Kouratovsky VKJP 2011

Olifanten en geesten in de
therapieruimte
VICTOR KOURATOVSKY
VKJP-CONGRES 17 JUNI 2011
KLUSSEN IN DE BEHANDELKAMER.
DILEMMA’S IN PSYCHOTHERAPIE MET
KINDEREN EN ADOLESCENTEN.
Achtergrond
Klinische praktijk k&j
[gedwongen] migratie
Transculturele psychiatrie
Cultuursensitieve diagnose en therapie
Pragmatic : culture as a set of behavioral practices
NIP : sectie GGz
Project Psychodiagnostiek , taal en cultuur
Olifanten en geesten
Inhoud
Olifanten: te groot om er wat aan te doen en dus negeren
[Verneinung], nemen als gegeven
Drie olifanten: ‘cultuur’, status en context
Ghosts [in the nursery]
Drie geesten: 1. migratie en taal, 2. stereotypie en
vooroordeel, 3. …vak en professie [the good ghost]..
Psychotherapie als vak en professie: vaardigheden,
attitude & kennis
Supervisie
Onderwerpen
Cultuur
Ontwikkeling en inwikkeling
Intelligentie
Taal
Persoonlijkheid
Migratie
Cultuur als olifant
Recent analyse van psychologische toptijdschriften:
96% van de proefpersonen is afkomstig uit het Westen
(Noord-Amerika, Europa, Australië, Israel)
WEIRD: Western, Educated, Industrialized, Democratic
(Heinrich, Heine & Norenzayan, 2010)
⇒96% van de steekproeven waarop onze psychologische
kennis berust, wordt genomen onder hooguit 12% van
de wereldbevolking
⇒En binnen die 12% betreft het nog merendeels
studenten
cultuur als olifant
Verschillen: o.a. visuele en ruimtelijke waarneming,
sociale motivatie [fairness], moreel denken en gedrag,
‘autonomie’ en zelfconcept, cognitieve
oplossingsstrategieën
ontwikkeling
persoonlijkheid
cultuur als olifant
DSM-IV Culture-Bound Syndromes en Outline for
Cultural Formulation
Transcultural Psychiatric Section WPA
Kinder- en jeugdpsychiatrie
Cross-cultureel: cultuur, taal en enculturatie
Neuropsychologisch: autobiografisch geheugen,
auditief-verbale en het visuele werkgeheugen
who I am is the same as where I belong
Ontwikkeling en inwikkeling
Hechting, autonomie, sociale en cognitieve
vaardigheden, identiteit
Invulling radicaal bepaalt door [culturele] omgeving:
Expected Environment
Enculturatie en ‘the need to belong’
Inwikkeling als basaal voor holding / containment /
identiteit
Inwikkeling
Hypothetisch construct dat staat voor
de vormende en richtinggevende wisselwerking tussen de
mens en zijn omgeving.
De belangrijkste functie ervan is het reguleren of bufferen
van stress.
Inwikkeling in lagen
Migratie
Tot nu:
Winst en verlies
Invloed op ontwikkeling: vertrouwen, autonomie,
vaardigheden, identiteit, intimiteit, generativiteit /
ouderschap
Risico van mislukking, frustratie, rouw, isolement
Transitie en migratie: sluit de inwikkeling aan?
Migratie en psychopathologie 1
Recent: kans op psychose en schizofrenie
verviervoudigd
Risico voor tweede generatie groter dan voor
eerste
kans op psychose onder de 16 jaar al
verviervoudigd (UMC, K & J-psychiatrie)
Verklaring: dopaminesysteem al vroeg in de jeugd
gesensitiveerd voor stress
Vergroot risico op allerlei psychopathologie, m.n.
ook depressie en verslaving
Migratie en psychopathologie 2
Risicofactoren:
Minderheid: huidskleur / uiterlijk, afkomst,
Gebrekkige sociale integratie, weinig steun en
slechte maatschappelijke vooruitzichten
Ervaren discriminatie
Cannabisgebruik
Grote stad
Eerder trauma en blootstelling aan stress
Laag IQ
Taal
• Laaggeletterd in Nederland: 1.500000
• ‘allochtoon’ :
500.000
• ‘autochtoon’: 1.000000, waarvan 250.000 analfabeet
[25%]
(bron: Stichting Lezen en Schrijven, 2011)
Laaggeletterdheid in Nederland onder 15-jarigen: 14 %
(bron: OESO Programme for International Student Assessment
2010)
Taal en psychopathologie 1
Onvoldoende onderkenning taalstoornissen [vooral bij
bij meertaligen]
Samenhang taalstoornissen met allerlei stoornissen,
met name gedragsstoornissen
Taal en psychopathologie 2
gebrek aan verbaal vermogen => gebrek aan zelfsturing
en gebrek aan sociale aansluiting
Taalstoornissen en gehoorstoornissen
Didactische achterstand en verwaarlozing t.g.v. ziekte,
verhuizing, migratie, stagnatie, thuisomgeving en milieu
[SES]
Inwikkeling als buffer voor stress
Stress
Onhanteerbare stress => somatische en psychiatrische
pathologie
Stress
Sterke invloed op
gezondheid en groei
ontwikkeling en psychiatrie
Verband met SES: ziekte en dood
Stress: nadere definitie
Stress: verandering – leven
Onhanteerbare stress: in situaties die ons welzijn en
onszelf direct raken en bedreigen
Voorspelbaarheid
Agency
Controle
Aandacht, erbij horen, meekunnen, niet onderdoen
SES
Sociaal Economische Status [SES]: opleiding, inkomen,
beroep; maar ook:
Steun, opvoeding, stabiliteit context
Pathogeen [stress]: gebrek aan aandacht, er-niet-bij-
horen, niet-meekunnen
Stress in combinatie met SES => ziekte, voortijdig
overlijden
Acculturatie
Definitie: de relatie tot de dominante samenleving
Vier hoofdvormen:
1. Separatie
2. Assimilatie
3. Marginalisatie
4. Integratie
Effecten op de geestelijke gezondheid in samenhang
met stress [en SES]
Waarneming en waardering
Categoriseren
Stereotyperen
Discriminatie
Racisme
Virtuele sterotypen [onbewust, onmiddellijk]
Marokkaans
Afro-Caribisch
Hindostaan
Turk
Asielzoeker
Enkele therapeutische vaardigheden
Maatwerk: van het algemene naar het bijzondere
Motiveren , expliciteren
Aansluiten op de belevingswereld; verbinding zoeken met
inwikkeling
Amae
Synrhytmia: communicative musicality
Omgaan met onzekerheid – transactionele ruimte
Bemiddellaars en tolken
Context
Na cultuur en SES olifant nr. 3: de actuele context
De professional onder het management
Politiek
Dbc’s
Protocollen
Dilemma’s
therapie en verandering [evolutionaire] diversiteit
Praxis, toepassing Geest letter
controle, beheersing
uniformiteit
wetenschap
Vak en professie
Na migratie en vooroordeel: geest 3, de goede [engel]
Vaardigheden, attitude, kennis
Visie en supervisie
De persoon / uniciteit als brug
[Hofstee, 2011, De Psycholoog]
-------------