Werken met het netwerk van cliënten
advertisement
Werken met het netwerk van cliënten Door ‘vzw Amber’, ‘vzw Sporen’ en ‘Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp’ In samenwerking met Agentschap Jongerenwelzijn │Werken met het netwerk van cliënten Inhoudsopgave 1. Inleiding ........................................................................................................................................... 1 2. Doelstelling ...................................................................................................................................... 1 2.1. Gezamenlijke doelstelling........................................................................................................ 1 2.2. Amber ...................................................................................................................................... 2 2.3. Sporen ..................................................................................................................................... 2 2.4. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp ......................................................................................... 3 2.5. Consulenten............................................................................................................................. 3 3. Werkwijze ........................................................................................................................................ 4 3.1. Amber ...................................................................................................................................... 4 3.2. Sporen ..................................................................................................................................... 6 3.3. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp ......................................................................................... 7 3.4. Consulenten............................................................................................................................. 8 4. Resultaten/Stand van zaken ............................................................................................................ 8 4.1. Gemeenschappelijke resultaten .............................................................................................. 8 4.2. Amber ...................................................................................................................................... 9 4.3. Sporen ................................................................................................................................... 10 4.4. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp ....................................................................................... 10 4.5. Consulenten........................................................................................................................... 11 Bijlage 1: Sporen vzw............................................................................................................................. 12 a. Checklisten familieberaden (1-5) ............................................................................................... 12 b. Synthese eerste waarderend interview ..................................................................................... 18 Bijlage 2: Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp ........................................................................................ 20 a. Netwerk-project......................................................................................................................... 20 b. Projectplanning ......................................................................................................................... 21 Werken met het netwerk van cliënten 1. Inleiding Vzw Amber, vzw Sporen en ‘Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp’ hebben vanuit het EMK-verhaal een innovatief project lopen dat kadert binnen het thema ‘steunend netwerk van cliënten’ waarin elke organisatie eigen accenten legt: - Amber wil stilstaan bij: het gebruik van methodieken om het netwerk te betrekken, de rol van vrijwilligers en het inschakelen van niet – professioneel netwerk in crisissituaties. Sporen wil inzetten op’ Familienetwerkberaad’ in het bijzonder in het kader het opmaken van het handelingsplan. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp, concreet de afdeling ‘De Plan-aid’, legt de focus op een steunend netwerk in grootstedelijke context met superdiversiteit en wil bekijken welke elementen medebepalend zijn voor het al dan niet succesvol kunnen realiseren van een steunend netwerk voor een bepaald gezin. Tegelijkertijd met het ontstaan van bovenstaande projecten, werd ook vanuit de kant van verwijzers Jongerenwelzijn Vlaams-Brabant en Brussel de beslissing genomen om het netwerk van cliënten meer centraal te plaatsen. Dit vanuit de vaststelling dat het niet evident is om het netwerk van cliënten te zien, in kaart te brengen,... Binnen oplossingsgericht werken wordt het werken met een niet-professioneel netwerk rond een cliënt echter als een belangrijke hefboom gezien. Ook in het nieuwe decreet op de Integrale Jeugdhulp wordt vertrokken van de ‘vermaatschappelijking van de zorg’ waarbij dit thema eveneens aansluit. Omwille van het gemeenschappelijk thema zetten we graag een samenwerking over de organisaties heen op waarbij ervaringsuitwisseling en opbouw van expertise centraal staat. 2. Doelstelling 2.1. Gezamenlijke doelstelling We willen allen investeren in dit thema omdat we het in de picture plaatsen van het netwerk van cliënten én het een plaats geven binnen de geboden hulpverlening, zien als een belangrijk aspect binnen het professioneel handelen als hulpverlener. We vertrekken hierbij van ‘Hoe breng je het netwerk van cliënten in kaart?’ en staan stil bij good practices en ervaringen die hulpverleners hieromtrent hebben kunnen opdoen. Het project resulteert in een gemeenschappelijke publicatie/artikel waarin ervaringen worden neergeschreven. 