31 POLITIEKE STROMINGEN De opkomst van de politiek

TIJDVAK 8
Tijd van burgers en stoommachines
Andere namen voor deze tijd:
Eeuw van de industrialisatie
19e eeuw
31 Politieke stromingen
32 Democratisering
33 De industriële revolutie
34 De sociale kwestie
35 Emancipatiebewegingen
36 Modern imperialisme
Het pictogram:
Op de achtergrond een grand café in een
grote stad, symbolisch voor het leven van de
rijkere burgerij (bourgeoisie). Op de voorgrond
een fabriek, symbool voor de industrialisatie.
Dit tijdvak hoort bij de MODERNE TIJD
31 POLITIEKE STROMINGEN
De opkomst van de
politiekmaatschappelijke
stromingen
nationalisme,
liberalisme,
socialisme,
confessionalisme en
feminisme.
Omdat in de 19e eeuw de bevolking
steeds meer betrokken raakte bij het
bestuur, ontstonden ook politieke
stromingen waarin verschillende
meningen over dat bestuur werden
georganiseerd. Liberalen voor
persoonlijke
socialistenisvoor
Een
voorbeeldvrijheid,
van nationalisme
de stichting van het koninkrijk Italië in 1861. Italië was verdeeld in allerlei
gelijkheid
en
sociale
rechtvaardigheid,
stadstaatjes en vorstendommetjes. Sommige daarvan behoorden tot de Habsburgse monarchie (Oostenrijk).
feministen
voor rechten
van vrouwen
Italiaanse
nationalisten
één staat–voor alleZe
Italianen.
lukte uiteindelijk
door handige diplomatie en
Feministen
streefdenwilden
naar vrouwenkiesrecht.
richtten Dat
verenigingen
op en hielden
om
maar
enkele
voorbeelden
te
noemen.
oorlog
tegen de Oostenrijkers.
Venetië
enduidelijk
Rome werden
later bij het koninkrijk
gevoegd.
de foto zie je een
demonstraties.
Uit de spotprent
wordt
wat tegenstanders
daarvan vonden.
DeOp
vrouwen
standbeeld
van
Garibaldi, een
held uit
de Italiaanse
eenwordingsstrijd.
zouden
hun
moederlijke
plichten
verzaken.
Het meisje
vraagt haar moeder thuis te komen, maar
WAT
ZIJN
VOORBEELDEN
VAN
DE
haar moeder
wil DEZE
doorgaan
met demonstreren. In Nederland kregen vrouwen in 1919 kiesrecht.
OPKOMST
VAN
STROMINGEN?
32 DEMOCRATISERING
Voortschrijdende
democratisering met
deelname van steeds
meer mannen en
uiteindelijk ook
vrouwen aan het
politiek proces.
Door democratische revoluties in het begin van de 19e
eeuw
werden bestond
grondwetten
ingevoerd
die steeds
In Nederland
halverwege
de 19e
eeuw meer
macht
gaven aan alleen
parlementen.
censuskiesrecht:
burgersDie
die parlementen
een bepaald bedrag aan
werden
doormochten
een heelstemmen.
klein aantal
kiezers zeiden
belastingmeestal
betaalden
Socialisten
gekozen.
Daartegen
strijd gevoerdhanteerden
door groepen
dat de kapitalisten
hetwerd
censuskiesrecht
om aan
die
algemeen
kiesrecht
Uiteindelijk
kreeg
de macht
te blijven.
Hierwilden.
zie je hoe
arbeiders
de
iedereen
kiesrecht,
eerst
mannen te
ennemen
niet veel
later
kapitalistische
burcht
in proberen
door
hetook
vrouwen.
Burgers
raakten
op andere
manieren
censusgewicht
omhoog
te ook
trekken.
Met ander
woorden:
Ook
vrouwen organiseerden zich om kiesrecht te verwerven.
meer
politiek betrokken:
doorons
actief
zijn
in
‘schafbij
hetdecensuskiesrecht
af, laat
toete
totIn
de
macht’. en de Verenigde Staten werden ze ‘suffragettes’
Engeland
politieke bewegingen en partijen, of door zich
massaal(‘suffrage’ = kiesrecht). Hier zie je Amerikaanse
genoemd
sterk te maken voor een bepaalde politiek zaak
suffragettes die vrouwen oproepen om naar een
(handtekeningenacties, demonstraties, etc.).kiesrechtbijeenkomst te gaan. In 1920 kregen Amerikaanse
vrouwen kiesrecht.
WAT ZIJN VOORBEELDEN VAN DIT
DEMOCRATISERINGSPROCES?
33 DE INDUSTRIËLE REVOLUTIE
De industriële revolutie
die in de westerse
wereld de basis legde
voor een industriële
samenleving.
Eerst in Engeland (vanaf circa 1780) in
andere Europese landen later, werden
ambachtelijke productie en
huisnijverheid vervangen door
grootschalige gemechaniseerde
productie. Deze industrialisatie Engelse mijnbouwers gebruikten al vroeg in de 18e eeuw
veranderde de samenleving ingrijpend.
stoommachines om water op te pompen. De Schotse
Waar fabrieken kwamen, ontstonden
instrumentenmaker James Watt (1736-1819) verbeterde deze
grote steden. Op den duur woonden
machines op een aantal punten, waardoor ze ook toepasbaar
meer mensen in steden dan op hetwaren in
Door
de industrialisatie
konen
goedkoper
geproduceerd
de textielindustrie.
