Identiteit

Intercultureel samenwerken =
1.
INTER (en dus ook intra)
CULTU(u)R (ele)
3. DIALOOG
4.
Is altijd TRANSGENERATIONEEL, (gedeelde geschiedenis,
2.
gedeelde herinnering, familiale context,…).
5.
heeft altijd te maken heeft met
VERBONDENHEID (gelijkenissen,
“sameness’)
1.
ZINGEVEND (interlevensbeschouwelijke )
SYMBOLISCHE dimensie.
Heeft een
en
(Marc Colpaert, Tot waar de beide zeeën samenkomen, lannoocampus, 2005)
Interculturele competentie (CIMIC)









Culturele zelfkennis: kennis over het eigen referentiekader en wereldbeeld.
Culturele flexibiliteit: de openheid om zich aan te passen en alternatieven te
verkennen.
Culturele veerkracht: kunnen omgaan met moeilijkheden en negatieve gevoelens
die met interculturele ontmoetingen gepaard kunnen gaan.
Culturele ontvankelijkheid: de openheid om naar de visie van de ander te luisteren
en deze te integreren & het vermogen om de relativiteit van de eigen visies te
aanvaarden.
Culturele kennis: ,kennis over een andere cultuur verwerven en de capaciteit om
deze kennis aan te wenden zonder de uniciteit van iedere person in een specifieke
situatie onrecht aan te doen.
Culturele relationele competentie: de bereidheid om tijd en energie te investeren in
het creëren van vertrouwen en de bereidheid om in relatie te treden.
Culturele communicatieve competentie: de bekwaamheid om de specifieke
kenmerken van de eigen communicatiestijl te onderzoeken, te remediëren en om de
communicatiestijl van de andere te verkennen.
Culturele conflicthantering: het vermogen om interculturele conflicten te
beschouwen als leerkansen en het bewustzijn van de eigen conflicthanteringsstijl.
Multiperspectiviteit: het vermogen om een situatie, vraagstuk of probleem vanuit
meerdere invalshoeken te bekijken
1. Leer buiten je eigen evidenties
denken
 = vragen stellen, luisteren, dialoog
 = proberen om je wijze van handelen niet te
laten leiden door je vooroordelen.
 = verschillende brillen hanteren/ een
meervoudig perspectief hanteren
Een hulpmiddel
ODIS MODEL
 ODIS staat voor ‘Observe, Describe,
Interpret, Suspend your judgment ‘
 (Observeer, Beschrijf, Interpreteer, Stel je
oordeel uit’
Een hulpmiddel
ODIS MODEL
 Eerst observeren zonder direct een betekenis te geven aan
een situatie, de aangediende informatie zien als nieuw. Valkuil
is: ‘dat ken ik al!’. Men kijkt maar ziet niet.
 Daarna beschrijven. We stellen vragen, luisteren, zoeken
informatie. Nieuwsgierig zijn,
 Interpreteren is de belangrijkste stap: er is mijn interpretatie, er
zijn die van de anderen. We zoeken meerdere interpretaties.
 We stellen ons waardeoordeel uit tot alle interpretaties en
veronderstellingen voldoende gecheckt zijn.
Cultuur als ijsberg
Zichtbare cultuurelementen :
Materiële cultuur, handelingen,
Gewoontes, taal, geschiedenis, kunst,enz
Onzichtbare cultuurelementen
Waarden, houdingen, logica, wereldbeeld,
Gedachtengangen, codes/normen,
percepties
!
Onzichtbare cultuurelementen
Idee over identiteit,
concept van properheid,
arbeidsmotivatie,
houding t.a.v. dieren,
idee over rechtvaardigheid,
idee over opvoeding,
Idee over werkritme,
idee oer leiderschap,
idee over zuiverheid,
tijdsbeleving
beleving van ziekte en gezondheid,
opvattingen over vriendschap,
visie op verleden en toekomst,
probleemoplossend denken,
Gedragscodes
taboes
……..
Leer je pas na langere tijd kennen en zelden volledig
Buiten je eigen evidenties kijken








Is nodig op zeer veel vlakken :
Waarden en normen
Methodieken
Organisatie & organisatiestructuur
gezagsverhoudingen
Tijds- en jaar indeling
Verbale en non-verbale communicatie
…..
 Direct verband tussen deze competentie en PCM /
identificatiefase
 Instrumenten : seasonal calendar, social map, transect walk,….
Gilbert de Leeuw
HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/
WATCH?V=_D2RDLJTMZE
2. Ontculturaliseren