1 │Werken met het netwerk van cliënten 2.2. Amber Het thema van het innovatief project is ‘ACTIVEREN VAN EEN NIET-PROFESSIONEEL NETWERK IN BEGELEIDINGEN’. Binnen ons begeleidingsaanbod vertrekken we steeds van de mogelijkheden en krachten van de jongeren of het gezin als uitgangspunt voor het zoeken naar oplossingen. Dit willen we verruimen door ook de mogelijkheden van het netwerk in kaart te brengen. Een ondersteunend netwerk maakt cliënten sterker omdat ze zich gesteund weten door hun eigen netwerk dat hen adviseert, steunt en stuurt. Deze ondersteuning kan op langere termijn verder blijven lopen, nadat de professionele hulpverlening afgelopen is. Dit maakt dat de cliënt meer onafhankelijk van de professionele hulpverlener kan functioneren, waardoor een duurzame verbetering van de situatie ook op lange termijn mogelijk wordt. In de begeleidingen zoeken we naar manieren waarop jongeren en gezinnen hun eigen netwerk kunnen activeren bij het realiseren van hun doelen. Door gezinnen en jongeren samen met hun netwerk te laten werken aan hun doelen, vergroten ze hun eigen krachten en dit biedt meer perspectief naar de toekomst. Doelstelling: Het ontwikkelen van een organisatiecultuur waarin we meer ‘context’ begeleiding bieden aan onze jongeren en gezinnen. o de methodieken om met een niet-professioneel netwerk te werken uitbreiden om zo meer handvatten te hebben om gezinnen en jongeren te ondersteunen en te stimuleren om hun netwerk te betrekken. o kijken welke rol vrijwilligers kunnen spelen in het activeren van het nietprofessioneel netwerk. o zoeken naar mogelijkheden om het niet-professioneel netwerk in te schakelen in crisissituaties. 2.3. Sporen In Sporen is in 2010 gekozen voor de implementatie van Signs of Safety (SofS). Sindsdien legden we al een heel parcours af. Door verschillende opleidingen en doorlopende intervisie door Eric Sulkers (kinderarts, verbonden aan het AMK in Middelburg, en eerder projectleider SofS in Zeeland), interne intervisies en trainingen, slagen we er stilaan in SofS in onze begeleidingen vorm te geven. De keuze voor SofS is ondertussen op verschillende niveaus gemaakt. We denken dat het de juiste keuze is om te blijven investeren in deze benaderingswijze in de jeugdhulpverlening. Binnen SofS is werken met het (eigen) netwerk een belangrijke en noodzakelijke stap is in het begeleiden van jongeren. Zo kunnen we effectiever de doelstellingen van de handelingsplanning bereiken en de veiligheid van de kinderen verhogen. Het betrekken en inzetten van het (eigen) netwerk verhoogt de participatie van de gebruikers. 2 │Werken met het netwerk van cliënten In onze praktijk slagen we er nu reeds in dit regelmatig te realiseren. Met dit innovatief project willen we het organiseren van familieberaden echt inbedden in onze werking. Voor ons is het belangrijk na te gaan hoe we dit kunnen organiseren en welke impact dit heeft op de personeelsinzet. Doel is om in 10 begeleidingen binnen de vier weken effectief een familieberaad te organiseren. We willen dit project zeker niet beperken tot de CANO-afdeling, waar deze uitdaging vandaag al ligt, maar we willen in verschillende afdelingen van Sporen familieberaden laten doorgaan. Doelstelling : Effectiever bereiken van doelstellingen handelingsplanning, verhogen veiligheid kinderen, door vermaatschappelijking, participatie van gebruikers te verhogen. Een eigen niet-professioneel netwerk neemt de verantwoordelijkheid voor de kinderen. 2.4. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp In ‘Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp’ zijn het systemische en het contextuele denkkader al van bij de start van de organisatie van groot belang. Dit heeft gemaakt dat een doorgedreven gezins- en contextbegeleiding steeds voorop staat. De laatste jaren zijn de denkkaders verruimd via het toevoegen van de denkkaders van Signs of Safety, de nieuwe autoriteit en waakzame zorg, oplossingsgericht werken. Binnen al deze benaderingen is het netwerk een belangrijke partner om doelstellingen en goede ontwikkeling van kinderen en jongeren te realiseren. Doelstelling : Het ondersteunend niet- professioneel of professioneel netwerk voor 8 kinderen en jongeren, die een eerder lang verblijf in de organisatie nodig hebben, is vergroot. De mogelijkheden en moeilijkheden in een grootstedelijke context met een superdiversiteit, zijn geëxpliciteerd. 2.5. Consulenten Deelnemen aan de intervisie vertrekt bij consulenten vooral vanuit de nood aan tools, methodieken, vraagstelling,… die kunnen helpen om het netwerk van cliënten in kaart te brengen en zo het vaak gehoorde ‘ik heb geen netwerk’ te overstijgen. Zoals hoger reeds gesteld past deze kijk binnen het oplossingsgericht werken en de vermaatschappelijking van de zorg die met het nieuwe decreet IJH nog meer aan belang wint. 3 │Werken met het netwerk van cliënten 3. Werkwijze Elk innovatief project heeft omwille van de specificiteit van de thema’s een specifieke manier van werken uitgetekend. De werkmethoden om de thema’s te onderzoeken en ervaringen op te doen zijn verschillend. Straks meer hierover. We kiezen er uitdrukkelijk voor met de 4 betrokken organisaties om een samenwerking op te zetten i.f.v. een gezamenlijk resultaat. Hiertoe installeerden we bewust over de organisaties heen twee instrumenten, namelijk een intervisie en een stuurgroep. We geloven immers sterk dat we zeer veel kunnen leren door ervaringen en good practices uit te wisselen, door elkaars vraagstellingen te verbreden om zo te komen tot meer creativiteit en ruimere handelingsmogelijkheden. 