Samenlevingsopbouw tussen inspiratie en appel

Samenlevingsopbouw
tussen
inspiratie en appèl
armoede
bij ons
natuur ???
samen- leven ?
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
1
Onderzoeksveld 1 :
sociale rechtvaardigheid in onze maatschappij.
Aansluitend bij uitleg rond welzijnszorg 16/01/07
1.basisvraag
Wat betekent armoede en waarom zijn de armen arm ?
ARM VLAANDEREN
fragmenten uit het artikel “Diksmuide en zijn generatiearmoede ”
(uit de standaard 05/02/2005)
België scoort hoog en goed op internationale lijsten van onderwijs en welzijn. Toch blijven zo'n
900.000 mensen rond of onder de armoedegrens bengelen. Een statistisch cijfer dat niemand
naar beneden lijkt te krijgen. In een poging een schets te maken van de hedendaagse
armoede, sporen we vijf weken lang door de Vlaamse provincies om te eindigen in Wallonië.
Vandaag: Diksmuide.
Het behangpapier in de kamer van haar dochter bladert van de muren. De
boiler die er hangt, verspreidt een pertinente gasgeur en in de keuken is het
even warm als buiten. Al acht jaar wacht Marina (46) uit Diksmuide op een
sociale woning. ,,Ik denk dat dit huis eerst moet instorten.''
De vorige huizen waarin Marina na de dood van haar man met haar dochter
heeft gewoond, waren niet veel beter. Het water sijpelde er van de muren en
maakte haar dochter ziek. ,,Drie keer heb ik met haar in het ziekenhuis
gezeten. Ze hoestte zo hard dat ze bloed overgaf. Ik moest weg uit die
vochtige koten. Maar ja, waar ik nu zit, is het niet veel beter.''
De elektriciteitsdraden kronkelen over de muren, de wind blaast door de
rammelende ramen in de voorkamer. Iedere dag is het rekenen: eerst de
wasmachine of eerst de radio?
Als twee elektrische toestellen tegelijk werken, schiet er wel eens een vlam uit
de contactdoos. Marina heeft het overal waar ze kon gemeld. Bij het OCMW,
bij Electrabel, bij haar huisbaas. De laatste blaft altijd bars terug en roept dat
ze blij mag zijn dat ze met al haar rommel in zijn huis mag wonen. En als ze
nog veel zeurt, zal hij eens een container laten komen om haar spullen in te
dumpen, dan zal ze anders piepen.
En dus zwijgt Marina.
,,Je weet nooit dat hij me aan de
deur zet. Waar moet ik dan
naartoe?'' Elke maand schrijft ze niet
zonder moeite 335 euro aan huur
over. Met een weduwepensioen
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
2
van 905 euro blijft er dan niet veel over. Zeker niet met een dochter van elf
die mooie dromen heeft. ,,Ze wil kapster worden. In de kringloopwinkel heb ik
zo'n pop voor haar gekocht, dan kan ze er al een beetje op oefenen.''
Als gepensioneerde leraar trekt Maurice Latré zich
met de vrijwilligersvereniging “'t Vlot “het lot van de
armen van Diksmuide aan. De woningen zijn er het
grootste probleem. ,,Na de Eerste Wereldoorlog zijn
hier massaal nieuwe huizen gebouwd. Dat is in een
ongelooflijk sneltempo gebeurd, en dat verklaart
de slechte kwaliteit van de woningen. De
bakstenen zijn te poreus, ze laten al het water door
en het comfort is beneden alle peil.''
Hoe doorbreek je de generatiearmoede? Het is een vraag waar Latré en zijn
vereniging zich het hoofd over breken. Wie gestudeerd heeft, trekt weg uit
Diksmuide. ,,Het is het drama van onze streek. Iemand met een diploma van
hogere studies heeft hier niets meer te zoeken.''
De armoede blijft hangen en nestelt zich in de volgende generaties van
dezelfde gezinnen. Door kinderen voor een deel financieel te adopteren,
hoopt 't Vlot hun doorstroming naar die andere wereld, die andere
maatschappij, te smeren.
,,Armen blijven te vaak in het eigen milieu hangen. Wat normaal is, want de
financiële drempel om lid te worden van een vereniging, is te hoog.'' Een
Vlot-ouder staat in voor een of twee gezinnen en betaalt voor de
muziekschool, de sportvereniging, de speelpleinwerking, de extra kosten op
school. In totaal worden zo'n twintig gezinnen op die manier ondersteund.
,,Het is te beperkt om het probleem van de armoede op te lossen, maar als je
zo'n kind ziet terugkeren van een vakantie in Tsjechië en je hoort de ouders
trots vertellen dat hij helemaal is opengebloeid, dan geloof je toch weer in
een uitweg.'' (’t Vlot is een van de projecten die gesteund worden door
Welzijnszorg)
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
3
Volgens Katleen (37) kunnen alleen wilskracht en karakter je uit de armoede
helpen. Zij groeide op in 'de Tuinwijk', een volkse wijk met allemaal dezelfde
arbeiderswoningen die nu opgeknapt worden en daarna verkocht worden
voor 200.000 euro.
