de Sovjet-Unie en Nederland

Cranium, jrg. 8,
Fossiele olifanten
no.
van
2,
pag.
de
77-87, September
1991
Sovjet-Unie
en
Nederland
Irina+A. Dubrovo & Dick Mol
Summary
In this article the
taxonomy of fossil elefants is
given according
to DUBROVO
(1985). Three
genera
are
distinghuished:
Archidiskodon, Mammuthus andPalaeoloxodon.
The authors discuss the differences between Russian and Dutch
They also give
review of correlations of the
a
(North Sea) fossil elefant finds.
Plio-Pleistocene of the Soviet Union and that of the Pleistocene
in Western
Europe.
Samenvatting
In dit artikel
wordt de taxonomie
olifantresten
Het
van
de
Sovjet-Unie
Plio-Pleistoceen
van
van
en
Rusland
de fossiele olifanten beschreven. Er worden verschillen
Nederland
en
het Pleistoceen
van
Nederland worden
Inleiding
zijn
de
vak.
De
nog
fossiele
gebruikt worden
correlaties
voor
in
de
geologie.
olifanten,
oorsprong
in Afrika
de
wolharige
fascinerende
meest
en
van
Azië
de
mammoet
zoogdieren
olifanten,
van
voorop,
het
ijstijd-
Mammoetenen andere fossiele olifanten
die recent alleen
kend uit de Sovjet-Unie.
voorkomen, ligt in Afrika.
vergelijking
zeebodem
Gedurende het
ren
tussen
gecorreleerd.
overblijfselen
fossiele
De
genoemd
(Noordzee).
geleden
gehele ijstijdvak,
aanving,
noordelijke halfrond
komen
dat zo'n 2.3
olifanten
op
miljoen jahet
den als klimaatindicatoren. Door hun
Fig.
1:
Fig.
1. Subdivision
Bij
de fossiele olifantresten
van
Nederland kwamen
tegen die
Daarnaast kwamen
wij
het
van
van
wij
deze, in
de Noord-
verschillende
vermelden waard
tot de conclusie dat
er
zijn.
grote
ver-
voor.
het Pleistoceen kunnen
het milieu waarin
en
overeenkomsten
gehele
schillen in
Olifanten uit
met
zijn vooral be-
de bestudering
aangemerkt
aanpassingen
ven
Plio-
en
daarom
wor-
indeling
aan
die
zij voorkwamen kunnen hun fossiele
Onderverdeling van het
opvatting
Pleistoceen.
of the Plio- and Pleistocene.
77
van
van
een
over
het
overzicht
ijstijdvak bestaan. Wij
van
de correlaties
het Plio-Pleistoceen in
het Pleistoceen in West
de
Europa.
ge-
tussen
de
Sovjet-Unie
en
Fig.
2:
der
aanzicht
hoog,
view.
van
boven.
zie hiervoor
2:
Fig.
Rechteronderkaak
Right
fig.
lower
Stratigrafie
van
(
op
het
en
van Archidiskodon
voor
Vindplaats:
het
meridionalis tamanensis
genus
Port
Archidiskodon
Katon,
M3 of Archidiskodon
genus
Azov
Archidiskodon
district,
meridionalis
is the
USSR. Collection
district,
Azov
tamanensis
low
Palaeontologal Museum
eenvoudig
onderverdeeld in
te
geven;
opvattingen in diverse landen,
die
tologen
Het
is te
komst
verschillende
er
het
Pleistoceen
air,
volgde
ook onder
hopen dat al deze wetenschappers in
op
één
lijn komen
en
dat
er
dan
ten
een
de
acceptabele
overzicht laat
de officiële
algemeen
en
deel
van
Het
voor
in Nederland
dat de
aan
volgens
de
zowel in
ren
Vroeg-,
tot
niet ge-
indeling
interessante
below:
occlusal
high jaw (see fig.
diergroepen
stratigrafisch als
in
in
9 and
10).
het Kwart-
van
biologisch opzicht, bevan
de olifan-
Europa behandeld wordt, is het noodzakelijk
er
ten aanzien
de
van
systematiek
problemen bestaan. Deze systematiek is
in
te
van
no-
genera.
olifanten behoren allemaal tot de subfamilie Ele-
phantinae. Volgens de mening
De
die in Nederland. Het laat-
het Laat Plioceen
meest
kers behoren de
geaccepteerin
lingual view,
short and
fossiele olifanten
van
Archidiskodon,
verdeling
en
iede-
onderstaande
Laat Pleistoceen in de Sovjet-Unie
lijkgesteld kan worden
ste
zijn.
size. Above:
a
on-
Moskou.
gal verwarrend, vooral de onderverdeling
toe-
indeling in de Sovjet-Unie aanzienlijk korter
indeling. Dit betekent,
Midden-
zal
de
deze dieren
duidelijk zien dat het Pleistoceen volgens
duurde dan in de
de
indeling
1/5 real
Mammuthus shows
vermelden dat
paleon-
De
reen
Plm.