1. Intervisie tussen medewerkers van de vier partnerorganisaties Uitbouwen van steunende netwerken is als een premisse geïnstalleerd in de beleidsvisie van de jeugdhulp en in de betrokken organisaties. Het lijkt evident realiseerbaar, maar dat is het absoluut niet. We willen door deze ervaringsuitwisseling het geloof in wat wel haalbaar is, wat goed werkt, wat lukt, ….versterken: een ‘yes-mindset’ als stimulans om hier mee door te gaan. Aan deze bijeenkomsten nemen zowel begeleiders, stafmedewerkers als leidinggevenden deel als symbool voor de doorgedreven keuzen die de organisaties maken. Er zijn 4 bijeenkomsten gepland gedurende het jaar. 2. Stuurgroep met de vier partnerorganisaties Het opzet van elk innovatief project apart is wat ons bindt. We komen regelmatig samen met de leidinggevenden om het project op te volgen, samen concreet vorm te geven, intervisies voor te bereiden,… zodat we ook voor elkaar een steunend netwerk kunnen zijn. 3. Opstarten van een onderzoek Vanuit de stuurgroep zal worden nagegaan of er een lange termijn onderzoek en ondersteuning vanuit een hoge school of universiteit kan opgestart worden. Er worden verschillende mogelijke onderzoekspartners gecontacteerd, duidelijke kaders en samenwerkingsverbanden zijn een voorwaarde om meer effect op langere termijn te creëren. 3.1. Amber We kozen ervoor om vanuit elk team (CB en CBAW) 1 begeleider vrij te stellen van 2 begeleidingen om het project uit te werken en in het team te activeren. De inhoudelijke coördinator en beleidsdirectie ondersteunen deze 2 afgevaardigden en volgen het project mee op. Dit gebeurt via een interne werkgroep die 2-wekelijks overlegt en op regelmatige basis een terugkoppeling naar de hele organisatie voorziet. Vanuit VZW Amber werd het afgelopen half jaar voornamelijk ingezet op het creëren van een cultuur waarin het werken met netwerk als evidentie aanschouwd wordt. 4 │Werken met het netwerk van cliënten We kozen ervoor om de doelstelling ‘uitbreiden van de methodieken om met een niet-professioneel netwerk te werken om zo meer handvaten te hebben om gezinnen en jongeren te ondersteunen en te stimuleren om hun netwerk te betrekken’ eerst vorm te geven. Op deze manier werden er handvaten aangereikt om in verschillende stappen het netwerk in kaart te brengen, uit te breiden, te betrekken, te activeren of betrokken te houden. Het creëren van een organisatiecultuur heeft maar kans op slagen wanneer alle werknemers op hun tempo kunnen meegenomen worden in de mentaliteitswijziging. We investeerden de voorbije 6 maanden erg in het op gang brengen van een mentaliteitswijziging in de teams. - De 2 afgevaardigden van elk team bevragen hun collega’s op de teamvergaderingen naar de betrokkenheid van netwerk in specifieke begeleidingen. - Aan de teams werd gevraagd wat hun noden met betrekking tot het werken met netwerk zijn. Hierdoor kan de projectgroep streven naar een inlossing van de noden. Algemeen is er nood aan een soort procedure/visie i.v.m. het werken met netwerk. Voor het CB team ligt de nood vooral bij de eerste stap. Hoe breng je het werken met netwerk binnen bij gezinnen, hoe doe je dit als begeleider? Voor het CBAW team zit de nood in de vervolgfasen. Wat als je betrokken netwerk hebt en ze afhaken? Hoe kan je ze betrokken houden? - Er wordt ondersteuning aangeboden in functie van het betrekken van netwerk in de begeleidingen. Deze ondersteuning kan verschillende vormen aannemen: voorbereiden van gesprekken, werkbegeleiding ter ondersteuning van de begeleider, mee gaan op huisbezoek om rond het netwerk te werken, … . - De begeleiders van vzw Amber zijn bevraagd in het kader van het eindwerk van de stagiair in het team CBAW. Deze bevraging peilde naar de manier waarop de begeleiders op dit moment met het netwerk van cliënten werken. Verder peilde de bevraging ook naar de drempels die de begeleiders al dan niet voelen en die kunnen maken dat ze beslissen om niet met het netwerk van cliënten te werken. In functie van het innovatief project kan de know-how rond methodieken levendig gehouden worden en kan er getracht worden de drempels voor begeleiders te verlagen. - Aan de hand van wist-je-dat mails worden leuke weetjes rond het werken met netwerk en updates doorgegeven aan alle collega’s. Bundeling van interne (= de know-how in de verschillende teams) en externe know-how (= de knowhow in collega organisaties) die reeds aanwezig is. Het betreft de know-how m.b.t. methodieken om met netwerken te werken, uitwisseling van hoe er met het netwerk gewerkt wordt, enz. Van hieruit werd er: - Deelgenomen aan een externe werkgroep Mantelzorg waarin leden van verschillende CKG’s en kind en gezin-diensten zetelen. - Vorming gevolgd door de 2 afgevaardigden voor het innovatief project om hun bagage uit te breiden. Er wordt gezocht op welke manier dit vertaling kan krijgen op organisatie niveau. Voor de komende periode staat het uitwerken van procedures voorop. Zowel rond het werken met netwerk in gezinnen als voor de doelstelling rond vrijwilligers en netwerk inschakelen in crisissituaties. Werkwijze hierbij is: - Literatuur verzamelen om een degelijke onderbouwing te kunnen geven waarom het zinvol is om netwerkversterkend te werken, wat valkuilen en aandachtspunten zijn,… Begeleiders geven aan dit nodig te hebben om het werken met netwerk in gezinnen gemotiveerd aan te pakken. 5 │Werken met het netwerk van cliënten - - We gaan op zoek of het nodig is een procedure/beleid uit te werken rond het werken met vrijwilligers als netwerkleden. Hiervoor gaan we literatuur verzamelen om de zinvolheid van werken met vrijwilligers te onderbouwen. We willen intern exploreren of er noden/ideeën zijn van begeleidingsthema’s waarbij vrijwilligers een oplossing kunnen bieden. Uitwisseling met andere organisaties met ervaring rond het inschakelen van vrijwilligers als nietprofessioneel netwerk. Volgen van vorming rond het werken met vrijwilligers. 