Haar zoon is nu elf. Katleen verhuisde naar een sociale woning. Het was een
verouderd huis dat ze eigenhandig opknapte. Ze kocht een keuken op voor
25 euro, plaatste valse plafonds, verving de houtkachel door een gaskachel,
legde de tuin aan. Vijftien jaar lang werkte ze op het OCMW, eerst in de
poetsdienst, later bracht ze maaltijden aan huis. Drie jaar geleden moest ze
stoppen. Op korte termijn kreeg ze negen hersenbloedingen. Ze was zes
maanden lang verlamd. Nu gaat het beter, maar werken lukt niet meer.
Ze zucht. ,,Ik zou me kunnen laten gaan. En ik ken mensen die dat doen. Kijk,
ik ben in de armoede gesukkeld door de pech in mijn leven. Ik zou kwaad
kunnen zijn op dat leven, op de maatschappij. Sommige armen reageren zo.
Als ik naar mijn eigen zus kijk, heb ik het gevoel dat zij zich nestelt in de
armoede. Ze loopt er onverzorgd bij, ze klaagt steen en been, maar ze vindt
overal wel de kanalen om nog wat geld bij te krijgen. Ze koopt een home
cinema , maar zeurt dan wel dat ze geen geld heeft om eten te kopen. Twee
maanden later verkoopt ze het ding terug voor de helft van de prijs, maar
ondertussen moet ze het wel blijven afbetalen. En als ik er iets van zeg,
snauwt ze me toe dat het haar huishouden is en dat ik me niet moet
bemoeien met haar leven.''
,,Ik vind het vreselijk dat je alleen hulp aanvaardt en weigert om je situatie te
verbeteren. Ze smijt met geld dat ze voor de helft van de tijd niet heeft. Ik
koop geen cd's of boeken, ik ga naar de bibliotheek. Deze kleren zijn
tweedehands. Met Nieuwjaar heb ik mijn zoon voor 27 euro in het nieuw
gestoken. In merkkleding van faillissementen. Geen mens die het ziet. Ik
weiger mijn armoede uit te stallen. Daarvoor ben ik te trots. Ook al eten we
hier soms dagen achtereen pasta of boterhammen met choco. Ik hoef geen
medelijden. Ik wil zo gewoon mogelijk leven.''
Tine Hens
Onderstreep de dingen die ervoor zorgden dat de mensen in de fragmenten
“arm” zijn.
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
4
1. huistaak : Schrijf een verslag van minimum een getypte bladzijde over
de uitleg die je kreeg rond Welzijnszorg waarin je geen letterlijke feiten
weergeeft, maar waarin je schrijft rond de dingen die je hebben
geraakt, je aan het denken hebben gezet.
Je mag er uiteraard ook je eigen kennis, ervaringen en bedenkingen in
verwerken.
Indienen tegen maandag 23 januari.
2. taak twee (uitleg volgt nog) maak je (gedeeltelijk in de les) adhv de
computerlessen rond “Pats en co” tegen uiterlijk 12(5HB)/13(5HA)/14
februari(5ST)
2. p19 de kringloop van de armoede en de verklaringsmodellen van de
armoede.
Een schrijnende vaststelling
Mensen die in armoede leven merken dag in dag uit dat ze geen
toegang hebben tot kansen en mogelijkheden die anderen wél krijgen. Ze
leven minder lang, ze zijn vaker ziek, ze kampen met schulden, ze hebben
niet eens altijd voldoende geld om gezond te eten, hun kinderen kunnen
niet mee op school,… Kortom: ze staan een leven lang aan de rand van
onze samenleving:
Armoede in België is een grotendeels verborgen probleem. Wie zelf in
armoede leeft, komt er niet graag mee naar buiten; wie niet in armoede
leeft, is zich nauwelijks van het probleem bewust of kijkt er liever overheen.
Maar armoede verdwijnt niet door er de ogen voor te sluiten. Ondanks al
onze welvaart slagen we er niet in iedereen de kans te geven op een
menswaardig bestaan. En dat is een schrijnende vaststelling.
Door de mazen van het net
Meer dan 15% van de bevolking van ons land krijgt vroeg of laat te maken
met armoede. Deze mensen zijn extra kwetsbaar: ze zijn laaggeschoold,
komen uit een gebroken gezin, worden ziek of invalide, komen zonder
werk te staan... en belanden in de armoede. Natuurlijk bestaan er
uitkeringen en bestaansminima, maar onze welvaartstaat functioneert
lang niet perfect. En er is meer aan de hand: de familiale banden zijn
minder hecht dan vroeger, het sociale weefsel rafelt uit, niet iedereen kan
de flexibiliteit opbrengen die onze 24-uurseconomie vereist... Allemaal
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
5
factoren die ertoe bijdragen dat mensen door de mazen van het net
vallen.
Vechten tegen vooroordelen
Aandacht vragen voor de armsten is niet vanzelfsprekend, want er leven
veel vooroordelen over armoede.
Sommigen zien armoede als een ongeluk. Wie in armoede geboren wordt,
wie invalide wordt, wie door gezinsproblemen aan lager wal geraakt, die
heeft gewoon pech gehad. Dat armoede ook een maatschappelijk
probleem is, wordt over het hoofd gezien.(individueel armoedemodel)
