archeologienota mol moerhoek resultaten
advertisement
ARCHEOLOGIENOTA MOLMOERHOEK RESULTATEN FODIO Turnhoutsebaan277 B-2110Wijnegem MarleenArckens JanDeBeenhouwer 2 INHOUD 1.Verslagvanderesultatenvanhetbureauonderzoek................................................................................... 3 1.1Beschrijvendgedeelte....................................................................................................................................... 3 1.1.1AdministraEevegegevens............................................................................................................................... 3 1.1.2Archeologischevoorkennis.............................................................................................................................5 1.1.3Onderzoeksopdracht......................................................................................................................................5 1.1.4Werkwijze.......................................................................................................................................................9 1.2Assessmentrapport......................................................................................................................................... 10 1.2.1Delandschappelijkeliggingvanhetonderzoeksgebied..........................................................................10 1.2.2Historischesituering............................................................................................................................... 16 1.2.3Archeologischesituering.........................................................................................................................25 1.2.4Synthese.................................................................................................................................................. 26 1.2.5SamenvaPnggespecialiseerdpubliek....................................................................................................30 1.2.6SamenvaPngniet-gespecialiseerdpubliek.............................................................................................30 Bibliografie................................................................................................................................................... 31 Figurenlijst....................................................................................................................................................33 ArcheologischeperiodesinVlaanderen.........................................................................................................34 Bijlagen......................................................................................................................................................... 35 Fotolijst............................................................................................................................................................35 Plannenlijst...................................................................................................................................................... 36 Fodio projectcode2016J248 3 1.RESULTATENVANHETBUREAUONDERZOEK 1.1Beschrijvendgedeelte 1.1.1AdministraQevegegevens Projectcode 2016J248 Actoren FodioOE/ERK/archeoloog/2015/0067 LocaEe Provincie Antwerpen Gemeente Mol Deelgemeente Mol Site Moerhoek Kadastralegegevens MOL1AFD,G,0975/00S037 MOL1AFD,G,0975/00R037 MOL1AFD,G,0975/00H036 Oppervlakteonderzoeksgebied 1,17ha Boundingbox punt1(NW) x208159,50y211403,40 punt2(ZO) x208301,70y211309,10 Kadastraalpercelenplan Fig.1 Topografischekaart Fig.2 Aaakeningverstoordezones Fig.27 greppel NWx208231,20y211414,20 ZOx208249,70y211302,60 aanlegwegenis NOx208202,60y211355,50 ZWx208178,10y211331,40 aanlegcrossparcours NWx208245,20y211340,50 ZOx208302,00y211308,70 Begindatumonderzoek 2november Einddatumonderzoek 8december RelevantetermenthesauriOE bureauonderzoek,heide,nabe zandgronden Fodio projectcode2016J248 4 Fig.1SitueringvanhetprojectgebiedophetGrootReferenEebestand.©Geopunt Fig.2Situeringvanhetprojectgebieddetopografischekaart1:10.000.©NGI Fodio projectcode2016J248 5 Fig.3Situeringvanhetprojectgebieddeorthofotomozaïekgrootschaligwinter2013-2015.©GeopuntVlaanderen 1.1.2archeologischevoorkennis Erisnoggeenarcheologischonderzoekuitgevoerdbinnendegrenzenvanhetprojectgebied. 1.1.3onderzoeksopdracht Randvoorwaarden Dearcheologienotawerdopgemaaktnaaraanleidingvaneengeplandeaanvraagtotverkaveling.Dewetgeving met betrekking tot archeologie omvat enerzijds het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 en anderzijds hetOnroerenderfgoedbesluitvan16mei2014dievoorarcheologieinwerkingtradenop1juni2016. Overwegenddat: -deaanvragervandeverkavelingsvergunningeenprivaatrechtelijkrechtspersoonis, -deaanvraaggeenbetrekkingheegopeengebiedwaargeenarcheologischerfgoedteverwachtenvalt,zoals vastgestelddoordeVlaamseRegering, -deaanvraaggeenbetrekkingheegopwerkzaamhedenbinnenhetgabaritvanbestaandelijninfrastructuuren haaraanhorigheden, - de percelen waarop de vergunning betrekking heeg niet geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in een archeologischezone,opgenomenindevastgesteldeinventarisvanarcheologischezones, -debetrokkenpercelennietvollediggelegenzijnbuitenwoon-ofrecreaEegebied, -detotaleoppervlaktevandekadastralepercelenwaaropdevergunningbetrekkingheegmeerdan3000m2 bedraagt, Fodio projectcode2016J248 6 dienteenbekrachEgdearcheologienotatewordentoegevoegdbijdeaanvraagvaneenverkavelingsvergunning metingreepindebodem. Vraagstelling Het bureauonderzoek heeg tot doel het projectgebied archeologisch te evalueren op basis van bestaande bronnenendeimpactvandegeplandewerkenopeventueelaanwezigarcheologischerfgoedtebepalen.Dit houdtindaterinformaEewordtverzameldoverdemogelijkeaanwezigheidofafwezigheidvanarcheologisch erfgoed binnen het projectgebied. De kenmerken, de relaEe met het omringend landschap, de bewaringstoestand en de waarde van eventueel aanwezig archeologisch erfgoed worden ingeschat. Ook de manierwaaropdegeplandebodemingrepenwordenuitgevoerdmaaktdeeluitvandeevaluaEe. Hetbureauonderzoekformuleerteenantwoordopdevolgendeonderzoeksvragen: -welkeaanwijzingenbevabendebestaandebronnenoverhetarcheologischpotenEeelvanhetprojectgebied? -welkeevoluEekendehetlandschapvanhetprojectgebied? -welkeevoluEekendehetgebruikvanhetterrein? -watisdeimpactvandegeplandewerkenophetbodemarchief? Beschrijvingvandegeplandewerken