3.2. Sporen Methodiek: organiseren van minimum 10 familieberaden - - - - - - Ouders/opvoedingsverantwoordelijken geven aan welke familieleden, vrienden, kennissen, buren, … in hun netwerk mogen zitten: o Wie mogen helpen met alles en alles weten (need to know, ≠ nice to know) o Wie mogen een deel weten en mogen met een deel helpen o Wie mogen niet in het netwerk Volgens “Safety circles” (Sonja Parker) Minstens 8 volwassenen, niet professionelen (geen hulpverleners, huisartsen, leraars, …) Slechts aangevuld met enkele professionelen: eigen niet-professioneel netwerk moet de overhand hebben. Voorbereidingstijd: 30u face to face: dit zijn “individuele” gesprekken met de verschillende betrokkenen voorafgaand aan het eigenlijke familieberaad, om voldoende afstemming te hebben rond het kader en de gehanteerde taal, zodat het Familieberaad zelf tot een handelingsplan kan komen (afspraken, controle, opvolging worden ingebouwd), volgens 3 kolommen Signs of Safety (Wat gaat er goed? Wat zijn de zorgen? Wat moet er gebeuren?); de drie kolommen worden met alle betrokkenen overlopen, en ieders perspectief wordt toegevoegd. 1, 2 of 3 familieberaden, waar de deelnemers een plan maken dat de leefsituatie van de kinderen verbetert, waar nodig hun veiligheid garandeert; het netwerk tekent verantwoordelijk voor het plan (uitwerking, opvolging, controle, bijsturing); met naam en toenaam vermeld in het plan dat aan de Jeugdrechter of gemandateerde voorziening wordt overgemaakt. De netwerkfiguren worden, zo nodig, gescreend door de SDJ Het verslag wordt aan alle deelnemers bezorgd, er is transparantie (dus geen, verborgen agenda’s) De zorgen en de doelstellingen i.v.m. de veiligheid van de kinderen worden “concreet” geformuleerd: wat zijn de concrete risico’s, gevaren, en hoe worden deze concreet afgedekt door de gemaakte afspraken. A Service Plan is not a Safety Plan! Deelnemers zitten op het familieberaad in het belang van alle kinderen van het gezin. 6 │Werken met het netwerk van cliënten Middelen: - - - In totaal voorzien we 60u per familie, op 4 weken tijd (30u F2F voorbereiding, 8u F2F voor de familieberaden, 22u voor overleg (met netwerk, andere hulpverleners, verwijzers, en andere voorbereidingen) 10 familieberaden Waarderend interview van de contextbegeleider(s) in elk familieberaad: Waar ben je trots op? Wat werkte er goed? Hoe heb je dit aangepakt? Wat lukte, wat niet? Analyse van de geanonimiseerde handelingsplannen en de ingevulde checklisten (hoeveel contextfiguren waren er betrokken op de begeleiding? Hoeveel contextfiguren waren op de hoogte van de belangrijkste zorgen en doelstellingen in de begeleidingen? Hoeveel contextfiguren namen afspraken uit de handelingsplanning op zich? Hoe verliep de begeleiding verder na het familieberaad?,…) Opvolging door stafmedewerker Intervisie met collega-organisaties en verwijzers (zie verder) Goede praktijken worden ook gedeeld via de website www.opgroeieninveiligheid.be, zowel op het publieke gedeelte, als in het besloten forum. 3.3. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp Opzet : verruimen van het ondersteunend netwerk van de jongere We willen in onze begeleidingen de netwerken van onze jongeren en hun gezin versterken. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Vandaar dat we op zoek gaan naar het antwoord op volgende vragen : 1. welke elementen zijn medebepalend voor het al dan niet succesvol kunnen realiseren van een steunend netwerk voor een bepaald gezin in een grootstedelijke context met superdiversiteit? Hoe kunnen we vooraf inschatten welke netwerkstrategie we best hanteren? 2. Welke competenties hebben begeleiders hiertoe nodig en welke rand organisatorische voorwaarden zijn cruciaal? Werkwijze : via de lopende begeleidingen in de module verblijf In 8 begeleidingen focust de begeleiding zich op het concreet verder uitbouwen van het ondersteunend netwerk vanuit het perspectief van de jongeren. Wij denken dat ook netwerken sterk op maat moeten gerealiseerd worden gezien de specifieke situatie van elke jongere en zijn gezin. In onze aanvraag gaven we reeds een aantal bepalende kenmerken aan, o.a. : - Geïsoleerde gezinnen in een context van stedelijkheid en superdiversiteit (vele talen – vele achtergronden – beperkt sociaal weefsel in achtergestelde wijken - …); De positie van deze gezinnen in de samenleving (ouders zonder wortels hier, met traumatische migratieachtergronden, illegaal statuut, ); Ouders die niet toelaten een netwerk op te bouwen met belangrijke derden van de kinderen en de morele dilemma’s die dit meebrengt voor kinderen als zij dit wel wensen (bv blijvend contact met een ex-pleegmoeder); 7 │Werken met het netwerk van cliënten - Ouders die niet toelaten een netwerk op te bouwen en de morele dilemma’s die dit meebrengt voor hulpverleners. Werkt het dan als je toch kiest dit te doen i.f.v. kinderen,…; Gezinnen met een zware familiegeschiedenis, met vele breuken en ernstige kwetsuren waardoor het ‘vertrouwen in mensen’ zo goed als nihil is en waarvan de familie een zeer lage of geen bereidheid vertoont zich alsnog te engageren; Enzovoorts…. 3.4. Consulenten Deelname aan de intervisies door elk team van consulenten (SDJ’s en OCJ’s) van onze regio wordt gezien als een eerste stap om sterker de focus te leggen op het werken met het netwerk van cliënten. Na elke intervisie wordt een terugkoppeling naar de teams voorzien zodat ook collega’s op de hoogte worden gebracht van wat aan bod kwam op de intervisies. Daarnaast wordt een interne werkgroep opgericht met daarin de 4 consulenten die de intervisie volgden, het MDO en brug- en signaalfunctie om een stappenplan uit te werken hoe we op regioniveau de good practices uit de intervisies structureel kunnen inbedden in onze begeleidingen en zo het werken met het netwerk meer in de picture kunnen plaatsen. 4. Resultaten/Stand van zaken 4.1. Gemeenschappelijke resultaten Resultaten uit de intervisies Er vonden reeds 2 intervisies plaats met telkens 10 deelnemers uit de 4 partnerorganisaties. Nog eens 2 intervisies zijn gepland in het najaar. De intervisies zorgden voor een uitwisseling in ervaringen tussen de partnerorganisaties. Concreet werd er een opsomming van good practices gemaakt wat betreft: - Het engageren van je cliënten om hun netwerk te betrekken (bij de opstart van en doorheen de begeleiding). - Het engageren van het netwerk om rond doelen van de cliënt te werken (bij de opstart van en doorheen de begeleiding). Resultaten uit de stuurgroep De stuurgroep kwam 5 keer samen. 