Voorstelling bijdrage van spirituele zorg op geriatrie

Campus Dendermonde, 2013
Tussen hoop en wanhoop
De bijdrage van spirituele zorg
op geriatrie
Pastorale dienst
NN
1
Aandachtspunten
1) Wat is spiritualiteit en spirituele zorg?
2) Wat is bijdrage van spirituele zorg op de afdeling?
3) Samenwerking afdeling en pastorale dienst
NN
2
Wat is spiritualiteit?
Betekenis vinden
Zoeken naar antwoorden
Waarde en betekenis van
eigen leven, lijden, dood
Wie ben ik?
Ontplooiing
Persoonlijke levensovertuigingen,
waarden en doelen
Creatief vermogen
Wie zijn we?
Transcendentie
Grotere volheid
Verwondering voor het mysterie
Vragen rond Schepper
Leven na de dood
Waarom zijn we hier?
Verbondenheid
Relaties
Gemeenschap
NN
3
Visie op spirituele zorg
•
Spirituele zorg is wezenlijk onderdeel van totaalzorg aan de patiënt
•
Opletten voor verenging:
Spirituele zorg situeert zich op het domein van zingeving en
spiritualiteit en is ruimer dan religie
Spirituele zorg is ruimer dan gesprek en rituelen
•
Spirituele zorg behoort ook tot de verantwoordelijkheid van het hele
zorgteam
•
De pastorale dienst is de professionele dienst voor het behartigen van
spirituele zorg en kan dus hiervoor ingeschakeld worden
•
Het pastorale team is opgenomen binnen een multidisciplinaire
samenwerking waarin regelmatig op formele en informele basis overleg
wordt gepleegd
•
Als zorgverlener kun je altijd patiënten doorverwijzen naar de pastorale
dienst
NN
4
Ik ben zo moe, ik kan niet meer …
Zal ik nog naar huis kunnen? …
Ik wil niet naar het rusthuis, ik wil thuis sterven …
Wat voor zin heeft het allemaal nog, ik wil euthanasie …
Het leven draait maar rond één ding en dat is geld …
Ik heb een mooi leven gehad, ze mogen mij van hierboven komen
halen…
Mijn dochter is gestorven en ik kan geen afscheid van haar nemen …
Wat lig ik hier te doen? In mijn bed liggen kan ik thuis ook …
Ik heb meer aan een vriendelijk woord dan aan boterhammen …
Gisteren at hij nog en sprak hij nog en nu doet hij zijn ogen niet meer
open…
Ik vind het zo moeilijk mijn moeder zo te zien liggen …
Ik lees alle dagen, maar ze luisteren niet hierboven …
Kunt ge u dat voorstellen, dat iemand anders uw poep afkuist?
NN
5
Spiritueel Support Team
NN
6
Bijdrage van de spirituele zorg op de
afdeling
Onze specifieke invalshoek
= luisteren naar de patiënt en gemeenschap rond de pt
- Wat beweegt deze patiënt op spiritueel vlak (noden),
- Wat hoopt hij (hoop)
- Waar haalt hij kracht uit (krachtbronnen)
- Wat is heilig voor hem
- Wat zijn z’n bronnen van zingeving
- Wat is zijn gemeenschap
Spiritueel profiel van de patiënt = ons werkinstrument
NN
7
Spiritueel profiel van patiënten op
geriatrie
Spirituele noden
•
•
•
•
•
•
•
Nood om op verhaal te komen
Nood aan houvast - perspectief
Nood aan ruimte om te rouwen
Nood aan autonomie en controle
Nood aan verbondenheid
Nood aan zingeving
Nood aan menselijke waardigheid
NN
8
Spiritueel profiel
Spirituele noden
Bijzondere aandacht voor:
• Pt met dementie
• Pt die recent een dierbare naaste hebben verloren
• Pt wiens levenssituatie ingrijpend verandert (langdurige of
permanente beperking, rusthuisplaatsing)
• Pt die sociaal geïsoleerd zijn
• Terminale pt
• Levensmoeheid of “voltooide leven” of “lijden aan het leven”
NN
9
Spiritueel profiel
Spirituele krachtbronnen
Patiënten putten uit zeer diverse krachtbronnen:
• De gemeenschap rond de patiënt
• Levensverhaal
• Eigen vermogens: geduld, veerkracht, reflectie en
zelfreflectie
• Spiritualiteit
• Attentvolle en vriendelijke zorg: “de kleine goedheid van elke
dag” (éthique du bonjour)
NN
10
Spiritueel profiel
Hoop
•
•
•
•
Hoop op terugkeer naar het vertrouwde
Hoop op voldoende zelfredzaamheid
Kwetsbaar: door verlieservaringen, pijn en lijden
maar flexibel!