Museum
horen de olifanten. Voordat de evolutie
bestuderen.
fossielgroepen
aanzicht tongzijde,
Moscow.
Tot
heersen verschillende
maar
genus
Systematiek
het Holoceen. Het Pleistoceen
aan
The
Boven:
1/5 ware grootte.
onderkaak. In het genus Mammuthus is de kaak kort
Palaeontologisch
(DUBROVO, 1964).
jaw.
het tertiaire Plioceen. De grens tussen deze etages is
niet
lange, lage
USSR. Kollektie
relatively long,
Plm.
(DUBROVO, 1964).
is de relatief
Plio-Pleistoceen
Kwartair wordt
ijstijdvak)
10.
for the
Katon,
=
en
jaw with
Characteristic
Found in Port
Het
9
met M3
Kenmerkend
78
en
sommige onderzoetot drie
mening datArchidiskodon
hetzelfde
genus
geslachten:
Palaeoloxodon. Ande-
behoren, nl.
en
Mammuthus
Mammuthus.
olifanten worden ook
Elephas geplaatst.
In dit artikel
wel
volgen wij
eerst
genoemde systematische indeling in drie
zoals
gesteld door
ge-
rekend.
van
en
van
vormen
Mammuthus
palaeoloxodonte
genus
in de
Sovjet-Unie wordt in Nederland tot het Pleistoceen
zijn
één
Europese
DUBROVO
(1985).
in
het
de hier
genera,
onderscheiden
We
Mammuthus
de
genera Archidiskodon
twee
schedels, onderkaken, molaren
let. We willen hier volstaan
kele
het
en
met
de magnum bedekt
en
in
verschillen
morfologische
vanwege
muthus
postcraniale ske-
het aanduiden
tum
onderkaak
die
met
derkaak niet alleen
tale deel
van
Archidiskodon
Mammuthus.
van
van
in
langer,
maar
ook
de onderkaak is a.h.w.
leefden in
vergelijking
Bij Archidiskodon is de
lager,
en
is
belangrijk verschil
het fron-
in
gelegen
de stand
polsbeenderen
geplaatst,
3: Rechter
taal
(van
links
dekt alleen het
3:
Right
wol).
Fig.
in
Stravopol,
en
0.25
Trapezium.
x
polsbeenderen
van
x ware
genus
4: Left wristbones
and Uncinatum. The
dings
of
Moscow,
De
De
verschillende
door
bedekking
voor
de
Zo
twee
een
zoals
is
genera
is Mammuthus
aan
lange
met
in
on-
verschijning
van
biotopen.
Mam-
dan alleen het
meer
dieren
genus
hier is het luna-
uiterlijke
miste de koude-aanpassingen
de koude
haren
en
savannebiotoop
we
die kennen in
grootte. Proximaal: (van
In het
genus
links
Museum
left to right)
the
genera Palaeoloxodon
naar
Archidiskodon
USSR. Kollektie:
(from
de
Elephas
en
bestaan
verschillen: De schedels hebben verschillende
wristbones
zijn
rechts) Triquetrum,
de
en
Scaphoideum.
Dis-
d.w.z. het Lunatum be-
Stavropol.
Triquetrum,
are
Lunatum
polsbeenderen serieel,
vor-
Lunatum and
serial, meaning the
Scaphoideum.
Lunatum is
Distal
(from
only covering
the
left to
Magnum.
Stavropol.
Mammuthus. Plm.
0,4
en Uncinatum. In het
x
grootte. Proximaal: (van
ware
genus
Mammuthus
USSR. Kollektie
of Mammuthus. Ca. 0.4 real size. Proximal:
Mammuthus shows a-serial
USSR. Collektion
ook
Archidiskodon
onderliggendeMagnum. Vindplaats: Omgeving Moskou,
Fig.
bedekt
Archidiskodon kwam
Tussen
onderliggen-
real size. Proximal
In the
USSR. Collection: Museum
rechts) Trapezium, Magnum
In het
Mammuthus.
serieel
onderliggende Magnum. Vindplaats: Stravropol,
wristbones Archidiskodon.
4: Linker
naar
genera
rechts) Uncinatum, Magnum en Trapezium.
right) Uncinatum, Magnum
Found
genus Archidiskodon
polsbeenderenvan Archidiskodon. 0,25
naar
4).
de handworteldelen. Deze
d.w.z. dat het lunatum alleen het
Fig.
Fig.
zijn
van
in het
en
magnum.
