Invloed oceanen op verdere winterverloop

Invloed oceanen op verdere winterverloop
Specificatie winterverwachting MeteoVista | Weeronline.nl 2010-2011
De Labradorzee als bakermat voor Atlantische depressies – en voor opnieuw een sneeuwwinter?
Rolf Schuttenhelm, MeteoVista | WeerOnline.nl 10 december 2010
Het Atlantische water is al geruime tijd ‘te warm’. Regionale verschillen in deze temperatuuranomalie
kunnen het verschil betekenen tussen een koude winter, met mogelijk veel sneeuw – of een zachte
winter, met veel neerslag in de vorm van regen. Het eerste scenario lijkt aannemelijker. Hier waarom.
Tussen Groenland en Canada ontstaan bij aflandige wind en boven 1,5 tot 4 graden te warm water
in de Labradorzee gemakkelijk Atlantische depressies. Deze werpen hoge druk op voor de
Europese kust, waar het zeewater juist een graad te koud is. Hoge druk ten westen geeft Arctische
invloeden in West-Europa. We houden daarmee een koude, maar beslist geen droge winter. De
kans op een witte Kerst is in elk geval al ruim bovengemiddeld.
Arctische kou brengt vooral sneeuw in Europa
De kerstperiode ligt bijna binnen het bereik van ‘de 14-daagse’, de termijn waarop de conventionele
meteorologische modellen een betrekkelijk hoge mate van betrouwbaarheid bieden. Binnen deze
periode zijn twee gegevens opmerkelijk: de Noord-Atlantische Oscillatie en, in veel sterkere mate, de
Arctische Oscillatie. Naar verwachting zijn de indices van zowel de NAO als de AO ook de komende
twee weken negatief.
Negatieve NAO: “we krijgen een witte Kerst!”
‘Een negatieve NAO’ betekent dat de gemiddelde drukverdeling boven het noordelijke deel van de
Atlantische Oceaan, met hoge druk bij de Azoren en lage druk rond Groenland, is omgekeerd. De
hoge druk zit dan in het noorden – en de lage druk juist in het zuiden. Zuidwestenwinden domineren
dan niet langer in West-Europa en er ontstaat ruimte voor kou, zowel vanuit het oosten als vanuit
het noorden, afhankelijk van de ligging van het noordelijke hogedrukgebied.
‘Polar lows’ brengen Noorse sneeuw
De modelverwachting van het Amerikaanse klimaatinstituut NOAA geeft aan dat de NAO-index
waarschijnlijk tot in de kerstperiode negatief blijft. In elk geval tot en met de komende week blijft de
kern van de hoge druk ten westen van ons liggen. Er ontstaat daarmee een corridor voor koude
Arctische lucht tot in het zuidwesten van Europa. Bij een aflandige wind vanuit de Noorse bergen
strijkt zeer koude lucht over het water van de Noorse Zee. Hier ontstaan zogeheten polar lows, kleine
randstoringen, met kernen van lage druk, die over de oostflank van de hoge druk in hoog tempo
afzakken naar het Noordzeebekken – en dan véél sneeuw kunnen brengen.
Grafiek van de Arctische Oscillatie-index, waargenomen en verwacht, tot Kerst 2011. Op basis van
waarnemingen tot gisteren, 9 december 2010, door NOAA. Op basis van sterk negatieve waarde is een extreme
koudegolf op lagere breedtegraden aannemelijk. Deze hoeft echter niet West-Europa aan te doen!
Negatieve AO: “ze krijgen extreme kou!”
Opmerkelijker dan de modelberekening van de NAO-index, is die van de Arctische Oscillatie, de
drukverdeling gecentreerd rond de geografische Noordpool. Deze bereikt volgens het NOAA-model
in de periode tot kerst negatieve waarden waar de grafiek niet goed voor is ingeschaald. Off the chart
betekent in dit geval extreme kou, ‘ergens op het noordelijk halfrond’ – meest waarschijnlijk een
koudegolf in Canada of Siberië, die in elk geval 2 weken aanhoudt. Een krachtig hogedrukgebied
transporteert dan Arctische lucht, sterk afgekoeld in de poolnacht, over het aardoppervlak naar
lagere breedten. Opmerkelijk bij een negatieve AO – en volledig buiten de beleving van de bewoonde
wereld – zijn tevens de hoge temperaturen binnen de Poolcirkel, vaak ook nog op Groenland. Deze
worden veroorzaakt door het indalen van zachtere lucht binnen het hogedrukgebied. Deze is juist
afkomstig uit de zone met depressies op gematigder breedten.