NN
11
Spiritueel profiel
Hoop
Hoop wordt gevoed door:
• Humor
• Controle (pijnstilling!)
• Relaties
• Toekomstperspectieven
• Gebed
• Herinneringen
“Tragisch optimisme”
Hoop en wanhoop bij patiënten die lijden aan het leven
Hoop en wanhoop bij terminale geriatrische patiënten
NN
12
Spiritueel profiel
Het heilige
Ligt op het vlak van de ultieme betekenisgever voor de patiënt
• Onafhankelijkheid
• Relaties
• Materieel
• Spiritueel: christelijk referentiekader blijft een belangrijke
pijler.
NN
13
Spiritueel profiel
De gemeenschap
•
•
•
•
•
Verlieservaringen
Belang van de gemeenschap in revalidatie en welzijn
Familie neemt zorg op zich
Rolverandering
Sommige patiënten zijn vrijwel sociaal geïsoleerd
NN
14
Spiritueel profiel
De betekenisgeving
Afhankelijkheid en eindigheid
Verveling
Vertrouwde bronnen van betekenisgeving
worden uitgedaagd:
- fysiek
- relationeel
- spiritueel
NN
15
Pastoraal handelen
Interventies
Gericht op narratieve zorg, rouwverwerking, hoop versterken:
• Op verhaal laten komen
• Ruimte creëren om te rouwen
• Zoeken naar verwerkingsmechanismen en krachtbronnen
• Aanbieden van rituelen
• Aanbod van mijn spiritualiteit als bron van zingeving
• Herinneringen ophalen
• Vertellen van levensverhaal
• Inspelen op nood aan autonomie en controle
• Hoop verkennen
• Bronnen van zingeving verkennen
• Impact levensverandering verkennen
NN
16
Resultaten
Gewenste en gedeelde resultaten
• Patiënt voelt zich gehoord in zijn verhaal en erkend in zijn
beleving
• Patiënt rouwt om verlies
• Patiënt heeft controle uitgeoefend
• Inzicht in wat helpt en blokkeert
• Impact levensverandering benoemd
• Hoop benoemd
• Zin gevonden
• Levensverhaal gedeeld
• Nieuwe geestelijke energie gevonden
• Ervaring van verbondenheid: relationeel – spiritueel
NN
17
Spirituele zorg is gedeelde zorg
• Attent voor de spirituele noden van de patiënt
= patiënt opent vensters voor spirituele beleving via
lichamelijke en psycho-sociale noden
• Opschorten van eigen referentiekader
• Bronnen van hoop:
adequate pijnstilling
tijdelijke gemeenschap
• Belang van voortdurende heldere, verstaanbare en
eenduidige informatie
• Doorverwijzing: jullie zijn onze ogen en oren
• Spirituele helpdesk: 25 13 of aanwezigheidsrooster op
intranet
NN
18
Spirituele zorg bij opname:
het intakeformulier
Handreiking gebruik intakeformulier
• Doel intakeformulier:
1) Nagaan of patiënt bij opname behoefte heeft aan extra
ondersteuning op vlak van zingeving en spiritualiteit
2) Overlopen van het aanbod van de pastorale dienst
• Bevraging intakeformulier is een eerste handeling van
spirituele zorg
• Alle nieuw opgenomen patiënten worden bevraagd.
NN
19
Intakeformulier
Handreiking intakeformulier
• Hoe?
1.
Liefst met eigen woorden
2.
Overlopen van alle items in de volgorde van het formulier
3.
Indien nodig doorverwijzing naar formulier morele,
godsdienstige of filosofische bijstand
•
Doorstroming
Eén exemplaar blijft op de dienst, één exemplaar - met
patiëntenklever - wordt binnen de 24 uur in het ruifje van de
pastorale dienst gelegd.
•
Opvolging
Pastorale dienst geeft zo snel mogelijk gevolg aan het
intakeformulier en zeker binnen de drie werkdagen.
NN
20
NN
21