(o.a.
aangepast
verlengd (zie fig. 2).
tussen deze twee
en
(zowel M. primigenius als M. trogontherii )
on-
en
Een ander
groot
zeer
verschillend geweest.
eenvoudig waarneembare verschillen, zoals de veel
langere
altijd
derliggende
van en-
3
(zie fig.
zijn de polsbeenderen a-serieel;
Palaeontologisch
(left
to
zijn
links naar
Moscow.
79
rechts) Lunatum en Triquetrum.
polsbeenderen a-serieel,
Palaeontologisch
right)
wristbones, meaning the
Museum
de
Distaal
bedekt
(van
links
meer dan het
Museum Moskou.
Lunatum and
Lunatum is
d.w.z. het Lunatum
Triquetrum.
covering
more
Distal
(left
than the
to right)
Magnum.
Trapezium, Magnum
Found
in the
surroun-
Fig.
5: Schedel
Archidiskodon
van
Vindplaats: Siniya Balka,
5: Skull
of Archidiskodon
niya Balka,
USSR. Collection
Fig.
men.
len
meridionalis
USSR. Kollektie
meridionalis
tamanensis
tamanensis
de
hoogte
van
slagtanden veel breder dan
de orbita. De zgn.
lend;
in
smaller.
palaeoloxodonte
Soms
zijn
de
olifanten
lamellen
in
zijn
Zijaanzicht.
lateral view.
doorsnede rhombisch
ter
van
eel
structuur
nogal verschilze
Boven:
niet bekend in het
transversoccipitofrontale
de molaren in deze twee genera is
grootte.
Plm. 0.08 real size. Above:
de alveo-
gedeelte
kam is sterk ontwikkeld in Palaeoloxodon. De
van
ware
Onder: Vooraanzicht.
Moskou.
Below:
front view. Found in Si-
Moscow.
van
het
Museum
(DUBROVO, 1964)
Palaeontological Museum
In Palaeoloxodon is het frontale deel
van
(DUBROVO, 1954) Plm. 0,08
Palaeontologisch
hoger
Palaeoloxodon
van
genus
De
en
het
verhouding
lunatum
donte olifanten 66,6-78,8.
in
97,2-102,4.
80
Deze
kenmerken
De
tussen
zijn
polsbeenderen
palaeoloxodonte olifanten zijn a-serieel,
bij Elephas.
het magnum
en
vorm.
Elephas.
maar
seri-
de breedten
van
bedraagt bij palaeoloxo-
Bij het
genus
Elephas
is
dit
Fig.
6: Linkerbovenkaaksmolaar
plaats: Siniya Balka,
Fig.
6: Left upper molar
USSR. Collection
(M3)
USSR. Kollektie
(M3)
vanArchidiskodon
Archidiskodon
Palaeontological
7:
Fig.
7: Buccal view of the left
molar of
upper
van
de
meridionalis
tamanensis
tamanensis
(DUBROVO, 1964).
linkerbovenkaaksmolaar van fig. 6.
fig.
(DUBROVO, 1964).
Occlusaal aanzicht.
Maatstreep in
cm.
Vind-
Moskou.
Museum Moscow.
Fig.
Zijaanzicht (buccaal)
meridionalis
Palaeontologisch Museum
6
81
Occlusal
view. Scale
in
cm.
Found in:
Siniya Balka,
het
grondgebied
het
van
zijn
plaatsen
deel
het zuiden
serieel
zijn
vroegste,
is
Archidiskodon
1825).
Deze
was
de nominatieve
is
meridionalis,
materiaal
vangrijke
de
de
van
veel molaren
individu,
le skelet. De molaren
aantal lamellen
in
savannen.
dionalis is
Tiglien
en
mm.
in
van
de Zee
bij
Fig.
8
Schedel
van
trogontherii chosaricus (DUBROVO,
Mammuthus
1964)
Plm.
zicht.
Vindplaats: Cherny Yar, USSR,
1/22
Boven:
grootte.
ware
vooraanzicht,
Kollektie
zijaan-
onder
Skull
8
Plm.
1964)
Found
in
of
Mammuthus
real
1/22
size.
Cherny Yar,
trogontherii
Palaeontologisch
Above:
USSR.
front
Collection
chosaricus
view,
lateral
Palaeontological
lis
view.
Museum
van
geland
Moscow.
MOL
en
De
die
gegevens
recente
olifanten
lectotype
en
van
Leiden,
magnum
van
bestudering
van
Elephas, waaronder het
Elephas
maximus
teristiek
bevestigen
suma-
de seriële
van
stand
tal
met
van
het
(Sovjetrussische)
het Pleistoceen. De
tevens
1). Elk
belangrijkste
van
deze
tot
vijf algemeen geaccepteerde
staan
vermeld in
vijf faunacomplexen
het
schema
bevat
een
m.
en
&
VEKUA
en
sen
(fig.
lijn
Archidiskodon meridionalis
de archidiskodonte
6
en
A.
door
7).
