Darmonderzoek of coloscopie: wie, wanneer, waarom en hoe!

Darmonderzoek of coloscopie: wie,
wanneer, waarom en hoe!
Karen Geboes
26 maart 2015
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
• Klinisch verloop van darmkanker
• Impact coloscopie
Bij wie, wanneer, waarom?
Maar vooral: hoe?
Voorbereiding onderzoek
Mogelijkheden bij coloscopie
Nabespreking en opvolging
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
2
Darmkanker komt frekwent voor
Kankerregister 2008
Derde meest frekwente tumor voor man
Tweede meest frekwente tumor voor vrouw
Jaarlijks in Vlaanderen : 5207 nieuwe gevallen
2° meest frekwent overlijden door tumor bij man
3° meest frekwent overlijden door tumor bij vrouw
Jaarlijks in Vlaanderen : 1717 overlijdens
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
3
T stadium = groei doorheen de wand
N stadium = aantasting lymfeklieren
M stadium = uitzaaiing
Biopsie:
adenocarcinoom
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
4
Waarom vaak slecht verloop?
Omwille van late diagnose
Meer kans op genezing
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
5
Alarmsymptomen
-
Bloedverlies in stoelgang
Veranderd stoelgangspatroon sinds 6 tal weken
Vals gevoel van defaecatiedrang
Onverklaarde anemie
Onverklaarde buikpijn
Tekens van ijzerverlies
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
6
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
7
En gekende precancereuze letsels: poliepen/adenomen
Doorbraak door basale membraan  Tis  T1
Adenoma – carcinoma sequens > 10 jaar
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
8
Primaire preventie
Maatregelen om vorming poliepen te voorkomen
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
9
Primaire preventie
Gezonde levenswijze
Normaal lichaamsgewicht
Voldoende lichaamsbeweging/sport
Beperkte inname van alcohol
Aanbevolen : maximum 500 g rood vlees per week
Aanbevolen : vezelrijke voeding
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
10
Secundaire preventie
Maatregelen om poliepen weg te halen voor kanker ontstaat
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
11
Dikke darmkanker is zeer geschikt voor
screeningsonderzoek
•
•
•
•
Zeer frekwente tumor – toename wordt verwacht
Voorloper gekend : adenomateuse poliep
Langzame progressie tot kanker : 10 tot 15 jaar
Verwijdering van voorloper of behandeling van zeer
vroegtijdige kanker leidt tot genezing
• iFOBt om te zien wie hoge kans op poliepen heeft en dus
coloscopie nodig heeft
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
12
Maar…
Genetische syndromen
Familiale kanker
Ziektes met verhoogd risico
(bv.inflammatoire darmziektes)
Dus… als u een verhoogd
risico hebt om poliepen te
hebben  meteen
coloscopie
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
13
Familiale voorgeschiedenis:
 HNPCC
 FAP
Maar ook ‘familiale colonkanker’
• 10% van volwassenen heeft familielid met CRC
• 25% van patienten met tumor heeft familielid met CRC
 Geen iFOBT maar coloscopie
 Aangepast interval want sneller overgang adenoma-carcinoma
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
14
Wie, wanneer, waarom?
-
Mensen met positieve iFOBt
Mensen met familiaal risico of voorbeschikkende ziekte
Mensen met symptomen
-
Algemene bevolking: screening boven 50 jaar
Hoger risico: afhankelijk van presentatie in familie,…
Frekwentie van herhaling: afhankelijk van bevindingen
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
15
Coloscopie:
herkennen en verwijderen van poliepen
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
16
Coloscopie:
belang van darmvoorbereiding
scoren van darmvoorbereiding maakt deel uit van verslag
 kan surveillance interval veranderen
zeer goed
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
ondermaats
17
Belang van een goede darmvoorbereiding
Niveau van voorbereiding ~ kwaliteit van coloscopie
Duur van het onderzoek
Poliepdetectie
Slechte darmvoorbereiding leidt tot
25% ↓ gevonden poliepen
10% ↑ coloscopieën
20% ↑ totale kost
Ongemakken van darmlavage
Aanvaardbaarheid / implementatie screeningsprogramma’s
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
18
ERWTEN
X
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
APPEL
X
Vezelarm = goed gebakken/gekookt vlees, eieren, wit brood, witte rijst,
pasta, geen zaadjes/schillen
19
Type darmvoorbereiding
• ESGE-guideline:
 4 liter PEG-oplossing verdeeld over twee dagen (2L/2L of 3L/1L)
Dag vóór
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
Dag van coloscopie
20
Type darmvoorbereiding
• ESGE-guideline:
 Ander waardig alternatief:
 Twee liter PEG+ascorbinezuur verdeeld over twee dagen
 Met telkens één extra liter water
Dag vóór
1L H2O
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
Dag van coloscopie
1L H2O
21
Type darmvoorbereiding
• ESGE-guideline:
 Ander waardig alternatief:
 Natriumpicosulfaat + magnesiumcitraat (Picoprep®)
 Met telkens twee liter water
Dag vóór
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
Dag van coloscopie
1,5 - 2L H2O
1,5 - 2L H2O
22
Timing
• Interval tussen laatste dosis darmvoorbereiding
en coloscopie wordt best korter gehouden dan 8
uur
• Met elk additioneel extra uur 10% minder kans op
goede darmvoorbereiding
Siddiqui et al. GIE 2009
Cash DB, DDW 2013
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
23
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
24
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
25
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
26
Waarom consultatie na coloscopie met poliepresectie?
