Psychomotorische gegevens

Naam:
Geboortedatum:
Observatiedatum:
CLB-medewerker:
…
School:
Klas:
Naam leerkracht(en):
…
Richtlijnen bij het gebruik van de observatiefiches
Waarvoor gebruiken?
De fiches kaderen in het stappenplan voor het omgaan met psychomotorische problemen bij
kleuters. Na de aanmelding komt een brede verkenning (intakefase).
Bij reflectie over de verzamelde gegevens (strategiefase) kan de CLB-medewerker of het team
beslissen om verder onderzoek te doen waarbij wordt ingezoemd op het motorisch probleem.
De observatiefiche is een instrument dat toelaat om de motorische ontwikkeling van de kleuter
overzichtelijk in kaart brengen tijdens de onderzoeksfase.
De observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 is bedoeld voor een kleuter van de 2de kleuterklas.
Aan de hand van een reeks vragen overloop je achtereenvolgens verschillende deeldomeinen van
de motoriek: grote motoriek, fijne motoriek en zelfredzaamheid. Zowel de school als de ouders
worden bevraagd. Op die manier kan je tekorten of vertragingen in beeld brengen en een
inschatting maken van de ernst en de complexiteit van het aangemelde probleem.
De ingevulde fiches zullen een leidraad zijn bij het geven van advies aan de leerkracht en/of de
ouders om het kind positief te stimuleren. Uiteindelijk zullen ze ook de beslissing om al of niet te
verwijzen mee helpen onderbouwen.
Hoe gebruiken?
Om de fiches in te vullen kan je je beroepen op informanten: je bevraagt de kleuterleidster, de
turnleerkracht of de zorgleerkracht.
Hou er rekening mee het niet altijd mogelijk is om onmiddellijk een antwoord te geven op de
vragen. Bouw daarom wat tijd in voor observatie. Je kan de fiche op voorhand bezorgen met een
kleine toelichting en afspreken wanneer je de resultaten samen kan overlopen.
De leerkracht is ongetwijfeld een belangrijke bron van informatie. Toch kan je er ook voor kiezen
om het kind zelf te observeren, bvb. om ervaring op te doen of voor een meer gerichte observatie.
Nadien kan je de bevindingen samen leggen.
Duid steeds aan waar de informatie die je verzamelt vandaan komt.
Het is belangrijk is om steeds het ‘hoe’ (kwaliteit) en het ‘wat’ (kwantiteit) van de motorische
vaardigheid te bevragen. Noteer ook aspecten van gedrag die meespelen.
Om een duidelijke visuele voorstelling te krijgen van de motorische ontwikkeling van de kleuter
wordt onderscheid gemaakt tussen:
OK: voldoende tot goed beheerst
min of meer OK: nog in ontwikkeling
niet OK: onvoldoende beheerst
Soms is ook de indicatieve leeftijd (waarop 95 % van de kinderen dit kunnen) aangeduid.
Houd bij de beoordeling altijd rekening met de context!
Voor de items die onvoldoende beheerst zijn ga je best op zoek naar het leeftijdsniveau waarop het
kind functioneert. De observatiefiche van de jongere leeftijdsgroep zal dan de leidraad zijn.
Let wel: dit is geen testbatterij. De vragen laten ruimte voor enige interpretatie. Een referentie
bij het invullen is steeds de vergelijking met klasgenootjes.
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
1
1.
INFORMATIE SCHOOL/CLB
_
1.1 Grote motoriek
Informant:
0 leerkracht
0 turnleerkracht
0 CLB-medewerker
de kleuter beweegt
OK
+/OK
niet
OK
OK
+/OK
niet
OK
vloeiend bewegen vs. houterig, schokkerig
tempo
controle/beheersing van beweging en kracht
volhouden van de beweging vs. afbrokkeling
geautomatiseerd vs. nadenkend
ongelukjes (vallen, …)
O weinig
O veel
opvallende meebewegingen
voorkomen
O in weinig situaties O veel situaties
frequentie
O enkel bij aanleren O hardnekkig
lichaamsdeel: hoofd, gezicht, romp, handen, …
andere: …
de kleuter al kan
Rent vlot en soepel zonder te vallen
Stapt 10 stappen op een dikke lijn (10 cm breed) zonder af te wijken
Stapt over een lage balk
Stapt zonder hulp een trap op en af (nog niet alternerend)
Springt van een kleine verhoging (15 cm) zonder evenwicht te verliezen
Springt over een klein voorwerp
Springt vlot voorwaarts
Springt meerdere keren na elkaar met beide voeten samen omhoog (4j)
Kan ongeveer 5 sec. stil blijven staan op 1 been
Huppelt vlot
Hinkelt 5 passen op 1 been (4j)
Klimt op een ladder van een glijbaan (een 2-tal m hoog)
Gooit een bal vrij gericht naar een medespeler