VAN
exemplaren
met
om-
na-
Resten
vorm
en
lager dan
afstand
de
ESSEN
&
die kunnen
progressiever
12
mo-
dan die
individu.
van
één
tussen de lamellen is
Deze
plaats
in
is
van
het
A.
aan-
gerin-
meridionalis.
m.
A.
en
het maximum
en
werd beschreven door
subspecies
het eind
van
en
tamanensis. Deze
m.
GABUNIA
gebaseerd
van
m.
op
het
één volwas-
taribanensis
is
Georgië (Transkauka-
sië). Hij is aangetroffen in sedimenten die
verte-
Eburonien.
van
17. De
mannelijk
don-Mammuthus.
overblijfselen
aan
deze
voor
slechts bekend
be-
het
op
de Noordzee tussen En-
van
beschreven
bijna complete skelet, inclusief schedel,
en
zijn
De
die het
De
Archidiskodon meridiona-
(1967). De beschrijving
Archidiskogenwoordiger van de
phylogenetische
Prae-
met
(1964),
gebaseerd
het email is dunner dan in A.
Een tweede
een aan-
Vroeg Plioceen
Khaprovien-
meridionalis. Het aantal lamellen in M3
bedraagt
ger
faunacomplexen onderscheiden, in ouderdom varië-
rend
A.
en
morfologische kenmerken die karak-
tamanensis is niet
m.
in het genus Elephas.
de Sovjet-Unie wordt
het
van
vindplaats Siniaya Balka,
bevinden zich
toegeschreven
zijn
dik,
zeer
zijn breed
dit correleren
DUBROVO
van
deel
Nederland,
laren hebben alle
het Nationaal Natuurhisto-
1847 in
Voor het territorium
tal
genus
het paratype
Museum te
lunatum
van
het
van
Temminck,
tranus
risch
en
wij verkregen
de
is
Ciudad Real (AGUIRRE & MORALES,
zuidelijke
(in print),
worden
uit
lage frequentie
email
(USSR)(zie fig. 5,
molaren
1990). Onder de
het
klein
een
zijn bekend uit verschillende delen
Spaanse provincie
(DUBROVO,
below:
postcrania-
Eurazië, bijv. uit de Jordaanvallei (BEDEN, 1986)
Museum Moskou.
Fig.
van
jong
vertegenwoordigt.
de
van
Azow
deze olifant
van
een
deze
en een
Archidiskodon meri-
van
deze ondersoort is
vangrijke materiaal
het
van
Sovjet-
van
Archidiskodon meridionalis is
Tamanien-faunacomplex
schrijving
om-
West-Europa.
tamanensis
meridionalis
van een
De molaren
laat zich
geavanceerde
meest
Het
vertegenwoordiger
faunacomplex.In tijd
tiglien
M3), die
Deze ondersoort
een
Van de
materiaal
en resten
vertonen.
d.w.z. niet dunner dan 3
laagkronig.
van
voor
het
op
deze olifant hebben
van
(10-13
lengte-eenheid
per
olifant,
gebaseerd
hoeveelheid
grote
een
(Nesti,
ondersoort
de Arnovallei in Italië. Deze oli-
van
bewoner
een
is
de USSR
van
zuidelijke
olifant bekend, waaronder schedels
A.
De
karakteristiek
meridionalis
door Nesti beschreven,
eerst
unie
meridionalis
olifant
Archidiskodon
De
Europese
gevonden.
en
olifant
goed bekende,
tevens
De
oud
van
vind-
rijkste
het
archidiskodonte olifanten.
voor
fant
de
skeletten
nagenoeg complete
twee
handworteldelen hierin
het
de USSR;
van
in
gelegen
vooral bekend
Sovjet-Unie zijn
deel
de USSR.
van
zijn
Er
de
van
zuidelijke
Tiglien
en
het
te
correleren
begin
van
het
Mammuthus trogontherii
olifanten
De archidiskodonte olifanten
van
82
zijn de voorlopers
van
het
9: Onderkaak
Fig.
met m2. In
tie:
van
de
Zoologisch Museum
Fig.
wolharige mammoet,
de onderkaak
tegenstelling tot
with
Mammuthus
that of Archidiskodon.
(Blumenbach, 1799)
Found in
the
trogontherii trogontherii,
M.