Het projectgebied, dat een rechthoekige vorm heeg, waarbij de oostelijke helg wat verder naar het zuiden uitsteekt dan de westelijke helg, wordt in zuidelijke, oostelijke en westelijke richEng begrensd door reeds bestaande bewoning. Aan de noordzijde grenst het aan de Kempense Golf Club. Op de scheiding met de percelen ten noorden en ten westen van het projectgebied lopen greppels. Het projectgebied zelf wordt doormidden gesneden door een derde greppel die de grens vormt tussen de percelen MOL 1 AFD, G, 0975/00S037enMOL1AFD,G,0975/00R037inhetwestenenerzijdsenperceelMOL1AFD,G,0975/00H036 inhetoostenanderzijds.Dezedriegreppelszullenbehoudenblijven.Hetterreinisvolledigonbebouwd.Opde zuidelijkehelgvanhetprojectgebiedencentraalronddeontwateringsgreppelstaanhoogstammigebomen.De bestaande bebossing is jonger dan 22 jaar en dient niet te worden gecompenseerd. Het verwijderen van de begroeiingvereisteenkapvergunning.Enkeleenzomereikopdeoostelijkegrensvanhetprojectgebiedzalniet mogenwordengekapt. Het projectgebied zal opgedeeld worden in 21 kavels. De woningen zullen volgens het verkavelingsontwerp geschikt worden rond een centrale wegenis. In het verkavelingsdossier zijn geen woningen opgenomen. Na goedkeuring van de verkaveling kan elke eigenaar van een perceel een aparte stedenbouwkundige aanvraag indienen.Deverkavelingsvoorwaardensluitenhetgravenvaneenkelderonderdewoningennietuit.Ophet centrale gedeelte zal een weg aangelegd worden die aansluit op de reeds bestaande weg Moerhoek. De wegenis word gefundeerd tot -0,8 m -mV. Onder de wegenis zullen de RWA en DWA riolering aangelegd worden.Dezonevoordenutsleidingenaanweerszijdenvandewegenisbereikteenverstoringsdieptevan1,2 m -mV. Op het oostelijke deel van het terrein is tevens een ondergronds bufferbekken in de vorm van een betonnenkeldermetkolommenentoezichtschachtenvoorzien.Hetbetonnenbekkenwordtbedektmetaarde. Hetbovendekvanhetbetonzitongeveer0,55m-mV.Deonderkantvandeondervloerbereikteendieptevan 2,05m-mV. Fodio projectcode2016J248 7 Fig.4PLAN5Verkavelingsontwerpopmaaiveldhoogte.©pedarchitecten Fig.5PLAN6Rioleringsplan©pedarchitecten Fodio projectcode2016J248 8 Fig.6PLAN19.Snedesdoorheenhetbufferbekken,dewegenisendeontwateringsgreppel©pedarchitecten Fodio projectcode2016J248 9 1.1.4Werkwijze Hetonderzoeksgebiedbevindtzichineenzonedieinhetverledengekenmerktwerddooreenlagedensiteit aanbebouwing. Omeenbeeldteschetsenvanhetfysischgeografischkaderwerdeenberoepgedaanopdetopografischekaart vanBelgiëindigitaleversie,deterEairgeologischekaart,dequartairgeologischekaart,debodemkaartvolgens Belgische classificaEe, de bodemerosiekaart, de bodembedekkingskaart, het kadastraal percelenplan en de luchooto’s beschikbaar via Geopunt Vlaanderen. De geomorfologische kaart werd niet geraadpleegd vermits deze niet beschikbaar is voor het projectgebied. De opdrachtgever leverde een plan en doorsnedes van het ontwerp. Voor de historische situering van het onderzoeksgebied werd een beroep gedaan op de Ferrariskaart (1771-1778), de Atlas der Buurtwegen( ca. 1840) en de kaart van Vandermaelen (1846-1854). De Popp-kaart (1842-1879) is voor het projectgebied niet beschikbaar. Er werd gewerkt met de geografische rasterdatasets van de kaarten beschikbaar via Geopunt. Via cartesius.be werden de historische topografische kaarten van 1872, 1939, 1969 en 1989 geconsulteerd. De kaart van het Hertogdom Brabant van Jacob van Deventer (1536-1558)werdgeraadpleegdviadewebsitevandeKoninklijkeBibliotheekvanBelgië. Alle gebruikte rasterdatasets werden opgehaald via Web Map Service of als geoEff beschikbaar via de geolokeben van de Federale en Vlaamse overheden. De verwerking van de gegevens en aanmaak van de kaartenvoordearcheologienotagebeurdemetQGIS2.14Essen. Door op de recente topografische kaart en het kadastraal percelenplan de historische gegevens te georefereren, werd de historische dimensie van het landschap in de zone van het projectgebied zo goed mogelijk gereconstrueerd. De indeling en inrichEng van het landschap kregen bijzondere aandacht. Het historischgrondgebruikwerdvergelekenmetdehuidigetoestand,omdeimpactvaneventueleverstoringente kunneninschaben. Bijkomend archiefonderzoek is niet uitgevoerd omdat uit de analyse van het historisch kaartmateriaal geen grondgebruiknaarvorenkomtdatditnoodzakelijkmaakt. DegegevensvandeCentraleArcheologischeInventaris(CAI)vormdendebasisvoordearcheologischesituering vanhetonderzoeksgebiedaandehandvandegelokaliseerdearcheologischesitesenvondstenindeomgeving van het onderzoeksgebied. Via het geoportaal van Onroerend Erfgoed werden de inventaris van beschermde archeologischesitesendekaartvangebiedenwaargeenarcheologieteverwachtenvaltgeconsulteerd. Fodio projectcode2016J248 10 1.2Assessmentrapport 1.2.1Delandschappelijkeliggingvanhetonderzoeksgebied Geografischeentopografischesituering Het projectgebied bevindt zich op ca. 7 km ten noordoosten van het centrum van Mol en op ca. 9 km ten zuidwesten van het centrum van Lommel. Onmiddellijk ten noorden van het projectgebied bevindt zich het MolsegehuchtRauwentenzuidenvanhetprojectgebied,ongeveer3kmhiervanverwijderd,bevindtzichhet Molse gehucht Wezel. Mol is gelegen in het noordoosten van de provincie Antwerpen, in het hart van de Kempen in Laag-België. Het projectgebied is terug te vinden op de topografische kaart 1:10.000 kaartblad 17/2Z. Fig.7PLAN3.Hoogteprofielvanhetterreinvannoordnaarzuid.©GeopuntVlaanderen07-11-2016 Fig.8SitueringvanhetonderzoeksgebiedophetDHMLIDAR_DHMV_II_DTM_RAS_1M.