Circulaire economie: hoe zorgen we ervoor dat dit

Artikel
Circulaire economie: hoe zorgen
we ervoor dat dit meer is dan een
vergadertafel van sloophout?
Het gedachtegoed van de circulaire economie: herbruikbaarheid van producten en
grondstoffen maximaliseren en waardevernietiging minimaliseren. De werkelijke uitdaging is echter veel breder dan het technische vraagstuk van het hergebruik van materialen en het verminderen van afval. Er gaan nou eenmaal materialen stuk en soms willen
we eens wat anders. Daarnaast krijgen we niet altijd de kans om vanaf nul te beginnen.
Facility managers hebben meestal te maken met bestaande situaties. Veel keuzes zijn
dan al gemaakt. Hoe kan facility management dan bijdragen aan een circulaire economie
in deze weerbarstige werkelijkheid? Hoe matchen we onze wens naar mooier, beter en
innovatiever met de wens naar hergebruik en minder afval?
Auteur: Hanneke van Schijndel
Het antwoord ligt niet in technologie, materialen of afval-
standaard leaseauto plaatsmaakt voor innovatieve mobili-
scheiding. Het antwoord ligt in een verandering in focus. Fo-
teitsregelingen, waarmee autodelen en treinreizen wordt
cus op samenwerking, focus op de lange termijn en focus op
gestimuleerd. Op het vlak van huisvesting zien we steeds
het gebruik. Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor alle
meer de voordelen van werkplekdelen. Niet alleen om
partijen die zich bezighouden met de gebouwde omgeving.
ruimte en dus kosten te besparen, maar ook om ontmoe-
Focus op gebruik
ting en samenwerking te stimuleren. Dit alles is onderdeel
van een circulaire economie waarbij eerst wordt nage-
In essentie is de eerste stap van de verandering de focus
dacht over of de noodzaak tot gebruik ook een noodzaak
op gebruik. Het gaat niet meer om eigenaarschap, maar
tot eigendom is.
om slechts te gebruiken wat nodig is. Deze verandering in
94
focus is zichtbaar op vele vlakken; initiatieven als auto-
Focus op gebruik betekent dus in eerste instantie dat als een
delen met Greenwheels of samen rijden met BlaBlaCar
organisatie een product nodig heeft, dit product niet per
zorgen voor een verminderde noodzaak tot het zelf hebben
definitie in eigendom moet zijn. In essentie is het circulaire
van een auto. Bij organisaties zien we steeds vaker dat de
gedachtegoed; hebben we het product wel echt nodig? En
we
Hergeb
rui
en
ak
Gebr ken
ui
e
rk
n
La
ermijn
et
ng
M
n
ke
Essentie van circulaire economie
Verandering in focus
Samen
Traditioneel duurzaamheid
Materialen
Gebruik
Figuur 1. Verandering in focus
hoe vaak dan? Kunnen we het wellicht lenen, huren of is er
een alternatief product dat geschikt is dat we al in ons bezit
Innovatieve bedrijven omarmen het circulaire gedachte-
hebben? Mocht er dan toch gekozen worden voor eigendom
goed en zijn bezig met hoog innovatieve ontwikkelingen
dan is het van belang om zoveel mogelijk hergebruikte mate-
om producten circulair te maken. Recent in het nieuws
rialen toe te passen. Als het meubilair een gedateerd uiter-
bijvoorbeeld de zojuist gelanceerde schoenen van
lijk heeft maar nog prima functioneert, kan gedacht worden
Adidas die gemaakt zijn van plastic uit de oceaan. Ook
aan hergebruik van onderdelen ervan. Door herstoffering van
in de gebouwde omgeving zijn er diverse voorbeelden.
een vergaderstoel kan het onderstel bewaard blijven. Nog
Met name in meubilair zien we een groeiend aanbod
een stap verder is dat facility managers zich ook richten op
van circulaire producten. Gispen timmert goed aan de
het leven nadat het meubilair wordt afgedankt. Er zijn legio
weg door niet alleen veel hergebruikte materialen te
bedrijven die graag tweedehands meubilair overnemen.
gebruiken in haar producten, maar ook om producten te
verhuren, in plaats van te verkopen.
delijkheden waar circulaire vraagstukken spelen op het
nier. Binnen de facilitaire wereld betekent dit bijvoorbeeld
gebied van gebruik van materialen en producten. Hoe kan ik
dat leveranciers eerder aan tafel zitten om samen tot een
de eindgebruiker ervoor laten zorgen dat hij alleen datgene
goede dienstverlening te kunnen komen. De facility manager
gebruikt wat ook daadwerkelijk nodig is? Welke systemen
schrijft niet voor hoe het onderhoud exact moet worden
heb ik nodig om bijvoorbeeld papiergebruik terug te dringen?
uitgevoerd (‘jaarlijks alle verlichtingsbronnen vervangen’),
Moet elk plakje kaas in het restaurant echt ingepakt zijn in
maar wat het eindresultaat moet zijn (‘verlichting: 450 lux
een stukje plastic? Een bewuste afweging op alle aspecten
op de werkplek’). Het is dan aan de expert om hier op een
kan leiden tot een aanzienlijke vermindering van gebruik.