De olifanten
en
diskodon
en
één
tot
ren
primigenius.
de leden
en
van
dezelfde
Gedurende de evolutie
PLm. 0.2
bij
Mammuthus kort
volgende
chosari-
van
toe
en
deringen
het email
x
ware grootte. Zijaanzicht van
toe.
vonden
aan
veranderende
Een
op
de onderkaak
1824. Kollek-
nam
hoger, het aantal lamellen
elkaar
in dikte af. Er
in de
waar te nemen
proporties
zijn ook
van
mee
en
vergelijking
het
mogelijk.
de molaar. Deze
wordt
de
steppen
de
mo-
hoogte
de archi-
met
veel
hoog-
grotere aantal dichter
het
nuttigen
verlengde ook
in
com-
de onderkaak ook
mammoet
en
van
frontale deel. De
het
Dit
high
de onderkaak in
staande lamellen maakten
het leven op
veran-
schedel
van
in
waarvan
bijzonder
and
Utrecht.
hogere lamellen
nam
de molaren,
van
harder voedsel
biotopen.
de
met
olifanten,
in het
langer is,
veroor-
of Mammuthus is short
Rijksuniversiteit
duidelijk kenmerk
kronigheid
er
jaw
deze mammoet
van
diskodonte
evolutielijn.
deze olifanten
Museum
overeenstemming
laren
het genus Archi-
phylogenetische
van
aanpassingen
In
het genus Mammuthus beho-
molaren werden steeds
nam
0,2
hoog. Vindplaats: Wolga rivier, USSR,
Zoological
duur
De
Plm.
en
real size. Lateral view with m2. The
1824. Collection:
de
morfologische veranderingen plaats die werden
zaakt door
x
M. t.
we
mammoeten: M.
cus
is de kaak
Wolga river, USSR,
Hiervan kennen
genus Mammuthus.
primigenius (Blumenbach, 1799)
Archidiskodon
Rijksuniversiteit Utrecht.
der
9: Jaw of Mammuthus primigenius
pared
bij
was
van
de levens-
aangepast
aan
overeenstemming hier-
hij dan ook wel aangeduid als steppemam-
moet.
onderkaak.
Het
De
hus
eerste
vertegenwoordiger
is M.
in Eurazië
1885).
De
aanleiding
soort M.
van
van
trogontherii
trogontherii
het
genus
Mammut-
trogontherii (POHLIG,
werd
beschreven
de vele vondsten van Süssenborn
hiervan kan
naar
1888).
fantenmateriaal
van
Zeer
(Duits-
hebben
Deze studies
met
met
toonden
het materiaal
aan
dat
Tiraspol,
een
van
waartoe
steppefauna.
met
de trogont-
De ouderdom
het Cromerien
het Midden Pleistoceen
van
en
West-Eu-
(zie fig. 1).
collecties oli-
Tiraspol in Moldavië maakten
goede vergelijking mogelijk
senborn.
omvangrijke
van
gecorreleerd worden
het Elsterien
ropa
land))(P0HLIG,
faunacomplex
herii-olifant behoort, is
we
van
te
Meer
een
Süs-
herii
maken
geavanceerd
chosaricus
deze ondersoort is
deze olifant.
en
een
DUBROVO
een
jongere
(1964).
vorm
Het
is Af. M. trogont-
holotype
schedel met onderkaak
van
van
mid-
denpleistocene ouderdom, gevonden nabij Cherny Yar
83
Fig.
10: Zelfde onderkaak
Fig.
10: Same
in
de vallei
mammoet
de
jaw
as
in
fig.
de
van
is
als in
9. Occlusaal
fig.
9. Occlusal view.
(USSR)(zie
Wolga
vertegenwoordiger
een
Khasarien-faunacomplex,
komt met het Holsteinien
aanzicht. Plm.
Ca. 0.25 x real
dat
en
fig.
0,25 x
ware
grootte.
size.
8).
Deze
De
de, zijn
het zogenoem-
van
in ouderdom
jongste,
subspecies
Deze
zoals
Eurazië,
kiezen
door
den
Polen, Italië
mammoeten
van
&
VAN ESSEN
aan
M.
en
van
andere delen
van
Een
Japan.
tal
van
klein aantal
mammoet
(vaak
wor-
zeer
Er
rafische
niet
is
positie
staat
en
de onbekende
aanduiding
een
in
was
gedateer-
10
1
cm
De
groot
en
aan-
tot 30
is
lamelfrequentie
kroonlengte)
enkele hiervan
onderscheiden
een
zijn exemplaren die
hoog
het email kan
mm).
opnieuw bestudeerd
nu
Er
toendra-steppebiotoop
(M3) heeft
enkele ondersoorten
schreven;
mogelijk.
een
aan
komen.
M3
zijn (tot
dun
zijn
stratig-
de ondersoort
van
jaar
oud.