Interval naar volgend onderzoek
is afhankelijk van:
Aantal en grootte
MICROSCOPISCHE KARAKTERISTIEKEN
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
27
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
28
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
29
Bevolkingsscreening
 Wij betalen allemaal voor berichtgeving, onderzoek, daaruit
volgende onderzoeken, complicaties
 Resultaat moet zijn: minder doden door tumoren en minder
grote ziekenhuiskosten door tumoren
Genoeg mensen moeten deelnemen
Juiste mensen moeten deelnemen
Niet één onderzoek, maar ook herhaling
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
30
Deelname in Vlaanderen is goed maar kan beter.
Het feit dat 48,7 % van de mensen die waren uitgenodigd voor deze
opsporingstest, heeft deelgenomen is een goed resultaat voor het eerste jaar
dat dergelijke screening door de overheid werd georganiseerd. Maar het
betekent natuurlijk ook dat de helft van de uitgenodigde mensen niet heeft
gereageerd en dat is jammer.
In het Franstalig landsgedeelte begon men met deze systematische screening
in 2009. Er werd een uitnodiging gestuurd naar alle mensen tussen 50 en 74
jaar om naar hun huisarts te gaan en daar een gelijkaardige test als in
Vlaanderen te krijgen. Die test is zonder gevaar, gratis en doeltreffend. Maar
spijtig genoeg heeft slechts 10% van de mensen eraan deelgenomen.
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
31
Qui peut bénéficier du dépistage organisé de la FWB ?
Le dépistage du cancer de l’intestin par recherche de sang occulte (invisible à
l’œil nu) dans les selles est conseillé, et proposé, aux femmes et aux hommes
âgés de 50 à 74ans de la Région wallonne et de la Région de Bruxellescapitale.
Pour ces personnes, le test est gratuit et seule la consultation auprès du
médecin généraliste est à payer.
Comment bénéficier du programme de dépistage ?
En répondant à l’invitation à participer au Programme de dépistage
Si vous habitez en Région wallonne ou dans la Région de Bruxelles-Capitale,
le Centre communautaire de référence pour le dépistage des cancers vous
enverra tous les deux ans un courrier personnalisé vous invitant à consulter
votre médecin généraliste afin de bénéficier du dépistage du cancer colorectal.
Vous recevrez cette invitation durant le mois de votre anniversaire, au cours
d’une année paire si vous êtes né un jour impair ou au cours d’une année
impaire si vous êtes né un jour pair.
Si votre test est « négatif », c’est-à-dire qu’il ne présente pas d’anomalie, vous
serez réinvité deux ans plus tard.
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
32
www.bevolkingsonderzoek.be/dikkedarmkanker
Bevolkingsonderzoek dikkedarmkanker
Welkom op de site van het bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker.
Op deze website vindt u alle informatie over het bevolkingsonderzoek naar
dikkedarmkanker en hoe u - door deelname aan dit bevolkingsonderzoek
dikkedarmkanker vroegtijdig kunt opsporen.
Elk jaar krijgen meer dan 5.000 mensen in Vlaanderen dikkedarmkanker.
Jaarlijks sterven er ongeveer 1.750 mensen aan.
…
Uitnodiging bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker
Selecteer hier uw geboortejaar om na te gaan of u zal uitgenodigd worden voor
dit onderzoek en wanneer u deze uitnodiging zal ontvangen.
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
33
www.stopdarmkanker.be
Opgelet: voor de gratis test moet u wachten op uw uitnodiging.
In 2013 ontvangen mannen en vrouwen die 66, 68, 70, 72 en 74 jaar worden, een
uitnodiging en de test.
In 2014 krijgen mannen en vrouwen die in dat jaar diezelfde leeftijd bereiken,
rond hun verjaardag een uitnodiging. Bij die groep zitten dan ook de 56, 58, 60,
62 en 64-jarigen…. Indien een persoon al wil deelnemen – maar pas uitgenodigd
zal worden in bijvoorbeeld 2014 of 2015 – kan hij uitnodiging (en gratis deelname)
afwachten of contact opnemen met huisarts. De huisarts kan – indien patiënt dit
wenst – wel een stoelgangtest laten uitvoeren, maar deze is dan niet gratis.
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
34
Conclusies
• Colonkanker komt frekwent voor
• Colonkanker wordt laat ontdekt, heeft in een laat stadium
een beperkte prognose en geeft daarom aanleiding tot een
hoge mortaliteit
• Primaire preventie = levensstijl
• De voorlopers van darmkanker (poliepen) zijn goed te
herkennen en kunnen verwijderd worden bij coloscopie (of
minimale chirurgie) = secundaire preventie
• Coloscopie als eerste screeningsonderzoek is niet kosteneffectief in de algemene bevolking  kost van onderzoek,
eventuele complicaties, participatiegraad
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
35
Conclusies
• iFOBT als screening om te bepalen wie coloscopie nodig heeft
Verwacht resultaat : vermindering van sterftecijfer met 16 %
(of 23 % bij mensen die zich effectief laten screenen)
Pas op:
- Identificeren risico-populatie
- Screening ~ herhalen van onderzoek (iFOBt of coloscopie)
- Telkens bijstellen kennis binnen families
Coloscopie kan enkel goed gebeuren bij goede voorbereiding!!!
© 2011 Universitair Ziekenhuis Gent
36