juiste manier aan te voldoen. Nog een stap verder in de
Focus op samenwerking
circulaire gedachte is vervolgens om de lampen niet meer te
kopen, maar licht als dienstverlening af te nemen. Op diver-
Gebruik maken van elkaars krachten zorgt er in essentie
se vlakken zien we hierin ontwikkelingen, zoals materialen-
voor dat de juiste middelen worden ingezet op de juiste ma-
paspoorten en gehuurd meubilair. Dit vraagt een nauwe vorm
Bijlagen en
Circulair
| Deelmarkten
inclusief facility management
De facility manager heeft een breed palet aan verantwoor-
95
van samenwerking met de leverancier. Niet alleen moet de
Immers; je gaat een lange termijn commitment aan om het
leverancier zich committeren aan het terugnemen van haar
product te gebruiken.
producten én afspraken maken over wat er vervolgens met
die producten gebeurt, maar dit vergt ook aandacht en zorg
Focus op lange termijn
van de gebruikers. Een lange termijn samenwerking dus, die
De huidige economie is gericht op de korte termijn; produc-
de hele cyclus van een product beslaat.
ten gaan steeds minder lang mee. Technologie, met name
Op welke manier heeft dit impact op de facility manager?
ICT, gaat zo snel dat laptops en desktops binnen 3-5 jaar ver-
Dit vraagt andere contracten, andere afspraken, maar ook
ouderd zijn. Maar ook leveranciers richten zich niet meer op
groter vertrouwen in elkaar en elkaars product. Het vraagt
duurzaamheid van een product. Immers; hoe vaker iemand
om co-creatie, waarbij de leverancier wordt uitgedaagd
een nieuw product nodig heeft, hoe meer de leverancier kan
om betere producten te maken. Immers; een product dat
verkopen. De focus op lange termijn is dus bij zowel produ-
minder vaak stuk gaat, is nu ook in het voordeel van de
cent als gebruiker naar de achtergrond verschoven. Hierdoor
leverancier. Maar het vraagt ook om een aangescherpte visie
groeit de afvalberg en is de vraag naar nieuwe producten
van de gebruiker wat nu écht de essentie is van het gebruik.
ongekend hoog. Circulaire economie vraagt om een verandering van mindset; hierbij komen de focus op gebruik en
samenwerking bij elkaar. Een leverancier zal beter moeten
Twynstra Gudde is betrokken bij diverse vraagstukken
nadenken over de duurzaamheid van een product. Hoe kan
over lange termijn samenwerking op het gebied van on-
ik ervoor zorgen dat mijn product of onderdelen daarvan
derhoud en afvalverwerking. Beide onderwerpen hebben
langer meegaan? En op welke manier levert mij dit ook
als overeenkomst dat het niet de core business van het
een voordeel op? Verdienmodellen moeten veranderen om
bedrijf is en dat daarom uitbesteding en ‘ontzorgen’
een verandering in de consumptiemaatschappij te kunnen
hoog op de agenda staat. Door een lange termijn samen-
maken. Gebruikers (en dus ook facility managers) moeten
werking aan te gaan met een organisatie die hier wel
zich richten op Total Cost of Ownership (TCO) en niet alleen
in gespecialiseerd is, kan een stap verder gezet worden
op de laagste investering, om zo betere producten te kunnen
en komen duurzaamheidsaspecten ineens aan bod. Op
aanschaffen. Voor de facility manager betekent dit dat zij
het gebied van onderhoud zien wij dat bedrijven steeds
een belangrijkere rol krijgen in de aanbesteding van dien-
vaker energiebesparingsdoelstellingen afspreken met de
sten en producten. Niet alleen om alle betrokkenen middels
onderhoudspartij. Door een slimme financiële prikkel
een TCO­benadering te kunnen overtuigen van de financiële
te introduceren in een dergelijk onderhoudscontract,
voordelen, maar ook om samenwerkingsverbanden met leve-
wordt het voor een onderhoudspartij aantrekkelijk om
ranciers vorm te geven, co-creatie te zoeken in dienstverle-
duurzame technieken toe te passen (zoals zonnepane-
ningsconcepten en de gebruiker hierin te betrekken.
len) om zo het energiegebruik terug te dringen. Met
afvalverwerkers kunnen afspraken worden gemaakt over
Focus!
wat er met het afval gebeurt. Dergelijke afspraken, op
Het gedachtegoed achter de circulaire economie is sterk en
zowel onderhoud als afval, zijn echter alleen succesvol
past binnen de huidige tijdsgeest. Om ervoor te zorgen dat
als er een goed en langdurig samenwerkingsverband kan
dit gedachtegoed niet ook als een hype of containerbegrip
worden gerealiseerd, waarbij beide partijen elkaars
zal eindigen, is het van belang om focus aan te brengen. Een
verdienmodel en risico’s respecteren.
focus die past binnen de ethos van het bedrijf en een focus
op het proces om tot het einddoel te komen.
96
97
Circulair en inclusief facility management