Anderen vinden dat armoede de schuld is van de armen zelf. Voor wie de
handen uit de mouwen wil steken, is er toch altijd wel werk te vinden? Wie
dan nog in de problemen geraakt, moet dus niet komen klagen. Dat niet
iedereen meekan in onze prestatiemaatschappij, wordt vergeten.
(individueel schuldmodel)
Nog anderen vinden dat armoede de schuld is van de maatschappij en
van de manier waarop onze economie werkt. Hoe kan het dat
winstmakende bedrijven toch massaal personeel afdanken? Is de
aandelenkoers dan belangrijker dan het lot van de werknemers die er hun
brood verdienen? Tellen mensen minder dan centen? (maatschappelijk
schuldmodel)
Waar het ook aan ligt, één ding is zeker: armoede bestaat, en het gaat
om veel meer dan een individueel probleem. Het hoort niet thuis in een
menswaardige samenleving.
Schematisch :
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
6
Model
Uitleg
Reactie
De persoon is zelf de
We laten de armen aan hun
1
schuld van zijn / haar
lot over, we trachten ze 'op
Individueel
armoede. In de volksmond
te voeden', of verwijderen
Schuldmodel
heet het dat de arme lui is,
ze uit de maatschappij door
zijn geld verkwist of weigert
hen op te sluiten in een
om zich te gedragen 'zoals
gesloten instelling of
het moet'.
gevangenis. De 'hinder', die
armen veroorzaken, moet
vermeden worden.
De persoon is door een
De maatschappij en alle
2
ongeval - ziekte, handicap,
andere mensen moeten
Individueel
wegvallen van de
deze mensen helpen door
Ongevalmodel
kostwinner,…- in de
hen ondersteuning, geld,
armoede terechtgekomen.
voedselpakketten, … te
geven . De sociale
zekerheid met bijvoorbeeld
de ziekte-uitkeringen is een
georganiseerde oplossing
voor deze manier van
kijken.
In dit model is armoede een De armoede lost zichzelf op
3
gevolg van plotse
als het probleem weg is.
Maatschappelijk
veranderingen in de
Zolang de armoede er nog
Ongevalmodel
maatschappij, zoals een
is, moet de maatschappij
economische crisis,
zorgen voor (tijdelijke)
automatisering van de
oplossing, bijvoorbeeld de
arbeid, oorlogen,….
sociale zekerheid met onder
meer de
werkloosheidsvergoeding.
Armoede zit ingebakken in
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
7
Armoede kan alleen
4
ons maatschappelijk
opgelost worden als we
Maatschappelijk
systeem en het vervult zelfs
onze maatschappij anders
Schuldmodel
'positieve functies'. Armen
gaan inrichten. De zogezegd
doen het vuile,
'positieve functies' van
onaantrekkelijke en
armoede moeten ongedaan
laagbetaalde werk dat
gemaakt worden. Dit vraagt
niemand nog wil doen,
dat iedereen zich bezint
tweedehands goederen
over zijn / haar eigen
kunnen door hen
maatschappelijke positie en
gerecupereerd worden, ze
dat we moeten herverdelen.
dienen als voorbeeld om
mensen op het rechte pad
te houden en 'rijke' mensen
kunnen hun liefdadigheid
tonen door iets te geven.
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
8
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
9
3.(p 20) samenlevingsmodellen
Vat de theorie uit je boek hieronder samen :
socialisme
Christelijk
personalisme
liberalisme
Basisgedachte
Wat voor
gevolgen heeft dit
op sociaal en
economisch vlak
?
Hoe gaat men om
met
Het probleem van
armoede ?
Basisvraag 2 wat houdt rechtvaardigheid in volgens het evangelie ?(p 21)
1. rechtvaardigheid en genade in de parabel van de arbeiders van het
elfde uur.
Structuur :
Inleefopdracht
 wat voor rol kreeg jij tijdens de les ?
 Hoe voelde dat, wat was je eerste “gevoel” indruk bij het einde van het
verhaal ?
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
10
verwerkingsopdrachten
Beoordeel de houding van de landheer
Als je weet dat een parabel de bedoeling heeft om de luisteraar op te
roepen (het anders te doen) wat zou dan de oproep van deze parabel
kunnen zijn.
 bespreek vanuit de parabel :
Een gezin heeft twee kinderen, waarvan het ene gehandicapt is en het
andere goed begaafd. De ouders zijn rijk en bij hun dood erft het
gehandicapte kind aanzienlijk meer dan het andere kind. De redenering die
de ouders drijft is, wie het meest nodig heeft, geven we het meest.
 Welke waarde wordt hier eigenlijk boven rechtvaardigheid geplaatst?
“Zo zullen de laatste de eersten zijn. Toon aan dat Jezus duidelijk een
voorliefde heeft voor deze laatste, niet enkel in woorden , maar ook in
daden. Illustreer dit met passages uit het evangelie.
 Niemand heeft ons ingehuurd kan als “niemand heeft ons nodig”
geïnterpreteerd worden. Op wie is die uitspraak in onze maatschappij van
toepassing ?
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
11
Discussiepunten:

