serotonine en 5-hydroxy- indolazijnzuur

SEROTONINE EN 5-HYDROXYINDOLAZIJNZUUR
DE MOLECULE
Serotonine wordt gevormd uit het aminozuur tryptofaan,
en wordt gemetaboliseerd tot 5-hydroxy-indolazijnzuur
(5-HIAA), dat in de urine uitgescheiden wordt. De
vorming van serotonine heeft plaats in cellen die
embryologisch afkomstig zijn van het neuronaal
ectoderm, en die als gemeenschappelijk kenmerk de
mogelijkheid bezitten om biogene amines, zoals
serotonine en catecholamines, te synthetiseren. Deze
synthese verloopt via de opname en de daaropvolgende
decarboxylatie van een precursor molecule (zoals
tryptofaan). Deze cellen worden APUD cellen genoemd
(amine precursor uptake and decarboxylation).
Tot deze APUD cellen behoren de Kulchitsky cellen (of enterochromaffiene cellen) van
de darm, welke zich in de krypten van Lieberkuhn bevinden. De enterochromaffiene
cellen liggen aan de oorsprong van de carcinoïde tumoren van het gastro-intestinaal
stelsel.
© L ABO N UYTINCK
TO E PA S S I N G S G E B I E D
Serotonine en 5-hydroxy-indolazijnzuur (5-HIAA) zijn
merkers voor carcinoïde tumoren. De productie van
serotonine door deze tumoren hangt af van hun
embryonaire oorsprong in de darm. Carcinoïede
tumoren afkomstig van de embryonale middendarm
("midgut") produceren gewoonlijk grote hoeveelheden
serotonine, eventueel gecombineerd met de voorloper 5hydroxytryptofaan. Tumoren afkomstig van de
embryonale voordarm ("foregut"), daarentegen, bezitten
niet het enzym dat 5-hydroxy-tryptofaan omzet tot
serotonine, zodat enkel de voorloper gesecreteerd
wordt, en niet serotonine zelf. Na de secretie wordt 5-hydroxy-tryptofaan echter door
andere weefsels tot serotonine omgezet, zodat de circulerende concentraties van
serotonine zowel bij tumoren van de midgut als van de foregut hoog zijn. Hetzelfde geldt
voor de urinaire excretie van 5-HIAA. Carcinoïde tumoren afkomstig van de embryonale
achterdarm ("hindgut") gaan niet gepaard met verhoogde serotonine productie, en dus
ook niet met een toegenomen 5-HIAA excretie.
Bij vermoeden van een carcinoïde tumor wordt dus in de eerste plaats de excretie van 5HIAA in 24-uurs urine bepaald. Resultaten onder de 10 mg per dag zijn als negatief te
beschouwen, terwijl resultaten boven de 30 mg per dag kenmerkend zijn voor een
carcinoïde tumor. Resultaten tussen de 10 en de 30 mg per dag kunnen passen bij een
andere darmpathologie (spruw), en worden verder uitgewerkt via een dosering van
serotonine in bloed. Bij de interpretatie van de resultaten van 5-HIAA dient men er
rekening mee te houden dat het dieet en de inname van medicamenten verhoogde
resultaten kunnen veroorzaken (onder meer: bananen, avocado's, caffeïne, acetaminofen
en fenacetine). Andere medicaties verlagen de excretie van 5-HIAA: heparine,
methyldopa, MAO-inhibitoren, imipamine en phenothiazine.
© L ABO N UYTINCK