Spinweefmachines
gingen worden,
platteland. Er kwamen meer goedeop stoom
waardoor
meer
producten
toegankelijk
werden
voor de grote
lopen. Er
waren
grote hallen
nodig om
de machines
goedkope producten, dus meer te plaatsen:
massa,
zoals katoenen kleding, die hier in een Engelse
fabrieken.
consumptie. Zo ontstond de
advertentie aan de man wordt gebracht.
consumptiemaatschappij.
WAARDOOR ONTSTOND DE
INDUSTRIËLE REVOLUTIE? WAT
ZIJN VOORBEELDEN VAN DE
INDUSTRIËLE SAMENLEVING?
34 DE SOCIALE KWESTIE
Discussies over de
‘sociale kwestie’.
De burgerij in de 19e eeuw
kreeg steeds meer oog voor
sociale wantoestanden. Door
de industrialisatie namen die
soms in omvang toe:
problemen in de steden, in de
fabrieken, tussen lage en
hoge klassen. De traditionele
In
1874 van
namzulke
het Nederlandse
aanpak
problemen parlement het kinderwetje van
Van
aan, dat
kinderarbeid
in fabrieken aan banden
was Houten
liefdadigheid
door
kerk
legde.
Van Houten
een progressieve liberaal, die net als
en particulieren.
Nuwas
gingen
sociaal-democraten
de problemen
met wetgeving wilde
regeringen zich er actief
mee
oplossen.
liberalen en confessionelen
bemoeien.Meer
In deconservatieve
politiek
vonden
de overheid
ontstonddat
discussie
over niet
de zover moest gaan. Fabrikanten
en
arbeiders
er vooral zelf uitkomen.
vraag
hoevermoesten
deze
Een voorbeeld was kinderarbeid. Zwaar, eentonig werk en lange
overheidsbemoeienis moest
werkdagen, stompten kinderen af. Op de afbeelding zie je kinderen
gaan.
werken in een steenbakkerij. In de tweede helft van de 19e eeuw
groeiden de protesten tegen kinderarbeid. Onder invloed van liberale
WAT IS EEN VOORBEELD
‘verlichte’ denkbeelden was men onderwijs belangrijker gaan vinden.
VAN DE SOCIALE
Kinderen moesten naar school, niet naar de fabriek.
KWESTIE?
35 EMANCIPATIEBEWEGINGEN / VERZUILING
De opkomst van
emancipatiebewegingen.
Protestanten
enin
Tot 1887 was
het kiesrecht
katholieken
mochten
Nederland beperkt.
Daarom
gaven
wel
eigen
scholen
‘liberale heren’ - fabrikanten,
beginnen, advocaten
maar die bankiers, handelaren,
niet en
door de
de toon aanwerden
in regering
staat gefinancieerd.
parlement. Groepen
die zich
Uit
protest
achtergesteld voelden, tegen
gingen zich
deze
‘achterstelling’
organiseren om het beter te krijgen.
deden
de zoveel
Confessionelen
wilden
protestanten
een te
mogelijk vrijheid
om hun geloof
beroepwilden
op de dezelfde
koning
belijden. Vrouwen
om de schoolwet
rechten als mannen.
Arbeiders
terug
te
draaien.
wilden algemeen kiesrecht enZe
verzamelden
daarbij
verdeling van
bezit. Uit deze
zoveel mogelijk
emancipatiebewegingen
kwamen de
handtekeningen.
zuilen voort: bevolkingsgroepen die
hun overtuiging in georganiseerd
verband uitdragen.
WAT IS EEN VOORBEELD VAN
EEN EMANCIPATIEBEWEGING?
Abraham Kuyper
(1837-1920) was
leider van de
orthodoxprotestantse
beweging. Om het
‘ware geloof’ tegen
de ‘ongelovige
liberale staat’ te
beschermen, en om
zijn beweging sterk
te maken, richtte hij
in 1878 een eigen
universiteit en een
jaar later een
politieke partij op. Dit
was het begin van de
emancipatie van
othodoxprotestanten.
36 MODERN IMPERIALISME
De moderne vorm van
imperialisme die
verband hield met de
industrialisatie.
Op deze kaarten
Kenmerkend
voorvan
hetAzië
Europese
zie je wat
kolonialisme
er in de 19e
van
de 16egebeurt:
eeuw
en 17e Europese
eeuw was mogendheden,
het drijven van maar
handel
ook
aan kusten
Japan,
breidden
vanuithun
versterkte
invloed plaatsen.
uit door inname
De
van
binnenlanden
steeds
meer territorium.
lieten de Europeanen
In China ziemeestal
je de vorming
ongemoeid.
van
een grote
In Britse
de 19eeneeuw
Russische
kwam daar
‘invloedssfeer’.
verandering
De
Fransen bezetten
in. De opkomende
Indochinaindustrie
(Vietnamschiep
en
een vraag naarlanden).
aangrenzende
grondstoffen
Brits en
Indië
afzetmarkten.
werd uitgebreid.
De
In
1910
annexeerde
Japan
Korea.
De
Japanners
koloniale stoomschepen
Moderne
mogendheden veroverden
onderhielden
gebieden die
wilden
grondstoffen
en
arbeidskrachten
hun
ze gingen exploiteren en besturen. Dezevoor
lijnverbindingen.
vorm
vansnel
groeiende
industrie.
Tegen de
Koreaanse bevolking
kolonialisme
wordt ‘modern
imperialisme’
traden
ze zeer hard op. Ze waren bepaald niet geliefd,
genoemd.
zoals uit deze Koreaanse tekening blijkt. Links de
WAT
IS EENdie
VOORBEELD
VAN
HET
MODERNE
gouverneur
de Japanners
na de
annexatie
in
IMPERIALISME?
Korea aanstelden.