©GeopuntVlaanderen Hydrografisch behoort het projectgebied tot het deelbekken van de Molse Nete, het Netebekken en het stroomgebied van de Schelde. De bovenloop van de Nete bestaat in het oostelijk deel van de provincie Fodio projectcode2016J248 11 Antwerpen uit een aantal NO-ZW georiënteerde takken, waaronder de Scheppelijke Nete ten zuiden van het projectgebied.DeScheppelijkeNeteontspringtindegemeenteLommelenstroomtinwestelijkerichEngnaar Mol, waar zij uitmondt in de Molse Nete. De Molse Nete stroomt van oost naar west ten zuiden van het gehuchtWezelenvanhetprojectgebied.DeverschillendelopenvandeNetehebbensamenmetanderekleine waterlopen, een brede alluviale vlakte gevormd. Het gebied wordt tevens gekenmerkt door een groot aantal doormensengemaaktewaterlopenuitdenegenEendeentwinEgsteeeuw:driekanalen,deKempenseMeren, ontstaandoorzandwinningennegenEende-eeuwsedrainagekanalen. De overgang tussen het oostelijk deel van de Kempen met een hoogte van gemiddeld 30,00 m TAW en het Kempens plateau met een gemiddelde hoogte van 45,00 m TAW bevindt zich ca. 3,5 km ten oosten van het projectgebied. Geomorfologisch behoort het projectgebied dan ook tot de Depressie van de Schijns-Nete. Tussen de verschillende armen van de Nete liggen lage NO-ZW waterscheidingskammen. Het gebied wordt gekenmerktdoorwaterlopendiestromeninbrede,ondiepevalleien.Hetniveauverschiltussenderuggenen de dalen is zwak en bedraagt maximum 5 m. Het reliëf van het projectgebied is nagenoeg vlak met een gemiddeldehoogteliggingvanca.35mTAW.1 Verspreidoverdeinterfluviatussendeverschillendelopenvande Netekomenduinophopingenvoordieééntotenkelemeterbovenhunomgevinguitkomen.2 Geologischeenbodemkundigesituering FormatievanMol,LidvanDonk FormatievanKasterlee Fig.9.SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdeterEairgeologischekaart©DOV 1 DOV 2 DOV Fodio projectcode2016J248 12 HetprequartairgeologischsubstraatvanhetprojectgebiedbehoortvolgensdeterEairgeologischekaarttotde FormaEevanMol,LidvanDonk.DezeformaEedateertuithetmioceenenbestaatuitwitgrofkwartszand,zeer goed gesorteerd met aan de basis een kwartsgrindlaagje met kiezelzöolieten. Juist ten zuiden van het onderzoeksgebiedbevindtzichdeFormaEevanKasterlee,bestaandeuiteenbleekgroentotbruinfijnzanden paarseklei-horizontendielichtglauconiethoudendenmicahoudendzijnmetonderaankleinezwartesilexkeien. Het projectgebied bevindt zich op de quartairgeologische kaart 1/200.000 in een zone die als profieltype 29 gekarteerdstaat.BovenophetprequartairsubstraatvondenEjdenshetlaat-enmidden-pleistoceenfluviaEele afzePngen plaats die bestaan uit herwerkte Maas- en Rijnsedimenten. Daar boven op vonden Ejdens het weicheseliaan(laat-pleistoceen)en/ofhetsaaliaan(midden-pleistoceen)eolischeafzePngenplaats.Ervonden geengeenholoceneen/oftardiglacialeafzePngenplaatsbovenopdepleistocenesequenEe.3 De bodemkaart volgens Belgische classificaEe situeert het projectgebied voor het grootste gedeelte in de bodemserieZeg.Dezebodemserieomvateennabe,sterkgleyigezandbodemmetduidelijkeijzeren/ofhumus Bhorizont.Dehumeuzebovengrondvanditbodemtypewisseltvandun(<20cm)totdik(>40cm).Dekleuris veelalgrijs,eenbruinebovengrondwijstoprecenteoverstuiving.Roestverschijnselenbeginnenindebeneden bouwlaagendereducEehorizonttussen100en120cm.Eenvariërendsubstraatkanvoorkomenindezenabe depressiegronden.Degrondenzijnwaterverzadigdindewinter.ZegwordtindeKempenbeschouwdalsgoede weidegrond.Voorhetgebruikvanakker-entuinbouwmoetdebodemechtergedraineerdworden.Indewinter isereenhogegrondwaterstand. Fig.10SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdebodemkaartvolgensBelgischeClassificaEe.©DOV 3 Beerten2006.Bogemans2005&2008. Fodio projectcode2016J248 13 Fig.11Situeringvanhetonderzoeksgebiedopdequartairgeologischekaart.©DOV Fodio projectcode2016J248 14 Fig.12Hetonderzoeksgebiedopdebodembedekkingskaartopname2012.©Geopunt Fig.13Hetonderzoeksgebiedopdebodemerosiekaartperperceel2016.©Geopunt Fodio projectcode2016J248 15 HetzuidelijkegedeeltevanhetprojectgebiedwordtgeclassificeerdalsZdg.DezebodemserieomvateenmaEg nabezandbodemmetduidelijkeijzeren/ofhumusBhorizont.Dehumeuzebovengrondisdunenheterogeen zonder Ap. Roestverschijnselen komen voor tussen 40 en 60 cm. De Podzol B is duidelijk ontwikkeld met donkergrijzetotzwartehumusaanrijkingendaaronderveelaleenbruinereaanrijking.Debodemshebbeneen gunsEgewaterhuishoudingindezomer,maarzijnnatindewinter.4 DebodemkaartvolgensWRB(WorldReferenceBase)SoilUnitssitueerthetprojectgebiedindeGleyicPodzols (Arenic). Gleyic verwijst naar oxido-reducEe kleurenpatronen waar de grond verzadigd wordt door een permanentegrondwatertafelenArenicverwijstnaareenzandigetextuur.5 DesituaEeopdebodembedekkingskaartstemtvolledigovereenmetwattezienisopdeorthofotomozaïek.In dezuidwesthoekisereenaanzetvaneenwegenis,centraalenaandenoordrandbomenenhetoverigebestaat uit gazon. In de zuidwesthoek is de verharde strook voor het keerpunt op het einde van de wegenis van de Moerhoek op genomen. Op de bodemerosiekaart ligt het onderzoeksgebied in een zone waarvoor de kaart geeninformaEeverschag. 4 VanRanst&Sys2000. 5 Dondeyneetal.2015. Fodio projectcode2016J248 16 1.2.2Historischesituering Inleiding De vroegste geschiedenis van dit gebied is vrij vaag. Volgens een kroniek uit de zesEende eeuw werd het domeinMol-Balen-Desselin774doorAdelardus,eenkleinzoonvanKarelMartel,geschonkenaandeabdijvan Corbie nabij Amiens. Betrouwbare historische documenten over de geschiedenis van Mol zijn er echter pas vanaf1173.In1248gingdeheerlijkheidMol-Balen-DesseloverophetHertogdomBrabant.Hetgebied,Voogdij genaamd,metMolalscentrum,werdbestuurddooreenplaatselijkeschepenbank. Het gebied rond Mol was eeuwenlang een uitgestrekt heide- en duinengebied met her en der verspreide bewoning en kleine woonkernen. De gehuchten die tot de Voogdij behoorden hadden het recht om hun “dorpsheide”tegebruiken,onderanderevoorhetweidenvanschapen.ZowelRauwalsWezelzijnvoorbeelden vangehuchtendierondMolgelegenwaren.WezelisontstaanindevolleMiddeleeuwenuiteengrootallodiaal goed,deWezelseHoeve.DezewassindsdederEendeeeuwinhetbezitvandeNorberEjnenabdijvanPostelen sinds ca. 1500 in het bezit van Mol. Rauw ontstond uit de landbouwnederzePng "het Rauw” of de Rauwse hoeve die voor het eerst ter sprake kwam in de 18de eeuw en gelegen was op de noordelijke grens van het huidigeWezelinhetmoerasgebiedvandeScheppelijkeNete.Indeloopvande19deeeuwgroeidehieruitin noordelijke richEng de huidige parochie Mol-Rauw. Deze kende een sterk ontwikkeling in het kader van de exploitaEe van de heidegebieden ten noorden en ten oosten van Mol op het einde van de 19de eeuw, de vroegereVennenheyde.DoordeinplanEngvandenieuweparochiekerkin1892verschoofhetcentrumvanhet gehuchtverdernaarhetnoorden DeVoogdijmagdanwelgeengrooteconomischbelanggehadhebben,haarstrategischbelangwasaanzienlijk gezien zijn ligging op de grenzen van het Hertogdom Brabant, het Prins-Bisdom Luik en de Republiek der VerenigdeNederlanden,waartoehetnaburigeLommelsinds1648behoorde.HetgebiedrondMolwasdanook vaak getuige van troepenverplaatsingen en krijgsgeweld. Tijdens de Franse Tijd hield de voogdij Mol-BalenDessel op te bestaan en werd ze gesplitst