.
Opnemen van
therapiesessies
Ja
Door een therapiesessie op te nemen, kan de cliënt er thuis een verslag van maken of er
leerpunten uit halen. Door webcam-sessies op te nemen of geluidsopnames te maken, ligt
online uitwerking voor de hand. Interactieve apps maken het steeds gemakkelijker voor
iedereen toe te passen.
Plannen en
uitvoeren van
plezierige
activiteiten
Ja
Cognitieve gedragstherapie wordt vaak gekozen om depressieve klachten te verhelpen.
Door plezierige dingen te doen, wordt het activiteitenniveau verhoogd en zo ook
gevoelens van competentie, plezier en voldoening. Dit kenmerk is geschikt voor online
gebruik, omdat het zelfstandig door de cliënt kan worden uitgevoerd. Er zijn diverse apps
en websites waarop plezierige activiteiten geselecteerd kunnen worden.
Rollenspel
Nee
Rollenspellen richten zich op het verbeteren van conversatievaardigheden, het uiten van
positieve gevoelens en assertiviteit. Dit is niet geschikt voor online gebruik, aangezien er
meerdere mensen nodig zijn en er geen face-to-face contact is.
Vragenlijsten
Ja
Om opvattingen en denkstijlen te onderzoeken, kan er gebruik worden gemaakt van
meetmethoden zoals een vragenlijst. Dit is zeer geschikt voor online gebruik, omdat
vragenlijsten via de computer kunnen worden doorgestuurd, ingevuld en teruggestuurd.
Ook is het geschikt voor iedere doelgroep.
Verticale afdaling
Ja
Door achterliggende overtuigingen en angsten te onderzoeken die negatieve gedachten
veroorzaken, kunnen de gedachten ontkracht worden. Dit kan in online communicatie en
op afstand gebeuren, maar er moet een goede begeleiding door de therapeut zijn.
Zelfhulpformulieren
Ja
Dit zijn schema’s waarbij er verschillende soorten oefeningen worden gedaan om klachten
te verminderen. De cliënt kan dergelijke schema’s zelfstandig online invullen, waarna ze
nog (op afstand) besproken kunnen worden met de therapeut. Bovendien is het voor
iedere doelgroep geschikt.
Kostenbatenanalyse
Ja
Negatieve en positieve gevolgen van een bepaalde overtuiging worden onderzocht. Als de
cliënt erachter komt dat een bepaalde gedachte alleen maar nadelen oplevert, kan hij
deze veranderen. Dit model kan online ingevuld worden en (op afstand) besproken, mits
er een goede begeleiding door de therapeut is.
Het 5G-schema
Ja
Er wordt gekeken naar een gebeurtenis, de gedachten hierbij, de gevoelens erbij, het
gedrag dat volgt en de uiteindelijke gevolgen van dit alles. Met dit schema leert de cliënt
om van een afstand naar zijn eigen gedachten te kijken en zo de negatieve gedachten te
kunnen veranderen.
De toepassing hiervan moet goed worden begeleid door de therapeut, zeker in het begin.
Dit kan tegenwoordig ook op afstand. Het is geschikt voor online gebruik.
Stoplichtmethode
Ja
Dit is een simpele manier om een stemming of keuze aan te geven en daarom zeer
geschikt voor therapie met kinderen. Het is geschikt voor online gebruik, omdat het
makkelijk in een thuissituatie kan worden toegepast en ingevuld kan worden. Ook is het
geschikt voor iedere doelgroep.
Stop-denk-doe
methode
Ja
Bij deze methode wordt er gedrag aan- en afgeleerd, waarbij de cliënt leert zijn gedrag te
beheersen. Ook deze methode is zeer geschikt voor kinderen en kan in een thuissituatie
worden toegepast.
E-mail
Ja
Hierbij stuurt een cliënt zijn hulpvraag naar een therapeut die op de vraag ingaat door een
mail terug te sturen. De methode is een vorm van online communicatie en dit vraagt van
de therapeut wel goede schriftelijke vaardigheden en beheersing van zijn rol als therapeutop-afstand.
Binnen Nederland zijn veel verschillende behandelingen te vinden die werken vanuit kenmerken van cognitieve gedragstherapie.
Deze behandelingen zijn gericht op uiteenlopende problematieken. In dit overzicht is terug te vinden welke behandelingen er in
Nederland zijn. De behandelingen in dit overzicht zijn beschreven zijn op de website van Online tools voor de Jeugdprofessional en
zijn met deze hyperlink weergegeven. Op deze site staat tevens aangegeven of de behandeling onderbouwd is en kan men
doorklikken naar onderzoekartikelen en/of rapportages.
Uitgever/ontwikkelaar
MediStart BV.