8 │Werken met het netwerk van cliënten 4.2. Amber Het creëren van een organisatiecultuur heeft maar kans op slagen wanneer alle werknemers op hun tempo kunnen meegenomen worden in de mentaliteitswijziging. We investeerden de voorbije 6 maanden erg in het op gang brengen van een mentaliteitswijziging in de teams. Onderstaand geven we een eerste stand van zaken weer. - - We merken in de teams een groot enthousiasme om met het netwerk aan de slag te gaan, maar daarnaast merken we dat begeleiders toch nog heel wat drempels ervaren om effectief het werken met het netwerk te implementeren. We organiseerden een teamoverschrijdend vormingsmoment waarop een aantal methodieken om het netwerk in kaart te brengen toegelicht en besproken werden. Er werd een stroomdiagram opgemaakt om in gezinnen rond het netwerk te werken. Er werden reeds een aantal trajecten opgestart waarbij begeleiders vanuit de projectgroep ondersteund worden om in hun gezinnen met het netwerk te werken. De begeleiders van CB nemen deel aan een onderzoek van Karel de Grote Hogeschool rond netwerkversterkend werken in de jeugdhulp. Dit onderzoek loopt van april tot december 2014 en heeft als doelstelling: Zicht krijgen op de drempels en noden om met netwerkversterkend werken van start te gaan. Een overzicht maken van de gehanteerde methoden van netwerkversterkend werken. Een eerste effectevaluatie naar de impact, de effecten en de veranderingen die worden gerealiseerd met de inzet van netwerkversterkende methoden bij gezinnen met jonge kinderen binnen de jeugdhulp Bundeling van interne (= de know how in de verschillende teams) en externe know-how (= de know how in collega organisaties) die reeds aanwezig is. - Realisatie van een gebruiksvriendelijke digitale bundeling van methodieken, nl. om netwerk in kaart te brengen en/of te versterken. We maakten uniforme digitale fiches waarin de methodiek wordt uitgelegd en de blanco formulieren staan zodat begeleiders deze dadelijk kunnen gebruiken. - Realisatie van een gebruiksvriendelijke digitale bundeling van organisaties die het werken met netwerk kunnen ondersteunen. Hier maakten we ook fiches van die de begeleiders gemakkelijk kunnen raadplegen. - Er werd contact opgenomen met 7 andere organisaties om informatie rond het werken met het netwerk uit te wisselen. Er vond al overleg plaats met Lus vzw en De Shelter. - Een medewerker volgde in april-mei een opleiding bij Informant rond een model om van statische context naar een dynamisch en doelgericht netwerk te gaan. In deze 3-daagse opleiding leren hulpverleners in 10 stappen samen met hun cliënt netwerken analyseren, mobiliseren, onderhouden en doelgericht inzetten om het probleem doeltreffend aan te pakken. Er is aandacht voor de sociale vaardigheden die de cliënt nodig heeft om zijn netwerk te mobiliseren en te onderhouden. - Een medewerker volgde een studiedag rond het werken met vrijwilligers binnen je organisatie. Hier werden voornamelijk aandachtspunten van een goed beleid voorgesteld. Hier werd ook een eerste aanzet gegeven om een denkproces op gang te brengen rond beleid, visie en concrete invulling van het werken met vrijwilligers binnen je eigen organisatie. 9 │Werken met het netwerk van cliënten 4.3. Sporen Stand van zaken afgeronde en lopende Familieberaden Momenteel zijn er in vier begeleidingen Familieberaden doorgegaan (minstens 1), en wordt er in één begeleiding intensief naar een Familieberaad toegewerkt, in een zesde begeleiding werd het Familieberaad door het kerngezin zelf afgelast. Het gaat hier om 4 begeleidingen in CANO De Pas, 1 in MFC Het Traject en 1 in MFC Het Zij-huis. In 1 begeleiding werd al een Waarderend Interview afgenomen van de contextbegeleider. Voorlopige cijfers vindt u in de checklisten in bijlage 1; een analyse van de geanonimiseerde handelingsplannen werd nog niet gemaakt. Een samenvatting van het eerste waarderende interview vindt u eveneens in bijlage 1. Sinds begin 2014 is onze website “Opgroeien in veiligheid” online, waar we onze visie, uitgangspunten, manieren van werken en praktijkvoorbeelden in het werken met netwerken in de handelingsplanning delen met collega’s uit Sporen, en daarbuiten. Deze website is momenteel nog in volle opbouw. Er is ook een “besloten” gedeelte (het forum) waar medewerkers “work in progress” (weliswaar geanonimiseerd, kunnen tonen, feedback vragen en krijgen). 4.4. Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp Stand van zaken project Het project is opgestart op 15 maart 2014, later dan dat van de collega organisaties. Het is de afdeling ‘De Plan-aid’ van ‘Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp’ die dit project realiseert in de module verblijf bij 2 leefgroepen. (Plan-aid Laken, Plan-aid Molenbeek) We zitten op schema (zie planning project in bijlage 2) wat betreft de uitgeschreven acties en resultaten. Dit betekent concreet: - De betreffende teams en coaches zijn geïnformeerd en daardoor geënthousiasmeerd; - Begeleiders investeren nu volop in het (opnieuw) maken van een netwerkkaart met elke jongere. Een aantal zijn al af, een aantal nog in ontwikkeling. Som vraagt dit meerdere gesprekken; - Er is een leidraad voor de interviews met de begeleiders en voor de stuurgroep besprekingen, zodat deze kunnen opstarten en tegen september klaar zijn. De focus op de grootstedelijke aspecten en deze van de superdiversiteit zijn ingebouwd; - Er is een opvolging van de ontwikkelingen en doelstellingen van het project. 10 │Werken met het netwerk van cliënten 4.5. Consulenten Door de hectische tijden in het kader van het nieuwe decreet Integrale Jeugdhulp, de omschakeling van CBJ’s naar OCJ’s en de invloed hiervan op de job van consulenten, werd beslist om in eerste instantie in te zetten op deelname aan de intervisie en door terugkoppeling naar de teams gaandeweg dit thema te laten binnensijpelen in de teams. In het najaar van 2014 wordt een stap verder gezet en wordt bekeken hoe we de opgedane ervaring en kennis verder kunnen implementeren en kunnen uitdragen dat het werken met het netwerk van cliënten een must is. Een versnelling van dit parcours zou voorbijgaan aan de ernst waarmee we dit proces willen gaan. Het gaat immers niet om iets dat we er zomaar even bijnemen, maar om een fundamentele visie waarvan vertrokken wordt. 