in drie gemeenten. Postel, inclusief Wezel, dat voorheen een zelfstandigegemeentewas,werdbijMolgevoegd.6 Echt grote veranderingen in het uitzicht van de streek, met zijn uitgestrekte heidegebieden en kleine woonkernen,kwamenerpasvanafdetweedehelgvandenegenEendeeeuw.In1843-1846werdhetkanaal Herentals-Bocholt gegraven, in 1858 werd het kanaal Dessel-Kwaadmechelen voltooid en in 1854-1875 het kanaal van Beverlo. Deze kanalen omsluiten het projectgebied respecEevelijk in het noorden, westen en oosten. In 1878 werd de spoorweg Antwerpen-Mönchengladbach, ten zuiden van het projectgebied, tussen RauwenWezel,voltooid.DeontsluiEngvanhetgebiedtengevolgevandezebelangrijketransportwegenende grote open ruimte, had tot gevolg dat voornamelijk de glasindustrie omwille van het beschikbare zand, zijn intrede deed en dat er een belangrijke bevolkingstoename kwam. Wezel evolueerde op deze manier eind negenEende eeuw naar een fabrieksnederzePng met regelmaEg grondplan. Rondom Rauw werden de 6 AGENTSCHAPONROERENDERFGOED,Mol,InventarisOnroerendErfgoed[online]hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121749,2016. (geraadpleegdop8november2016) AGENTSCHAPONROERENDERFGOED,Wezel(Mol),InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121788,2016. (geraadpleegdop8november2016) AGENTSCHAPONROERENDERFGOED,Rauw,InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121786,2016. (geraadpleegdop8november2016) hbp://www.gemeentemol.be/product/804/historische-feiten hbp://www.gemeentemol.be/product/809/middeleeuwse-voorrechten Fodio projectcode2016J248 17 heidegebieden gedurende de negenEende eeuw steeds verder gemodificeerd voor verkaveling, irrigaEe, landbouwenbosbouw.Indejaren1860werdgestartmetdezandwinningtennoordenvanhetgehuchtRauw. De zandontginningspuben, die gevuld raakten met water, zijn sinds de jaren 1930 in gebruik als recreaEecentrum.Sinds1959zijndeKempenseMereneenProvinciaalDomeindatpopulairisbijtoeristen. 7 HetgrotegevolgvandesnelleontwikkelingvandezestreekindenegenEendeentwinEgsteeeuwisdathet eeuwenoude landschap, getypeerd door heide- en duinengebied, op minder dan tweehonderd jaar Ejd compleetgewijzigdwerd.Vanhetoorspronkelijkeheidelandschapblijgtegenwoordignagenoegnietsover.Het gebied is tegenwoordig ook veel waterrijker dan het oorspronkelijk was: de kanalen, irrigaEegrachten en Kempense Meren, allen ontstaan door menselijke ingrepen gedurende de negenEende en twinEgste eeuw, vormeneenschrilcontrastmethetheide-enmoerasgebieddattezienisopverschillendehistorischekaarten. Cartografischebronnen DekaartdieJacobvanDeventermaaktevanhethertogdomBrabantendiedateertvantussen1536en1558, leertons,alhoewelzeweiniggedetailleerdis,dathetgebiedrondMolenLommelinvergelijkingmetdeandere delenvanhetHertogdomergdunbevolktis. DeKabinetskaartvandeOostenrijkseNederlanden,in1771-1778opgemaaktinopdrachtvangraafdeFerraris, geegonseenduidelijkbeeldhetlandschapeindachPendeeeuw.OpdeFerrariskaartisgoedteziendathet Fig.14FOTO5DestreekrondMolenLommelopdekaartvanhetHertogdomBrabantvanJacobvanDeventer (1536-1558).Derodecirkelgeegeenbenaderendesitueringvanhetprojectgebied.©KoninklijkeBibliotheekvan Belgiëhbp://uurl.kbr.be/1044397 7 AGENTSCHAPONROERENDERFGOED,Mol,InventarisOnroerendErfgoed[online]hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121749,2016. (geraadpleegdop8november2016) AGENTSCHAPONROERENDERFGOED,Wezel(Mol),InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121788,2016. (geraadpleegdop8november2016) AGENTSCHAPONROERENDERFGOED,Rauw,InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121786,2016. (geraadpleegdop8november2016) hbp://www.gemeentemol.be/product/804/historische-feiten Fodio projectcode2016J248 18 Fig.15Situeringvanhetonderzoeks-gebiedopdeFerrariskaart(1771-1778).©NGI Fig.16SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdedetailplannenvandeAtlasderBuurtwegen(ca.1840).©Geopunt Fodio projectcode2016J248 19 projectgebiedgelegenisineenuitgestrektheidegebied,deVennenHeyde,zonderenigebewoning.Wellieper terhoogtevanhetprojectgebiedeenZW-NOgerichtelandwegdoordeheide.Tenzuidenvanhetprojectgebied looptdeScheppelijkeNetedooreenmoerassigdeelvandewoestegronden.TenzuidenvandeScheppelijke Nete, op meer dan 2 km van het projectgebied, wordt op de Ferrariskaart de dichtsbijzijnde bewoning aangeduid, namelijk de Wezelse Hoeve. Het gehucht Rauw is op de Ferrariskaart nog niet weergegeven. De sEchEng van de Rauwse hoeve vond waarschijnlijk plaats op het einde van de 18de eeuw. Het gebied rond Lommel, ten westen van het projectgebied, is op de kaart niet afgebeeld aangezien deze streek niet tot de OostenrijkseNederlandenbehoorde. DeAtlasderBuurtwegen(ca.1840)endetopografischekaartvanVandermaelen(1846-1854)geveninessenEe een zelfde beeld van de omgeving als de Ferrariskaart. Wel wordt op beide kaarten de in de 18de eeuw gesEchteRauwseHoeveaangeduidals'Hoefin'tRouw'opeenafstandvanongeveer950mtenzuidwestenvan het projectgebied. Het landgebruik is nog hetzelfde als op de Ferrariskaart: heide op de interfluvia en moerassige,nabeweidenopdegrondengrenzendaandewaterlopen. Fig.17SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdetopografischekaartVandermaelen1846-1854.©Geopunt Fodio projectcode2016J248 20 Fig.18Situeringonderzoeksgebiedoptopografischekaartvan1872.©NGI Fig.19Situeringonderzoeksgebiedoptopografischekaartvan1939.©NGI Fodio projectcode2016J248 21 Fig.20Orthofotomozaïekkleinschaligzomer1971.©Geopunt Fig.21Orthofotomozaïekkleinschaligzomer1979-1990.©Geopunt Fodio projectcode2016J248 22 Fig.22Orthofotomozaïekmiddenschaligwinter2000-2003.©Geopunt projectcode2016J248 fotonr.14 6december2016 geografischerasterdataset Fig.23Orthofotomozaïekmiddenschaligwinter2015.