1 - Riedewald Psychiatrie

“De Turkse patiënt bestaat niet..”
Over culturele competenties bij GGZ
hulpverleners
Door: Kitty Riedewald.
Supervisor: Prof. dr. Joop de Jong
Referent: drs. Migalda Sarucco
Inhoud







Migratie
Vingnet
Wat is culturele competentie?
Hoe wordt de hulpverlener cultureel
competenter?
Leidt culturele competentie tot beter
behandelresultaat?
Discussie
Take home message
Inleiding
Migratiegeschiedenis:
-’60: gastarbeiders mediterrane gebied
-’70: gezinshereniging
-’80: deskundigheidsbevordering
beroepsbeoefenaars
-’90: aantal nationaliteiten >100.
-’00: Oost Europa

Bron: Kortmann. Interculturele Geestelijke Gezondheidszorg in Nederland (2003)
Migratie

Migratie is het gedurende enige tijd
veranderen van woonplaats door een
persoon.

Acculturatie:
proces van cultuuroverdracht door
persoonlijke contacten tussen individuen
en/of groepen.
Bron: De Jong & Van den Berg. Transculturele Psychiatrie en Psychotherapie. (1996)
Acculturatieproces

Integratie: interetnisch contact met behoud
van eigen culturele identiteit

Assimilatie: interetnisch contact zonder
behoud eigen culturele identiteit
Bron: De Jong & Van den Berg. Transculturele Psychiatrie en Psychotherapie. (1996)
Vingnet






Collega aios psychiatrie
Geneeskunde in Maastricht
“ een Hollander”
Minder hartelijk bejegend
Niet echt “thuis” gevoel
Eindhoven -> Amsterdam: ander gevoel
Vraagstellingen



Wat wordt verstaan onder culturele
competentie?
Wat is er nodig om GGZ hulpverleners
cultureel competenter te maken?
Leidt het cultureel competenter maken van
GGZ hulpverleners tot beter
behandelresultaten?
Wat wordt verstaan onder culturele
competentie?

Het beschikken over de attitude, de kennis en
de vaardigheden om met culturele diversiteit
in contacten om te gaan.

Het vermogen van individuen om een
effectieve interpersoonlijke relatie en
werkrelatie aan te gaan die cultuurverschillen
overstijgt.
Bron: De Jong & Colijn. Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie. (2010)
Interculturele competentie:
drie gebieden

Bekendheid met de eigen culturele achtergrond. (awareness/
attitude)

De wereldvisie van de ander leren kennen en gebruiken.
(knowledge/ kennis)

Strategisch kunnen hanteren van cultuurspecifieke
interventies. (skills/ vaardigheden)
Bron: Sue & Sue: Counseling the Culturally Diverse. (2003)
Etnocentrisme

De impliciete en onbewuste natuurlijke
neiging van ieder mens om de normen en
waarden, de doelen en oplossingen zoals die
in de eigen cultuur bestaan, als
vanzelfsprekend op te leggen aan iemand uit
een andere cultuur.

“Superieur” vs. “inferieur”
Bron: De Jong & Colijn. Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie p. 295 (2010)
Wat maakt de GGZ hulpverlener
competenter?

Met andere woorden:
- Wat maakt hulpverleners competenter om aan
patiënten met een andere etnische of
culturele achtergrond dan zijzelf adequate
zorg te leveren?
Interculturalisatie
Raad voor Volksgezondheid en Zorg:
- “Een regulier zorgaanbod waarin alle hulpverleners
in staat moeten zijn om alle cliënten, ongeacht
etnisch culturele achtergrond, adequaat te
begeleiden en behandelen.”
 Is een proces van wederkerigheid:
- Gezamenlijke definities van sociale structuren
zoeken.

Bron: Kortmann. Interculturele Geestelijke Gezondheidszorg in Nederland. (2003)
Cultuur competenter maken van GGZ
hulpverlener door..

Het bevorderen van deskundigheid van
medewerkers.
- Onderwijsmodule Transculturele Psychiatrie
-
-
Cursussen en studiedagen
Interculturele competentie trainingen (nieuwe)
medewerkers
Bij- en nascholing
Bron: De Jong & Colijn. Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie. P237-242.( 2010)
Cultuurcompetenter maken van GGZ
door..

Het aantrekken van ‘allochtoon’ personeel.
Herkennings- en identificatiemogelijkheid
- Taal, culturele achtergrond, leefsituatie
- Drempelverlaging toegang GGZ
 ‘Ethnic matching’
-> grotere patiënt tevredenheid
-> minder drop outs
-
Bron: De Jong & Colijn. Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie. P237-242.( 2010)
Cultural matching vs. Indentity matching
S. Sue (1998)
- Pleit voor cultural matching: etnic matching
en cognitive matching.
 A. Lucassen (2008)
- Etnic + Identity matching:
gemeenschappelijke noemers vb.: leeftijd,
geslacht, religie etc.