Wat zou jij als eerste veranderen bij mensen die in armoede leven als je
kon kiezen en de macht had om het te realiseren?

Ken je mensen in je omgeving die in armoede leven?

Hoe ga je daar mee om?

Hoe wordt er in de klas/jeugdbeweging omgegaan met kinderen of
jongeren uit kansarme gezinnen?

Krijgen zij gelijke kansen?

Hoe zou je je zelf voelen als je arm zou zijn? Wat zou je eraan doen?
Hoe zou je ermee omgaan?

Ken je organisaties in België die zich bezighouden met kansarmoede bij
ons? Ken je initiatieven/campagnes/acties om kansarmen te helpen?

Wat kan er zoal gedaan worden voor de armen bij ons? Wat kunnen
we zelf doen?
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
12
4.Liefde voor de laatsten (p24)
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
13
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
14
Leg hieronder het verschil uit tussen “liefdadigheid” en “sociale
rechtvaardigheid”
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
15
Basisvraag 3 In welke zin kan arbeid bevrijdend
of vervreemdend gaan werken?
 waarom werken mensen ?
probeer hieronder een aantal “redenen” aan te geven waarom
mensen werken/
Duid daarna aan welke motivatie om te werken “positief” werkt,
bevrijdend werkt.
 Wanneer loopt het mis ?
Lees even de teksten op p 26;27en 30 in je boek
Op deze manier wordt werken “vervreemdend”, dwz men heeft geen
voeling meer met zichzelf, met de mens,met zijn werk, men holt maar
mee in een systeem zonder er zich vragen over te stellen. Het is goed
af en toe eens stil te staan bij “je job” en de manier waarop je geld
verdient.
6. De arbeid is er voor de mens (31)
Ook de katholieke kerk heeft zich in de geschiedenis (en ook nu nog)
zorgen gemaakt over de “menselijkheid” van de arbeid. Zo reageert zij
herhaaldelijk (via encyclieken) tegen uitbuiting, slavernij,
onrechtvaardigheid.
Waar gebeuren deze dingen ook nog vandaag de dag ?
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
16
Bijlage : de budgetoefening
Budgetoefening
UITGAVEN VOOR …
wat ik wil
uitgeven
Startbudget
Woning: huren of afbetalen
Energie: verwarming, koken, elektriciteit,
water, …
Voeding
Kleding
Hygiëne (persoonlijk en huis)
Verzekering, met een minimum van brand
en ziekte en ev. Andere
Vervoer, ev. auto met verzekering,
brandstof, onderhoud, afbetaling, …
Anders: trein, bus, brommer…)
Communicatie (telefoon, GSM, internet, …
)
Ontspanning, hobby & sociaal leven
TV: kabeldistributie
Medische kosten
Grotere uitgaven, bv. Stofzuiger
Onvoorziene uitgaven
………………………………
………………………………
………………………………
TOTALE SOM:
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
17
inkomen
€ ……….
leefloon
€ ………
Sociale rechtvaardigheid en arbeid in de samenleving
18