©Geopunt Fodio projectcode2016J248 23 Opdetopografischekaartvan1872iseenaanzienlijkeveranderinginhetlandschaprondomhetprojectgebied zichtbaar:hetprojectgebiedwordtnuinhetnoorden,oostenenwestenomgevendoordekanalendievanaf hetmiddenvandenegenEendeeeuwwerdengegraven.Ookdespoorwegtenzuidenvanhetprojectgebiedis op deze kaart reeds aangelegd. Het projectgebied bevindt zich niet meer in de heide, maar is beplant met naaldbomen.Indeonmiddellijkeomgevingisdegrondingebruikalsweideofdrasland(nabeweide). Detopografischekaartvan1939toontopnieuweensterkveranderdesituaEe.Hetprojectgebiedisingebruik alsweidemeteenkleinstukgemengdbos.Indeomgevingvanhetprojectgebiedbepaalteenuitgebreidstelsel vanwateringenmeteenregelmaEgevormhetlandschap.Hetoorspronkelijkheidelandschapwerdopheteinde vande19deeeuwklaargemaaktvoordeexploitaEevanhooilanddoordeaanlegvandezewateringen.Dedrie greppelsdieooknunogoverenlangsheenhetterreinlopenzijnopdekaartgoedtezien.Hetheidegebiedis grotendeels verdwenen en heeg plaats gemaakt voor bosbouw en bewoning, naast de eerder vermelde hooilanden. Het systeem van waterringen was zeer arbeidsintensief en werd na WOI verlaten als bevloeiingssysteem.8 Op de luchooto van 1971 is de onmiddellijke omgeving van het projectgebied nauwelijks veranderd ten opzichtevandetoestandin1939.Wezeldaarentegenisquasiverdubbeldinoppervlakte. Deluchootovan1979-1990toontdatdebebouwingrondomhetprojectgebiedlichtistoegenomen.Dehuidige Zuiderring,tennoordenvandespoorwegentenzuidenvanhetprojectgebied,isaangelegd.Hetprojectgebied isnogsteedsingebruikalslandbouwgrond. Deluchootovan2003laateengrotetoenamevandebebouwingzienindeomgevingvanhetprojectgebied.De landbouwgronden die in 1990 ten westen van het projectgebied lagen zijn nu grotendeels verkaveld. Het projectgebiedzelfisnietmeeringebruikalslandbouwgrond.Degrondligtbraak.Opdeluchootovan2015iste ziendatvrijwelallebeschikbaregrondrondomhetprojectgebiedbebouwdis.Hetprojectgebiedzelfisinhet centraleenwestelijkedeelbegroeidmetbomen.Dezespontaneverbossingvondplaatstussen2003en2015. Dezuidelijkeuitsprongvandeoostelijkehelgvanhetterreinisduidelijkzichtbaaringebruikalscrossparcours. UitdezesequenEeaanhistorischekaartenenluchooto’swordtduidelijkdathetprojectgebiedminstenssinds het einde van de achPende eeuw nooit bebouwd is geweest, maar wel een zeer wisselend grondgebruik kende. Terreinbezoek Op13novemberindevoormiddagwerdEjdenseenbezoekaanhetteonderzoekengebiedeenbeeldgevormd vandebodemgesteldheidendegrondwaterstandopheteindevaneenuitzonderlijkdrogeherfstperiode.Het grondwater bleek in het noordelijke deel van het projectgebied reeds zeer hoog te staan. Dat bevesEgde de kwalificaEe als nabe zandbodem op de bodemkaart. Ook het quasi ontbreken van humeuze bovengrond, vermeldopdebodemkaart,werdEjdensdevisueleinspecEevanhetterreinbevesEgd. EenzoneinhetzuidelijkdeelvanhetterreinwerdgebruiktalscrossterreineniskunstmaEgvergraven. 8 AgentschapOnroerendErfgoed2016:Rauw,InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121786 (geraadpleegdop6december2016). Fodio projectcode2016J248 24 FOTO6.Verbostgebiednoord. FOTO7.Verbostgebiednoord-west. FOTO8.Verbostgebiedenontwateringsgreppel centraal. FOTO9.Zichtvannoordnaarzuidopdeoostelijke terreinhelft. FOTO10.Bodemgesteldheidzuidelijkdeelterrein. FOTO11.Denoordelijkehelftvandeelvanhetterrein tenoostenvandegreppelgezienvanhetnoorden. FOTO12.Grondwaterstandopheteindevaneen FOTO13.Zuidelijkdeelingebruikalscrossterrein. uitzonderlijkdrogeherfst. Fig.24Hetteonderzoekengebiedop13november2016.©Fodio Fodio projectcode2016J248 25 1.2.3Archeologischesituering IndeCentraalArcheologischInventaris9kanmenopongeveer500mtenwestenvanhetprojectgebiedtwee gebeurtenissen terugvinden. Het gaat in beide gevallen om een proefsleuvenonderzoek. Bij het meest noordelijke onderzoek (nr. 2009/338) werden enkel recente greppels en paalsporen aangetroffen. Bij het zuidelijke(nr.2011/437)werdenalleenrecentesporenaangetroffen. Fig.25SitueringvanhetonderzoeksgebiedtenopzichtevandepolygonenvanhetCAItoestandseptember2016in overlayophetGrootReferenEeBestand.©cai.erfgoed.netenGeopuntVlaanderen IndedirectebuurtzijnergeenlocaEesopgenomenindeCAI. EnkelopgroteafstandzijnertweelocaEeste vinden. Het gaat in beide gevallen om vindplaatsen van lithisch materiaal die gelegen zijn in de vallei van de LauwbeekentenzuidenvandeScheppelijkeNete,indeonmiddellijkomgevingvandewaterlopen. De eerste locaEe ligt op ongeveer 1,4 km ten zuidoosten van het onderzoeksgebied, in Wezel-Kerkhof (CAI 101971).10 Daar wed in 1927 lithisch materiaal gevonden uit het Laat-Mesolithicum (o.a. spitsen, trapezia, driehoeken, geretoucheerde fragmenten, kernrand- en microklingen, debitagemateriaal in silex en Wommersomkwartsiet)enuithetNeolithicum(pijlpunten). 9 DeCentraleArcheologischeInventarisiseeninventarisvantotnogtoegekendearcheologischevindplaatsen.Vanwegehetspecifieke karaktervanhetarcheologischerfgoeddatvooronsverborgenzitindeondergrond,ishetonmogelijkomopbasisvandeCAImet zekerheiduitsprakentedoenoverdeaan-ofafwezigheidvanarcheologischesporen.Deaan-ofafwezigheidvanarcheologischesporen dientmetverderarcheologischonderzoekvastgesteldteworden. 10 CentraleArcheologischeInventaris,CAIID101917,Mol-WezelKerkhof(geraadpleegdop7november2016). Fodio projectcode2016J248 26 DetweedelocaEeligt1,5kmtenzuidwestenvanhetonderzoeksgebied,inBalen-WezelStaEon(CAI102142).11 HetbetregeenvindplaatsvanlithischmateriaalhoofdzakelijkgedateerdinhetMesolithicum.Hetgaatomeen concentraEe van een honderdtal artefacten die gevonden werden voor 1920. Eén pijlpunt dateert uit het Neolithicum.DevondstenbevindenzichthansinprivécollecEes. 1.2.4Synthese Welkeaanwijzingenbeva=endebestaandebronnenoverhetarcheologischpotenAeelvanhetprojectgebied? Ondanks de hogere ligging dan de omliggende beekvalleien, bestaat twee derde van het projectgebied uit nabe, sterk gleyige zandgronden. Hoge grondwaterstanden in de winter resulteren in een waterverzadigde bodem.HetzuidelijkederdevanhetprojectgebiedbestaatuitmaEgnabezandrondenmeteenzeerdunneen heterogene humeuze bovengrond. Ook deze bodems zijn te nat in de winter. Dit soort bodems is ongeschikt voorpermanentebewoning,maarisooknietgeschiktvoorakkerbouw.Historischbehoordehetprojectgebied danooktotdezogenaamdewoestegronden. Totdeeerstehelgvande19deeeuwbehoordehetterreintoteenuitgestrektheidegebied.Gehuchtendietot deVoogdijbehoorden,zoalshetnabijgelegenWezeldatteruggaattotdelatemiddeleeuwen,haddenhetrecht omhun“dorpsheide”tegebruiken,onderanderevoorhetweidenvanschapen.DelangdurigeexploitaEevan hetheidelandschaphadongetwijfelderosieenverstuivingtotgevolg.Opheteindevande19deeeuwwerdhet projectgebiedbebost(topografischekaartvan1872).Debomenwerdenreedsinhetbeginvande20steeeuw opnieuw verwijderd (topografische kaart van 1939). Het bebossen en daaropvolgend ontbossen met het verwijderenvandestronkenveroorzaakteincombinaEemeteendunneofafwezigehumusAhorizont,schade aandebodem. HetprojectgebiedbehoordeindenieuweEjdtoteendunbevolktgebied,gelegenbijdehistorischegrensvan