Kijken met de hersenen
Zien is een creatieve bezigheid
Geertrui Peirens
Kinderneurologe
Centrum Ganspoel
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Cerebrale visuele inperking
definitie
•afwijkend visueel gedrag
•niet veroorzaakt door probleem aan het
oog
•veroorzaakt door probleem in de
hersenen
•beeld kan veranderen
•diagnose: multi-disciplinair
15 maart 2016
kijken met de hersenen
CVI bij kinderen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
risico-factoren CVI
prematuriteit
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
2 visuele systemen
• reflexbewegingen van het oog
• ontdekken van beweging, richten van je blik
• automatische zoek- en volgbewegingen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Onbewuste systeem
15 maart 2016
kijken met de hersenen
2 visuele systemen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Van oog tot hersenen
(retinocorticaal)
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Het bewuste systeem:
van het netvlies tot de hersenschors
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Het bewuste systeem:
van het netvlies tot de hersenschors
CORTEX : functionele gebieden
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Zodoende leidt
een letsel in de bovenste
linker hersenkwab
achteraan tot
…. gezichtsveldverlies rechts
onder in beide ogen.
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Primaire visuele hersenschors
•Mooie weergave van het netvlies
•Geeft omtrek, bestaan van een voorwerp
• SCHERPTE
• CONTRAST
• KLEUR
• GEZICHTSVELD
•Info aan andere hersengebieden voor interpretatie
15 maart 2016
kijken met de hersenen
6/6
6/18
Verminderde
gezichtsscherpte
Je ziet minder details
15 maart 2016
6/120
kijken met de hersenen
6/500
Verminderde
contrastgevoeligheid
Je ziet nog details
Beeld wordt “weggewassen”
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Zien en doen is een mirakel
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Rijping visueel systeem
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Rijping visueel systeem
Verbetering in gezichtsscherpte en
contrastgevoeligheid
• veranderingen in breek- eigenschappen van de
ogen
• rijping van het netvlies
• myelinisatie van de visuele baan (verpakking van
de zenuwen)
• stijging van het aantal verbindingen in het ganse
visueel systeem
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Normale myelinisatie van de hersenen
Schiffmann, R. et al. Neurology 2009;72:750-759
Normal T2-weighted (A–D) and T1-weighted (E–H) images at term (A,
E), and at the ages of 5 months (B, F), 1 year (C, G), and 5 years (D, H).
Myelin deposition is represented
by a low signal on T2-weighted
15 maart 2016
kijken met de hersenen
images and high signal on T1-weighted images.
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Visuele aandacht
onbewust
thalamus
selectieve
aandacht
filter
gezicht-lijnen-licht
geboorte
bewust
dorsale stroom
verleggen
selectieve
aandacht
kiezen – richtenloslaten
3m
bewust
anterieure
cingulaire gyrus
aandacht verdelen 15 m
verschillende zaken
samen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Grote variatie in klinische presentatie
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Visuele problemen door schade
primaire visuele cortex
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Visuele problemen door hogere
verwerking in de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
herkennen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
herkennen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Visuele problemen door hogere
verwerking in de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
48
figuurachtergrond
15 maart 2016
kijken met de hersenen
CVI-problemen in dagelijks leven…
•afscannen
•wit voorwerp op witte achtergrond
•tekeningen
•voorkeur voor eenvoudige tekeningen
•moeilijk luisteren en kijken samen
•mensen herkennen
•in groep
•andere kleren, ander kapsel
15 maart 2016
kijken met de hersenen
CVI-problemen in dagelijks leven
•voorwerp op drukke achtergrond
•werkblaadjes
•weg kwijt raken in drukke omgeving
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Maar ook…
•visuele vermoeidheid
•sociale problemen
•leerproblemen
•motorische problemen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Klinische presentatie
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Een typisch voorbeeld: CVI staat
niet alleen
• Hersenverlamming (cerebrale parese)
• Epilepsie
• Hydrocefalie en VP drain
• Discrepant intelligentieprofiel (VIQ > PIQ)
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Hoe CVI benaderen?