De laatste molaar
10-11 per
Vanwege het kleine aantal, de
doorgaans fragmentaire
de C14-methode
van
(20-27)hoge lamellen.
lamellen
de Noordzeebodem kon
(in print) toegeschreven
MOL
trogontherii.
10 000
overeen-
het Saalien.
ook bekend
is
behulp
ongeveer
aangepast.
Deze
met
in
M.
van
worden. M.
te
een
primigenius
be-
zijn ongeldig, andere dienen
vroege
wordt
primigenius
en een
late
vorm.
Mammuthus primigenius
De vroege
De
wolharige
woordiger
van
de
mammoet
van
het
is
Laat
Paleolithicum-faunacomplex
Sovjet-Unie. Dit complex, dat veelvuldig
moet-fauna
genoemd wordt, is kenmerkend
Laat Pleistoceen
De meest
van
het
geavanceerde olifant
wolharige
menbach,
1799). Veel overblijfselen
Alle
grondgebied
van
zijn afkomstig
ouderdom. Veel
de
uit
van
het
primigenius
zijn
Sovjet-Unie (zie fig.
sedimenten
deze
resten
van
zijn
laat
9
en
van
M.
ten, behoren toe
Het
de
van
bijna
Sovjet-Unie bekend
en
beide
en
het
op
10).
ren,
vet en
gen
van
BP. De
pleistocene
84
het
vormen
kunnen
van
gevonden
de USSR.
Alle
primigenius die ook weke delen omvataan
de late
skelet
complete
vorm.
de
van
Gydan-mammoet
met weke delen zoals ha-
ingewanden, is goed gedateerd. C14-daterin-
de weke delen gaven als resultaat 9 600
maaginhoud
leverde
100 BP. Hiermee is de
goed gedateerd.
van
beginnende Laat Pleis-
zuiden
(Yuribei-rivier, West Siberië),
(Blu-
gevonden
Resten
vondsten
het Pleistoceen is de
van
Mammuthus
van
worden in het noorden
gehele noordelijke halfrond.
mammoet,
het
toceen.
Mam-
voor
is
late Midden Pleistoceen
algemene vertegen-
een zeer
vorm
een
waarde op
vrouwelijke,
12
jaar
van
oude
±
300
9 730
±
Gydan-
mammoet in
verschijning.
geologisch opzicht de jongste.
Alle
resten
de
van
waaronder duizenden molaren,
De
wolharige
verspreid
toceen
Weke
Unie
mammoet
over
gedurende
was
het
gevonden
zijn,
zijn
permafrost
ook
van
bekend
M.
van
de
van
de
Naast
de
aantal
zeer
ding
het
deel
moet
Fig.
grondgebied
van
de
huidige
van
het
gedurende
Laat
11: Onderkaaksmolaren
398/R992), linguaal
een zeer
de IJssel
Fig.
view
smalle
bij
en
het
11: Lower
aanzicht
relatief
plaatsje
molars
(Nr. 398/R992);
molar.
Nr. 369/R904
Nederland
Noordzee
hoge molaar.
Giesbeek.
is
an
Nr.
369/R904 is
Opgebaggerd tijdens
example
a
molar
van
smalle
in de
breedte
een
voorbeeld
van een
molaar
aanleg van rekreatiegebied
aanzicht
size. Found
gebruikelijke
van
en
en
morfologie
proporties.
relatief
aan
dat
85
”De
Nr.
in watermeadows
ren.
van
From the
(Nr. 369/R904).
ze tot
boven
aanzicht
hoge
omvang is
De
M.
andere
kenmerken
primigenius behoren. Op
(1-1,5 mm)
naar beneden:
(Nr. 369/R904).
en
de
Rhederlaag”. Kollektie:
top
downwards:
is
an
een
398/R992 is
example
of the river IJssel at
Hans
occlusal view
of
a
very
Giesbeek.
van
geven
grond
hoge lamelfre-
occlusaal aanzicht
Nr.
gebruikelijke proporties. Vindplaats:
398/R992
er
molaren. De verhou-
hoogte is bijna hetzelfde als in pala-
het dunne email
(Nr. 369/R904), linguaal
primigenius (Blumenbach, 1799).
of normal
molaren
primigenius (Blumenbach, 1799). Van
(Nr. 369/R904), linguaal
of
van
echter
algemene
de
in de
grote variatie
bijzonder
eoloxodonte olifanten.
mam-
occlusaal aanzicht
of Mammuthus
occlusal view
een
van Mammuthus
(m3), sin.,
zuidelijke
wolharige
Pleistoceen
(Nr. 398/R992);
(m3) sin.,
in het
en
de
was
molaren,
een
in het
mammoet,
geïdentificeerd als
SovjetAlaska,
Noord-Amerika.