Grote Oceaan
De huidige La Niña is nog steeds goed zichtbaar in de anomalieën van de oceaanwatertemperatuur.
Een grote pluim relatief koud water stroomt vanuit Latijns-Amerika over de evenaar westwaarts. In
het noordwestelijke deel van de Grote Oceaan hoopt juist veel warm water op. Dit mist zijn weerslag
niet op het Noord-Amerikaanse weer. In het westen van Canada is het al geruime tijd te koud, in het
zuiden van de VS juist te warm. De gemiddelde drukverdeling geeft een lichte dominantie van
westenwinden die zo nu en dan tot over de Noord-Amerikaanse oostkust reiken en dan als relatief
koele lucht over het water van de Atlantische Oceaan strijken. Dit proces geeft een instabiele lucht –
een ideale omstandigheid voor de vorming van depressies.
Temperatuuranomalieën oceaanoppervlak gisteren, 9 december 2010, volgens NOAA. La Niña is nog duidelijk
zichtbaar in de Grote Oceaan, terwijl ook de (zeer langdurige) positieve temperatuuranomalie in het Atlantische
Oceaan zichtbaar is – inmiddels steeds sterker geconcentreerd in het noordwesten – en rond de Canarische
Eilanden.
Atlantische Oceaan
Deze omstandigheid kan nog worden versterkt in locaties waar het Atlantische Oceaanwater relatief
warm is. Het gehele noordelijke deel van de Atlantische Oceaan heeft al geruime tijd
bovengemiddelde temperaturen. Dit geeft aanleiding tot een bovengemiddelde depressieactiviteit,
maar het netto effect is bescheiden. Om er een meteorologisch patroon uit te destilleren moet
bovendien gekeken worden naar lokale verschillen in de anomalie, omdat alleen deze een potentieel
verstorend effect kunnen hebben op de gemiddelde luchtdrukverdeling – en dus op de windrichting
en het weer in Europa.
NAO-vooruitzicht lange termijn
Bovenstaand staat de NAO-verwachting voor de korte termijn van 14 dagen. Voorbij deze tijd valt
nog geen krachtig patroon te ontdekken dat bij ons voortduring van Arctische of continentale
invloeden kan garanderen. Dit komt vooral omdat de temperatuurverschillen in de Atlantische
Oceaan wél groot zijn, maar niet goed regiospecifiek.
Noordoost-Atlantische blokkades
Desondanks valt te theoretiseren dat hoge druk blokkades voor de Europese kust, een patroon dat
zich in november en begin december reeds manifesteerde, zich ook voorbij de komende twee weken
relatief gemakkelijk kunnen ontwikkelen:
Het warme water onder Groenland bevordert lokale depressievorming. Hierbij wordt lucht
opgeworpen die ten oostzijde, boven het relatief koude water voor de Europese kusten, de vorming
van nieuwe blokkades vanaf de Britse Eilanden aannemelijk maakt. Mede door de eerdere blokkades
is het kustwater hier 1 à 2 graden te koud, waarmee stabiliteit in de lucht iets toeneemt en een
positieve terugkoppeling kan ontstaan, die kan bijdragen aan de instandhouding van blokkerende
hoge druk in het noordoosten van de oceaan.
Vanuit het Caribische Gebied zullen naar verwachting geen verstorende factoren optreden voor het
Azorenhoog. Aan de andere kant hindert het uitblijven van depressies in deze zone een snelle
opbouw van hoge druk. Bovendien heeft het oceaanwater rond de Canarische Eilanden ook een
opvallende positieve temperatuuranomalie. De lucht wordt hier dus gemakkelijk instabiel, zodat
grote hogedrukgebieden in het zuiden van de (noordelijke) Atlantische Oceaan – een factor die de
NAO-index weer positief kan krijgen – minder aannemelijk zijn.
Rolf Schuttenhelm
MeteoVista, 10 december 2010