Level 1
Neurobiologie
Neurofysiologie
Beeldvorming hersenen
Genetisch
Level 2
Cognitie/ Neuropsychologie
Neuropsychologische tests
Level 3
Gedrag
Klinische presentatie
Frith , 2001
15 maart 2016
kijken met de hersenen
56
Diagnostisch proces: multidisciplinair
Level 3
Vlaamse CVI-vragenlijst
Level 2
Oftalmologisch onderzoek
Klinisch neurologisch onderzoek
Neuropsychologisch onderzoek
IQ
Visuele perceptie
Motorisch onderzoek
Level 1
15 maart 2016
beeldvorming
kijken met de hersenen
Vlaamse CVI vragenlijst
• 47 vragen
• Meest aangeduid bij duidelijke diagnose CVI
• houdt hoofd schuin bij bekijken van een voorwerp
• herkent dagelijkse voorwerpen niet (appel, fiets, bal)
• herkent dagelijkse voorwerpen niet als ze getekend zijn zonder kleur
• geen interesse in complexe tekeningen
• vindt chocopot niet op de tafel
• betast object eerder dan ernaar te kijken
• compenseert door veel te praten
E. Ortibus, Neuropediatrics, 2011; 42:138-147
15 maart 2016
kijken met de hersenen
oogonderzoek
15 maart 2016
kijken met de hersenen
oogonderzoek
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Neuropsychologisch onderzoek
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Tekens van CVI tijdens IQ-test
BSID-II-Nl
15 maart 2016
kijken met de hersenen
WPPSI-III-NL
15 maart 2016
kijken met de hersenen
WPPSI-III-NL
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
L94
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
TVPS- DTVP
Figure ground
Visual closure
Visual memory
Form constancy
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Motion perception tasks
Form coherence
15 maart 2016
Motion coherence
kijken met de hersenen
Biological motion
Hersenen in beeld brengen
• MR hersenen: structureel
•
•
•
•
beschadiging van de witte stof
cysten of zones van weefselverlies in de grijze stof
grootte van de hersenkamers
stoornis in de aanleg van de hersenen
• Functionele MR hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
PVL: beschadiging witte stof
rond de ventrikels
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Enkele vormen van ondersteuning
• Thuis: vroeg- en thuisbegeleidingsdiensten
• Ganspoel
• Spermalie
• Licht en liefde
• Op school
• Hulp in gewoon onderwijs: GON type 6
• Buitengewoon onderwijs type 6
• Hulp in ander type buitengewoon onderwijs
• Voorzieningen…
• Hulp via outreach: [email protected]
15 maart 2016
kijken met de hersenen
voorbeeld
• geboren PML 30 weken
• respiratoir: enkele dagen nCPAP
• echografie schedel: geruststellend neonataal
• evolutie naar spastische diplegie (anderhalf jaar)
• periventriculaire leucomalacie
• opvolging COS
– bedacht op perceptieproblemen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
zorgvraag op leeftijd van 4 jaar
• in eerste kleuterklasje
• visueel
• figuur achtergrond bv dieren
• moeilijk volgen bij vertellen in prentboeken
• moeilijk fixeren
• heel moe op einde van de dag
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
• SON-R IQ 122
• PS 108
• RS 132
standaardscore
15 maart 2016
mozaïeken
12
puzzels
13
patronen
9
categorieën
15
analogieën
16
situaties
13
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
spastische diplegie
• onderste ledematen
– spasticiteit
– GMFCS II-III
• romp: lage basistonus
• handen en armen
– goede functionaliteit, bimanueel
– trager
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
• verziend
• gezichtsscherpte 7/10
• normale oculomotoriek
• moeilijk volgehouden fixeren
• gezichtsveld: geen uitval
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
Visueel perceptueel en cognitief
• wennen aan nieuw materiaal
• fouten bij prentherkenning
•
•
•
•
enkel details, niet de essentie
verkeerde conclusie obv detail
als ander gezichtspunt
beperktere bibliotheek (leefwereld)
• geweer, wasknijper, tang, boormachine
• uitval L94
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
15 maart 2016
kijken met de hersenen