hetHertogdomBrabant,hetPrins-BisdomLuikendeRepubliekderZevenVerenigdeNederlanden.Erisgeen bewoningteverwachtenindieperiode. Indedirectenabijheidzijngeenarcheologischevindplaatsengekend.Archeologischproefsleuvenonderzoekin 2009 en 2011 op twee locaEes 600 m ten westen van het projectgebied konden geen aanwezigheid van archeologisch erfgoed aantonen. Ten zuiden van het projectgebied werd op grotere afstand en in een landschappelijk totaal andere omgeving lithisch materiaal gevonden in het begin van de 20ste eeuw. Deze vindplaatsen zijn gelegen zijn in de vallei van de Lauwbeek en ten zuiden van de Scheppelijke Nete, in de onmiddellijkomgevingvandewaterlopen.Daarbuitenzijngeenmeldingenvanprehistorischevondsten. Omwillevandeligging,debodem,hetgrondgebruikendegekendearcheologischewaardenindenabijheid, wordthetarcheologischpotenEeelalszeerlaagingeschat. WelkeevoluAekendehetlandschapvanhetprojectgebied? Opheteindevande18deeeuwwashetprojectgebiedingebruikalsheide.Vanafheteindevande19deeeuw verplaatste de agrarische bedrijvigheid naar de heide. De eeuwenoude gordel van omhaagde akkers rond de bewoningskernenenhoevenraakteimmerssElaanvolgebouwd.Indezelfdeperiodeonderginghetlandschap ingrijpendeveranderingenalsgevolgvandeaanlegvaneenregelmaEgpatroonvanwateringen,waardoorde heideingebruikkonwordengenomenalshooiland.Erwerdentevensverschillendekanalengegraveneneen spoorweg aangelegd ten zuiden van het projectgebied. De industrie, aangetrokken door de nieuwe 11 CentraleArcheologischeInventaris,CAIID102142,BalenWezelstaEon(geraadpleegdop7november2016). Fodio projectcode2016J248 27 infrastructuur, bestond voornamelijk uit glasindustrie. Deze exploiteerde het plaatselijke zand als grondstof. DaardoorontstondendeKempenseMeren,tennoordenvanhetprojectgebied.Dezewerdenvanafhetmidden van de 20ste eeuw een belangrijke toerisEsche trekpleister. De aanleg van een golgerrein onmiddellijk ten noorden van het projectgebied kadert in de verder uitbouw van de toerisEsche infrastructuur rond de Kempense Meren. In minder dan 200 jaar Ejd werd het eeuwenoude landschap getypeerd door uitgestrekte heidegebiedenmetmoerassigezonescompleetgewijzigd. WelkeevoluAekendehetgebruikvanhetterrein? DekaartvanhetHertogdomBrabantvanJacobvanDeventermaaktduidelijkdatmidden16deeeuwerinde omgeving van het projectgebied geen gegroepeerde bewoning was. Dit heeg ongetwijfeld te maken met de ligging van het projectgebied in het grensgebied tussen het Hertogdom Brabant, het Prinsbisdom Luik en de RepubliekderZevenVerenigdeNederlanden,waarvoortdurendbetwisEngwasoverdegrenzen. DeFerrariskaartisdeoudstebeschikbarebrondieinformaEebiedtoverhetgebruikvanhetprojectgebied.Het terrein is te situeren in een uitgestrekt heidegebied met daarin onmiddellijk ten oosten en ten zuiden moerassigezonesindebuurtvandewaterlopen. Opdetopografischekaartvan1872ishetterreinbeplantmetbomen. Tussendeopmaakvandetopografischekaartenvan1872en1939werdendriegreppels/slotengegraveninhet kader van een systeem van wateringen zodat het projectgebied als hooiland of voor bosbouw zou kunnen wordengebruikt.Dezezulleninhetkadervandegeplandeverkavelingbewaardblijven. Opdeluchooto’svan1971en1979-1990ishetprojectgebiedingebruikalsgrasland. Sinds de opnames van de luchooto’s 2000-2003 ligt het projectgebied braak in afwachEng van bebouwing. Tussendeopnamesvan1979-1990en2000-2003werddestraatMoerhoekaangelegd,werdentenzuidenvan hetprojectgebieddegrondenverkaveldenverschenenreedsdeeerstehuizen. Het zuidelijk gedeelte van het terrein wordt momenteel gebruikt als cross-terrein voor moto’s of mountainbikes. Opbasisvanhetgekendegebruikvanhetterreinwerdendriezonesalsverstoordafgebakend:hettracévande greppel die van noord naar zuid midden door het projectgebied werd gegraven op de overgang van de 19de naarde20steeeuw,dewegenisdiealskeerpuntfungeertopheteindevanhetreedsaangelegdedeelvande straatMoerhoekendezuidoostelijkezonevanhetprojectgebieddiegebruiktwordtalscrossparcours. Watisdeimpactvandegeplandewerkenophetbodemarchief? Hetterreinisvolledigonbebouwd.Dedriegreppelszullenbehoudenblijven.Opdenoordelijkehelgvanhet projectgebied en centraal rond de greppel die van noord naar zuid het terrein in twee verdeeld, staan hoogstammigebomen.Debestaandebebossingisjongerdan22jaarendientniettewordengecompenseerd. Hetverwijderenvandebegroeiingvereisteenkapvergunning.Enkeleenzomereikopdeoostelijkegrensvan hetprojectgebiedzalnietmogenwordengekapt. Het projectgebied zal opgedeeld worden in 21 kavels. De woningen zullen volgens het verkavelingsontwerp ingeplant worden aan weerszijden van een centrale wegenis. In het verkalingsdossier zijn geen woningen opgenomen. Na goedkeuring van de verkaveling kan elke eigenaar van een perceel een aparte stedenbouwkundigeaanvraagindienen.Deverkavelingsvoorwaardensluitenhetgravenvaneenkelderonder de woningen niet uit. Op het centrale gedeelte zal een weg aangelegd worden die aansluit op de reeds Fodio projectcode2016J248 28 Fig.26Syntheseplan:CAIpolygonenengebeurtenissenseptember2016,VHAWaterlopen2016enbodemkaartinoverlay opdeFerrariskaart©cai.erfgoed.net,DOV&Geopunt Fig.27Syntheseplan:aaakeningvangekendeverstoringenversushetGRB.©Geopunt Fodio projectcode2016J248 29 bestaandeweg“Moerhoek”.Dewegeniswordgefundeerdtot-0,8m-mV.OnderdewegeniszullendeRWAen DWArioleringaangelegdworden.Dezonevoordenutsleidingenbereikteenverstoringsdieptevan1,2m-mV. Ophetoostelijkedeelvanhetterreinistevenseenondergrondsbufferbekkenindevormvaneenbetonnen keldervoorzien.Hetbetonnenbekkenwordtbedektmetaardeendeonderkantvandeondervloerbereikteen dieptevan2,05m-mV. Erwordtgeenverderarcheologischonderzoekaanbevolen.Deafweginghiervoorisgebaseerdopdevolgende argumenten: - geziendebodemgesteldheidvanhetprojectgebied,nabezandbodemsdieindewinterwaterverzadigdzijn,is het projectgebied niet geschikt voor landbouw tenzij de waterhuishouding van de bodem gecontroleerd wordt.Deaanlegvangreppelsinhetkadervanhetgebruikvandeheidealsbouwland(gras/bos)vondplaats opdeovergangvande19denaarde20steeeuw.Dehogegrondwaterstandenindewintermakenhetgebied ookongeschiktvoorpermanentebewoninginhetverleden. - verschillende acEviteiten die in het verleden op het projectgebied plaats vonden, hebben de bodem plaatselijk verstoord: het gebruik van het zuidelijk deel als crossterrein, de aanleg van het keerpunt op het eindevandewegenisvandeMoerhoek,hetgravenvaneenontwateringsgrachtenhetaanplantenenrooien