Op
Er is
primigenius.
halfrond.
gehele noordelijke
zoals die in de
delen,
het Laat Pleis-
wolharige
zijn
een
(Nr.
voorbeeld
Uiterwaarden
Essen,
van
van
Dieren.
(Nr. 398/R992), lingual
narrow
Collection
and
relatively high
hans van
Essen,
Die-
12:
Fig.
Bovenkaasmolaren (M3) dext., van Mammuthus primigenius (Blumenbach, 1799).
occlusaal
kroon.
12:
Fig.
aanzicht
Opgevist
(Nr. 072); linguaal
de bodem
van
van
Upper molars (M3) dext.,
(Nr. 072); lingual view (Nr. 286);
of the Brown
Bank. Collection:
quentie (tot
zand-
Hans
van
zijn zowel
11
en
12).
lijk Weichselien.
uit
of Mammuthus
occlusal view
van
ten zuidwesten
van
From the
Both molars are very narrow
and
top
beneden:
zeer smal
van
aanzicht
hebben
(Nr. 072);
een realtief
hoge
Essen.
downwards:
relatively high
linguaal
en
lingual view (Nr. 072);
crowned. From the North
occlusal
view
South West
Sea,
Essen.
aan
de late
vorm
de smal-
en
type
(3,5 mm)
M.
van
de Noordzeebodem als
M3 heeft
molaren. De
ze
smal
erg
plaatsen
van
De ouderdom
Er
zijn
Nederland bekend,
van
alle is
en
maar
voor
deze groep
lage lamelfrequentie
een
zeer
groot.
Er
zijn
dik email
zeer
(4,5 -5),
is
niet
enkele andere vind-
deze soort bekend is.
waarvan
Deze olifant is karakteristiek
waarschijn-
Pleistoceen
echter ook oudere mammoeten
o.a.
uit de stuwwallen
van
de
voor
Sovj et-Unie,
het onderste Midden
een
equivalent
van
bij Rhe-
Een andere
soort
bosolifant die
van
de
Sovjet-Unie be-
schreven werd, isPalaeoloxodon meridionaloides
Palaeoloxodonte olifanten
1932).
movo,
Palaeoloxodonte olifanten zijn
bewoners
geweest
het
westerse Holsteinien.
nen.
een
naar
zijn
Bank. Kollektie: Hans
primigenius (Blumenbach, 1799).
(Nr. 286).
het 'normale'
van
de Bruine
molaren
grindgroeven langs de grote rivieren bekend
en
(zie figs.
Noordzee,
toegeschreven
primigenius. Molaren
vormen
de
Van boven
Beide
aanzicht (Nr. 286).
occlusaal
(Nr. 286);
10) bij de laatste molaren (M3) zouden
kunnen worden
le
aanzicht
van
parklandschap-biotoop.
De
beschrijving is gebaseerd
die
een zeer
len
(kleiner of gelijk
hoge kroon heeft
15).
aan
en een
De
op
(Gro-
een
M3
klein aantal lamel-
geologische ouderdom
is Midden-Pleistoceen.
Resten
de
van
palaeoloxodonte olifanten zijn zeldzaam in
Sovjet-Unie.
van
menten
De interessantste vondst is
volwassen stier
een
van
del werd
Midden-Azië
een
toebehorend
uit
(zie fig. 13). Behalve
aantal beenderen
aan
hetzelfde
Enkele
schedel
een
midden-pleistocene
sedi-
individu,
dat
Deze bosolifant onderscheidt zich
duidelijk
palaeoloxodonte olifanten in morfologie
1845).
beschreven
van
en
ren
1955).
Van
&
als
P.
sedimenten
van
USSR
zijn
gebieden binnen de
antiquus
(Falconer
&
Cautley,
zijn enkele incomplete mola-
als Palaeoloxodon
ex
gr.
namadicus
Cautley, 1845).
andere
Van Nederland
van
laatpleistocene
West-Siberië
beschreven
(Falconer
van
Aziatische
geïdentificeerd
de sche-
gevonden, vermoedelijk
werd als Palaeoloxodon turkmenicus (DUBROVO,
molaren
Europese
schedel
en
86
en
de Noordzeebodem is
een
twintigtal
molaren bekend dat
worden
toegeschreven.
kenmerken
pen
palaeoloxodonte olifanten kan
aan
grond
Op
proportie kunnen
en
diagnostische
van
twee
morfologische ty-
worden onderscheiden.
Het merendeel
relatief
dik,
de molaren is
van
sterk
geplooid
en
lamellen in
(o
een
doorsnede
op
rhombische lamellen. De op het achterste
kauwvlak zichtbaar wordende vertikale
heeft
smal,
zeer
email
deel
het
van
verdeling
van
de
is mediaanlamellair/lateraal-annulair
pijlers
o).