Wanneer we communiceren met mensen van ‘buiten onze grenzen’
hebben we wel eens vaker de neiging om ‘cultuur’ als een belangrijke
oorzaak te zien voor dingen die mislopen..
Culturaliseren =
‘Negatief gedrag bij de “eigen groep” wordt gelinkt aan situationele factoren
‘Negatief/onbegrijpelijk gedrag bij ‘vreemdelingen’ wordt gelinkt aan ‘cultuur’
= een valkuil waar je zeer vlug in stapt
Opmerking : dit wil niet zeggen dat je cultuur kunt ‘weggommen’ als oorzaak
van gedrag. Wél dat er ook andere factoren (persoonlijkheid, karakter,
extern omstandigheden, infrasttructuur, politiek,……) kunnen spelen.
Risico’s van een (te) culturaliserende
benadering
 Reductie van een persoon tot zijn/haar nationale,
etnische of religieuze identiteit
 Generalisatie en stereotypering
 Eenzijdig vastleggen van betekenissen
(receptenlijsten halen de spontaniteit uit je
relaties/communicatie)
 Haalt je uit je kracht als partner (vaak beschikken
we over zinvolle competenties die we niet meer
durven te gebruiken omdat het gaat over een
andere cultuur)
‘ontculturaliseren’
 Betekent ook :
 Cliché beeldvorming doorbreken in
interculturele vorming &
(fondsenwervings)activiteiten.
Een voorbeeld : beeldvorming
 http://www.youtube.com/watch?v=pnKiT1aaxSQ
 http://www.youtube.com/watch?v=oJLqyuxm96k
 http://www.africafornorway.no/
 http://www.youtube.com/watch?annotation_id=channel%3
A527b9044-0-2d6c-978d1a11c2d408&feature=iv&src_vid=oJLqyuxm96k&v=xbqA6
o8_WC0
Een hulpmiddel
Identiteit
=
meervoudig
Omstandigheden
voorkeu
ren
Familie
lid
Leeftijd
levenservaring
Moeder
Vader
Zoon/dochter
nationaliteit
Passie
vrienden
etnische
oorspring
werknemer
Spiritualiteit
religie
Enfant
karakter
Diploma
studies
stad/dorp Club/vereniging
jongen/meisje
Wat als de ander culturaliseert?
 Stel de andere vraag




Wie zijn ‘wij”
Ken je ook andere die het anders doen?
Heb je het al eens anders geprobeerd?
…….
 ‘ont’ moeten
 =de ontmoeting ontdoen van het moeten,,,,
Een hulpmiddel : TOPOI - model
 Niet Culturen, maar mensen ontmoeten
elkaar,
misverstanden en conflicten kunnen te maken
hebben met :
 Taal
 Ordening (interpunctie)
 Personen (inhoud en betrekking)
 Organisatie
 Inzet
TOPOI – model : TAAL
Begrijpen we elkaar goed?
 Heb ik de ander goed begrepen en heeft de ander mij begrepen?
 Leg uit wat je precies bedoelt of vraag uitleg: wat betekent dat?
 Check na of je begrepen bent: wat ga je nu doen?
 Breng een heldere boodschap. Gebruik klare taal (zeker wanneer
geschreven).
 Hulpmiddel : checklist klare taal
 http://www.klaretaalrendeert.be/
 http://www.klaretaalrendeert.be/files/ktr_incontactmetklanten/Checklist.
pdf
 Bewust zijn van : non-verbale taal is meerduidig
TOPOI – model : ORDENING
Hoe kijkt elk van ons naar de situatie?
 Ordening heeft te maken met onze bril, onze eigen interpretatie





van de werkelijkheid.
Maak ieders kijk op de kwestie duidelijk : wat zie ik, wat zie jij,
wat verwacht ik, wat verwacht jij?
Je hoeft niet akkoord te gaan, maar probeer elkaar te begrijpen.
Probeer (actief) te luisteren
Zoek wat jullie gemeenschappelijk hebben en zet dat voorop.
Probeer een situatie vanuit meerdere brillen te bekijken
TOPOI – model : PERSONEN
Hoe kijk ik naar jou en hoe kijk jij naar mij?
 Start van een positieve waardering voor verschillende vormen




van samenleven en heb er oog voor/breng ze ter sprake
Herleid de ander niet tot één kenmerk: allochtoon, vrouw…
Probeer meervoudig te kijken
Probeer een vorm van ‘kruispuntdenken’ te hanteren,
Onderzoek in welke rol de ander zichzelf plaatst en speel
daarop in.
TOPOI – model : ORGANISATIE
In welke context vindt onze communicatie plaats?
 Vraag na welk beeld de ander heeft van jullie






organisatie/school/bedrijf/lokale
overheid/hiërarchische verhoudingen
Leg uit hoe de dingen werken.
Leg (meermaals) uit wie wat doet
Vraag hoe dingen werken bij de ander. Vrag wie, wat
wanneer en hoe doet?
Maak de organisatie zo transparant mogelijk
Maak procedures zo eenvoudig mogelijk
Ga na waar er drempels zijn en werk die zoveel
mogelijk weg,
TOPOI – model : INZET
Wat zijn jullie en mijn beweegredenen/motivatie?
 Jouw inzet is niet noodzakelijk de inzet van
de ander en vice versa,
 Probeer inzet te zien en te waarderen,
Interculturele competenties
3. Acceptatie enerzijds, praten over het niet onderhandelbare
anderzijds