vanbostussen1872en1939. - uit het historisch kaartmateriaal komt geen gebruik van de bodem in de nieuwe Ejd en nieuwste Ejd naar voor dat archeologisch onderzoek noodzakelijk maakt. Het gebied was eeuwenlang heidegebied, gebruikt voorhetverzamelenvanstrooiselvoordestalenhetweidenvanschapen.Ditgrondgebruikleiddevaaktot erosieenverstuiving. - archeologischproefsleuvenonderzoekindeomgevingoptweelocaEesmeteenvergelijkbaretopografische ligging, die deel uitmaakten van hetzelfde heidegebied in de 18de eeuw, en met een zandbodem die één vochbrapdrogerisdandievanhetprojectgebied,leverdengeenarcheologischevindplaatsenop. - deomgevingwasinhetverledendunbevolktdoordenabijheidvandehistorischegrensvanhetHertogdom BrabantmethetPrins-BisdomLuikendeRepubliekderZevenVerenigdeNederlanden. Omwille van de bodemgesteldheid, het grondgebruik en het gebrek aan archeologische waarden in de omgeving,ondanksgevoerdonderzoek,wordthetarcheologischpotenEeelvanhetprojectgebiedalszeerlaag ingeschat. Archeologisch onderzoek met ingreep in de bodem wordt omwille van het evenwicht tussen de onderzoeksinspanningendeteverwachtenresultatendaaromnietaanbevolen. Fodio projectcode2016J248 30 1.2.5Samenva[nggespecialiseerdpubliek zie1.2.4 1.2.6Samenva[ngniet-gespecialiseerdpubliek Het projectgebied ligt tussen Mol en Lommel in de Antwerpse Kempen. Het was eeuwenlang heidegebied, gebruikt voor het verzamelen van strooisel voor de stal en het weiden van schapen. Dit grondgebruik leidde vaak tot erosie en verstuiving. Bij archeologisch onderzoek ten westen van het projectgebied werden enkel recentesporenaangetroffen.Indenabijheidzijngeenarcheologischevindplaatsengekend.Opgrotereafstand tenzuidenvanhetprojectgebiedwerdeninhetbeginvandetwinEgsteeeuwwellossevondstengedaanuithet Mesolithicum en Neolithicum. Deze vindplaatsen bevinden zich, in tegenstelling tot het projectgebied, in de onmiddellijkenabijheidvandewaterlopen. Het projectgebied kende in de nieuwe Ejd en nieuwste Ejd geen bodemgebruik dat archeologisch onderzoek noodzakelijkmaakt.Omwillevandehogegrondwaterstandindewinterwashetterreinooknietgeschiktvoor permanente bewoning in het verleden. Bovendien was de omgeving dunbevolkt door de nabijheid van de historischegrensvanhetHertogdomBrabantmethetPrins-BisdomLuikendeRepubliekderZevenVerenigde Nederlanden. Omwillevandeligging,debodem,hetgrondgebruikendegekendearcheologischewaardenindenabijheid, wordthetarcheologischpotenEeelalszeerlaagingeschat.OpbasisvandeverzameldeinformaEewordtgeen verderarcheologischvooronderzoekaanbevolen. Fodio projectcode2016J248 31 Bibliografie UitgegevenBronnen BEERTENK.2006.ToelichAngbijdeQuartairgeologischeKaart,kaartblad17Mol,Leuven. DONDEYNES.,VANIERSCHOTL.,LANGOHRR.,VANRANSTE.enDECKERSJ.,2015.Degrotebodemgroepenvan Vlaanderen:Kenmerkenvande“ReferenceSoilGroups”volgenshetinternaAonaleclassificaAesysteemWorld ReferenceBase,KULeuven&UniversiteitGentinopdrachtvanVlaamseoverheid,DepartementLeefmilieu, NatuurenEnergie,AfdelingLandenBodembescherming,Ondergrond,NatuurlijkeRijkdommen. VANRANSTE.&SYSD.2000.EenduidigelegendevoordedigitalebodemkaartvanVlaanderen,Gent. DigitaleBronnen AGENTSCHAPONROERENDERFGOED AgentschapOnroerendErfgoed,Mol,InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/ erfgoedobjecten/121749,2016.(geraadpleegdop8november2016) AgentschapOnroerendErfgoed,Rauw,InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/ erfgoedobjecten/121786,2016.(geraadpleegdop8november2016) AgentschapOnroerendErfgoed,Wezel(Mol),InventarisOnroerendErfgoed[online],hbps://id.erfgoed.net/ erfgoedobjecten/121788,2016.(geraadpleegdop8november2016) AGIV.AGENTSCHAPVOORGEOGRAFISCHEINFORMATIEVLAANDEREN hbps://www.agiv.be BODEMVERKENNER hbps://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=public- bodemverkenner#ModulePage CARTESIUS hbp://www.cartesius.be CARTOWEB-NGI www.cartoweb.be CENTRAALARCHEOLOGISCHEINVENTARIS cai.erfgoed.netenhbp://geovlaanderen.gisvlaanderen.be/geo-vlaanderen/cai/ DATABANKONDERGRONDVLAANDEREN hbps://dov.vlaanderen.be/dovweb/html/index.html GEMEENTEMOL hbp://www.gemeentemol.be/product/804/historische-feiten hbp://www.gemeentemol.be/product/809/middeleeuwse-voorrechten GEOPORTAAL Fodio projectcode2016J248 32 hbps://geo.onroerenderfgoed.be GEOPUNTVLAANDEREN hbp://www.geopunt.be/kaart KONINKLIJKEBIBLIOTHEEKVANBELGIË hbp://www.kbr.be/ Fodio projectcode2016J248 33 Figuren Fig.1 SitueringvanhetprojectgebiedophetGrootReferenEebestand.©Geopunt Fig.2 Situeringvanhetprojectgebieddetopografischekaart1:10.000.©NGI Fig.3 Situeringvanhetprojectgebieddeorthofotomozaïekgrootschaligwinter2013-2015.©Geopunt Vlaanderen Fig.4 PLAN5Verkavelingsontwerpopmaaiveldhoogte.©pedarchitecten Fig.5 PLAN6Rioleringsplan©pedarchitecten Fig.6 PLAN19.Snedesdoorheenhetbufferbekken,dewegenisendeontwateringsgreppel©pedarchitecten Fig.7 PLAN3.Hoogteprofielvanhetterreinvannoordnaarzuid.©GeopuntVlaanderen07-11-2016 Fig.8 SitueringvanhetonderzoeksgebiedophetDHMLIDAR_DHMV_II_DTM_RAS_1M.©Geopunt Vlaanderen Fig.9 SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdeterEairgeologischekaart©DOV Fig.10SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdebodemkaartvolgensBelgischeClassificaEe.©DOV Fig.11Situeringvanhetonderzoeksgebiedopdequartairgeologischekaart.©DOV Fig.12Hetonderzoeksgebiedopdebodembedekkingskaartopname2012.©Geopunt Fig.13Hetonderzoeksgebiedopdebodemerosiekaartperperceel2016.©Geopunt Fig.14FOTO5DestreekrondMolenLommelopdekaartvanhetHertogdomBrabantvanJacobvanDeventer (1536-1558).Derodecirkelgeegeenbenaderendesitueringvanhetprojectgebied.©Koninklijke BibliotheekvanBelgiëhbp://uurl.kbr.be/1044397 Fig.15SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdeFerrariskaart(1771-1778).©NGI Fig.16SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdedetailplannenvandeAtlasderBuurtwegen(ca.1840).© Geopunt Fig.17SitueringvanhetonderzoeksgebiedopdetopografischekaartVandermaelen1846-1854.©Geopunt Fig.18Situeringonderzoeksgebiedoptopografischekaartvan1872.©NGI Fig.19Situeringonderzoeksgebiedoptopografischekaartvan1939.©NGI Fig.20Orthofotomozaïekkleinschaligzomer1971.©Geopunt Fig.21Orthofotomozaïekkleinschaligzomer1979-1990.©Geopunt Fig.22Orthofotomozaïekmiddenschaligwinter2000-2003.©Geopunt Fig.23Orthofotomozaïekmiddenschaligwinter2015.©Geopunt Fig.24Hetteonderzoekengebiedop13november2016.©Fodio Fig.25SitueringvanhetonderzoeksgebiedtenopzichtevandepolygonenvanhetCAItoestandseptember 2016inoverlayophetGrootReferenEeBestand.