11 │Werken met het netwerk van cliënten Bijlage 1: Sporen vzw a. Checklisten familieberaden (1-5) 12 │Werken met het netwerk van cliënten CHECKLIST FAMILIEBERAAD (1) Afdeling: CANO De Pas Familie: 1 Start project: 6/12/’13 Einde project: 13/01/’14 F2F tijd voorafgaand aan familieberaad: 24u Feitelijke WB: 9u (TC + SVC + CB) Vervoertijd: 17u45min (Londerzeel) Aantal bijeenkomsten familieberaad:1 Totale F2F tijd tijdens bijeenkomsten familieberaad: 2u30min Aantal aanwezigen: 1ste familieberaad: 7 volwassenen (+18jr) niet-professionelen; 2 kinderen; 4 professionelen (CB + SVC + TC + consulent) 2de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen 3de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen Opmerking: nog 2 andere volwassenen betrokken in bgl, die echter niet op familieberaad aanwezig waren Safety Circles: Veiligheidsplannen: - Sterktes toegevoegd door familieberaad: ja/nee Zorgen toegevoegd door familieberaad: ja/nee: uitgaan, te lang wegblijven: verder verfijnd door netwerk Doelstellingen toegevoegd door familieberaad: nee aantal: Afspraken toegevoegd door familieberaad: ja aantal: 5 Opvolgingsafspraken/controles toegevoegd door familieberaad: ja aantal: 1 Transparante verslaggeving aan alle deelnemers: alle mailadressen bevraagd en verslag van familieberaad doorgestuurd door CB = oké Screening netwerkfiguren door SDJ: ja/nee Aantal uren overleg met (andere) hulpverleners: 0 13 │Werken met het netwerk van cliënten CHECKLIST FAMILIEBERAAD (2) Afdeling: CANO De Pas Familie: 2 Start project: 7/1/’14 Einde project: einde april F2F tijd voorafgaand aan familieberaad: 32u20 Feitelijke WB: 8u (SC + CB) Vervoertijd: 17u05 Aantal bijeenkomsten familieberaad:1 Totale F2F tijd tijdens bijeenkomsten familieberaad: 3u45 Aantal aanwezigen: 1ste familieberaad: 7 volwassenen (+18jr) niet-professionelen; 1 kinderen; 5 professionelen (CB + SVC + TC + consulent + drughulpverlening) 2de familieberaad: 7 volwassenen (+18jr) niet-professionelen; 1 kinderen; 5 professionelen (CB + SVC + TC + POT (Laurent Arktos) + drughulpverlening 3de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen Safety Circles: Veiligheidsplannen: - Sterktes toegevoegd door familieberaad: ja/nee Zorgen toegevoegd door familieberaad: ja/nee: uitgaan, te lang wegblijven: verder verfijnd door netwerk, 2de NB: zorgen verkleind Doelstellingen toegevoegd door familieberaad: nee aantal: Afspraken toegevoegd door familieberaad: ja aantal: 7 Opvolgingsafspraken/controles toegevoegd door familieberaad: ja aantal: 1 Transparante verslaggeving aan alle deelnemers: alle mailadressen bevraagd en verslag van familieberaad doorgestuurd door CB = oké Screening netwerkfiguren door SDJ: ja/nee Aantal uren overleg met (andere) hulpverleners: 0 14 │Werken met het netwerk van cliënten CHECKLIST FAMILIEBERAAD (3) Afdeling: CANO De Pas Familie: 3 Start project: 28/2/’14 Einde project: nog nader te bepalen F2F tijd voorafgaand aan familieberaad: 37,5 Feitelijke WB: 3u + overleg met OTA Vervoertijd: 11 uur Aantal bijeenkomsten familieberaad: Totale F2F tijd tijdens bijeenkomsten familieberaad: 2u30 Aantal aanwezigen: 1ste familieberaad: 3 volwassenen (+18jr) niet-professionelen; 2 kinderen; 4 professionelen (CB + SVC + OTA + verslaggever/backup) 2de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen 3de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen Safety Circles: Veiligheidsplannen: - Sterktes toegevoegd door familieberaad: ja/nee Zorgen toegevoegd door familieberaad: ja/nee: Doelstellingen toegevoegd door familieberaad: nee aantal: Afspraken toegevoegd door familieberaad: ja aantal: 2 Opvolgingsafspraken/controles toegevoegd door familieberaad: neen aantal: Transparante verslaggeving aan alle deelnemers: Ja Screening netwerkfiguren door SDJ: ja/nee (OCJ) Aantal uren overleg met (andere) hulpverleners: 3u (OTA) 15 │Werken met het netwerk van cliënten CHECKLIST FAMILIEBERAAD (4) Afdeling: MFC Het Traject Familie: 4 Start project:11/4/2014 Einde project:24/5/2014 F2F tijd voorafgaand aan familieberaad: 10,5u Aantal bijeenkomsten familieberaad: 1ste 24/5/2014 Totale F2F tijd tijdens bijeenkomsten familieberaad: 3,5u Aantal aanwezigen: 13 1ste familieberaad: 8 volwassenen (+18jr) niet-professionelen; 3 kinderen; 2 professionelen 2de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen 3de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen Safety Circles: Veiligheidsplannen: - Sterktes toegevoegd door familieberaad: ja Zorgen toegevoegd door familieberaad: ja Doelstellingen toegevoegd door familieberaad: aantal:5 Afspraken toegevoegd door familieberaad: aantal: 9 Opvolgingsafspraken/controles toegevoegd door familieberaad: aantal:4 Transparante verslaggeving aan alle deelnemers: ja in 3K verslag op de post met begeleide brief. Screening netwerkfiguren door SDJ: nee Aantal uren overleg met (andere) hulpverleners:0 16 │Werken met het netwerk van cliënten CHECKLIST FAMILIEBERAAD (5) Afdeling: MFC ’t Zij-huis Familie: 5 Start project:24/4/2014 Einde project: 20/6/2014 F2F tijd voorafgaand aan familieberaad: 10u Aantal bijeenkomsten familieberaad: gepland op 20/6 Totale F2F tijd tijdens bijeenkomsten familieberaad: Aantal aanwezigen: Op dit moment zijn er 13 personen uitgenodigd en is er zicht op nog 2 mogelijke extra steunfiguren 1ste familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen 2de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen 3de familieberaad: XXX volwassenen (+18jr) niet-professionelen; XXX kinderen; XXX professionelen Safety Circles: ja Veiligheidsplannen: - Sterktes toegevoegd door familieberaad: ja/nee Zorgen