—
Het
tweede
aan
een
email
het
en
nulaire
morfologische
absoluut
ontbreken
configuratie
kan
type
worden
relatief bredere
en
op
van
een
herkend
dunner
kroon,
annulair-lamellair-an-
het achterste deel
van
het kauw-
vlak.
Het eerst beschreven
quus.
Het tweede
is
Het
type schrijven wij
ouderdom is
geologische
De
type
toe
P. anti-
aan
Laat Pleistoceen.
dient nader bestudeerd te worden.
dat het
noodzakelijk
Nederlandse materiaal
deze olifant in detail bestudeerd
en
van
wordt.
gepubliceerd
Dankwoord
zijn de schrijvers verschuldigd
Veel dank
Hans
len
van
Hans
Fig.
13:
Vooraanzicht
een
turckmenicus
Palaeoloxodon
grootte.
van
Vindplaats:
schedel
(deels gereconstrueerd)
(DUBROVO,
1955)
Khuday-Dag, Turkmenia,
Plm.
0,07
USSR.
x
van
van
Essen
(Dieren)
voor
het
de heer
aan
terbeschikking stel-
zijn omvangrijke verzameüng olifantsmolaren.
Essen
van
vaardigde
de
Adressen
van
ook het
typte
manuscript
uit
en
ver-
11 en 12.
figuren
ware
Kollektie:
de
auteurs:
Zoologisch Museum, Leningrad.
Fig.
13: Front view
turckmenicus
of
a
skull
(partly reconstructed)
0.07
(DUBROVO, 1955) ca.
day-Dag, Turkmenia,
USSR.
real
x
Collection:
Dr Irina A.
of Palaeoloxodon
size. Found
Zoological Museum,
Dubrovo,
Palaeontological Institute,
in Khu-
Profsoyuznaya 123,
Le-
ningrad.
117868, Moscow,
B
321,
USSR
Dick Mol,
Dc
Tuger 141,
's-Heerenberg
NL 7041 HJ
Literatuur:
E. & J.
AGUIRRE,
1986:
BEDEN, M.,
MORALES,
Le Mammouth
TCHERNOV, Ed.), Pp.
DUBROVO, I-A.,
759-762
1990: Villafranchian
213-235.
1955: New data
on
the
et Travaux du
anatomy
1964:
Elephants of
DUBROVO, I.A.,
1966:
Systematic position
pléistocène
inférieur de la Vallée
7-11. Berlin.
du Jourdain a
Centre de recherche francais de Jérusalem.. Volume
and distribution
of fossil
elephant (Hesperoloxodon).
5,
Oubeidiyeh (E.
Association
Paleorient, Paris.
Dokl. Akad. Nauk SSSR. Moskva
101,4. Pp.
the
species
Archidiskodon
of the
Elephants
in the USSR. Paleont.
from Chosar
Z., 1, Pp.
82-94. Moskva.
Faunacomplex. Bjull. Komiss,
po izuc.
(In Russian).
cetv.
perioda, 32, Pp.
63-74.
(In Russian).
DUBROVO, I.A.,
1975: Mammuthus
DUBROVO, I.A.,
1985:
ESSEN,
Spain. Quartarpalaontologie, 8, Pp.
(In Russian).
DUBROVO, I.A.,
Moskva
Record of
In: Les Mammifères du
d'Oubeidiyeh.
Memoires
Faunal
H.
van
Netherlands).
GABUN1A,
& D.
Problems of the
MOL, (In print):
systematics
of fossil
Plio-Pleistocene
L.K. & A.K.
VEKUA,
1967: O
novoj
izdat. "Mecniereba".
1888: Dentition und
Nesti. Erster Abschnitt. Nova
Kraniologie
Acta der Ksl.
nachodke
Pp.
aus
elephants.
Proboscideans
In: The Proboscidea: Trends in Evolution and
geoistoriceskoe znacenie",
POHLIG, H.,
trogontherii trogontherii (Pohlig)
dem Pleistozan
Acta
ostatkov
Tiraspol. Quartarpalaontologie, 1, Pp.
Zoologica Fennica, 170, Pp.
from the Southern
Paleoecology.
von
Bight of
J. SHOSHAN1 & P.
juznogo
slona
na
241-245.
the North Sea
Helsinki.
and the Eastern Scheldt
TASSY, Eds.), Chapter
scvernom
Kavkaze.
125-155. Berlin.
V knige
(The
14.
"Fauna
kainozoja
Gruzzii i
ee
101-103.
des Elephas
Leop.-Carol.
antiquus
Falc. mit
Beitragen
Deutschen Akademie
87
über
Elephasprimigenius Blum.
der Naturforscher Band
LVIII,
Nr.
5, Pp.
und
Elephas meridionalis
1-282. Halle.