Arkin
Centrum Intensieve Behandeling
Palier
Universiteit A'dam, Fonds
Psychische Gezondheid
GGZ Drenthe
Centrum Eetstoornissen Ursula
Fonds psychische gezondheid
Tactive, verslavingszorg
Eric van Furth
PsyQ
PsyQ
Uitvaart Internet Diensten
Centrum voor Eetstoornissen van
Accare
Therapieland
VU Medisch Centrum & Trimbos
Instituut
JeugdRiagg Noord Holland Zuid
Trimbos Instituut en Fonds
Psychische Gezondheid
Ivo Mijland Directeur Ortho Consult
Psyquin
GGZ Oost-Brabant en Trimbosinstituut
Interventie
Depressief.nl: verschillende
interventies
Jellinek: verschillende interventies
Zelfbeschadiging onder controle
Interapy: verschillende
interventies
Verschillende interventies
Verschillende interventies
Depressiecentrum: verschillende
interventies
Eten de baas
Featback
Boulimia de Baas
Binge
Rouw
99 gram
Verschillende interventies
Diabetergestemd
PratenOnline
Mentaal Vitaal
Interventies m.b.t. faalangst
Verschillende interventies
Sterk op je Werk
Site via De Jeugdprofessional
http://www.dejeugdprofessional.info/depressief-nl/
http://www.dejeugdprofessional.info/jellinek/
http://www.dejeugdprofessional.info/zelfbeschadigin
g-onder-controle-2/
http://www.dejeugdprofessional.info/interapy/
http://www.dejeugdprofessional.info/ggz-drenthe/
http://www.dejeugdprofessional.info/centrumeetstoornissen-ursula-rivierduinen/
http://www.dejeugdprofessional.info/depressiecentru
m/
http://www.dejeugdprofessional.info/eten-de-baas/
http://www.dejeugdprofessional.info/featback/
http://www.dejeugdprofessional.info/boulimia-debaas/
http://www.dejeugdprofessional.info/binge/
http://www.dejeugdprofessional.info/rouw/
http://www.dejeugdprofessional.info/99-gram/
http://www.dejeugdprofessional.info/therapieland/
http://www.dejeugdprofessional.info/diabetergestem
d/
http://www.dejeugdprofessional.info/pratenonline/
http://www.dejeugdprofessional.info/mentaal-vitaal/
http://www.dejeugdprofessional.info/faalangst/
http://www.dejeugdprofessional.info/psyquin/
http://www.dejeugdprofessional.info/sterk-op-jewerk/
MentalShare Direct
Trimbos Instituut
Nederlands Jeugd Instituut
PsyFit
Kop Op Ouders
Positief opvoeden – Triple P
Maaike Nauta
Trimbos Instituut
Trimbos Instituut
Trimbos Instituut
Indigo, GGZ Drenthe
Fonds Psychische Gezondheid
Stichting 113Online
Dappere Kat
Grip op je Dip
Kleur je Leven
Kopstoring
Survivalkid
Over je kop
113online
http://www.dejeugdprofessional.info/psyfit/
http://www.dejeugdprofessional.info/kop-op-ouders/
http://www.dejeugdprofessional.info/positiefopvoeden-triple-p/
http://www.dejeugdprofessional.info/dappere-kat/
http://www.dejeugdprofessional.info/grip-op-je-dip/
http://www.dejeugdprofessional.info/kleur-je-leven/
http://www.dejeugdprofessional.info/kopstoring/
http://www.dejeugdprofessional.info/survival-kid/
http://www.dejeugdprofessional.info/over-je-kop/
http://www.dejeugdprofessional.info/113online/
Let op:
Het internet creëert veel nieuwe mogelijkheden op het gebied van online behandelingen, maar er zitten ook nadelen en gevaren
aan therapie via het internet. Zoals met alle activiteiten op het internet moet de privacy van de cliënten en de betrouwbaarheid van
de interventie in de gaten worden gehouden. Bovendien moet er altijd een online behandeling worden gekozen die aansluit bij de
problematieken en die bewezen effectief is.
Geraadpleegde bronnen










Andersson, G. (2015). The internet and CBT. A clinical guide. Boca Raton: CRC Press
Berretty, E. (2005). Leven met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Centrum Cognitieve Gedragstherapie, 2004. Capita selecta november 2004. Meten is weten. Opgehaald van
http://ccgt.nl/capita_nov04.htm
Fonds Psychische Gezondheid, 03-12-2014. Cognitieve Gedragstherapie. Opgehaald van
http://www.psychischegezondheid.nl/cognitievegedragstherapie?gclid=CJit8O-a2MMCFSQFwwodC6cA-A
Leahy, R.L. (2003). Technieken van cognitieve therapie. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds
Prins, P. Bosch, J. Braet, C. (2011). Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen.
Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Van Rijn, E. & Vermeyden, S. (2009). Behandelend trainen: Sociale en cognitieve behandelprogramma’s voor
kinderen met ontwikkelingsproblematiek. Assen: Koninklijke van Gorcum
Schalken, F. 2010. Handboek Online Hulpverlening: Hoe onpersoonlijk contact heel persoonlijk wordt. Houten: Boh
Stafleu van Loghum
Trimbos, 2008. Doorbraak Depressie Project: Cognitieve gedragstherapie. Opgehaald van
http://www.trimbos.nl/~/media/Themas/5_Implementatie/Doorbraak/Depressie/B5%20CGT.ashx
Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie, 2015. Wat is cognitieve gedragstherapie? Opgehaald
van http://www.vgct.nl/over-cgt/wat-is-cgt
Factsheet @ © Online tools voor de jeugdprofessional, 24-5-2015, colofon en disclaimer
www.dejeugdprofessional.info