toegevoegd door familieberaad: ja/nee Doelstellingen toegevoegd door familieberaad: aantal: Afspraken toegevoegd door familieberaad: aantal: Opvolgingsafspraken/controles toegevoegd door familieberaad: aantal: Transparante verslaggeving aan alle deelnemers: Screening netwerkfiguren door SDJ: nee Aantal uren overleg met (andere) hulpverleners: 17 │Werken met het netwerk van cliënten b. Synthese eerste waarderend interview In elk afgesloten Familieberaad wordt er een waarderend interview gedaan met de contextbegeleider: hierin wordt gevraagd naar wat er werkte, hoe dingen gelukt zijn, welke tips er aan collega’s kunnen meegegeven worden. Momenteel is er 1 waarderend interview afgenomen en verwerkt (van Familieberaad 1) 1. Waar ben je het meest fier over, wat betreft het Familieberaad en het werken naar het Familieberaad toe? Zes weken na het familieberaad, had moeder dezelfde mensen ( op 1 na) uitgenodigd voor de evolutiebespreking. Hoe is het je gelukt om diezelfde mensen opnieuw bijeen te krijgen (voor de evolutiebespreking)? Hele hechte familie; de familieleden waren al erg betrokken op mekaar voordat de begeleiding startte. 2. Hoe heb je het gezin zo ver gekregen om familie uit te nodigen voor het Familieberaad? Bij één van de eerste gesprekken gevraagd: Wie zijn er allemaal belangrijk voor u? Wie zijn er op de hoogte van jullie situatie? Welke mensen kunnen jullie helpen om de begeleiding tot een goed einde te brengen? Er kwamen ook namen van goede vrienden van de jongeren, van een mama van één van die vrienden, ook van de werkgever, die heeft ook afspraken op zich genomen, maar wou niet deelnemen aan het Familieberaad zelf. Hoe was het voor jullie ( 2 contextbegeleiders) om die vragen te stellen? We zijn er heel enthousiast ingestapt, en hebben in dat eerste gesprek al sterk doorgevraagd. Hoe was het voor deze familie om vanuit jullie enthousiasme deze vragen gesteld te krijgen? 3. Wat hebben jullie gedaan om deze familieleden rond de tafel van het Familieberaad te krijgen? We zijn bij elke van die mensen apart op kennismakingsgesprek geweest, hebben onszelf voorgesteld, en hebben uitgelegd waarom we met Familieberaden werken, wat we daarmee willen bereiken: “we vinden het belangrijk dat andere mensen betrokken zijn op de begeleiding, zodat mama en zoon er niet alleen voor staan.” We zijn ook verschillende keren bij papa langs geweest (“Ik wil niets met mijn zoon te maken hebben…”) Toch komen de zorgen en doelstellingen van papa overeen met die van mama; die zijn ook op het familieberaad zelf besproken. 4. Hoe was het voor mama op het moment dat zij doorhad dat jullie die familieleden ook echt gingen uitnodigen? Er was een verschil tussen familie en kennissen, de mama van een vriend heeft ze er de tweede keer niet meer bij gevraagd, “die wil toch alleen maar neuzen”; de familie zelf, dat 18 │Werken met het netwerk van cliënten viel wel mee voor haar, het is een hele hechte familie, ze waren al op de hoogte van de problemen; moeder heeft zelf iedereen opnieuw uitgenodigd voor de evolutiebespreking zes weken later; ieder die daar zat, had de volledige toestemming van moeder. 5. Welke dingen heb je nog gedaan om die mensen rond de tafel te krijgen? Vlak voor het Familieberaad zijn we met de consulent nog eens in het gezin op huisbezoek geweest, om nog eens scherp te stellen waar het voor de Jeugdrechter moest over gaan: “dit zijn de dingen waar het echt over gaat.” Mijn collega had toen ook een gesprek met de jongere broer, zo konden we er ook voor zorgen dat zijn stem effectief ging gehoord worden op het Familieberaad, wat dan ook gebeurde. 6. Op welke manier was het een voordeel dat je in individuele gesprekken al kon gaan spreken over wat de zorgen waren? Ik denk dat je daar heel veel tijd mee wint; als je op het Familieberaad de zorgen benoemt, en wie allemaal welke zorgen heeft, kan iedereen dat beamen, kan je veel sneller overgaan tot de doelen en afspraken. 7. Hoe is het Familieberaad zelf gelopen? We hadden een projector mee; het verslag werd geprojecteerd, iedereen kon volgen, we typten er ook bij wat moest toegevoegd worden. Punt voor punt bespraken we “de zorgen: zijn er nuanceringen? Welke doelen worden met welke acties aangevuld? Is het volledig?” 8. Wat hebben jullie ervoor gedaan om, éénmaal op het familieberaad, de mensen zover te krijgen om afspraken op zich te nemen? Mensen waren op voorhand goed ingelicht en voorbereid; en ze waren gemotiveerd om voor hun neef iets te doen; door mensen aan te spreken, en vragen te stellen, de situatie te schetsen “jullie blijven er, ook als de hulpverlening al weg is”, door iedereen aan bod te laten komen, zijn mening te laten zeggen, komen ze vanzelf met dingen die nuttig zijn. 9. Welke tips heb je voor collega’s? Als je met twee de contextbegeleiding kan doen, kan je goed afspreken en doorspreken wie wat doet; zo hoor je zoveel mogelijk stemmen, de verschillende zorgen, de verschillende doelen van al de berokkenen. Leg de “kwestie” van het netwerk al in het eerste gesprek op tafel, geef ze een tweetal dagen om hierover na te denken, en ga dan de namen ophalen. Spreek mensen hier erg op aan, “dit is de manier waarop wij werken, zoveel mogelijk mensen rondom u betrekken”, in hun tempo, maar wel vasthoudend. Blijf aanklampend, op de evolutiebespreking zes weken na het familieberaad, zei de familie mij “we hebben je eigenlijk niet meer gezien”, ik dacht “dju, ik had ze moeten blijven zien…” 19 │Werken met het netwerk van cliënten Bijlage 2: Tonuso – Centrum voor Jeugdhulp a. Netwerk-project Vanuit verschillende samenvallende ervaringen en nieuwe methodieken leek het ons zinvol om rond dit thema wat dieper in te zoomen. Allereerst was er de vaststelling dat in de leefgroep van Laken zeer veel ‘blijvertjes’ wonen: kinderen die om zeer diverse redenen niet of zeer weinig maar naar huis kunnen, ondanks behoorlijk sterke inspanningen om in hun context wat beweging te krijgen. Daarnaast zijn we ons de laatste 2à3 jaar steeds meer gaan