Archaïsch Griekenland (ca. 750 – 500 vC)

Archaïsch Griekenland (ca. 800
– 500 vC)
Margit Pothoven
Opzet
• “De donkere eeuwen”
• De Archaïsche tijd
• A-vragen
“De donkere eeuwen” (ca. 1200 –
800 vC)
•
•
•
•
Instorting Myceense beschaving
Het schrift (Lineair B) raakt in ongebruik
Weinig tot geen literaire bronnen
Archeologie onmisbaar in deze periode
Dorische Invasie
“De Zeevolkeren”
Ramses III
I (Ramses III) extended all the boundaries of
Egypt; I overthrew those who invaded them
from their lands. I slew the Denen in their
isles, the Thekel and the Peleset were made
ashes. The Sherden and the Weshesh of the
sea, they were made as those that exist not,
taken captive at one time, brought as
captives to Egypt, like the sand on the shore.
(Hittites:) The wretched chief of Kheta as
living captive.
(Amorites:) The wretched chief of Amor.
(Tjekker:) Chieftain (lit. the Great One) of the
foe of Thekel
(Sherden:) Sherden of the sea.
(Bedouins:) Chieftain of the foe of Sha[su]
(Teresh:) Teresh of the sea.
(Philistines:) Chieftain of the Pe[leset]
Licht aan het einde van “de donkere
eeuwen”
• Homerus (ca, 8e eeuw vC?)
• Hesiodus (iets later dan Homerus?)
• Schetsen een andere maatschappij dan we
kennen uit het Lineair B
Aardewerk als bron
Zwartfigurig aardewerk
(ca. 600 vC)
Geometrisch aardewerk (8e
eeuw vC)
Proto-Corinthisch
aardewerk (7e eeuw vC)
Roodfigurig aardewerk
(ca. 525 vC)
Demografie en economie
Bevolkingsgroei
Agrarische
ontwikkeling
kolonisatie
Organisatievorm
(polis)
elitevorming
Kolonisatie
Economische en demografische
ontwikkelingen leiden tot sociale onrust
Rijkdom bij bepaalde groepen neemt toe door handel en
landbouw, armoede juist bij andere groepen
Met name 2 groepen botsen met oude aristocratie:
1) Nouveaux riches: door handel en landbouw. Konden
hoplon veroorloven en wilden militaire & politieke
participatie.
2) Kleinere (autarkische) boeren vervallen in
schuldslavernij
Economische en demografische
ontwikkelingen leiden tot sociale onrust
• Oplossing: aanstellen 1 medeburger met
speciale volmacht (tirannen/wetgevers) om
onrust te bezweren. Dit geschiedde in
verschillende poleis op verschillende wijzen
(Sparta en Athene).
•  eveneens; codificatie van de wet in deze
tijd. (traditionele opvatting)
Cultuur
• Schrift (alfabet)
• Literatuur
– Homerus
– Hesiodus
• Kunst
– Beeldend
– architectuur
• Godsdienst
• Filosofie
Handboek
Start opdrachten A1 t/m 5
De Polis (‘stadsstaat’)
- Relatief klein grondgebied
- Stedelijk administratief centrum met een gespecialiseerd
functionarissenapparaat
- Politiek autonoom (?)
- Groot gemeenschapsgevoel
Ostracisme
De Griekse falanx
Ethnos
• Gemeenschappelijke identiteit
– Mythen (afkomst)
– Cultus (bondscultus)
• 4e eeuw  politieke status
– ‘Aetolische bond’
Tyrannos
Spartaanse inwoners
Inwonersgroepen:
-Spartiaten (Dorische
aristocratie, burgerrecht)
-Perioiken (omwonenden, onvolledig
burgerrecht  lokale autonomie)
- Heloten (slaven uit Messenië en Lakonia,
geen burgerrecht)
Spartaanse politieke instellingen
• Twee koningen
• Apella (volkvergadering) [Ath Ekklesia]
• Gerousia (30 man boven de 60 incl 2
koningen) [Ath Boule]
• Ephoren (5 opzieners voor dagelijks bestuur
en om belangen van armen te behartigen
tegen aristocratie) [Ath archonten]
Griekenland: Sparta en Attika
De hervormingen van Solon (594/3
vC eponieme archont):
De hervormingen van Solon (594/3 v. C.
eponieme archont):
• de tele: verdeling van burgerij in 4
vermogensklasse
• de zogenaamde seisachtheia
• verbod op graanexport, bevordering wijnen olijfteelt.
• nieuwe rechtscodex + volksrechtbank
(Heliaia)
Tele: vermogensklasse van Solon.
*) Attische medimne = c. 52 liter (vgl. Laconische medimne = c. 73 liter)
I
>500
*
pentakosio-medimnoi
II
300
hippeis (ruiterij)
III
200
zeugitai (hoplitai)
IV
<200
thetes – dagloners/ landlozen
College
van
archonten
Deelname
aan Boule
(raad van
400)
Deelname
aan de
volksvergade
ring :
Ekklesia
Seisachtheia – de afschudding van de
lasten
• Dit houdt in dat Solon
– alle schulden kwijtschold;
– schuldslaven vrijliet;
– naar het buitenland verkochte schuldslaven
repatrieerde door ze terug te kopen;
– verbod op schuldslavernij voor Atheense
burgers (lichaam mag niet meer in onderpand
gegeven worden);
– afschaffing van de status van de hektemoros.
De hervormingen van Cleisthenes (508/7 v.
Chr)
• Herindeling Attica - Cleisthenes doorbreekt het oude systeem
van de phratriën door Attica en haar burgerij te verdelen in
phylen, trittyes en demen.
• Raad van 500 - iedere phyle loot 50 afgevaardigden uit voor de
Boule; wordt dan ook een Raad van 500 (i.p.v. Solonische
Raad van 400).
• Ostracisme – in 487 vChr voor het eerst toegepast, nl. op
Hipparchus de Jongere. Door tegenstanders van de Atheense
democratie te verbannen voor tien jaar (te ostraceren), kon deze
zich succesvol verder ontwikkelen.
Opzet woensdag
• 2 studenten leiden discussie
• Vragen B t/m D bespreken