Bron: S. Sue: in search of cultural competence in Psychotherapy and Counseling
Bron: A. Lucassen: een visie van hulpverleners op interculturele psychiatrie
Cultuurcompetenter maken van GGZ
door..
Het aanpassen van zorgaanbod en werkwijze.
-behandelvoorwaarden
-behandelinstrumenten aanpassen:

- Handleidingen/ protocollen/ richtlijnen
- Cultural Formulation of Diagnosis
- Culturele Interview
-behandelmodulen
-specifieke zorgvoorzieningen
-categoraal organiseren
Bron: De Jong & Colijn. Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie. P237-242. (2010)
Leidt cultureel competenter maken van
hulpverleners tot beter behandelresultaat?

-
-
Diverse studies hebben aangetoond dat:
Kennis, attitude en vaardigheden ten gunste
beïnvloedt worden
Positief effect patiënt tevredenheid
Echter beter behandelresultaat?
Bron: De Jong & Colijn. Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie. P 100 (2010)
Literatuurbespreking
Does Cultural Competency Training of Health
Professionals Improve Patient Outcomes? A
Systematic Review and Proposed Algorithm
for Research
 Lie et al. J Gen Intern Med; 2010.
 Doel:
- Systematische literatuur review tav gemeten
effecten van culturele competentie training/
interventies op patiënt uitkomsten.

Methoden
Elektronische database 1990-2010; Engels
 Inclusie:
- Originele onderzoeken met hulpverleners/
hulpverleningsdiensten en patiënten.
- Culturele competentie training/ interventies
- Gemeten uitkomsten patiënten specifiek en/of
gezondheidszorg diensten.
 Meetinstrumenten tbv kwaliteit van de studies

Resultaten





N= 7
4 RCT’s; 3 pre/ post field study
2 somatische artsen
3 GGZ hulpverleners
2 studenten
Resultaten

Drie studies: positief effect patiëntuitkomsten:
-> verbeterde vaardigheden en culturele
sensitiviteit
-> toegenomen patiënt tevredenheid
-> verbeterde behandelresultaat werd niet
aangetoond.
Conclusie

Beperkt aantal onderzoeken dat een
gemeten positieve relatie aantoont tussen
culturele competentie training en verbeterde
patiënt uitkomsten.

Tot op heden geen bewijs voor verbeterde
behandelresultaten.
Beantwoording vraagstellingen



Het beschikken over de attitude, de kennis en
de vaardigheden om met culturele diversiteit
in contacten om te gaan.
Diverse interventies/ methodieken op
personeelsniveau en beleidsmatig niveau om
hulpverleners cultureel competenter te
maken.
(Nog) Geen bewijs voor beter
behandelresultaat bij cultureel competenter
maken van hulpverleners.
Discussie

Vormgeving culturele competenties
trainingen?

Culturele competentie training: beter patiënt
tevredenheid, echter geen behandeleffect?

Zorg categoraal indelen of niet?
Take Home Message
Een ieder is cultureel competent.
Vermijd vooroordelen en stereotypering.
De basis is contact leggen!
Een open en nieuwsgierige houding is
gewenst.
De Turkse patiënt bestaat niet…of toch wel?
Bedankt voor uw aandacht.
Waardeoriëntaties
Awereness/ Attitude





Bewust en sensitief t.o.v. de eigen culturele bagage en
waarderen en respecteren van verschillen.
Bewust van eigen waarden en vooroordelen en hoe
deze effect hebben op minderheden.
Comfortabel zijn met verschillen tussen therapeut en
patiënt t.a.v. geslacht, ras, seksuele oriëntatie.
Sensitief zijn t.a.v omstandigheden waartoe besloten
wordt de patiënt te verwijzen naar een therapeut van zijn
eigen socio-demografische groep.
Erkent en bewust zijn van eigen racistische, seksistische
en heteroseksistische attitudes, opvatting en gevoelens.
BRON: SUE & SUE: COUNSELING THE CULTURALLY DIVERSE. 2003
Knowledge/ kennis




Beschikken over specifieke kennis en informatie over de
specifieke groep waarmee je werkt.
Goed besef hebben van hoe het sociaal-politieke
systeem opereert t.a.v. de behandeling van grote
groepen in de maatschappij.
Het hebben van duidelijke en expliciete kennis en begrip
t.a.v. de kenmerken van therapie.
Bewust van institutionele barrières die voorkomen dat
sommige patiënten geen gebruik maken van de
geestelijke gezondheidszorg.
Bron: Sue & Sue: Counseling the Culturally Diverse. 2003
Skills/ Vaardigheden





Genereren van grote variëteit aan verbale en non
verbale responsen.
Het accuraat verzenden en ontvangen van (non) verbale
berichten.
Uitvoeren van interventie vaardigheden ten dienste van
de patiënt mits geschikt.
Bewust van hulpstijl; herkennen van de beperkingen en
de impact op de cultureel verschillende patiënt en
daarop kunnen anticiperen.
Verschillende rollen innemen gekenmerkt door een
actieve systemische focus, wat tot
omgevingsinterventies leidt.
Bron: Sue & Sue: Counseling the Culturally Diverse. 2003