verdiepen in methodieken als ‘geweldloos verzet in gezinnen’ van Haim Omer en in SofS, leerden we PASvzw kennen en gingen we in Bethanie op bezoek naar het ‘Partners in parenting’-project. Dit alles leunt en steunt zeer erg op de idee dat kinderen een grote context nodig hebben om op te groeien, dat er zwaar geïnvesteerd moet worden om dit te realiseren, liefst in hun eigen context, als dat niet kan of slechts gedeeltelijk, dan maar daarbuiten. Ook politiek is er steeds meer druk om de zorg te ‘vermaatschappelijken’ uit zorg voor de onbetaalbaarheid van overheidszorg voor iedereen. Maar dat zijn andere motieven dan de onze. Wij vertrekken vanuit de idee ‘it takes a whole village to raise a child’. We geloven dat kinderen en jongeren beter gedijen wanneer ze goed ingebed zijn in een breed zorgend netwerk. Als ze dat niet hebben is het onze taak als jeugdhulpverleners om daaraan te bouwen. Tegelijk geloven we ook dat voldoende professionele steun aan die jongere en zijn gezin en netwerk de voorwaarde kan zijn om een steunend netwerk bij elkaar te brengen/houden en met de neuzen in dezelfde richting te laten kijken. Onze collega-partners in het project zoeken al uit welke methodieken gehanteerd kunnen worden ‘om een niet professioneel netwerk te activeren’ (Amber) en ‘hoe het inschakelen van netwerken de doelstellingen vd hulpverlening rond veiligheid en kansen voor de kinderen kunnen verhogen (Sporen).… De thema’s waar wij ons als Plan-Aid willen op toeleggen zijn niet de meest voor de hand liggende. Wij focussen ons op de volgende vragen: 1. Welke elementen bepalen mee of een steunend netwerk succesvol kan gerealiseerd worden rond een bepaald gezin of jongere in een stedelijke context, die gekenmerkt wordt door superdiversiteit. Kunnen we vooraf inschatten welke netwerkstrategie we best hanteren? 2. Welke competenties hebben begeleiders hiertoe nodig en welke rand organisatorische voorwaarden zijn cruciaal? 20 │Werken met het netwerk van cliënten b. Projectplanning PROJECTPLANNING ‘Steunende netwerken op maat in een grootstedelijke context’ (looptijd van 15 maart tot 31 december) timing Eind maart wat Opstart project Bespreken aanpak, inhoud en organisatorische mogelijkheden wie Bieke – Hilde D. – Hilde G. - An april Stap 1 : mobiliseren van begeleiders van verblijf Op beide teams het project toelichten Netwerkkaart-methodieken + data afspreken Uitleg over interview door Vinciane Stuurgroep: Hilde, Bieke, Vinciane, An, Hanne en Sofie Bieke en Hilde 2de helft april - mei - juni Stap 2 : netwerken in beeld Netwerkkaarten maken met de jongeren, soms in tweevoud (hoe was het vorig jaar hoe is het nu) Gesprek met elke jongere i.f.v. concrete uitbreiding van het netwerk (hoe en met wie uitbreiden) Waarderende interviews met begeleiders Begeleiders verblijf resultaat De focus van het project is duidelijk Rol van de stuurgroep : projectopvolging en sturing (Bieke, Hilde, An, Sofie en Hanne) de begeleiders zijn op de hoogte van het project kennen hun opdracht kennen doel van het interview er is een planning voor besprekingen van de netwerkkaarten op de stuurgroep er is een planning van de interviews In 8 trajecten zijn de netwerken van 8 jongeren in verblijf duidelijk in beeld Begeleiders verblijf Vinciane In 8 trajecten geven begeleiders aan wat er het afgelopen werkjaar al is veranderd en wat daartoe is ondernomen. 21 │Werken met het netwerk van cliënten Bieke – Hilde D. – Hilde G. - An Er is een beeld van de stand van zaken Er is een interviewschema Er is schema voor bespreking en de verslaggeving ervan Stuurgroep met Bieke, Hilde D. en de begeleiders(met An &Hilde G. indien haalbaar) Voor elke jongere is er een stappenplan om het steunend netwerk te verbreden Er is een verslag van de bespreking Opvolging van de realisaties -elke teamvergadering is dit thema een vast punt. Wie heeft er al wat gedaan rond -netwerkkaart of andere acties -in coaching volgt Hilde op wat er juist kan ondernomen worden in elk stappenplan. Hilde en Bieke Er is informatie over de acties in de verslagen van teambesprekingen en coaching 9 juli 2014 Tussentijdse stand van zaken opvolgingsbespreking waar staan we i.f.v. de realisatie van het project. Werkdag stuurgroep juli -sept Stap 4 : netwerken mobiliseren Volop de uitvoeringsfase van de nieuwe acties Begeleiders 19 mei mei - juni Stand van zaken project Uitwerken van de - Het interviewschema - Het besprekingsschema voor de stuurgroepen Stap 3 : netwerkbespreking stuurgroep-overleg op basis van : de afgewerkte netwerkkaarten het interview met begeleiders het gesprek met de jongere - wat ziet de jongere haalbaar en nodig - wat wil de begeleiding zeker toevoegen - welke stappen zijn al genomen - welke stappen kunnen we nog nemen (een 4à5tal acties per dossier) de stand v zaken rond de interviews, de actieplannen en de voorlopige resultaten zijn duidelijk er is registratie van de ondernomen acties en de ervaringen 22 │Werken met het netwerk van cliënten Opvolging van de realisaties -elke teamvergadering is dit thema een vast punt. Wie heeft er al wat gedaan rond acties -in coaching volgt Hilde op wat er juist kan ondernomen worden in elk stappenplan. Bieke en Hilde Er is informatie over de acties in de verslagen van teambesprekingen en coaching okt en nov Stap 5: opvolgen van de acties -Er is voor elk traject een stuurgroep bespreking om opnieuw in te zoomen op elk traject. Stuurgroep met Bieke, Hilde D. en de begeleiders(met An &Hilde G. indien haalbaar) er is informatie over de eventuele bijgestuurde acties en planning op basis van de besprekingssjablonen dec Stap 6:evaluatie van de realisaties van netwerken -evaluatie van de trajecten ifv de projectvragen in stuurgroep Stuurgroep met Bieke, Hilde D. en de begeleiders(met An &Hilde G. indien haalbaar) Er is informatie m.b.t. de evaluatie jan - maart Stap 7: Artikel schrijven in overleg met partners Stuurgroep met Bieke, Hilde D. en de begeleiders(met An &Hilde G. indien haalbaar) Er is een gezamenlijk artikel 23