©cai.erfgoed.netenGeopuntVlaanderen Fig.26Syntheseplan:CAIpolygonenengebeurtenissenseptember2016,VHAWaterlopen2016enbodemkaart inoverlayopdeFerrariskaart©cai.erfgoed.net,DOV&Geopunt Fig.27Syntheseplan:aaakeningvangekendeverstoringenversushetGRB.©Geopunt Fodio projectcode2016J248 34 ArcheologischeperiodesinVlaanderen Periode steentijd Datering paleolithicum mesolithicum neolithicum metaaltijden bronstijd ijzertijd Romeinse3tijd middeleeuwen vroeg3(oud) midden laat3(jong) finaal vroeg tot33300.0003BP 300.0003;335.0003BP 35.0003;314.0003BP vanaf314.00033BP vanaf395003v.3Chr. midden 38ste3millennium3v.3Chr. laat 7de3en36de3millennium3v.3Chr. finaal vroeg3 midden laat finaal vroeg midden laat vroeg midden laat3 35 3millenium3v.3Chr. 53003;344003v.3Chr. 44003;337003v.3Chr. 37003;330003v.3Chr. 30003;320003v.3Chr. 20003;318003v.3Chr. 18003;311003v.3Chr. 11003;38003v.3Chr. 8003;350033v.3Chr 5003;325033v.3Chr na325033v.3Chr vroeg 1 3eeuw midden 2de3en33de3eeuw laat 4de3eeuw vroeg 5 3tot39 3eeuw de ste de de volle de de 10 3tot312 3eeuw de 13 3tot315de3eeuw laat nieuwe3tijd 16de3tot318de3eeuw nieuwste3tijd 19 3en320 3eeuw de ste Dit3chronologisch3kader3is3bedoeld3ter3oriëntatie.3Er3werd3gekozen3voor3algemene3tijdvakken3om3niet3de3indruk3te3wekken3dat3culturen3 in3kalenderjaren3kunnen3worden3gevat.3De3jaren3voor310.0003BP3zijn3uitgedrukt3in3'jaren3geleden'3of3jaren3BP3(before3present3=31950).3 De3jaren3na310.0003BP3zijn3uitgedrukt3in3jaren3voor3of3na3Chr. Fodio projectcode2016J248 35 Bijlagen 2016J248 Fotolijst nr. Foto Type vervaardiging onderwerp bron 1 Luchtfoto winter 2013-2015 digitaal situering projectgebied geografische rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen 2 Luchtfoto winter 2000-2003 digitaal situering projectgebied geografische rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen 3 Luchtfoto zomer 1971 digitaal situering projectgebied geografische rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen 4 Luchtfoto zomer 1979-1990 digitaal situering projectgebied geografische rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen 5 Kaart van het hertogdom Brabant van Jacob analoog Van Deventer 1536-1558 situering projectgebied © Koninklijke Bibliotheek van België. http:// uurl.kbr.be/1044397 6 Terreinbezoek 13-11-2016: verbost gebied noord. digitaal situering projectgebied © fodio 7 Terreinbezoek 13-11-2016: verbost gebied noord-west. digitaal situering projectgebied © fodio 8 Terreinbezoek 13-11-2016: verbost gebied en ontwateringsgreppel centraal. digitaal situering projectgebied © fodio 9 Terreinbezoek 13-11-2016: zicht van noord naar zuid op de oostelijke terreinhelft. digitaal situering projectgebied © fodio 10 Terreinbezoek 13-11-2016: bodemgesteldheid zuidelijk deel terrein. digitaal situering projectgebied © fodio 11 Terreinbezoek 13-11-2016: zuidelijk deel in gebruik als crossterrein digitaal situering projectgebied © fodio 12 Terreinbezoek 13-11-2016: grondwaterstand op het einde van een uitzonderlijk droge herfst. digitaal situering projectgebied © fodio 13 Terreinbezoek 13-11-2016: zuidelijk deel in gebruik als crossterrein. digitaal situering projectgebied © fodio 14 Luchtfoto winter 2015 digitaal situering projectgebied geografische rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen 1 Fodio projectcode2016J248 Fodio Topografische kaart Groot Referentie Bestand Doorsnede Digitaal Hoogtemodel bouwplan bouwplan Tertiairgeologische kaart Quartairgeologische kaart Bodemkaart Bodemerosiekaart Bodembedekkingskaart Historische kaart Historische kaart Historische kaart CAI-kaart Historische kaart Historische kaart Syntheseplan Bouwplan Syntheseplan 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Type plan 1 nr. Plan 1939 1873 april 2016 ca. 1846 afbakening verstoorde zones versus GRB snedes doorheen bufferbekken en wegenis onbekend onbekend CAI, Bodemkaart en VHA waterlopen 2016 in 1771-1778/ overlay op de Ferrariskaart onbekend Topografische kaart Topografische kaart CAI vondstlocaties Buurtwegen 1846-1854 1771-1778 Ferrariskaart - Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik Vandermaelen 2012 2016 onbekend onbekend tussen 1998 en 2001 onbekend onbekend onbekend onbekend onbekend onbekend ontwerp datum situering projectgebied situering projectgebied bodemkaart volgens Belgische Classificatie situering projectgebied situering projectgebied rioleringsplan inplanting nieuwbouw maaiveldhoogte DHM LIDAR_DHMV_II_DTM_RAS_1M Profiel Terrein situering projectgebied situering projectgebied Onderwerp Projectcode 2016J248 Plannenlijst 1:1 1:1 1:1 1 1:20.000 1:20.000 1:1 1:3.000 1:20.000 onbekend 1:5.000 1:150.000 onbekend 1:50.000 1:50.000 1:1 1:1 onbekend 1:20.000 1:1 1:1 schaal ontwerp digitaal digitaal analoog/ digitaal analoog analoog digitaal analoog analoog analoog digitaal digitaal digitaal analoog analoog digitaal digitaal digitaal digitaal digitaal digitaal aanmaakwijze 06-12-2016 06-12-2016 05-12-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 07-11-2016 02-11-2016 02-11-2016 02-11-2016 02-11-2016 08-11-2016 02-11-2016 02-11-2016 02-11-2016 aanmaakdatum © geopunt & Fodio ©pedarchitecten cai.erfgoed.net, Databank Ondergrond Vlaanderen & Geopunt Vlaanderen cartesius.be cartesius.be cai.erfgoed.net gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen: de analoge atlassen (overzichtsplannen, detailplannen)werden ingescand aan 300 dpi waarbij de kleurechtheid zoveel mogelijk bewaard werd. De beelden werden bij benadering gegeorefereerd t.o.v. het Lambert 72coördinaatstelsel(affiene transformatie), vervolgens uitgeknipt op basis van plancontour en tenslotte geassembleerd (gemozaïkeerd) tot een overzicht van overzichtsplannen en detailplannen voor heel Vlaanderen. gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen: gescande Ferrariskaart, exemplaar KBR. De kaarten werden gegeorefereerd in september 2013 op de toen meest recente versie van het GRB. gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen Databank Ondergrond Vlaanderen Databank Ondergrond Vlaanderen Databank Ondergrond Vlaanderen ©pedarchitecten ©pedarchitecten ©AGIV gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen gegeorefereerde rasterdataset ©Geopunt Vlaanderen cartoweb.be V1.1 ©NGI geraadpleegde versie 36 projectcode2016J248