Bijna elke vorm van communicatie zou je als ‘intercultureel ‘ kunnen
beschouwen.
Dit is niet onbeperkt, er zijn grenzen
Moeilijk veranderbaar
Moeilijk veranderbaar
Ruimte voor dialoog
Onderhandelbaar,
veranderbaar
Niet onderhandelbaar
Ni
Niet onderhandelbaar
INTERCULTURELE COMPETENTIES
6. Bepaal wat niet onderhandelbaar is/Accepteer
dat dingen anders zijn.
 Streef naar minimale regels, maximale dialoog
 Geef duidelijk uitleg/motivatie
 Vraag aan de ander wat moeilijk veranderbaar is voor
hem/haar en wat niet onderhandelbaar is.
 Wat wil ik dat jij respecteert.
 Wat wil jij dat ik respecteer.
Interculturele competenties :
4. Oog voor en dialoog over gelijkenissen en verbondenheid
 Fixatie op verschillen kan/zal de kloof vergroten
 Stil staan bij ‘VERBONDENHEID’ schept een band en
gemeenschappelijke dingen om over in dialoog te gaan
Belang van informele contacten !!!!!!!
Belang van TIJD investeren in relaties !!!!!!!
Interculturele competenties :
Oog voor en dialoog over gelijkenissen en verbondenheid
 Gelijkenissen/verbondenheid vind je op vlak van
 Overgangsmomenten in het leven
 Existenstiële vragen
 Basisbehoeften
 Dagelijks leven/interesses/sport
 Religie/spiritualiteit
 Intercultural communication =
“sharing your shit” (Durre Ahmad)
5. Interculturele competenties :
wederkerigheid betrachten
Wederkerigheid
 Echte wederkerigheid vraagt een verandering in de
‘mindset’ van mensen.

= De krachten van de ander zien (en niet alleen de
problemen)
 = Kunnen/willen zien wat de ander te bieden heeft
 = Wat kunnen we leren van de ander ?
 = de ander toelaten te geven (Levinas, R. Moreels, R
Pannikar)
 Hulpmiddelen : niet culturaliserende visie op identiteit,
capaciteiten leren zien,
Reflectie- en evaluatievragen :
Wederkerigheid
 Wat betekent ‘wederkerigheid’ voor mij / ons?
 Zien we voldoende de sterktes van de ander? Waarom





wel/niet?
Zijn we ons bewust van eigen stereotypen die wederkerigheid
belemmeren?
Welke beelden geven we aan cliënten en collega’s mee over
de samenleving/cultuur van de ander?
Zijn we er ons van bewust dat we soms gaan culturaliseren?
In welke situaties doen we dat? Kunnen we dat enigszins
vermijden in de toekomst?
Hoe kijken we tegen het begrip identiteit aan?
Zij we bereid om te leren van de ander?
Reginald Moreels

“Ik denk dat culturen en volken naast hun eventuele situatie van
behoeftigheid of schaarste, ons altijd iets te bieden hebben,
bijvoorbeeld op levensbeschouwelijk vlak (mensbeeld, levensvisie,
waarden) waaruit culturen putten. Ik geloof dat het een
fundamenteel verlangen van de mens is om iets te kunnen
betekenen voor de ander. Hij heeft de behoefte om bij te dragen tot
het welzijn van zijn medemens omdat hij alleen op die manier zin en
betekenis kan krijgen, Daardoor hebben we (in het Westen), in
fundamentele zin, het bestaan van de ander niet ernstig genomen
en niet erkend. Men heeft de kans gekregen de eigen waarden te
profileren, waardoor zelfwaarde en zelfrespect ondermijnd werden.
We hebben er ons geen rekenschap van gegeven hoe
beschadigend het niet kunnen terug geven is voor het zelfbeeld van
de ander. …. “
Interculturele dialoog is zeer vaak
interreligieuze dialoog
 Religieuze & spirituele tradities…..
•3. Logos + mythos
Contextueel
• 1. Logos
(Westers) rationeel
Wetenschappelijk
Denken.
Ratio
Cartesiaans
Dualistisch
Analytisch
Met oog voor de symboliek en het
onderliggende narratief.
Holistisch, intuitief, oog voor gemeenschappelijke waarden
•2. Logos
Van een conservatief – orthodox
en/of fundamentalistisch referentiekader
Rationeel
Dualistisch/categoriserend
Koran wordt een ‘manual’of handboek
(vb. Strikt vanuit de bestaande rechtscholen)
Recitatief
= basis voor interreligieuze ,
interspirituele, interculturele dialoog