Vangt een bal op met 2 handen van op een afstand van +/- 1,5 m (mag
nog tegen de buik of door met beide handen een schaaltje te vormen)
Fietst met zijwielen (3,5-4j)
Specifieke observaties: opvallende signalen, uitval, …
factoren die motoriek beïnvloeden
Negatief/problematisch:
Vb: blijft niet stil zitten, valt veel tgv impulsief gedrag, onrustig met handen/voeten, speelt altijd met hetzelfde,
houdt zich aan vertrouwde speeltuigen, stereotiepe en/of herhalende bewegingen, is passief, durft niet, …
…
Positief/protectief:
Sterke kanten: vb. doorzetter, ondernemend, …
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
2
1.2 Fijne motoriek/visummotorische vaardigheden/grafomotoriek
1. Grote motoriek
Informant:
0 leerkracht
0 turnleerkracht
0 CLB-medewerker 1
de kleuter beweegt
+/-OK
niet
OK
+/OK
niet
OK
OK
vloeiend bewegen vs. houterig, krampachtig
tempo
controle/beheersing van beweging en kracht
volhouden van de beweging vs. afbrokkeling
geautomatiseerd vs. nadenkend
opvallende meebewegingen
voorkomen
O in weinig situaties O veel situaties
frequentie
O enkel bij aanleren O hardnekkig
lichaamsdeel: mond, tong, andere hand, …
andere: …
de kleuter al kan
OK
Neemt penceel/podlood vast tussen de toppen van de vingers (vingers
mogen gestrekt of gebogen)
Rijgt grote kralen
Rijgt kleine kralen
Tekent een cirkel, een kruis en een schuine lijn (R boven  L onder) na
Schrijft letters van zijn naam (4-5j)
Tekent een kopvoeter
Kan een cirkel of een vierkant uitknippen met een schaar (4,5-5j)
Knipt op een lijn
Kleurt vrij goed binnen de lijntjes (nog niet nauwkeurig)
Kan een figuur uitprikken
Slaat met een hamer op een brede nagel
Bouwt constructies met blokken (vb. een brug)
Specifieke observaties:
vb: zicht: knijpt ogen toe bij kleuren of op papier werken, hoofd dicht bij blad, …
…
factoren die motoriek beïnvloeden
Negatief/problematisch:
Vb: blijft niet stil zitten, onrustig met handen, weinig aandacht of concentratie, …
Positief/protectief:
Sterke kanten: vb. doorzetter, ondernemend, …
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
3
1.3 Zelfredzaamheid (ADL: activiteiten van het dagelijkse leven)
Informant:
0 leerkracht
0 turnleerkracht
0 CLB-medewerker 1
de kleuter beweegt
OK
+/OK
niet
OK
OK
+/OK
niet
OK
vloeiend bewegen vs. houterig
tempo
controle/beheersing van beweging en kracht
volhouden van de beweging vs. afbrokkeling
geautomatiseerd vs. nadenkend
ongelukjes (vallen, …)
O weinig
O veel
opvallende meebewegingen
voorkomen
O in weinig situaties O veel situaties
frequentie
O enkel bij aanleren O hardnekkig
lichaamsdeel: hoofd, gezicht, romp, handen, …
andere: …
de kleuter al kan
Eet met lepel of vork zonder morsen (3-3,5j)
Drinkt uit een beker en houdt die beker met 1 hand vast (4-4,5j)
Drinkt uit een brick-verpakking (zuigt aan het rietje en knijpt niet te hard)
Maakt grote knopen los bij een kledingstuk
Steekt een ritssluiting in een ritsvoet
Kleedt zichzelf aan en uit (geen ‘straffe knopen’ of veters) (4-4,5j)
Wast gezicht en handen
Wringt een washandje uit
Probeert zelf de billen af te vegen bij toiletbezoek (4-4,5j)
Trekt kledij aan en uit bij toiletbezoek (4-4,5j)
Specifieke observaties: opvallende signalen, uitval, …
factoren die motoriek beïnvloeden
Negatief/problematisch:
Positief/protectief:
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
4
1.4 Synthese informatie school / CLB
Negatief/problematisch:
Positief/protectief:
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
5
2.
INFORMATIE OUDERS
2.1 Voorgeschiedenis: zwangerschap, bevalling, motorische mijlpalen, …
…
2.2 Situatie nu:
…
opvallende kenmerken, alarmsignalen voor ontwikkelingsstoornissen, …
…
…
…
kenmerken kwaliteit, tijd nodig om motorische vaardigheden aan te leren, …
alarmsignalen voor gedragsstoornissen
is graag bezig met ‘motorisch spel’: met bal spelen, knutselen en tekenen, constructiespel …
…
Sterke kanten of talenten:
Mogelijkheden tot bewegen:
2.3 Synthese
Negatief/problematisch:
Positief/protectief:
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
6
3.
TESTGEGEVENS
Soort test:
Resultaat:
Synthese
Voor verdere stappen zie ‘stappenplan’
Centra voor leerlingenbegeleiding
Observatiefiche psychomotoriek kleuter 2 – 2011
7